Phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ HUYỀN TRANG

PHÁT TRIỂN BHXH TỰ NGUYỆN TRÊN

ĐỊA BÀN HUYỆN VĂN BÀN,

TỈNH LÀO CAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ HUYỀN TRANG

PHÁT TRIỂN BHXH TỰ NGUYỆN TRÊN

ĐỊA BÀN HUYỆN VĂN BÀN,

TỈNH LÀO CAI

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Thanh Hà

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bài luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,

trích dẫn đảm bảo độ tin cậy. Các kết quả, đánh giá và nhận xét nêu trong luận văn chưa

được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Huyền Trang

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn tốt nghiệp này, trước hết, tôi xin gửi lời trân trọng cảm

ơn tới TS. Nguyễn Thị Thanh Hà, người đã giúp đỡ tôi rất nhiệt tình trong quá trình

tôi thực hiện nghiên cứu, hướng dẫn và chỉ bảo cho tôi những kỹ năng và phương

pháp nghiên cứu khoa học rất bổ ích và hiệu quả.

Tiếp đến, xin gửi lời tri ân đến các thầy giáo, cô giáo và cán bộ Trường Đại học

Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Đại học Thái Nguyên đã tạo nhiều điều kiện thuận

lợi giúp tôi tham gia và hoàn thành khóa học.

Xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ban Lãnh đạo và các cán bộ làm việc tại

BHXH huyện Văn Bàn, UBND huyện Văn Bàn đã cung cấp những thông tin và số

liệu hữu ích, giúp tôi hoàn thành luận văn này.

Tác giả luận văn ,,,,,,,,

Nguyễn Thị Huyền Trang

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN................................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN.....................................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT................................................................................vi

DANH MỤC BẢNG.........................................................................................................vii

DANH MỤC SƠ ĐỒ.......................................................................................................viii

MỞ ĐẦU..............................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2

4. Những đóng góp của luận văn ................................................................................3

5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................4

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN BẢO HIỂM

XÃ HỘI TỰ NGUYỆN .....................................................................................................5

1.1. Cơ sở lý luận về phát triển BHXH tự nguyện......................................................5

1.1.1. Lý luận chung về BHXH tự nguyện .................................................................5

1.1.2. Phát triển BHXH tự nguyện............................................................................15

1.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển BHXH tự nguyện .................................18

1.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện ..................................20

1.2.1. Kinh nghiệm phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện tại huyện Si Ma Cai, tỉnh

Lào Cai ......................................................................................................................20

1.2.2. Kinh nghiệm phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện tại huyện Bảo Thắng, tỉnh

Lào Cai ......................................................................................................................21

1.2.3. Bài học rút ra về phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện Văn

Bàn, tỉnh Lào Cai ......................................................................................................22

CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................24

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................24

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................24

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................24

iv

2.2.2. Phương pháp tổng hợp và xử lý thông tin.......................................................25

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin ....................................................................26

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................27

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu phản ánh đặc điểm kinh tế xã hội............................................27

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh thực trạng phát triển BHXH tự nguyện ...................27

2.3.3. Nhóm chỉ tiêu về ý kiến đánh giá người tham gia BHXH tự nguyện.............28

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VĂN BÀN, TỈNH LÀO CAI...........................................29

3.1. Khái quát về huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai .......................................................29

3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ..................29

3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ................................29

3.1.3. Sơ lược về BHXH huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ...........................................31

3.2. Thực trạng phát triển BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào

Cai .............................................................................................................................36

3.2.1. Phát triển về quy mô đối tượng tham gia BHXH tự nguyện ..........................36

3.2.2. Phát triển về cơ cấu đối tượng tham gia BHXH tự nguyện ............................37

3.2.3. Phát triển BHXH tự nguyện về chất lượng.....................................................42

3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Văn

Bàn, tỉnh Lào Cai ......................................................................................................50

3.3.1. Các yếu tố khách quan ....................................................................................50

3.3.2. Các yếu tố chủ quan ........................................................................................53

3.4. Đánh giá về phát triển BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào

Cai .............................................................................................................................58

3.4.1. Những kết quả đạt được ..................................................................................58

3.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân......................................................................60

CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VĂN BÀN, TỈNH LÀO CAI...........................................63

4.1. Phương hướng và mục tiêu phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn

huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai....................................................................................63

4.1.1. Phương hướng phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện Văn

v

Bàn, tỉnh Lào Cai ......................................................................................................63

4.1.2. Mục tiêu phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện Văn Bàn,

tỉnh Lào Cai...............................................................................................................64

4.2. Giải pháp phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh

Lào Cai ......................................................................................................................66

4.2.1. Giải pháp phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện về số lượng .........................66

4.2.2. Giải pháp phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện về chất lượng, cơ cấu và chính

sách............................................................................................................................69

4.3. Một số khuyến nghị và đề xuất ..........................................................................74

4.3.1. Đối với Chính phủ và Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội ......................74

4.3.2. Đối với Bảo hiểm xã hội Việt Nam ................................................................74

KẾT LUẬN .......................................................................................................................75

TÀI LIỆU THAM KHẢO ..............................................................................................76

PHỤ LỤC 01 .....................................................................................................................79

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT Từ viết tắt Nguyên nghĩa

1 ASXH An sinh xã hội

2 BHTN Bảo hiểm thất nghiệp

3 BHXH Bảo hiểm xã hội

4 BHYT Bảo hiểm y tế

5 HĐND Hội đồng nhân dân

6 NLĐ Người lao động

7 UBND Uỷ ban nhân dân

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1. Tình hình dân số tại huyện Văn Bàn giai đoạn 2017 – 2019 .........................30

Bảng 3.2. Tình hình nguồn lao động tại huyện Văn Bàn giai đoạn 2017 – 2019 ..........31

Bảng 3.3. Số lượng người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Văn Bàn giai

đoạn 2017 – 2019...............................................................................................36

Bảng 3.4. Tình hình hoàn thành kế hoạch về số lượng người tham gia BHXH tự nguyện

trên địa bàn huyện Văn Bàn giai đoạn 2017 – 2019........................................37

Bảng 3.5. Cơ cấu đối tượng tham gia BHXH tự nguyện theo ngành nghề giai đoạn 2017

– 2019 .................................................................................................................38

Bảng 3.6. Cơ cấu đối tượng tham gia BHXHTN theo khu vực giai đoạn 2017 –

2019 ....................................................................................................................40

Bảng 3.7. Cơ cấu đối tượng tham gia BHXH tự nguyện theo thời gian giai đoạn 2017 –

2019 ....................................................................................................................41

Bảng 3.8. Cơ cấu đối tượng tham gia BHXH tự nguyện theo phương thức đóng giai đoạn

2017 – 2019........................................................................................................42

Bảng 3.9. Số thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Văn Bàn giai đoạn 2017 –

2019 ....................................................................................................................43

Bảng 3.10. Tình hình hoàn thành kế hoạch thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Văn

Bàn giai đoạn 2017 – 2019................................................................................43

Bảng 3.11. Chi từ quỹ BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Văn Bàn giai đoạn 2017 –

2019 ....................................................................................................................44

Bảng 3.12. Tình hình hoàn thành kế hoạch chi từ quỹ BHXH tự nguyện trên địa bàn

huyện Văn Bàn giai đoạn 2017 – 2019 ............................................................45

Bảng 3.13. Tình hình nhân sự tại BHXH huyện Văn Bàn giai đoạn 2017 – 2019........47

Bảng 3.14. Kết quả khảo sát về mức đóng và mức thụ hưởng BHXH tự nguyện trên địa

bàn huyện Văn Bàn............................................................................................52

Bảng 3.15. Kết quả khảo sát đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện

Văn Bàn về kênh truyền thông..........................................................................54

Bảng 3.16. Kinh phí tuyên truyền của BHXH huyện Văn Bàn giai đoạn 2017 – 2019 55

Bảng 3.17. Đặc điểm của đối tượng tham gia khảo sát....................................................57