Pháp luật về trợ cấp đối với các nước đang phát triển theo quy định của WTO - Bài học với Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TƯ PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

NGUYỄN QUỲNH TRANG

PHÁP LUẬT VỀ TRỢ CẤP ĐỐI VỚI CÁC NƯỚC

ĐANG PHÁT TRIỂN THEO QUY ĐỊNH CỦA

WTO – BÀI HỌC VỚI VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SỸ

HÀ NỘI - 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TƯ PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

NGUYỄN QUỲNH TRANG

PHÁP LUẬT VỀ TRỢ CẤP ĐỐI VỚI CÁC NƯỚC

ĐANG PHÁT TRIỂN THEO QUY ĐỊNH CỦA WTO –

BÀI HỌC VỚI VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Quốc tế

Mã số: 9 380108

LUẬN ÁN TIẾN SỸ

Người hướng dẫn khoa học

1. PGS. TS. Nông Quốc Bình

2. PGS. TS. Hoàng Phước Hiệp

HÀ NỘI - 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các

số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận án được tham khảo từ các nguồn chính

thức, đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận của luận

án đều mang tính mới và chưa công bố ở các công trình khác.

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

NGUYỄN QUỲNH TRANG

DANH MỤC VIẾT TẮT

AMS Lượng hỗ trợ tính gộp

AOA Hiệp định Nông nghiệp

ASEAN Hiệp hội các nước Đông Nam Á

ASR Quy định về chống trợ cấp của Trung Quốc

CDP Uỷ ban về chính sách phát triển

DB Cụm công nghiệp tiêu biểu

DCs Các nước đang phát triển

DEIP Chương trình hỗ trợ xuất khẩu sản phẩm sữa

DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa

DS Tranh chấp

DSM Cơ chế giải quyết tranh chấp

EC Cộng đồng Châu Âu

EU Liên minh Châu Âu

FDI Đầu tư nước ngoài trực tiếp

FTA Hiệp định thương mại tự do

GATS Hiệp định chung về thương mại dịch vụ

GATT Hiệp định chung về thương mại và thuế quan

GDP Tổng sản phẩm quốc nội

GSP Ưu đãi thuế quan phổ cập

LDCs Các nước kém phát triển

MOU Bản ghi nhớ

NXB Nhà xuất bản

OECD Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế

SCM Hiệp định trợ cấp và các biện pháp đối kháng

S&D Đặc biệt và khác biệt

SPS Biện pháp vệ sinh dịch tễ

TMTG Thương mại thế giới

TRIPs Hiệp định về các khía cạnh thương mại liên quan đến

quyền sở hữu trí tuệ

TRIMS Hiệp định về các biện pháp tác động đến đầu tư

VAT Thuế giá trị gia tăng

VDB Ngân hàng phát triển Việt Nam

Vietcombank Ngân hàng ngoại thương Việt Nam

US Hoa kỳ

WTO Tổ chức thương mại thế giới

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ...................................................................................................................1

CHƯƠNG 1...............................................................................................................6

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN .....6

1.1. Tình hình nghiên cứu........................................................................................6

1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài .................................................................6

1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước .....................................................................7

1.2. Đánh giá tình hình nghiên cứu liên quan đến luận án...................................9

1.2.1. Đánh giá nghiên cứu về một số vấn đề lý luận pháp luật cơ bản của WTO về

trợ cấp.........................................................................................................................9

1.2.2. Đánh giá những kết quả nghiên cứu về quy định của WTO về trợ cấp .........12

1.2.3. Đánh giá nghiên cứu về pháp luật về trợ cấp của một số nước thành viên

WTO và bài học kinh nghiệm với Việt Nam. ..........................................................15

1.3. Đề xuất hướng nghiên cứu của luận án.........................................................19

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1.......................................................................................22

CHƯƠNG 2.............................................................................................................23

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN PHÁP LUẬT CƠ BẢN CỦA WTO VỀ TRỢ

CẤP ĐỐI VỚI CÁC NƯỚC ĐANG PHÁT TRIỂN ...........................................23

2.1. Khái quát chung pháp luật WTO về trợ cấp................................................23

2.1.1. Sự hình thành và phát triển pháp luật WTO về trợ cấp..................................23

2.1.2. Nguồn của pháp luật WTO về trợ cấp............................................................24

2.2. Các luận điểm kinh tế học về áp dụng và duy trì trợ cấp............................30

2.2.1. Bản chất của trợ cấp .......................................................................................31

2.2.2. Tác động của trợ cấp đối với nước đang phát triển........................................35

2.3. Quan điểm của WTO về đối xử đặc biệt và khác biệt (S&D) .....................37

2.3.1. Xác định và phân loại nước đang phát triển trong WTO ...............................37

2.3.2. Nguyên tắc đối xử đặc biệt và khác biệt của WTO về trợ cấp .......................39

2.4. Quan điểm của WTO về trợ cấp và các biện pháp đối kháng trợ cấp đối

với các nước đang phát triển .................................................................................45

2.4.1. Quan điểm của WTO về trợ cấp.....................................................................45

2.4.2. Quan điểm của WTO về các biện pháp đối kháng trợ cấp.............................62

2.4.3. Cơ chế giải quyết tranh chấp về trợ cấp .........................................................63

2

2.5. Mối quan hệ giữa pháp luật WTO về trợ cấp và các nguồn pháp luật liên

quan khác ................................................................................................................65

2.5.1. Pháp luật WTO về trợ cấp và các FTAs.........................................................65

2.5.2. Pháp luật WTO về trợ cấp và pháp luật quốc gia...........................................67

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.......................................................................................68

CHƯƠNG 3.............................................................................................................69

THỰC TIỄN PHÁP LUẬT WTO VỀ TRỢ CẤP ĐỐI VỚI NƯỚC ĐANG

TRIỂN VÀ THỰC TIỄN PHÁP LUẬT CÁC NƯỚC THÀNH VIÊN VỀ TRỢ

CẤP..........................................................................................................................69

3.1. Thực tiễn pháp luật WTO về trợ cấp đối với nước đang phát triển...........69

3.1.1. Xác định sự tồn tại của trợ cấp và biên độ trợ cấp .........................................69

3.1.2. Xác định thiệt hại (injury) do trợ cấp gây ra ..................................................74

3.1.3. Áp dụng biện pháp chống trợ cấp đối với nước đang phát triển ....................76

3.2. Thực tiễn pháp luật về trợ cấp của một số thành viên WTO......................80

3.2.1. Thực tiễn pháp luật về trợ cấp của Trung Quốc.............................................82

3.2.2. Thực tiễn pháp luật về trợ cấp của Braxin......................................................94

3.2.3. Thực tiễn pháp luật về trợ cấp của Hoa Kỳ..................................................100

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.....................................................................................108

CHƯƠNG 4...........................................................................................................109

BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP TRONG HOÀN THIỆN

PHÁP LUẬT VỀ TRỢ CẤP CỦA VIỆT NAM.................................................109

4.1. Thực trạng pháp luật về trợ cấp của Việt Nam..........................................109

4.1.1. Cam kết của Việt Nam về trợ cấp ................................................................109

4.1.2. Pháp luật về đóng góp tài chính của chính phủ............................................110

4.1.3. Pháp luật về chống trợ cấp sau khi gia nhập WTO ......................................122

4.1.4. Đánh giá tính tương thích với Hiệp định SCM ............................................123

4.1.5. Thực tiễn tranh chấp về trợ cấp đối với hàng hoá Việt Nam .......................126

4.2. Bài học kinh nghiệm cho việc xây dựng pháp luật về trợ cấp của Việt Nam

trong giai đoạn mới ..............................................................................................133

4.2.1. Tuân thủ quy định về trợ cấp xuất khẩu và trợ cấp nội địa hoá ...................133

4.2.2. Áp dụng và duy trì hỗ trợ trong nước cho nông nghiệp ...............................136

4.2.3. Áp dụng các biện pháp đóng góp tài chính phù hợp ....................................137

4.2.4. Áp dụng trợ cấp có mục tiêu ........................................................................139

3

4.2.5. Đáp ứng nguyên tắc minh bạch....................................................................141

4.2.6. Xây dựng pháp luật chống trợ cấp hiệu quả.................................................142

4.3. Đề xuất một số giải pháp trong hoàn thiện pháp luật về trợ cấp của Việt

Nam........................................................................................................................143

4.3.1. Nhóm giải pháp nhằm tăng tính định hướng cho trợ cấp.............................143

4.3.2. Nhóm giải pháp nhằm hoàn thiện và tăng cường tính hiệu quả của pháp luật

về trợ cấp ................................................................................................................145

4.3.3. Những vấn đề về trợ cấp mà Việt Nam cần quan tâm khi tham gia các thoả

thuận thương mại tự do ..........................................................................................149

KẾT LUẬN CHƯƠNG 4.....................................................................................152

KẾT LUẬN CHUNG CỦA LUẬN ÁN...............................................................153

DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ...........................................................157

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................158

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài

Trong xu hướng thương mại tự do, thành viên WTO phải giảm dần và tiến tới

xoá bỏ các biện pháp can thiệp của Chính phủ theo hướng hạn chế thương mại và

công bằng. Theo đó, trợ cấp từ Chính phủ cho sản xuất trong nước phải được cắt giảm

và tiến tới xoá bỏ. Tư tưởng này được thể hiện thống nhất trong nhiều Hiệp định của

WTO và có giá trị bắt buộc với tất cả các thành viên của tổ chức. Tuy nhiên, đối với

các thành viên đang phát triển, thương mại tự do có thể mang lại nhiều thách thức và

khó khăn to lớn có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất trong nước,

nền kinh tế của quốc gia. Loại bỏ hoàn toàn trợ cấp, sản phẩm, doanh nghiệp của các

nước đang phát triển sẽ rất khó khăn trong việc cạnh tranh với sản phẩm, doanh nghiệp

của các nước phát triển. Chính các thành viên WTO cũng thừa nhận đối với các nước

đang có một nền kinh tế chỉ đủ khả năng đảm bảo một mức sống thấp và đang trong

giai đoạn đầu của quá trình phát triển có thể cần có các biện pháp bảo hộ hay các biện

pháp tác động đến nhập khẩu và chừng nào việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh

tế nhờ đó có thêm thuận lợi thì việc áp dụng các biện pháp như vậy còn là đúng đắn.

Và trợ cấp cũng được các thành viên WTO thừa nhận đóng vai trò quan trọng trong

sự phát triển của các nước đang phát triển.

Đối với Việt Nam, tại Nghị quyết 08//NQ-TW ngày 05/02/2007 của Ban chấp

hành Trung ương Đảng khoá X “Về một số chủ trương, chính sách lớn để nền kinh tế

phát triển nhanh và bền vững khi Việt Nam là thành viên của Tổ chức Thương mại

thế giới”, bên cạnh những cơ hội “mở rộng thị trường xuất khẩu”, “thúc đẩy nền kinh

tế phát triển”, “nâng cao vị thế quốc gia”. Nghị quyết đã chỉ ra nhiều thách thức “các

sản phẩm và doanh nghiệp của Việt Nam sẽ phải cạnh tranh với sản phẩm và doanh

nghiệp nước ngoài không chỉ trên thị trường thế giới mà ngay trên thị trường trong

nước”, “một bộ phận doanh nghiệp có thể bị phá sản, thất nghiệp có thể tăng lên”…

Đứng trước những thách thức, khó khăn mà một nền kinh tế đang phát triển, một nền

kinh tế dễ bị tổn thương, có thể phải đối mặt, Nghị quyết 22/NQ-TW ngày 10/4/2013

của Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá XI về “Hội nhập quốc tế” đã đưa ra định

hướng: “Chủ động xây dựng và thực hiện các biện pháp bảo vệ lợi ích chính đáng

của Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng trong nước”. Chính phủ có thể bảo

vệ lợi ích của doanh nghiệp bằng cách kết hợp nhiều biện pháp khác nhau như áp

dụng biện pháp thuế quan, biện pháp phi thuế quan và trợ cấp. Song bảo vệ lợi ích

doanh nghiệp thông qua các chương trình trình trợ cấp là biện pháp hiệu quả hơn cả,

2

có thể đạt được các mục tiêu ngắn hạn và dài hạn. Chủ trương “loại bỏ các hình thức

trợ cấp theo lộ trình cam kết; bổ sung những hình thức trợ cấp phù hợp với các quy

định của Tổ chức Thương mại thế giới” cũng được đặt ra trong Nghị quyết 08//NQ￾TW.

Tuy nhiên, thực tiễn hoạt động hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam được

đánh giá “chưa gắn kết chặt chẽ với yêu cầu nâng cao chất lượng, hiệu quả và tính

bền vững của sự phát triển kinh tế”. Chính sách pháp luật về trợ cấp của Việt Nam

chưa thực sự hiệu quả, chưa tạo được động lực cho ngành sản xuất trong nước phát

triển. Thậm chí nhiều doanh nghiệp không thể tiếp cận các biện pháp trợ cấp của

Chính phủ. Trong khi đó, thực tiễn tranh chấp về chống trợ cấp trước WTO cho thấy,

trợ cấp được áp dụng ở tất cả các nước thành viên, từ các nước đang phát triểnđến

thành viên phát triển. Trong điều kiện cạnh tranh ngày càng gay gắt và phức tạp, nhu

cầu được trợ cấp của các ngành sản xuất trong nước là rất lớn. Xây dựng chính sách

pháp luật về trợ cấp quốc gia phù hợp nhằm mục đích bảo vệ, nâng cao năng lực cạnh

tranh cho các ngành công nghiệp non trẻ, ngành công nghiệp chiến lược mà vẫn đảm

bảo mục tiêu thương mại tự do là một thách thức với Chính phủ Việt Nam.

Gia nhập WTO vào ngày 11/1/2007, Việt Nam chính thức trở thành thành viên

thứ 150 và có đầy đủ quyền và nghĩa vụ của một thành viên đang phát triển. Việt Nam

có nghĩa vụ tuân thủ các quy định của WTO về cắt giảm trợ cấp và cũng có quyền

hưởng quy chế đối xử đặc biệt và khác biệt trong các quy định về trợ cấp dành cho

các nước đang phát triển. Vì vậy, nghiên cứu pháp luật WTO về trợ cấp một cách toàn

diện để thực hiện đúng các nghĩa vụ cũng như tận dụng tất cả các quyền lợi từ tổ chức

thương mại tự do đông thành viên nhất nhằm xây dựng chính sách pháp luật trợ cấp

quốc gia hiệu quả, tạo động lực cho phát triển kinh tế là nhu cầu tất yếu của tất cả các

nước đang phát triển nói chung và Việt Nam nói riêng.

Trên cơ sở lý luận, thực hiện các chủ trương của Đảng đề ra và xuất phát từ

nhu cầu thực tiễn về trợ cấp của ngành sản xuất trong nước cũng như thực trạng chính

sách pháp luật về trợ cấp của Việt Nam cho thấy việc nghiên cứu đề tài “Pháp luật

về trợ cấp đối với các nước đang phát triển theo quy định của WTO – Bài học với

Việt Nam” có tính cấp thiết cao cả về lý luận và thực tiễn.

2. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của đề tài

Đối tượng nghiên cứu của luận án bao gồm các vấn đề: quan điểm của WTO

về trợ cấp và việc áp dụng pháp luật về trợ cấp đối với các thành viên đang phát triển;

các quan điểm, tư tưởng về bản chất và tác động của trợ cấp đến thương mại quốc tế;

3

các quy định hiện hành về trợ cấp của WTO đối với các thành viên đang phát triển;

pháp luật về trợ cấp của Trung Quốc, Braxin và Hoa kỳ; cam kết và thực trạng pháp

luật về trợ cấp của Việt Nam.

Khi nghiên cứu về “pháp luật về trợ cấp”, nội dung nghiên cứu sẽ bao gồm hai

vấn đề: pháp luật về trợ cấp của chính phủ cho ngành sản xuất trong nước và pháp

luật về chống trợ cấp đối với hàng hoá nhập khẩu được trợ cấp. Đây là nội dung

nghiên cứu khá đồ sộ. Luận án tập trung vào nghiên cứu pháp luật về trợ cấp của

chính phủ cho ngành sản xuất trong nước nhằm mục đích kiến nghị xây dựng và hoàn

thiện pháp luật về trợ cấp của Việt Nam trong xu hướng chính phủ đồng hành cùng

doanh nghiệp, trợ cấp có mục tiêu cho những ngành công nghiệp mũi nhọn cũng như

những doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp nhỏ và vừa dễ tổn thương trong cạnh

tranh thương mại quốc tế. Nghiên cứu pháp luật về chống trợ cấp cũng là nội dung

quan trọng, song trong khuôn khổ một luận án, nghiên cứu sinh thực hiện nghiên cứu

pháp luật về chống trợ cấp đối với hàng nhập khẩu có trợ cấp nhằm mục đích làm rõ

hơn một khoản trợ cấp không phù hợp có thể bị đối kháng như thế nào trong WTO.

Các nghiên cứu chuyên sâu hơn về pháp luật chống trợ cấp sẽ được dành vào những

cứu sau luận án.

Trong phạm vi nghiên cứu của luận án, tác giả có nêu các loại nguồn pháp luật

WTO, song tác giả chỉ tập trung phân tích các quy định hiện hành của WTO về trợ

cấp được thể hiện trong các Hiệp định và thoả thuận giữa các thành viên. Bởi đây là

nguồn luật đầu tiên và quan trọng nhất của pháp luật WTO về trợ cấp được áp dụng

để soi chiếu khi một biện pháp trợ cấp bị khởi kiện ra trước cơ quan giải quyết tranh

chấp của WTO. Luận án cũng sử dụng các án lệ nhằm mục đích làm rõ hơn các quy

định hiện hành của WTO và không nghiên cứu sâu sắc từng án lệ. Các nguồn luật

khác của WTO sẽ không được nghiên cứu tại luận án.

Luận án cũng tập trung vào phân tích pháp luật về trợ cấp của Trung Quốc,

Braxin và Hoa Kỳ. Lý do lựa chọn ba thành viên này bởi Trung Quốc và Braxin đều

là nước đang phát triển ở khu vực Châu Á và Châu Mỹ Latinh. Trung Quốc đại diện

cho các thành viên có nền kinh tế chuyển đổi, việc nghiên cứu cam kết, chính sách

pháp luật về trợ cấp của Trung Quốc cho chúng ta những bài học về việc xoá bỏ hay

vận dụng trợ cấp ở một nước mà các doanh nghiệp đã từng phụ thuộc lớn vào nhà

nước. Braxin đại diện cho các nước đang phát triển gia nhập WTO từ giai đoạn đầu

và đạt được những thành tựu phát triển mạnh mẽ. Hoa Kỳ đại diện cho những nền

kinh tế lớn, là nước nhập khẩu và áp dụng nhiều biện pháp đối kháng trợ cấp. Cả 03

nước được lựa chọn đều có thực tiễn tranh chấp về trợ cấp tại WTO khá đa dạng.

4

Chính vì vậy việc lựa chọn Trung Quốc, Braxin và Hoa Kỳ sẽ giúp luận án tập trung

vào phân tích cụ thể những kinh nghiệm cần học tập trong việc xây dựng và hoàn

thiện chính sách pháp luật về trợ cấp của Việt Nam hướng đến mục đích phát triển

kinh tế.

3. Phương pháp nghiên cứu

Để làm rõ các vấn đề cần nghiên cứu, luận án sử dụng kết hợp nhiều phương

pháp nghiên cứu khoa học khác nhau như: (1) Phương pháp tổng hợp và phân tích là

phương pháp chủ đạo được sử dụng trong nhiều nội dung nghiên cứu của luận án:

được áp dụng khi đánh giá các công trình nghiên cứu nghiên cứu về trợ cấp, khi nghiên

cứu các tranh chấp thực tiễn về trợ cấp trong WTO và tại một số nước thành viên,

cam kết về trợ cấp của Việt Nam và nhiều nội dung khác; (2) Phương pháp thống kê

được áp dụng khi nghiên cứu thực tiễn tham gia tranh chấp về trợ cấp của các thành

viên được lựa chọn, nghiên cứu các số liệu thực tiễn về trợ cấp; (3) Phương pháp so

sánh và đối chiếu được áp dụng khi nghiên cứu pháp luật về trợ cấp của các nước

thành viên đặt trong mối quan hệ với các quy định về trợ cấp của WTO. Các phương

pháp nghiên cứu được thực hiện trên nền tảng của phương pháp duy vật biện chứng,

duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin, trên cơ sở quan điểm, đường lối của Đảng

Cộng Sản Việt Nam về chính trị, kinh tế, văn hoá và xã hội. Trong đó, cách tiếp cận

kết hợp lý luận và thực tiễn được sử dụng xuyên suốt trong luận án, nhất là với các

nội dung nghiên cứu về quy định của WTO về khái niệm trợ cấp, khái niệm lợi ích,

biên độ trợ cấp, thuế chống trợ cấp, các ưu đãi đặc biệt và khác biệt dành cho các

nước đang phát triển. Luận án cũng sử dụng phương pháp case study để nghiên cứu

thực tiễn tranh chấp về trợ cấp.

4. Mục đích, nhiệm vụ của việc nghiên cứu đề tài

Mục đích của luận án được xác định là nghiên cứu và làm rõ các cơ sở lý luận

và thực tiễn về việc thực hiện các quy định về trợ cấp của WTO áp dụng đối với Việt

Nam với tư cách là nước đang phát triển một cách hệ thống và toàn diện.

Để thực hiện mục đích trên, luận án đề ra các nhiệm vụ nghiên cứu sau:

- Phân tích và làm rõ những vấn đề lý luận, nội dung các quy định về trợ cấp

của WTO áp dụng đối với các thành viên đang phát triển;

- Phân tích và làm rõ những quan điểm, xu hướng về việc áp dụng và duy trì

trợ cấp tại các nước đang phát triển;

- Phân tích và đánh giá cam kết, chính sách pháp luật về trợ cấp của Trung

Quốc, Braxin và Hoa Kỳ; đồng thời phân tích thực tiễn một số tranh chấp về trợ cấp

liên quan đến các thành viên này để làm rõ hơn sự tương thích giữa pháp luật quốc

5

gia về trợ cấp và các quy định về trợ cấp của WTO;

- Phân tích và đánh giá thực trạng chính sách pháp luật về trợ cấp của Việt

Nam qua từng thời kỳ, trong đó tập trung vào các chính sách pháp luật hiện hành;

- Phân tích các bài học kinh nghiệm được rút ra từ những nghiên cứu trên

trong việc xây dựng và hoàn thiện chính sách pháp luật quốc gia về trợ cấp tại Việt

Nam;

- Đề xuất những kiến nghị cụ thể trong việc hoàn thiện chính sách pháp luật

về trợ cấp của Việt Nam nhằm mục đích nâng cao năng lực cạnh tranh cho sản phẩm,

doanh nghiệp Việt Nam từ đó thúc đẩy kinh tế phát triển.

Những kết quả nghiên cứu mới của luận án

Luận án có những đóng góp mới về lý luận và thực tiễn như sau:

- Góp phần làm rõ các vấn đề lý luận về trợ cấp của WTO, trong đó luận án

đã phân tích, đánh giá chi tiết từng yếu tố cấu thành trợ cấp, và các quan điểm, tư

tưởng áp dụng, duy trì trợ cấp theo các trường phái khác nhau;

- Góp phần làm rõ các quy định đối xử đặc biệt về trợ cấp của WTO dành

cho các nước đang phát triển, cũng như quá trình và xu hướng phát triển của các quy

định đó;

- Phân tích và rút ra những bài học sâu sắc và đưa ra những kiến nghị trong

hoàn thiện pháp luật quốc gia về trợ cấp hướng tới mục tiêu nâng cao năng lực cạnh

tranh cho sản phẩm và doanh nghiệp Việt Nam;

- Phân tích và đưa ra những kiến nghị phù hợp cho doanh nghiệp Việt Nam

trong việc tiếp cận và tận dụng lợi thế từ pháp luật về trợ cấp của Việt Nam;

- Phân tích và đưa ra những kiến nghị phù hợp để Việt Nam hội nhập một

cách chủ động và hiệu quả hơn trong vấn đề trợ cấp.

5. Kết cấu của luận án

Luận án bao gồm phần mở đầu, nội dung, phần kết luận, danh mục tài liệu

tham khảo và phần phụ lục. Nội dung luận án được bố cục thành bốn chương, có kết

luận của từng chương, cụ thể như sau:

Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến luận án

Chương 2: Những vấn đề lý luận pháp luật cơ bản của WTO về trợ cấp đối với

các nước đang phát triển

Chương 3: Thực tiễn pháp luật WTO về trợ cấp đối với nước đang phát triển

và thực tiễn pháp luật các nước thành viên về trợ cấp

Chương 4: Bài học kinh nghiệm và những giải pháp trong hoàn thiện pháp luật

về trợ cấp của Việt Nam

6

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

1.1. Tình hình nghiên cứu

1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài

Hiện nay, pháp luật của WTO về trợ cấp áp dụng cho các nước đang phát triển

có liên hệ cụ thể với trường hợp Việt Nam chưa được nghiên cứu nhiều ở các nước.

Điển hình nhất phải kể đến Luận án tiến sỹ Luật học của Nghiên cứu sinh Bui Ngoc

Anh (2007) tại Georgetown University Law Center với đề tài “WTO laws on subsidies

and the accession and participation of transition economies: Vietnam’s case study”.

Song ở các nước đã có nhiều công trình nghiên cứu về pháp luật của WTO về trợ cấp

nói chung, trong đó các quy định áp dụng cho nước nước đang phát triển chiếm một

phần trong nghiên cứu. Có thể kể đến một số sách chuyên khảo, giáo trình điển hình:

(i) George A. Berman, Petros C. Mavroisid (2007), “WTO Law and Developing

Countries”, Cambridge Universiry Press, New York; (ii) Marc Benitah (2001), “The

law of subsidies under the GATT/WTO system”, The Hague Kluwell Law

International, Hague; (iii) Melaku Geboye Desta (2002),“The law of international

trade in agricultural products : from GATT 1947 to the WTO agreement on

agriculture”, Kluwer Law International; (iv) Mitsuo Matsushita, Dukgeun Ahn, Tain￾Jy Chen (2007), “The WTO trade remedy system: East Asian perspectives”, Cameron

May, United Kingdom; (v) Peter Van Den Bossche (2009), The Law and Policy of

the World Trade Organization, Cambrigde University Express, United Kingdom; (vi)

Gustavo E. Luenco, Herrianclez de Madrid (2006), “Regulation of subsidies and state

Aids in WTO and EC law”, Kluwer Law International, Spain; (vii) Raj Bhala (2001),

Luật thương mại quốc tế: Những vấn đề lý luận và thực tiễn, Bản dịch, NXB Tư pháp,

Hà Nội; v.v…

Bên cạnh đó, nhiều tài liệu điện tử, các bài nghiên cứu liên quan đến pháp luật

của WTO về trợ cấp áp dụng cho các nước thành viên nói chung và thành viên đang

phát triển. Cụ thể có thể kể đến: tài liệu “Dispute Settlement – World Trade

Organization – 3.7. Subsidies and Countervailing Measures” được sử dụng tại khoá

học “Dispute Settlement in International Trade, Investment and Intellectual Property”

của Liên hợp quốc (2003); tài liệu“Export Promotion and The WTO: A brief guide”,

của International Trade Center (2009); bài nghiên cứu “Current Developments under

the WTO Agreement on Subsidies and Countervailing Measures as an Example for

7

the Functional Unity of Domestic and International Trade Law” của nhóm tác giả

Christian Tietje/Gerhard Kraft/Rolf Sethe (2004); bài nghiên cứu “A Commitment

Theory of Subsidy Agreements” của tác giả Daniel Brou, Michele Ruta (2012); bài

nghiên cứu “The Definition of Export Subsidies and the Agreement on Agriculture”

của tác giả Isabelle Schluep và Harry de Gorter (2000); bài nghiên cứu “Commitments

under the WTO agreement on Agriculture and the Doha draft modalities: “How do

they compare to current policy?” của tác giả Lars Brink (2/2014); báo cáo

“Differentiation between Developing Countries in the WTO” của nhóm tác giả Jonas

Kasteng, Arne Karlsson, Carina Lindberg (2004)…

Nhóm tài liệu điện tử, bài nghiên cứu về pháp luật về trợ cấp của các nước

thành viên có thể kể đến tài liệu “China’s steel industry: Dealing with growth,

consolidation and rationalization” của China charmber of commerce of metals,

minerals, chemicals importers and exporters (5/2007); bài nghiên cứu “China's Pure

Exporter Subsidies” của Fabrice Defever and Alejandro Riano (2012); bài nghiên cứu

“Estimates of energy subsidies in China and Impact of Energy reform” của tác giả

Lin, B., and Z.Jiang (2011); “Dumping and subsidies: The law and procedures

governing the imposition of anti-dumping and countervailing duties in the European

Community” của nhóm tác giả Clive Standbrook, Philip Bentley (1996); bài nghiên

cứu “Effects of Trade Liberalization on Agriculture in Thailand: Institutional and

Structural Aspects” của tác giả Kajonwan Itharattana (1/1999); bài nghiên cứu “Trade

Remedies: Laws on dumping, subsidies and safeguards in China”, của tác giả Thomas

Weishing Huang (2003); báo cáo “Analysis of China’s Commitment to other

members”của US Genaral Accounting Office (2002); bài nghiên cứu “Subsidies to

Chinese Industry: State capitalism, Bussiness Strategy and Trade Policy” của nhóm

tác giả Usha C.V. Haley và Geogre T. Haley (2013) và các công trình nghiên cứu

khác.

1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước

Trước và sau khi gia nhập WTO, ở Việt Nam đã có nhiều nghiên cứu liên quan

đến pháp luật của WTO về trợ cấp áp dụng cho các nước phát triển và những bài học

rút ra cho Việt Nam ở nhiều mức độ khác nhau. Điển hình nhất là TS. Phạm Quang

Minh (2012) trong luận án “Xây dựng pháp luật trợ cấp nông nghiệp Việt Nam theo

các quy định của tổ chức TMTG (WTO)”. Bên cạnh đó, luận án tiến sỹ có một phần

liên quan đến pháp luật về trợ cấp như TS. Nguyễn Thu Hương (2017) trong luận án