Pháp luật về bảo vệ môi trường trong hoạt động sản xuất, kinh doanh hóa chất

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

ĐẶNG THỊ HUYỀN TRANG

PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG

TRONG HOẠT ĐỘNG

SẢN XUẤT, KINH DOANH HOÁ CHẤT

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

ĐẶNG THỊ HUYỀN TRANG

PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG

TRONG HOẠT ĐỘNG

SẢN XUẤT, KINH DOANH HOÁ CHẤT

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: LUẬT KINH TẾ

Mã số: 60.38.01.07

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. PHẠM VĂN VÕ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2014

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình do tôi tự nghiên cứu và

hoàn thành dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của TS. Phạm Văn Võ.

Những kết luận, nhận định, tham khảo từ các sách báo, tạp chí, tài liệu,

công trình nghiên cứu khác đều đƣợc trích dẫn rõ ràng.

Tác giả xin chịu trách nhiệm hoàn toàn về những ý kiến, đề xuất khoa

học của mình.

Tác giả luận văn

Đặng Thị Huyền Trang

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

- Bộ luật dân sự:

- Bộ luật hình sự:

- Bộ luật tố tụng dân sự:

- Bảo vệ môi trƣờng:

- Tiêu chuẩn Việt Nam

BLDS

BLHS

BLTTDS

BVMT

TCVN

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Các danh mục hoá chất theo Luật kiểm soát hoá chất của Nhật Bản

Bảng 1.2: Các danh mục hoá chất theo Luật kiểm soát hoá chất độc của Hàn Quốc

MỤC LỤC

MỤC LỤC .............................................................................................................................6

PHẦN MỞ ĐẦU ...................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................................1

2. Tình hình nghiên cứu đề tài .......................................................................................1

3. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ của đề tài ............................................................3

4. Đối tƣợng nghiên cứu và giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài ............................3

5. Phƣơng pháp nghiên cứu ...........................................................................................3

6. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài .......................................................4

7. Bố cục đề tài ..............................................................................................................4

CHƢƠNG 1 ...........................................................................................................................5

TỔNG QUAN PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG TRONG HOẠT ĐỘNG SẢN

XUẤT, KINH DOANH HÓA CHẤT ...................................................................................5

1.1. Khái niệm hóa chất và khái niệm hoạt động sản xuất, kinh doanh hóa chất ..............5

1.1.1. Khái niệm hóa chất..............................................................................................5

1.1.2. Khái niệm hoạt động sản xuất, kinh doanh hóa chất...........................................8

1.2. Sự cần thiết phải bảo vệ môi trƣờng trong hoạt động sản xuất, kinh doanh hóa chất 9

1.3. Các nguyên tắc của pháp luật về bảo vệ môi trƣờng trong hoạt động sản xuất, kinh doanh

hóa chất.............................................................................................................................13

1.4. Vai trò của pháp luật về bảo vệ môi trƣờng trong hoạt động sản xuất, kinh doanh

hóa chất............................................................................................................................22

1.4.1. Thể chế hóa những yêu cầu bảo vệ môi trường của nhà nước đối với hoạt động

sản xuất, kinh doanh hóa chất .....................................................................................22

1.4.2. Góp phần phát triển ngành công nghiệp hóa chất phù hợp với yêu cầu bảo vệ

môi trường ...................................................................................................................23

CHƢƠNG 2 .........................................................................................................................25

THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG TRONG HOẠT ĐỘNG SẢN

XUẤT, KINH DOANH HÓA CHẤT VÀ HƢỚNG HOÀN THIỆN .................................25

2.1. Hoạt động ban hành danh mục hóa chất...................................................................25

2.1.1. Thẩm quyền ban hành........................................................................................25

2.1.2. Các danh mục hóa chất .....................................................................................27

2.2. Kiểm soát hoạt động sản xuất, kinh doanh hóa chất.................................................30

2.2.1. Kiểm soát trước khi hoạt động...........................................................................30

2.2.2. Kiểm soát trong quá trình hoạt động.................................................................39

2.2.3. Kiểm soát hóa chất bị thải bỏ ............................................................................47

2.3. Xử lý hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trƣờng trong hoạt động sản xuất,

kinh doanh hóa chất .........................................................................................................48

2.3.1. Xử lý vi phạm hành chính ..................................................................................48

2.3.2. Xử lý kỷ luật .......................................................................................................54

2.3.3. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ......................................................................55

2.3.4. Truy cứu trách nhiệm hình sự............................................................................58

2.4. Giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật về bảo vệ môi trƣờng trong hoạt động

sản xuất, kinh doanh hóa chất..........................................................................................61

2.4.1. Hoàn thiện các quy định về hoạt động ban hành danh mục hóa chất...............61

2.4.2. Hoàn thiện các quy định về kiểm soát hoạt động sản xuất, kinh doanh hóa chất...66

2.4.3. Hoàn thiện các quy định về xử lý vi phạm pháp luật bảo vệ môi trường trong

hoạt động sản xuất, kinh doanh hóa chất ....................................................................70

2.4.4. Một số giải pháp khác nhằm đảm bảo cơ chế thực thi các quy định pháp luật về

bảo vệ môi trường trong hoạt động sản xuất, kinh doanh hóa chất............................76

KẾT LUẬN..........................................................................................................................79

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Thế giới đang bƣớc vào một thời đại mà các thành tựu của công nghiệp hoá

chất ảnh hƣởng tới tất cả các ngành trong nền kinh tế quốc dân: thời đại hoá học

hoá. Hoạt động sản xuất, kinh doanh hoá chất tạo ra nhiều sản phẩm mới mà các

đặc tính của chúng nhiều khi lại không có trong tự nhiên, góp phần bổ sung cho các

nguồn nguyên liệu tự nhiên. Nó cung cấp nguyên liệu đầu vào hoặc bán thành phẩm

cho các ngành công nghiệp, nông nghiệp, y tế, thực phẩm, hoá chất bảo vệ thực vật,

thú y … Vì thế, số lƣợng về chủng loại hoá chất đã đƣợc phát hiện và thƣơng mại

hoá trên thế giới ngày nay là rất lớn.

Hoạt động sản xuất, kinh doanh hoá chất đã và đang đóng một vai trò cực kỳ

quan trọng trong mọi nền kinh tế, nhƣng đồng thời là nguồn ô nhiễm môi trƣờng,

tác động đến con ngƣời và hệ sinh thái. Hoạt động sản xuất, kinh doanh hoá chất là

hoạt động gây ô nhiễm môi trƣờng, nhiều khi là nghiêm trọng, là nguyên nhân của

những thảm hoạ hoá chất.

Vì vậy, nhà nƣớc cần có sự điều chỉnh phù hợp bằng pháp luật đối với hoạt

động này nhằm hạn chế tác động tiêu cực của nó tới môi trƣờng nhƣng vẫn tạo điều

kiện thuận lợi trong hoạt động kinh doanh của cá nhân, tổ chức.

Nhận thức đƣợc vấn đề này, Việt Nam đã xây dựng và hoàn thiện những quy

định nhằm kiểm soát hoạt động sản xuất, kinh doanh hoá chất. Tuy nhiên do nhiều

nguyên nhân các quy định về kiểm soát hoạt động này vẫn còn nhiều bất cập, chƣa

đáp ứng đƣợc nhu cầu sản xuất, kinh doanh và bảo vệ môi trƣờng đặt ra.

Xuất phát từ thực tế trên, tác giả nhận thấy việc nghiên cứu để làm sáng tỏ

những hạn chế, bất cập của pháp luật, làm cơ sở để hoàn thiện pháp luật về bảo vệ

môi trƣờng trong hoạt động sản xuất, kinh doanh hoá chất có ý nghĩa cả về mặt lý

luận lẫn thực tiễn. Nó không chỉ góp phần vào việc hoàn thiện các quy định pháp

luật về bảo vệ môi trƣờng điều chỉnh hoạt động sản xuất, kinh doanh hoá chất mà

còn góp phần tìm ra các giải pháp nhằm giải quyết bài toán bức xúc hiện nay về nhu

cầu phát triển hoạt động sản xuất, kinh doanh hoá chất với vấn đề bảo vệ môi

trƣờng, bảo vệ sức khoẻ cộng đồng.

Từ những yêu cầu thực tế trên, tác giả lựa chọn đề tài “Pháp luật về bảo vệ

môi trƣờng trong hoạt động sản xuất, kinh doanh hoá chất” làm đề tài nghiên cứu

cho luận văn Thạc sĩ luật học.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Thời gian qua, vấn đề tác động tiêu cực của hoạt động sản xuất, kinh doanh

hoá chất với môi trƣờng và sức khoẻ cộng đồng đã nổi lên và thu hút sự quan tâm,

bức xúc của xã hội. Chính vì vậy, đã có nhiều bài viết, công trình nghiên cứu liên

quan đến vấn đề bảo vệ môi trƣờng trong hoạt động sản xuất, kinh doanh hoá chất.

2

Nghiên cứu khía cạnh pháp luật bảo vệ môi trƣờng của hoạt động sản xuất,

kinh doanh hoá chất không phải là một lĩnh vực mới mẻ. Nhƣng thực tế có rất ít các

công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề này.

Qua tra cứu, về nghiên cứu chuyên sâu, hiện nay mới chỉ có một công trình

nghiên cứu của tác giả Luongsompho Daphet về “Pháp luật bảo vệ môi trường

trong hoạt động sản xuất, kinh doanh hoá chất”, 2010, khoá luận tốt nghiệp cử

nhân, Trƣờng Đại học Luật Hà Nội. Tuy nhiên, công trình này chủ yếu tập trung

nghiên cứu những vƣớng mắc trong quá trình áp dụng Luật Hoá chất, Nghị định

108/2008/NĐ-CP ngày 7 tháng 10 năm 2008 của Chính phủ quy định chi tiết và

hƣớng dẫn thi hành một số điều của Luật Hoá chất và Nghị định 68/2005/NĐ-CP

ngày 20 tháng 5 năm 2005 của Chính phủ quy định về an toàn hoá chất để xây dựng

Thông tƣ hƣớng dẫn. Nhìn chung các giải pháp mà tác giả Luongsompho Daphet đề

xuất còn mang tính định hƣớng chính sách, còn một số giải pháp cụ thể nổi bật hầu

nhƣ trùng với một số quy định của Thông tƣ số 28/2010/TT-BCT ngày 28 tháng 6

năm 2010 của Bộ Công thƣơng quy định cụ thể một số điều của Luật Hoá chất và

Nghị định số 108/2008/NĐ-CP ngày 7 tháng 10 năm 2008 của Chính phủ quy định

chi tiết và hƣớng dẫn thi hành một số điều của Luật Hoá chất. Hiện nay, ngoài Luật

Hoá chất, các văn bản mà luận văn đề cập đã đƣợc sửa đổi, bổ sung hoặc đã hết hiệu

lực. Vì vậy, những đề xuất của tác giả Luongsompho Daphet không còn ý nghĩa

thực tiễn và lý luận nhiều.

Về nghiên cứu có liên quan đến khía cạnh bảo vệ môi trƣờng trong lĩnh vực

hoá chất, Luận văn Thạc sỹ Luật học của tác giả Nguyễn Thị Bình (2013), Pháp

luật về bảo vệ môi trường trong hoạt động nhập khẩu hoá chất, Trƣờng Đại học

Kinh tế - Luật Tp. Hồ Chí Minh chỉ nghiên cứu khía cạnh bảo vệ môi trƣờng của

hoạt động nhập khẩu hoá chất. Do đó, phạm vi, đối tƣợng, mục đích nghiên cứu của

tác giả Nguyễn Thị Bình là hoàn toàn khác với đề tài “Pháp luật bảo vệ môi trường

trong hoạt động sản xuất, kinh doanh hoá chất”.

Ngoài ra, còn có một số bài nghiên cứu, bài báo đề cập đến với mức độ khác

nhau của vấn đề pháp luật về bảo vệ môi trƣờng trong hoạt động sản xuất, kinh

doanh hoá chất nhƣng chỉ đƣợc đăng tải dƣới dạng ý kiến, phản ánh, xã luận. Tuy

nhiên, các khía cạnh khoa học pháp lý của vấn đề chƣa đƣợc đi sâu vào nghiên cứu.

Trên cơ sở tiếp tục kế thừa các kết quả nghiên cứu nói trên, tác giả tiếp tục tiếp

cận thông tin một cách khái quát và khoa học thông qua nhiều bài nghiên cứu,

sách báo, cập nhật những quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật. Qua

đó, tác giả phân tích những điểm mới về thực trạng và đƣa ra kiến nghị phù hợp

với thực tiễn.