Pháp luật về bán đấu giá tài sản : Lý luận và thực tiễN

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

-----------------------

MAI LƯƠNG KHÔI

PHÁP LUẬT

VỀ BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN

LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

Chuyên ngành: Luật Kinh tế

Mã số : 60.38.50

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Chu Hải Thanh

TP.Hồ Chí Minh-Năm 2007

2

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU.......................................................................... 03

Chương 1: Lý luận về bán đấu giá và pháp luật về bán đấu

giá tài sản ………………………………………………………. 08

1.1. Khái quát về bán đấu giá ……………………………….... 08

1.1.1. Khái niệm ................................................................. 08

1.1.2. Những đặc trưng cơ bản của bán đấu giá …………. 10

1.1.3. Ý nghĩa và vai trò của bán đấu giá ………………... 13

1.2. Những vấn đề cơ bản trong họat động bán đấu giá …….. 13

1.2.1. Các chủ thể tham gia trong bán đấu giá……………. 13

1.2.2. Tài sản bán đấu giá ………………………………… 14

1.2.3. Hợp đồng bán đấu giá ……………………………… 16

1.2.4. Các phương thức bán đấu giá ……………………… 19

1. 3. Pháp luật về bán đấu giá …………………………………. 22

1.3.1. Pháp luật về bán đấu giá của một số nước trên thế

giới ……………………………………………………….. 22

1.3.2. Quá trình hình thành và phát triển của pháp luật về

Bán đấu giá ở Việt Nam ………………………………….. 26

Chương 2: Thực tiễn pháp luật về bán đấu giá tài sản tại Việt Nam 31

2.1. Những văn bản quy phạm pháp luật hiện hành về bán đấu giá 31

2.1.1. Bộ luật dân sự ………………………………………. 31

2.1.2. Luật Thương mại năm 2005 ………………………. 32

2.1.3. Nghị định 05/2005/NĐ-CP ngày 18/01/2005 về bán

đấu giá tài sản …………………………………………….. 33

2.1.4. Những văn bản quy phạm pháp luật quy định về bán

đấu giá một số lọai tài sản đặc biệt ………………………. 35

2.2. Quy định về Người bán đấu giá ………………………….. 37

2.2.1. Trung tâm dịch vụ bán đấu giá tài sản …………….. 37

2.2.2. Hội đồng bán đấu giá ……………………………… 38

2.2.3. Doanh nghiệp bán đấu giá tài sản …………………. 40

3

2.2.4. Người bán đấu giá hàng hóa theo quy định của Luật

Thương mại ……………………………………………… 41

2.3. Trình tự, thủ tục bán đấu giá ……………………………. 43

2.3.1. Giá khởi điểm ........................................................... 43

2.3.2. Hợp đồng ủy quyền bán đấu giá tài sản và hợp đồng

mua bán tài sản đấu giá ………………………………….. 45

2.3.3. Hình thức đấu giá ..................................................... 51

2.3.4. Trình tự bán đấu giá ................................................. 57

2.3.5. Hủy kết quả bán đấu giá ........................................... 62

2.4. Bán đấu giá một số loại tài sản đặc biệt ............................. 63

2.4.1. Bán đấu giá cổ phần ................................................. 63

2.4.2. Đấu giá quyền sử dụng đất trong trường hợp

Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất … 70

2.4.3. Đấu giá tang vật, phương tiện vi phạm hành chính

bị tịch thu sung công quỹ nhà nước ……………………… 77

Chương 3: Hoàn thiện pháp luật về bán đấu giá tài sản ……. 83

3.1. Phương hướng hoàn thiện pháp luật về bán đấu giá tài sản 83

3.2. Những giải pháp hoàn thiện pháp luật về bán đấu giá …. 85

3.2.1. Xây dựng một hệ thống các văn bản quy phạm pháp

luật về bán đấu giá thống nhất và đồng bộ ………………. 85

3.2.2. Hoàn thiện pháp luật về người bán đấu giá ……….. 88

3.2.3. Hoàn thiện pháp luật về trình tự, thủ tục đấu giá …. 90

3.2.4. Hoàn thiện pháp luật về hợp đồng ủy quyền bán đấu

giá và hợp đồng bán đấu giá ……………………………. 99

KẾT LUẬN …………………………………………………….. 105

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ……………………… 107

4

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài.

Bán đấu giá là một trong những hình thức mua bán tài sản, hàng hoá phổ

biến trong nền kinh tế thị trường. Thông qua đấu giá, người mua và người bán

có thể mua và bán được tài sản, hàng hoá với giá gần đúng với giá trị của tài

sản đó. Trên thế giới, bán đấu giá có từ rất lâu đời với nhiều phương thức tổ

chức và quản lý khác nhau. Ở Việt Nam, bán đấu giá mới được tái lập và trở

nên phổ biến kể từ sau khi đất nước thực hiện chính sách đổi mới, xây dựng

nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường.

Bán đấu giá là việc bán tài sản với giá cao nhất theo nguyên tắc công

khai, bình đẳng, trung thực. Bán đấu giá có thể được tổ chức bằng nhiều hình

thức, theo cách thức truyền thống thì có thể được tổ chức trực tiếp, rao giá và

trả giá trực tiếp bằng lời nói hoặc tổ chức theo hình thức bỏ phiếu. Khi công

nghệ thông tin phát triển vượt bậc, mạng Internet được sử dụng khắp thế giới

thì bán đấu giá qua mạng được hình thành và trở nên phổ biến.

Pháp luật về bán đấu giá và thực tiễn họat động bán đấu giá tại Việt Nam

vẫn còn mới mẻ, chưa được nghiên cứu một cách hệ thống và hòan chỉnh. Các

quy định của pháp luật về bán đấu giá còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được

yêu cầu của thực tiễn, dẫn đến hiệu quả họat động bán đấu giá hiện nay chưa

cao. Hoạt động bán đấu giá chưa thu hút được sự tự nguyện lựa chọn của

nhiều tổ chức, cá nhân thuộc các thành phần kinh tế có nhu cầu mua bán tài

sản tham gia. Tài sản, hàng hóa mang ra bán đấu giá chưa phong phú, đa

dạng, phần lớn chỉ mới tập trung vào những tài sản bắt buộc phải tổ chức bán

đấu giá theo quy định của pháp luật, nhu cầu bán đấu giá tự nguyện còn rất ít.

Nhiều trường hợp bán đấu giá không mang lại hiệu quả cho chủ tài sản, quá

trình tổ chức phiên đấu giá còn có nhiều sai sót. Các quy định về trình tự,

5

phương thức tổ chức đấu giá còn thiếu, bất cập dễ dẫn đến tranh chấp, dễ bị

lợi dụng để thông đồng, dìm giá nhằm trục lợi gây không ít thiệt hại cho công

dân và Nhà nước.

Để hoạt động bán đấu giá đạt được hiệu quả cao, mang lại lợi ích tốt nhất

cho các cá nhân và tổ chức có nhu cầu mua, bán tài sản, tránh bị lợi dụng để

tiêu cực; đưa họat động này ngày càng trở nên phổ biến và thông dụng, thu

hút được nhiều đối tượng tham gia, góp phần vào phát triển kinh tế của đất

nước thì việc không ngừng hoàn thiện pháp luật về bán đấu giá là rất cần thiết

và cấp bách.

Vì những lý do trên, tác giả chọn “Pháp luật về bán đấu giá tài sản: lý

luận và thực tiễn” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp Thạc sỹ

Luật Kinh tế của mình. Tác giả mong muốn qua việc nghiên cứu vấn đề lý

luận và thực tiễn pháp luật bán đấu giá để đề xuất được những giải pháp cụ

thể và khả thi góp phần hoàn thiện pháp luật trong lĩnh vực này, đồng thời

khắc phục những khó khăn, hạn chế trong họat động bán đấu giá tài sản tại

Việt Nam hiện nay.

2. Tình hình nghiên cứu.

Việc hoàn thiện pháp luật về bán đấu giá luôn được các cơ quan quản lý

nhà nước và nhiều tổ chức, cá nhân quan tâm. Trong thời gian qua, có nhiều

văn bản quy phạm pháp luật được ban hành nhằm từng bước hoàn thiện pháp

luật về bán đấu giá, đưa họat động bán đấu giá ngày càng trở nên phổ biến,

thông dụng và đạt được hiệu quả cao. Một số công trình nghiên cứu về lĩnh

vực này đã được thực hiện và công bố như: Luận văn Thạc sỹ Luật học

“Những cơ sở lý luận và thực tiễn về chế định bán đấu giá tài sản trong thi

hành án dân sự” của tác giả Đặng Thanh Hoa (Khóa 3, Đại học Luật TP.

HCM); Luận văn Thạc sỹ Hành chính “Quản lý Nhà nước trong lĩnh vực bán

6

đấu giá tài sản” của tác giả Phạm Văn Sỹ (Học viện Hành chính quốc gia).

Các công trình trên nghiên cứu về thực trạng, giải pháp trong quản lý nhà

nước về bán đấu giá hoặc tập trung nghiên cứu về bán đấu giá đối với một

trong những loại tài sản đặc thù là tài sản thi hành án dân sự, chưa nghiên

cứu, phân tích một cách toàn diện, hệ thống những vấn đề lý luận và thực tiễn

của pháp luật bán đấu giá, từ đó đưa ra hướng hoàn thiện pháp luật về bán đấu

giá.

3. Mục đích nghiên cứu.

Qua hệ thống cơ sở lý luận, các quy định của pháp luật về bán đấu giá tài

sản và thực trạng họat động bán đấu giá hiện nay, luận văn hướng tới làm rõ

những vấn đề sau:

- Nghiên cứu, phân tích một số vấn đề lý luận về bán đấu giá và pháp

luật về bán đấu giá để làm rõ những nội dung cơ bản trong hoạt động bán

đấu giá tài sản;

- Phân tích và đánh giá các quy định của pháp luật hiện hành về họat

động bán đấu giá; thực tiễn họat động bán đấu giá hiện nay để rút ra những

kinh nghiệm tốt cần phát huy và những nội dung chưa phù hợp hoặc khó

khăn, vướng mắc cần được tháo gỡ;

- Đề xuất hướng hoàn thiện pháp luật về bán đấu giá.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.

Đối tượng nghiên cứu của luận văn là pháp luật về bán đấu giá tài sản

nói chung; thực tiễn hoạt động bán đấu giá và pháp luật về bán đấu giá hiện

hành; những vấn đề cần hoàn thiện về hệ thống pháp luật và hoạt động bán

đấu giá.

7

Phạm vi nghiên cứu của đề tài tập trung vào những vấn đề cơ bản, quan

trọng trong hoạt động bán đấu giá, như: phương thức, trình tự bán đấu giá,

hợp đồng bán đấu giá...vv. Trong đó sẽ đặt trọng tâm vào việc phát hiện, phân

tích những kinh nghiệm hay cũng như những khó khăn, vướng mắc trong thực

tiễn họat động bán đấu giá, nhằm đề xuất những giải pháp thích hợp về

phương thức, thủ tục tổ chức bán đấu giá.

Trong quá trình nghiên cứu những vấn đề trên, tác giả sẽ liên hệ, so sánh

với luật pháp một số nước nhằm rút ra những kinh nghiệm về lập pháp và về

tổ chức, quản lý họat động bán đấu giá tài sản mà Việt Nam có thể tham khảo,

học tập.

5. Phương pháp nghiên cứu.

Phương pháp luận được đươc sử dụng để nghiên cứu là phương pháp

luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của triết học Mác-Lênin;

Phương pháp nghiên cứu được sử dụng là phương pháp so sánh, phương

pháp phân tích và tổng hợp… Ngoài ra một sồ trường hợp bán đấu giá thực

tiễn được sử dụng để minh họa cho thực trạng, đồng thời chứng minh cho

những luận cứ, quan điểm đưa ra.

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn.

Nội dung chủ yếu của đề tài là trình bày một cách có hệ thống những vấn

đề cơ bản của pháp luật về bán đấu giá; đánh giá về ưu, khuyết điểm của pháp

luật bán đấu giá hiện hành tại Việt Nam; thông qua thực tiễn áp dụng pháp

luật và hoạt động bán đấu giá để đề xuất hướng hoàn thiện pháp luật về bán

đấu giá tài sản.

Về mặt khoa học, việc nghiên cứu, hệ thống và đề xuất hướng hòan thiện

pháp luật về bán đấu giá tài sản nhằm góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật

8

dân sự Việt Nam, cũng như các lĩnh vực khác có liên quan, như: thi hành án

dân sự, xử phạt vi phạm hành chính …vv.

Về mặt thực tiễn, việc hoàn thiện pháp luật về bán đấu giá tài sản sẽ là

yếu tố nền tảng đưa họat động bán đấu giá phát triển, ổn định và đi vào nề

nếp, đáp ứng yêu cầu đa dạng, phong phú các hình thức kinh doanh, dịch vụ

của nền kinh tế thị trường.

7. Bố cục luận văn.

Xuất phát từ mục đích và phạm vi nghiên cứu, luận văn bao gồm các

phần như sau:

Phân mở đầu.

Chương 1: Lý luận về bán đấu giá và pháp luật bán đấu giá tài sản.

Chương 2: Thực tiễn pháp luật về bán đấu giá tài sản tại Việt Nam.

Chương 3: Hoàn thiện pháp luật về bán đấu giá tài sản.

Kết luận.

9

Chương 1

LÝ LUẬN VỀ BÁN ĐẤU GIÁ VÀ PHÁP LUẬT

BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN

1.1. Khái quát về bán đấu giá.

1.1.1. Khái niệm.

Trên thế giới, bán đấu giá không phải là một khái niệm mới, mà đã hình

thành từ các nền văn minh thời cổ đại. Những người Babylon đã bán đấu giá

những người vợ; những người Hy lạp cổ đại đã bán đấu giá việc nhượng

quyền khai thác mỏ; giới quý tộc Hy lạp cổ đại còn có những cuộc bán đấu

giá nô lệ; người La Mã thì bán đấu giá tất cả mọi thứ từ các chiến lợi phầm

của các cuộc chiến tranh cho đến tài sản của các con nợ…

Trong thế giới hiện đại, các cuộc bán đấu giá thường được tiến hành đối

với một số lượng lớn những giao dịch về kinh tế và dân sự. Chính phủ các

nước sử dụng việc bán đấu giá để bán trái phiếu kho bạc, các quyền về khai

thác khoáng sản, dầu mỏ, tài nguyên, những công ty được tư nhân hóa và

những tài sản khác. Nhà cửa, xe cộ, các tác phẩm nghệ thuật, đồ cổ và nhiều

lọai tài sản khác của tư nhân và của các tổ chức cũng thường được bán thông

qua hình thức đấu giá. Hiện nay, phạm vi các tài sản đựợc bán đấu giá tăng

lên một cách nhanh chóng thông qua hình thức thương mại điện tử.

Như vậy, có thể thấy rằng bán đấu giá đã có từ rất lâu đời và liên tục

phát triển cùng với sự phát triển của kinh tế thế giới. Trải qua nhiều thời kỳ

lịch sử, bán đấu giá có nhiều thay đổi về hình thức, phương thức tổ chức

nhưng về bản chất vẫn không thay đổi. Bán đấu giá của bất kỳ thời kỳ nào

cũng luôn là một hình thức mua bán được tổ chức thông qua việc trả giá công

khai và cạnh tranh.

10

Hình thức mua bán thông thường diễn ra một cách đơn giản, tiến hành

trong một phạm vi hẹp giữa hai bên mua bán với nhau, bên bán và bên mua

thỏa thuận, thương lượng với nhau về giá cả, chất lượng, giao hàng… Đối với

bán đấu giá, yêu cầu đầu tiên là tính công khai, tức là việc thỏa thuận, thương

lượng được tiến hành công khai, đặc biệt là về giá mua bán tài sản thì người

muốn mua tài sản phải tham gia trả giá một cách cạnh tranh và theo những thủ

tục, trình tự nhất định.

Theo bách khoa toàn thư mở Wikipedia:

Đấu giá là một quá trình mua và bán bằng cách đưa ra món

hàng cần đấu giá, ra giá và sau đó bán món hàng cho người ra giá

cao nhất. Về phương diện kinh tế, bán đấu giá là một trong

những cách để xác định giá trị của món hàng chưa biết giá hoặc

giá trị thường thay đổi. Trong một số trường hợp, có thể tồn tại

một mức giá tối thiểu hay còn gọi là giá sàn; nếu sự ra giá không

đạt đến được giá sàn, món hàng sẽ không được bán (nhưng người

đưa món hàng ra đấu giá vẫn phải trả phí cho nơi phụ trách việc

bán đấu giá). Đấu giá có thể áp dụng cho nhiều loại mặt hàng: đồ

cổ, bộ sưu tập (tem, tiền cổ, xe cổ, tác phẩm nghệ thuật…), bất

động sản, các mặt hàng đã qua sử dụng, hàng hóa thương mại và

các cuộc bán đấu giá bắt buộc (thanh lý, phát mãi). [19]

Theo Từ điển kinh tế học hiện đại: “Đấu giá (auctions) là một thị

trường trong đó người mua tiềm tàng đặt giá cho hàng hóa chứ không phải

đơn thuần trả theo giá công bố của người bán”. [17]

Theo Từ điển Luật học:

Đấu giá tài sản là hình thức bán tài sản thông qua thủ tục

trả giá công khai giữa nhiều người muốn mua và người trả giá

11

cao nhất là người được quyền mua tài sản đó. Thông thường, để

đấu giá tài sản, người bán đấu giá phải đưa ra giá khởi điểm của

tài sản muốn bán và phải trưng bày tài sản đó để những người

muốn mua xem trước. Những người muốn mua sẽ tham gia trả

giá theo một thủ tục nhất định, người trả giá cao nhất sẽ là

người được quyền mua tài sản. Đấu giá tài sản có thể là bắt

buộc (theo quyết định của tòa án hoặc cơ quan nhà nước có

thẩm quyền) hoặc tự nguyện (theo yêu cầu của chủ sở hữu).

[33,Tr.240]

Tóm lại, có thể đưa ra khái niệm cơ bản về bán đấu giá như sau:

Bán đấu giá là một hình thức bán tài sản đặc biệt để người mua tự trả

giá, không thấp hơn giá thấp nhất do người bán quy định. Người nào trả giá

cao nhất sẽ được quyền mua tài sản đấu giá. Bán đấu giá được tổ chức công

khai, theo những nguyên tắc và trình tự, thủ tục nhất định.

1.1.2. Những đặc trưng cơ bản của bán đấu giá.

Tính công khai là một đặc trưng cơ bản nhất của bán đấu giá.

Hầu hết các quan hệ mua bán tài sản, hàng hóa đều diễn ra công khai,

tuy nhiên không mang tính bắt buộc và phạm vi công khai tùy thuộc vào ý chí

của người bán. Đối với bán đấu giá, tính công khai là một đặc trưng cơ bản

đồng thời cũng là một nguyên tắc quan trọng. Dù tổ chức đấu giá theo bất kỳ

phương thức nào, đối với bất kỳ lọai tài sản nào, đấu giá bắt buộc hay tự

nguyện đều luôn đòi hỏi tính công khai một cách triệt để.

Mọi thông tin liên quan đến cuộc bán đấu giá đều phải được thông báo

công khai theo những thủ tục nhất định, nhằm đảm bảo sự khách quan và

trung thực trong suốt quá trình tổ chức bán đấu giá.