Phân tích tác phẩm Tư duy hệ thống - Nguồn sức sống mới của đổi mới tư duy (Trích Một góc nhìn của

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

Đề bài: Phân tích tác phẩm Tư duy hệ thống - Nguồn sức sống mới của đổi

mới tư duy (Trích Một góc nhìn của tri thức) của Phan Đình Diệu

Bài làm

Từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng phong trào Đổi mới (1986) đến

nay, trong đời sống xã hội cũng như trong các sinh hoạt học thuật, người ta rất

hay nói đến cụm từ đổi mới tư duy. Thế nào là đổi mới tư duy ? Tại sao phải

đổi mới tư duy ? Tư duy cũ cần đổi mới là tư duy gì ? Và tư duy mới mà ta

phải hướng đến có tên gọi ra sao, có những ưu điểm lớn nào? Đó là những câu

hỏi hệ trọng cần phải được giải đáp nhằm làm rõ bản chất, sự thiết yếu cùng

những đòi hỏi của cái gọi là đổi mới tư duy đó. Với sự nhạy cảm cao của một

nhà khoa học và nhà hoạt động chính trị - xã hội, Phan Đình Diệu đã viết bài

Tư duy hệ thống, - nguồn sức sống mới của đổi mới tư duy dường như để làm

sáng tỏ các vấn đề này. Bài viết thực chất là bản rút gọn (do chính tác giả thực

hiện) của tiểu luận Tư duy hệ thống và đổi mới tư duy, in trong cuốn Một góc

nhìn của trí thức. Nhìn tổng thể, đây là bài viết có tầm bao quát rộng, súc tích, giàu thông tin, giàu tính gợi mở và tràn đầy cảm hứng xây dựng, vun đắp cho một tương lai

sáng sủa của khoa học và xã hội. Như nhan đề cho thấy, bài viết có chủ đề

khẳng định ưu thế của tư duy hệ thống trong việc tạo ra động lực mới cho công

cuộc đổi mới tư duy hiện nay. Phần đầu của bài viết mang tính chất đặt vấn đề, gián tiếp nêu lên tính bức thiết

của đổi mới tư duy và hướng lựa chọn nhằm vào tư duy hệ thống. Không thể

không đối mới tư duy một khi thời đại giục giã, mà sự giục giã đó của thời đại

lại xuất phát từ những bước tiến khổng lồ của loài người trong các thế kỉ qua, đặc biệt là thế kỷ XX, trên mọi lĩnh vực, từ khoa học tới kinh tế, xã hội. Dĩ

nhiên, không phải ai khác ngoài chính con người đã tạo nên những thành tựu to

lớn mà ta đã thấy. Nhưng đến lượt chúng, những thành tựu kia lại đặt con

người trước nhiều thách thức mới, đòi hỏi con người phải tìm ra phương cách

duy trì thế chủ động trong việc thúc đẩy cuộc sống không ngừng đi lên. Tư duy, trước hết là tư duy! Tư duy đúng sẽ hướng dẫn hành động đúng. Điều kiện

sống mới, những kiến thức mới về vũ trụ, thiên nhiên và con người yêu cầu ta

phải có một tư duy mới. Từ tất cả những điều trên, tư duy hệ thống hình thành

và phát triển, như một sự đáp ứng có tính tất yếu. Sự hình thành và phát triển

của nó vừa là sản phẩm hay là kết quả của một trình độ nhận thức, trình độ

sống, lại vừa là đòi hỏi phía trước của trình độ sống, trình độ nhận thức ấy. Như vậy, theo nhận thức của tác giả, việc đổi mới tư duy và việc xây dựng tư

duy hệ thống là hai mặt của một vấn đề bức thiết hiện nay. Trong phần 2 của bài viết, tác giả tập trung làm rõ "nội dung" của tư duy hệ

thống, thông qua việc minh định mấy khái niệm then chốt: cái toàn thể, thành

phần riêng lẻ (hay đơn vị cấu thành), tương tác hữu cơ, thuộc tính hợp trội. Theo tác giả, đặc điểm nổi bật nhất của tư duy hệ thống là "nhìn nhận vũ trụ

như một toàn thể thống nhất không thể tách rời, trong đó tất cả các đơn vị cấu

thành và các hiện tượng cơ bản sinh ra từ chúng đều tác động qua lại với nhau, chúng không thể được hiểu như những đơn vị độc lập mà là những phần liên