Nhận xét đặc điểm lâm sàng - xquang bệnh viêm quanh răng ở lứa tuổi trên 45 và đánh giá kết quả điều trị không phẫu thuật

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO BỘ Y TẾ

TRƯỜNG ðẠI HỌC Y KHOA HÀ NỘI

PHÙNG TIẾN HẢI

NHẬN XÉT ðẶC ðIỂM LÂM SÀNG - XQUANG BỆNH

VIÊM QUANH RĂNG Ở LỨA TUỔI TRÊN 45 VÀ ðÁNH

GIÁ KẾT QUẢ ðIỀU TRỊ KHÔNG PHẪU THUẬT

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

Hà Nội - 2008

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO BỘ Y TẾ

TRƯỜNG ðẠI HỌC Y KHOA HÀ NỘI

PHÙNG TIẾN HẢI

NHẬN XÉT ðẶC ðIỂM LÂM SÀNG - XQUANG BỆNH

VIÊM QUANH RĂNG Ở LỨA TUỔI TRÊN 45 VÀ ðÁNH

GIÁ KẾT QUẢ ðIỀU TRỊ KHÔNG PHẪU THUẬT

CHUYÊN NGÀNH: RĂNG HÀM MẶT

MÃ SỐ: 60.72.28

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

Người hướng dẫn khoa học:

TS. NGUYỄN MẠNH HÀ

Hà Nội - 2008

Lời cảm ơn!

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc ñến TS Nguyễn Mạnh Hà, Phó chủ

nhiệm bộ môn Răng hàm mặt trường ðại học y Hà Nội, người thầy ñã dìu dắt tôi

những bước ñi ñầu tiên, nhiệt tình chỉ bảo cho tôi trong quá trình học tập và làm

luận văn.

Tôi xin xin trân trọng gửi lời cảm ơn sâu sắc ñến:

- PGS.TS ðỗ Quang Trung, chủ nhiệm bộ môn Răng hàm mặt trường ðại

học y Hà Nội.

- PGS.TS Mai ðình Hưng, nguyên chủ nhiệm bộ môn Răng hàm mặt

trường ðại học y Hà Nội.

- PGS.TS Trịnh ðình Hải, phó hiệu trưởng trường ðại học Răng hàm mặt,

Viện trưởng viện Răng hàm mặt.

- PGS.TS Trương Uyên Thái, chủ nhiệm bộ môn Răng hàm mặt Học viên

quân y.

- TS. Lê Văn Thạch, nguyên chủ nhiệm khoa Răng bệnh viện TWQð 108.

Các thầy với trình ñộ chuyên môn, kinh nghiệm của nhiều năm công tác và

giảng dạy ñã giúp ñỡ chỉ bảo ñể tôi có ñược thành công ngày hôm nay.

Tôi xin cảm ơn Khoa Sau ñại học, Ban giám hiệu trường ðại học Y Hà Nội

ñã tạo mọi ñiều kiện cho tôi học tập và nghiên cứu.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành ñến tập thể bác sĩ và các y tá Khoa

Răng hàm mặt Bệnh viện ðống ða Hà Nội ñã hết sức tạo ñiều kiện cho tôi trong

quá trình học tập và thực hiện ñề tài tại viện.

Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới bố mẹ, ñồng nghiệp, anh

chị, các em và nhất là người bạn ñời thân yêu ñã luôn ñộng viên khích lệ tôi hoàn

thành luận văn.

Hà Nội, ngày 20 tháng 11 năm 2008

Phùng Tiến Hải

CHỮ VIẾT TẮT

AAP (American Academi of Periodontology): Viện hàn lâm

bệnh quanh răng mỹ

GI (Gingival Index): chỉ số lợi

LLR: Lung lay răng

MBD: Mất bám dính.

MBR: Mảng bám răng.

PLI (Plaque Index): chỉ số mảng bám răng

SCKC: Sang chấn khớp cắn

VQR: Viêm quanh răng.

WHO: Tổ chức y tế thế giới.

MỤC LỤC

Trang

ðặt vấn ñề:............................................................................................................ 1

Chương 1. Tổng quan tài liệu….………………………………………………..3

1.1 Giải phẫu sinh lý tổ chức quanh răng............................................................... 3

1.2 Những vấn ñề liên quan tới bệnh VQR.............................................................6

1.3 Một số ñặc ñiểm sinh lý, bệnh lý răng miệng ở người cao tuổi..................... 14

1.4 Tình hình nghiên cứu bệnh VQR ở người cao tuổi trong và ngoài nước........18

1.5 Một số kết quả nghiên cứu ñiều trị VQR bằng phương pháp không phẫu

thuật.......................................................................................................................20

Chương 2. ðối tượng và phương pháp nghiện cứu………………………..…...21

Chương 3. Kết quả nghiên cứu............................................................................ 29

3.1- ðặc ñiểm chung………………………………………………………………29

3.2- ðặc ñiểm tổn thương………………………………………………………….31

3.3- Kết quả ñiều trị………………………………………………………………..38

Chương 4. Bàn luận...............................................................................................48

Kết luận...................................................................................................................58

Tài liệu tham khảo……..........................................................................................60

Phụ lục………………………………………………………………………………..

1

ðẶT VẤN ðỀ

Bệnh răng miệng là một bệnh phổ biến, có tính chất xã hội. Nó ảnh hưởng

lớn ñến sức khỏe, ñời sống sinh hoạt của con người ở mọi lứa tuổi. Tổ chức Y tế

thế giới xếp bệnh này vào hàng tai họa thứ ba của loài người sau bệnh ung thư và

tim mạch. Các bệnh răng miệng thường gặp chủ yếu là bệnh sâu răng và bệnh

quanh răng. Với bệnh sâu răng, nhờ có sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật, con

người ñã hiểu rõ căn nguyên. Từ ñó, chúng ta ñã có cách dự phòng, tỉ lệ bệnh sâu

răng giảm ñáng kể, nhất là ở lớp người trẻ. Nhưng với bệnh quanh răng, vẫn chưa

có phương pháp phòng và chữa ñặc hiệu nên vẫn là nỗi lo lớn của con người sau

tuổi 35.

Bệnh viêm quanh răng (VQR) là loại bệnh phức tạp, về mặt bệnh lý nó bao

gồm hai quá trình viêm và thoái hóa, có thể tổn thương khu trú ở lợi và tổn

thương ở toàn bộ tổ chức quanh răng (lợi, dây chằng quanh răng, xương ổ răng và

xương răng). Các tổn thương này nếu không ñược ñiều trị kịp thời sẽ dẫn ñến các

biến chứng như: áp xe quanh răng, viêm tủy ngược dòng, răng lung lay nhiều khi

tự rụng hoặc do ñau nhức phải nhổ. ðặc biệt có trường hợp viêm nhiễm có thể lan

tỏa thành các viêm mô tế bào hay viêm xương hàm nặng. Ngoài các biến chứng

tại chỗ bệnh còn có thể gây các biến chứng ở xa như viêm khớp, viêm nội tâm

mạc. Như vậy bệnh không chỉ ảnh hưởng tới chức năng ăn nhai, thẩm mỹ mà còn

ảnh hưởng trực tiếp, lâu dài tới sức khỏe người bệnh.

Theo các nghiên cứu trong và ngoài nước bệnh có xu hướng gia tăng ở mọi

lứa tuổi, mọi quốc gia trên toàn thế giới. Một công trình ñiều tra ở Mỹ năm

1962[7], cho thấy kết quả bệnh viêm quanh răng ở lứa tuổi 20 (nam 12%; nữ 8%),

tuổi 40(nam 40%; nữ 20%), tuổi 60(nam 60%; nữ 38%). Các nghiên cứu cơ bản

về bệnh VQR ở nước ta [1,6,21]. Các tác giả ñều cho thấy tỉ lệ mắc bệnh tăng dần

theo tuổi, cao ở lứa tuổi 40 và trên 60 tuổi (51,47%) [24,33]. ðiều tra sức khỏe

răng miệng toàn quốc năm 2000 [31], tỷ lệ bệnh VQR ở lứa tuổi trên 45 chiếm

46,2%.

2

Qua các số liệu trên thì tỉ lệ mắc bệnh VQR là cao và tập trung ở lứa tuổi

trên 40 tuổi. Trong ñó, ñáng chú ý là những người bệnh ở lứa tuổi trên 45. ðây là

giai ñoạn bắt ñầu xuất hiện những biến ñổi thoái hóa dần bởi quá trình lão hóa

sinh lý xảy ra ở toàn bộ cơ thể, trong ñó có vùng răng miệng. Những biến ñổi này

là nguyên nhân làm tăng tỉ lệ mắc các bệnh răng miệng, trong ñó có các tổn

thương quanh răng.

Cho ñến nay việc ñiều trị bệnh VQR còn gặp nhiều khó khăn vì bệnh căn,

bệnh sinh rất phức tạp, chưa có một phương pháp ñặc trị mà ñiều trị VQR bao

gồm một phức hợp ñiều trị gồm nhiều phương pháp. Trong ñó có hai phương

pháp chính là ñiều trị bảo tồn và ñiều trị bằng phẫu thuật. ðiều trị bảo tồn VQR

hay ñiều trị bằng phương pháp không phẫu thuật là một phức hợp ñiều trị, nó ñem

lại kết quả rất tốt ñối với VQR ở giai ñoạn sớm, thể nhẹ.

Ở Việt Nam, ñã có những ñề tài nghiên cứu về vấn ñề răng miệng ở người

cao tuổi hoặc có tuổi, nhưng chưa có tác giả nào nhận xét về ñặc ñiểm bệnh VQR

ở người trên 45 tuổi. Việc nghiên cứu và ñưa ra những ñặc ñiểm riêng của bệnh

VQR ở lứa tuổi trên 45 là vô cùng cần thiết cho công tác chẩn ñoán ñể có các

biện pháp dự phòng và can thiệp sớm. Hơn nữa, do mối liên quan mật thiết giữa

bộ phận quanh răng với các tổ chức răng miệng khác nên những thông tin này còn

rất hữu ích ñối với những nghiên cứu riêng biệt về các bệnh răng miệng và một

nghiên cứu toàn diện về bệnh răng miệng ở người cao tuổi.

Xuất phát từ những nhận xét trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu ñề tài:

“Nhận xét ñặc ñiểm lâm sàng, X quang bệnh viêm quanh răng ở lứa tuổi trên 45

và ñánh giá kết quả ñiều trị không phẫu thuật”. với mục tiêu:

1. Mô tả các ñặc ñiểm lâm sàng, X quang bệnh VQR ở lứa tuổi 45 ñến

64 tuổi.

2. ðánh giá kết quả ñiều trị không phẫu thuật.

3

Chương 1

TỔNG QUAN

1.1. GIẢI PHẪU SINH LÝ TỔ CHỨC QUANH RĂNG

Vùng quanh răng bao gồm: lợi, dây chằng quanh răng, xương ổ răng và

xương răng [2,7,41].

1.1.1. Lợi.

Lợi là phần niêm mạc biệt hoá ôm cổ răng, một phần chân răng và xương

ổ răng.

- Giới hạn của lợi: Ở trên là nhú lợi, ñường viền lợi, ở dưới là ranh giới lợi - niêm

mạc miệng.

- Màu sắc: bình thường lợi có màu hồng nhạt và săn chắc. Màu của lợi phụ thuộc

vào mật ñộ mao mạch và các hạt sắc tố dưới biểu mô

* Giải phẫu lợi: Bao gồm bờ lợi tự do và lợi dính, ñường phân chia giữa hai phần

là lõm dưới và bờ lợi.

- Bờ lợi tự do: Là phần lợi không dính vào răng, ôm sát cổ răng, giữa lợi tự do và

mặt chân răng là rãnh lợi sâu từ

0,5 – 1,5mm.

+ Bờ lợi tự do ñược chia làm hai

phần khác nhau về bệnh lý là bờ

lợi và nhú lợi. Nhú lợi là phần lợi

che phủ giữa các kẽ răng, có một

nhú phía ngoài và một nhú phía

trong, giữa 2 nhú là một vùng

lõm.

- Lợi dính ở phía dưới, bề rộng

từ 0 – 7mm, có cấu trúc bề mặt

kiểu da cam.

Hình 1.1 Cấu tạo giải phẫu vùng quanh răng.