Những nhân tố tác động đến sự thu hẹp quy mô của các doanh nghiệp vừa nhỏ ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LÊ THANH HẢI

NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN SỰ THU

HẸP QUY MÔ CỦA DOANH NGHIỆP

VỪA VÀ NHỎ Ở VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ HỌC

TP. Hồ Chí Minh – Năm 2016

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng luận văn “Những nhân tố tác động đến sự thu hẹp quy

mô của các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam” là bài nghiên cứu của chính

tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi

cam đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được

công bố hoặc được sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác

Không có nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận văn này

mà không được trích dẫn đúng theo quy định

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các

trường đạo học hoặc cơ sở đào tạo khác.

Thành phố Hồ Chí Minh, 2016

Lê Thanh Hải

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, tôi xin trân trọng được gửi lời cảm ơn đến Tiến

sĩ Hà Văn Dũng, người trực tiếp hướng dẫn khoa học đã tận tình hướng dẫn, đã có

những nhận xét xác đáng và nhiệt thành chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình

làm luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu nhà trường, quý Thầy Cô Khoa

Sau Đại học và quý Thầy Cô giảng viên của nhà trường đã tận tâm giảng dạy,

truyền đạt kiến thức bổ ích, tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho các học viên học

tập tại nhà trường.

Cuối cùng, tôi xin cảm ơn gia đình, các bạn học viên lớp ME7A đã hỗ trợ,

động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập tại trường cũng như hoàn thành

luận văn này.

Người thực hiện đề tài

Lê Thanh Hải

iii

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới năm 2008 là cuộc khủng hoảng nghiêm

trọng gây ra hậu quả kéo dài cho Việt Nam cũng như nhiều nước khác trên thế giới.

Các doanh nghiệp của các quốc gia phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức

Doanh nghiệp vừa và nhỏ là một bộ phận quan trọng trong khối các doanh

nghiệp Việt Nam, các doanh nghiệp vừa và nhỏ rất dễ bị tổn thương trước các cú

sốc tác động bên ngoài cũng như những tồn tại kém hiệu quả ngay chính bên trong

bản thân các doanh nghiệp gây ra.

Vốn và lao động là các yếu tố quan trọng hàng đầu đối với một doanh

nghiệp. Vì vậy, đề tài tập trung nghiên cứu sự thu hẹp quy mô lao động và thu hẹp

quy mô vốn của doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Mười một biến độc lập được sử dụng trong mô hình là: Age (Tuổi của doanh

nghiệp), Size (Quy mô doanh nghiệp), Foreign (Hình thức sở hữu), Export (Xuất

khẩu), Industry (Ngành), ROA (Tỷ suất sinh lời trên tài sản), ROS (Tỷ suất sinh lời

trên doanh thu), Lev (Hệ số nợ), Labcost (Chi phí lao động), Prod (Năng suất) và

GDP (Tỷ lệ tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội).

Kết quả nghiên cứu cụ thể như sau: với mô hình PCSE được chọn đối hướng

nghiên cứu thu hẹp quy mô lao động, các biến: Size (Quy mô doanh nghiệp), Export

(Xuất khẩu), ROA (Tỷ suất sinh lời trên tài sản) và Prod (Năng suất) có tác động

cùng chiều đến sự thu hẹp quy mô lao động, các biến: Industry (Ngành) và Labcost

(Chi phí lao động) có tác động trái chiều lên sự thu hẹp quy mô lao động của doanh

nghiệp vừa và nhỏ giai đoạn 2011 – 2014, các biến còn lại không có ý nghĩa thống

kê.

Thực hiện nghiên cứu tương tự đối với hướng nghiên cứu thu hẹp quy mô

vốn. Kết quả nghiên cứu như sau: với mô hình tác động cố định FEM được chọn,

các biến: Size (Quy mô doanh nghiệp), ROA (Tỷ suất sinh lời trên tài sản), Lev (Hệ

iv

số nợ) và GDP (Tỷ lệ tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội) có tác động cùng chiều

đến sự thu hẹp quy mô vốn, các biến: Industry (Ngành) và Labcost (Chi phí lao

động) có tác động trái chiều lên sự thu hẹp quy mô vốn của doanh nghiệp vừa và

nhỏ giai đoạn 2011 – 2014, các biến còn lại không có ý nghĩa thống kê.

Từ những kết quả nghiên cứu trên, đề tài gợi ý một số chính sách như lựa

chọn một số ngành nghề để ưu tiên phát triển, trợ giúp doanh nghiệp vừa và nhỏ…

v

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i 12

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................ii

TÓM TẮT LUẬN VĂN.......................................................................................... iii

MỤC LỤC..................................................................................................................v

DANH MỤC HÌNH..................................................................................................ix

DANH MỤC BẢNG..................................................................................................x

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT..................................................................................xii

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU .........................................................1

1.1. Đặt vấn đề và lý do nghiên cứu .....................................................................1

1.2. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu..................................................................4

1.3. Mục tiêu nghiên cứu .....................................................................................5

1.4. Câu hỏi nghiên cứu........................................................................................5

1.5. Đối tượng nghiên cứu....................................................................................5

1.6. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................6

1.7. Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................6

1.8. Kết cấu của luận văn......................................................................................7

Tóm tắt chương 1 ........................................................................................................7

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ........................................................................8

2.1. Khái niệm doanh nghiệp vừa và nhỏ.............................................................8

2.2. Vai trò của lao động và vốn đối với doanh nghiệp......................................10

2.3. Các tiêu chí đo lường sự thu hẹp quy mô doanh nghiệp .............................11

vi

2.4. Lý thuyết về vòng đời của doanh nghiệp ....................................................11

2.5. Lý thuyết về quy mô doanh nghiệp tối ưu...................................................13

2.6. Sơ lược một số nghiên cứu liên quan ..........................................................14

2.6.1. Nghiên cứu của Alakent, E. và Lee, S. H., 2010 ................................14

2.6.2. Nghiên cứu của Diaz, A. M. và Lorente, J. C., 2012 .........................16

2.6.3. Nghiên cứu của Rust, K. G., 1999......................................................17

2.6.4. Nghiên cứu của Gautam, V., 2011....................................................18

2.6.5. Nghiên cứu của Hillier, D., McColgan, P. và Werema, S., 2005 ......19

Tóm tắt chương 2 ......................................................................................................21

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................22

3.1. Thiết kế nghiên cứu .....................................................................................22

3.2. Mẫu nghiên cứu và dữ liệu nghiên cứu ......................................................22

3.3. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................24

3.3.1. Mô hình tác động cố định (Fixed Effects Model - FEM)...................25

3.3.2. Mô hình tác động ngẫu nhiên (Random Effects Model – REM)........26

3.3.3. Lựa chọn mô hình hồi quy..................................................................27

3.3.4. Tiến hành các thủ tục kiểm định cho mô hình đã lựa chọn ...............27

3.4. Mô hình nghiên cứu thực nghiệm................................................................28

Tóm tắt chương 3 ......................................................................................................37

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..............................................................38

4.1. Kết quả nghiên cứu định lượng sự thu hẹp quy mô lao động .....................38

4.1.1. Mô tả thống kê các biến trong mô hình .............................................38

4.1.2. Mức độ tương quan giữa các biến trong mô hình .............................39

vii

4.1.3. Kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến....................................................40

4.1.4. Kết quả hồi quy ..................................................................................41

4.1.5. Lựa chọn mô hình ..............................................................................42

4.1.6. Thực hiện các kiểm định cho mô hình đã lựa chọn ...........................44

4.1.7. Mô hình PCSE....................................................................................46

4.1.8. Phân tích kết quả nghiên cứu.............................................................47

4.2. Kết quả nghiên cứu định lượng sự thu hẹp quy mô vốn .............................50

4.2.1. Mô tả thống kê các biến trong mô hình .............................................50

4.2.2. Mức độ tương quan giữa các biến trong mô hình .............................51

4.2.3. Kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến....................................................53

4.2.4. Kết quả hồi quy ..................................................................................54

4.2.5. Lựa chọn mô hình ..............................................................................55

4.2.6. Thực hiện các kiểm định cho mô hình đã lựa chọn ...........................56

4.2.7. Mô hình các nhân tố tác động cố định (FEM) với lựa chọn robust ..58

4.2.8. Phân tích kết quả nghiên cứu.............................................................59

Tóm tắt chương 4 ......................................................................................................62

CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH........................................64

5.1. Kết luận........................................................................................................64

5.2. Đóng góp của luận văn ................................................................................65

5.3. Gợi ý chính sách ..........................................................................................66

5.4. Hạn chế và đề nghị hướng nghiên cứu tiếp theo .........................................67

Tóm tắt chương 5 ......................................................................................................68

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................69

viii

PHỤ LỤC.................................................................................................................72

PHỤ LỤC 1..............................................................................................................72

PHỤ LỤC 2..............................................................................................................78