Phát triển bảo hiểm y tế theo hộ gia đình trên địa bàn huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LƯƠNG THỊ HỒNG LÝ

PHÁT TRIỂN BẢO HIỂM Y TẾ

THEO HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN PHÙ NINH, TỈNH PHÚ THỌ

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LƯƠNG THỊ HỒNG LÝ

PHÁT TRIỂN BẢO HIỂM Y TẾ

THEO HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN PHÙ NINH, TỈNH PHÚ THỌ

Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8340410

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Quốc Hội

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng: Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào;

Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã

được cảm ơn và thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đã được chỉ rõ nguồn

gốc, bản luận văn này là nỗ lực và là kết quả làm việc của cá nhân tôi.

Thái Nguyên, ngày 16 tháng 10 năm 2020

Tác giả luận văn

Lương Thị Hồng Lý

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận

được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của

bạn bè, đồng nghiệp và gia đình.

Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và

biết ơn sâu sắc tới Thầy giáo PGS.TS. Lê Quốc Hội đã tận tình hướng dẫn, dành

nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và

thực hiện đề tài.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới tất cả các thầy, cô giáo trường Đại

học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên, Phòng Đào tạo đã giúp đỡ em

trong quá trình học tập và nghiên cứu.

Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ tại BHXH tỉnh Phú Thọ,

BHXH huyện Phù Ninh đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực

hiện đề tài.

Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi

điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành

luận văn./.

Thái Nguyên, ngày 16 tháng 10 năm 2020

Học viên

Lương Thị Hồng Lý

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT..................................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................vii

DANH MỤC CÁC HÌNH..........................................................................................ix

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu .......................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ...........................................................3

5. Kết cấu luận văn......................................................................................................4

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN

BẢO HIỂM Y TẾ THEO HỘ GIA ĐÌNH .....................................................5

1.1. Cơ sở lý luận về bảo hiểm y tế và phát triển bảo hiểm y tế theo hộ gia đình ....5

1.1.1. Các khái niệm cơ bản bảo hiểm y tế .................................................................5

1.1.2. Nội dung phát triển BHYT theo hộ gia đình...................................................13

1.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển bảo hiểm y tế theo hộ gia đình.............17

1.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển bảo hiểm y tế theo hộ gia đình...........................26

1.2.1. Kinh nghiệm phát triển bảo hiểm y tế theo hộ gia đình ở một số địa

phương trong và ngoài tỉnh ..............................................................................26

1.2.2. Bài học kinh nghiệm phát triển bảo hiểm y tế hộ gia đình rút ra cho huyện

Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ....................................................................................29

Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................................31

2.1. Câu hỏi nghiên cứu...........................................................................................31

2.2. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................31

2.2.1. Quy trình nghiên cứu ......................................................................................31

2.2.2. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu...............................................................33

2.2.3. Phương pháp thu thập Thông tin.....................................................................34

2.2.4. Phương pháp xử lý và phân tích thông tin ......................................................35

2.2.5. Hệ thống chỉ tiêu phân tích .............................................................................36

iv

Chương 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN BẢO HIỂM Y TẾ

THEO HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHÙ NINH, TỈNH

PHÚ THỌ........................................................................................................38

3.1. Đặc điểm cơ bản của huyện Phù Ninh .............................................................38

3.1.1. Đặc điểm tự nhiên ...........................................................................................38

3.1.2. Đặc điểm kinh tế, văn hóa, xã hội...................................................................40

3.1.3. Những thuận lợi và khó khăn trong phát triển KT-XH của huyện .................43

3.2. Khái quát về bảo hiểm xã hội huyện Phù Ninh................................................45

3.2.1. Vị trí, chức năng của Bảo hiểm xã hội huyện Phù Ninh.................................45

3.2.2. Nhiệm vụ và quyền hạn của Bảo hiểm xã hội huyện Phù Ninh .....................46

3.2.3. Cơ sở vật chất và trình độ chuyên môn cán bộ công chức Bảo hiểm xã hội

huyện Phù Ninh ................................................................................................47

3.3. Thực trạng phát triển bảo hiểm y tế theo hộ gia đình trên địa bàn huyện

Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ....................................................................................50

3.3.1. Phát triển về quy mô bao phủ bảo hiểm y tế theo hộ gia đình........................50

3.3.2. Phát triển về cơ cấu tham gia BHYT theo hộ gia đình ...................................55

3.3.3. Phát triển về chất lượng cung cấp dịch vụ BHYT theo hộ gia đình ...............62

3.4. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển BHYT theo Hộ gia đình

trên địa bàn huyện Phù Ninh ............................................................................70

3.4.1. Yếu tố khách quan...........................................................................................70

3.4.2. Yếu tố chủ quan ..............................................................................................79

3.5. Đánh giá công tác phát triển bảo hiểm y tế theo hộ gia đình trên địa bàn

huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ .........................................................................88

3.5.1. Những kết quả đạt được ..................................................................................88

3.5.2. Hạn chế............................................................................................................89

3.5.3. Nguyên nhân của hạn chế ...............................................................................90

Chương 4. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN BẢO HIỂM Y

TẾ THEO HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHÙ NINH,

TỈNH PHÚ THỌ ............................................................................................91

4.1. Định hướng phát triển bảo hiểm y tế theo hộ gia đình đến năm 2025 trên

địa bàn huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ............................................................91

v

4.1.1. Mục tiêu phát triển bảo hiểm y tế theo hộ gia đình đến năm 2025 trên địa

bàn huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ..................................................................91

4.1.2. Phương hướng phát triển bảo hiểm y tế theo hộ gia đình năm 2020 và tầm

nhìn đến năm 2025 trên địa bàn huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ .....................91

4.2. Giải pháp phát triển bảo hiểm y tế theo hộ gia đình trên địa bàn huyện Phù

Ninh, tỉnh Phú Thọ ...........................................................................................92

4.2.1. Nhóm giải pháp đối với hộ gia đình................................................................92

4.2.2. Nhóm giải pháp cho cơ quan bảo hiểm xã hội................................................94

4.2.3. Nhóm giải pháp cho cơ sở khám chữa bệnh ...................................................98

4.3. Kiến nghị ........................................................................................................102

4.3.1. Đối với Đảng và Nhà nước ...........................................................................102

4.3.2. Đối với các tổ chức chính trị - xã hội............................................................103

4.3.3. Đối với Ngành Y tế .......................................................................................103

4.3.4. Đối với đối tượng của chính sách bảo hiểm y tế hộ gia đình........................103

KẾT LUẬN............................................................................................................105

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................107

PHỤ LỤC...............................................................................................................109

vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt

ASXH An sinh xã hội

BHXH Bảo hiểm xã hội

BHYT Bảo hiểm y tế

CB Cán bộ

CHLB Cộng hòa liên bang

CQĐP Chính quyền địa phương

CSKCB Cơ sở khám chữa bệnh

CSYT Chăm sóc y tế

GĐP Chỉ số tăng trưởng quốc gia

GTSX BQ Giá trị sản xuất bình quân

HGĐ Hộ gia đình

KCB Khám chữa bệnh

KT - XH Kinh tế xã hội

NĐ- CP Nghị định chính phủ

NQ/TW Nghị quyết Trung ương

PKĐK Phòng khám đa khoa

QĐ-TTg Quyết định Thủ tướng

TT Thị trấn

TTYT Trung tâm y tế

UBND Ủy ban nhân dân

USD Đồng đô la Mỹ

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Một số thông tin về người dân được điều tra ........................................35

Bảng 3.1. Một số chỉ tiêu phát triển kinh tế của huyện Phù Ninh .........................40

Bảng 3.2. Giá trị tăng thêm và cơ cấu kinh tế huyện Phù Ninh ............................41

Bảng 3.3. Tình hình dân số của huyện Phù Ninh ..................................................42

Bảng 3.4. Tình hình lao động của huyện Phù Ninh...............................................43

Bảng 3.5. Cơ sở vật chất và trình độ chuyên môn của BHXH huyện ...................48

Bảng 3.6. Tình hình tham gia bảo hiểm y tế theo nhóm đối tượng huyện Phù Ninh

giai đoạn 2017 - 2019........................................................................................ 51

Bảng 3.7. Tham gia BHYT HGĐ ở các địa phương trên địa bàn huyện Phù Ninh

năm 2019............................................................................................................ 54

Bảng 3.8. Số lượng và cơ cấu tham gia BHYT huyện Phù Ninh giai đoạn

2017 0 2019 ...........................................................................................56

Bảng 3.9. Bình quân hộ tham gia BHYT huyện Phù Ninh giai đoạn 2017 - 2019.....57

Bảng 3.10. Lý do không tham gia BHYT của các hộ gia đình................................58

Bảng 3.11. Mức độ thường xuyên tham gia BHYT hộ gia đình của các hộ

điều tra ...................................................................................................60

Bảng 3.12. Mức độ thành viên tham gia bảo hiểm y tế hộ gia đình của các hộ

điều tra ...................................................................................................61

Bảng 3.13. Sự tham gia BHYT hộ gia đình theo các nhóm hộ điều tra ..................62

Bảng 3.14. Điều kiện cơ sở vật chất và nhân lực khám chữa bệnh trên địa bàn

huyện Phù Ninh .....................................................................................63

Bảng 3.15. Số lượng y bác sĩ theo trình độ chuyên môn ở các cơ sở y tế trên

địa bàn huyện Phù Ninh ........................................................................65

Bảng 3.16. Tình hình KCB cho bệnh nhân BHYT tại TTYT, PKĐK trên địa

bàn huyện Phù Ninh ..............................................................................66

Bảng 3.17. Tình hình thu, chi của các nhóm đối tượng theo trách nhiệm đóng

BHYT năm 2017-2019..........................................................................67

Bảng 3.18. Đánh giá của hộ dân về chất lượng dịch vụ BHYT hộ gia đình ...........68

Bảng 3.19. Thu nhập hàng tháng của người dân ảnh hưởng đến quyết định

tham gia BHYT hộ gia đình ..................................................................70

viii

Bảng 3.20. Ảnh hưởng của thu nhập đến mức độ tham gia BHYT của hộ gia đình ..... 71

Bảng 3.21. Ảnh hưởng của trình độ học vấn đến mức độ tham gia BHYT của

hộ gia đình .............................................................................................73

Bảng 3.22. Ảnh hưởng của nghề nghiệp đến mức độ tham gia BHYT của hộ

gia đình ..................................................................................................74

Bảng 3.23. Tỷ lệ hộ dân có hiểu biết về chính sách BHYT hộ gia đình .................75

Bảng 3.24. Ý kiến đánh giá về chính sách của nhà nước ........................................78

Bảng 3.25. Ý kiến đánh giá về công tác phục vụ của các đại lý thu BHYT hộ

gia đình ..................................................................................................80

Bảng 3.26. Ý kiến đánh giá về số lượng và chất lượng thuốc khi sử dụng thẻ BHYT....... 81

Bảng 3.27. Ý kiến đánh giá về quy trình khám chữa bệnh BHYT hộ gia đình......83

Bảng 3.28. Ý kiến đánh giá đội ngũ cán bộ y tế của cơ sở KCB trên địa bàn

huyện Phù Ninh .....................................................................................84

Bảng 3.29. Ý kiến đánh giá chất lượng cơ sở vật chất của cơ sở KCB trên địa

bàn huyện Phù Ninh ..............................................................................86

Bảng 3.30. Tỷ lệ hộ dân tiếp nhận thông tin về BHYT theo các nguồn thông tin ........87

ix

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 2.1. Vị trí các điểm nghiên cứu tại huyện Phù Ninh............................ 33

Hình 3.1. Bản đồ hành chính huyện Phù Ninh tỉnh Phú Thọ ....................... 39

Hình 3.2. Sơ đồ bộ máy tổ chức hoạt động của BHXH huyện Phù Ninh .... 49

Hình 3.3. Biểu đồ số người tham gia bảo hiểm y tế huyện Phù Ninh các

năm 2017 - 2019 ........................................................................... 50

Hình 3.4. Biểu đồ số người tham gia BHYT theo hộ gia đình huyện Phù

Ninh giai đoạn 2017 - 2019 .......................................................... 53

Hình 3.5. Đồ thị cơ cấu tham gia BHYT theo nhóm đối tượng năm 2019....... 55

Hình 3.6. Đồ thị tình hình tham gia BHYT hộ gia đình qua công tác

điều tra .......................................................................................... 58

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Bảo hiểm xã hội (BHXH), Bảo hiểm y tế (BHYT) là những chính sách xã

hội lớn của Đảng và Nhà Nước ta. Những loại hình bảo hiểm này luôn là trụ cột

chính của hệ thống an sinh xã hội (ASXH) ở mỗi nước, nhất là trong điều kiện khí

hậu trái đất biến đổi nhanh chóng theo chiều hướng bất lợi và tốc độ già hóa dân số

đang diễn ra nhanh chóng như hiện nay. Ở nước ta sau khi nền kinh tế chuyển đổi

sang cơ chế thị trường, Đảng và Nhà nước đã có những quan điểm, chủ trương cụ

thể về lĩnh vực y tế theo tinh thần Đại hội VI của Đảng là: “Nhà nước và nhân dân

cùng làm”. Từ quan điểm này mà chính sách BHYT đã ra đời và từng bước phát

triển đến ngày nay. Tại Đại hội VIII của Đảng, chủ trương phát triển BHYT lần đầu

tiên được đưa vào nghị quyết với định hướng “Tăng đầu tư của Nhà nước, kết hợp

với tạo thêm nguồn kinh phí khác cho y tế như phát triển BHYT”.

Tiếp đến Đại hội IX lại chỉ rõ: “Thực hiện công bằng xã hội trong chăm sóc

sức khỏe, tiến tới BHYT toàn dân”. Đại hội X và XI chủ trương phát triển BHYT

toàn dân của Đảng và Nhà nước đã thể hiện rõ hơn theo tinh thần: “Xây dựng hệ

thống an sinh xã hội đa dạng, phát triển mạnh mẽ hệ thống BHXH, BHYT tiến tới

BHYT toàn dân”. Thực hiện quan điểm và định hướng trên, chúng ta đã thể chế hóa

chính sách BHYT bằng một loạt các văn bản có tính pháp lý cao và bắt đầu là Nghị

định 299/HĐBT năm 1992, Nghị định số 58/1998/NĐ-CP năm 1998, Nghị định

63/2005/NĐ-CP năm 2005, Luật Bảo hiểm y tế số 25/2008/QH12.

Qua khoảng thời gian dài thực hiện đã khẳng định tính đúng đắn, phù hợp

của chính sách BHYT đã góp phần xóa đói, giảm nghèo và hình thành, phát triển hệ

thống an sinh xã hội ở nước ta. Để tạo nên một lưới an sinh xã hội bền vững thì

chính sách BHYT toàn dân là mục đích mà các quốc gia hướng tới trong đó có Việt

Nam. Trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản thể hiện

sự quyết tâm đạt được mục tiêu đề ra như: Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày

22/11/2012 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác

BHXH, BHYT giai đoạn 2012-2020; Quyết định số 538/QĐ-TTg ngày 29/3/2013

của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án thực hiện lộ trình tiến tới BHYT toàn

dân giai đoạn 2012 - 2015 và 2020; Nghi định số 105/2014/NĐ/CP năm 2014; đặc