Nhân tố ảnh hưởng đến việc thực hiện hoạt động ngân hàng xanh tại ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Trần Minh Khôi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

TRẦN MINH KHÔI

NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC THỰC HIỆN HOẠT

ĐỘNG NGÂN HÀNG XANH TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG

MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG

MÃ SỐ: 8.34.02.01

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ THỊ KIM XUÂN

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2018

i

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Ngân hàng xanh hiện đã và đang trở thành một chiến lược quan trọng đối

với các ngân hàng thương mại. Thực tế là ngân hàng xanh đã tạo ra những thay đổi

lớn trong môi trường làm việc của nhân viên và làm thay đổi việc cung cấp các dịch

vụ ngân hàng cho các khách hàng. Nhận thức được lợi ích mà ngân hàng xanh mang

lại, Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát Triển Việt Nam (BIDV) đang dần hướng đến

việc triển khai áp dụng công nghệ trong hệ thống ngân hàng cho nhân viên ngân

hàng bao gồm cả hoạt động nội bộ và các hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Tuy

nhiên, hiện tại các chính sách hoạt động nội bộ cũng như những chương trình xanh

triển khai trong hoạt động ngân hàng tại BIDV chỉ mang tính chất ngắn hạn, phong

trào, chưa mang tính chiến lược, hoạt động lâu dài.

Mục tiêu của nghiên cứu này là xác định các nhân tố ảnh hưởng đáng kể

đến nhận thức của nhân viên ngân hàng đối với việc thực hiện hoạt động ngân hàng

xanh tại BIDV trong bối cảnh nền kinh tế đang phát triển. Bằng cách sử dụng lý

thuyết thống nhất về chấp nhận và sử dụng mô hình công nghệ (UTAUT) trong các

ngân hàng thương mại, tác giả đã xây dựng mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến việc

thực hiện hoạt động ngân hàng xanh tại BIDV thông qua kết quả khảo sát của gần

300 nhân viên hiện đang làm việc tại BIDV.

Nghiên cứu cho thấy có 8 nhân tố ảnh hưởng đến việc thực hiện ngân hàng

xanh của các nhân viên tại BIDV là hình ảnh của nhân viên ngân hàng, nỗ lực kỳ

vọng, điều kiện tạo thuận lợi, kết quả kỳ vọng, mối quan tâm về ngân hàng, ảnh

hưởng xã hội, sự phức tạp và ý định hành vi. Luận văn góp phần vào việc xây dựng

một hệ thống thang đo phù hợp đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện

hoạt động ngân hàng xanh tại BIDV nói riêng và hệ thống NHTM Việt Nam nói

chung, giúp cho những nhà nghiên cứu trong lĩnh vực ngân hàng xanh tại Việt Nam

có được hệ thống thang đo về ý định thực hiện hoạt động ngân hàng xanh. Từ đó,

tác giả đề xuất các giải pháp để việc thực hiện hoạt động ngân hàng xanh tại BIDV

được hiệu quả trong thời gian tới.

ii

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một

trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả

nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước

đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn

nguồn đầy đủ trong luận văn. Những số liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc

phân tích, nhận xét, đánh giá được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau và đã được

ghi chú rõ ràng trong tài liệu tham khảo. Bên cạnh đó, luận văn còn sử dụng một số

nhận xét, đánh giá cùng các bài viết được đăng tải trên các báo của các tác giả, cơ

quan tổ chức khác và đều có chú thích nguồn gốc sau mỗi trích dẫn để dễ dàng tra

cứu, kiểm chứng. Nếu phát hiện có bất cứ sự gian lận nào, tác giả xin hoàn toàn

chịu trách nhiệm trước Hội đồng cũng như kết quả luận văn tốt nghiệp của mình.

TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2018

Tác giả,

TRẦN MINH KHÔI

iii

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên, tôi xin dành lời tri ân sâu sắc đến TS. Lê Thị Kim Xuân –

người hướng dẫn khoa học đã trực tiếp dẫn dắt, dành nhiều thời gian, tâm huyết và

tận tình, cho tôi những góp ý vô cùng sâu sắc và quý giá để tôi hoàn thành luận văn

thạc sĩ tốt nhất có thể.

Tiếp theo tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo kính yêu của trường

Đại học Ngân Hàng TP.HCM đã tận tâm dạy dỗ, truyền đạt những tri thức vô giá

trong suốt 6 năm gắn bó tại trường từ những năm đầu tiên của đại học đến khi hoàn

thành chương trình thạc sĩ ngày hôm nay.

Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo, các đồng nghiệp làm

việc tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát Triển Việt Nam – Chi nhánh Tây Sài

Gòn, các anh chị đã tạo điều kiện hỗ trợ, đóng góp ý kiến để bài nghiên cứu đạt kết

quả tốt nhất.

Cuối cùng tôi muốn gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè – những người đã

luôn giúp đỡ, đồng hành và ủng hộ tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn này.

Một lần nữa xin chân thành cảm ơn!

Trân trọng!

TRẦN MINH KHÔI

iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

TỪ VIẾT TẮT DIỄN GIẢI

BIDV Ngân Hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam

NHTM Ngân hàng Thương mại

EFA Exploratory Factors Analysis – Phân tích nhân tố khám phá

CFA Confirmatory Factor Analysis – Phương pháp nhân tố khẳng

định

SEM Structural Equation Modeling – Phương pháp phân tích mô hình

cấu trúc tuyến tính

PLS Partial Least Square – Phương pháp bình phương tối thiểu từng

phần

TMCP Thương mại Cổ phần

IFC International Finance Corporation – Tổ chức tài chính quốc tế

EPFIs Equator Principles Financial Institutions – Nguyên tắc xích đạo

EHS Environmental, Health and Safety Guidelines – Bộ tiêu chuẩn

hoạt động về Môi trường – Xã hội và Hướng dẫn môi trường,

Sức khỏe và An toàn

CNTT Công nghệ thông tin

CSR Corporate Social Responsibility – Trách nhiệm xã hội doanh

nghiệp.

NHNN Ngân Hàng Nhà Nước

UEP-FI The United Nations Enviroment Programme Finance Initiative –

Chương trình Môi trường Liên Hiệp Quốc

ATM Automatic Teller Machine – Máy rút tiền tự động

EPI Environment Performance Index – Chỉ số đánh giá hoạt động

môi trường

JICA The Japan International Cooperation Agency – Cơ quan Hợp tác

Quốc tế Nhật Bản

GCTF Quỹ Ủy thác tín dụng xanh

CNTT Công nghệ thông tin

DVNH Dịch vụ ngân hàng

v

POS Điểm chấp nhận thẻ

ATM Máy rút tiền tự động

TCTD Tổ chức tín dụng

DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa

BVMT Bảo vệ môi trường

TCNT Tài chính Nông thôn

WB World Bank – Ngân hàng Thế giới

ĐCTC Định Chế Tài Chính

TRA Thuyết hành động hợp lý

TAM Mô hình chấp nhận công nghệ

UTAUT Mô hình hợp nhất về chấp nhận và sử dụng công nghệ

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

STT TÊN BẢNG TRANG

2.1 Quá trình hình thành và phát triển BIDV 39

2.2 Thống kê số lượng máy ATM và POS giai đoạn 2013 – 2017 của

BIDV

44

2.3 Số lượng thiết bị Số lượng thiết bị và giá trị (tỷ đồng) được thực

hiện tại ATM, POS theo báo cáo quý IV 2013 – 2016 của NHNN

45

2.4 Số lượng khách hàng sử dụng dịch vụ NHĐT tại BIDV giai đoạn

2014 – 2017

45

2.5 Dư nợ cho vay 5 lĩnh vực ưu tiên giai đoạn 2015 – 2017 48

3.1 Mô hình TAM 60

3.2 Mô hình hợp nhất về chấp nhận và sử dụng công nghệ (UTAUT) 62

3.3 Mô hình nghiên cứu do tác giả đề xuất 74

4.1 Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu 78

4.2 Kết quả Cronbach’s Alpha của thang đo Kết quả kỳ vọng 80

4.3 Kết quả Cronbach’s Alpha của thang đo Nỗ lực kỳ vọng 81

4.4 Kết quả Cronbach’s Alpha của thang đo Ảnh hưởng xã hội 81

4.5 Kết quả Cronbach’s Alpha của thang đo Điều kiện tạo thuận lợi 81

4.6 Kết quả Cronbach’s Alpha của thang đo Mối quan tâm về môi

trường

82

4.7 Kết quả Cronbach’s Alpha của thang đo Sự phức tạp 82

4.8 Kết quả Cronbach’s Alpha của thang đo Hình ảnh của nhân viên

ngân hàng

82

4.9 Kết quả Cronbach’s Alpha của thang đo Ý định hành vi 83

4.10 Kết quả Cronbach’s Alpha của thang đo Ý định chấp nhận 83

4.11 KMO and Bartlett's Test 84

4.12 Kết quả phân tích nhân tố EFA của các biến độc lập 84

4.13 Hệ số hồi quy chưa chuẩn hóa 88

4.14 Hệ số hồi quy chuẩn hóa của mô hình lý thuyết 90

4.15 Kiểm định giả thuyết 90

vii

DANH MỤC HÌNH ẢNH

STT TÊN HÌNH ẢNH TRANG

4.1 Kết quả CFA chuẩn hóa mô hình đo lường tới hạng 87

4.2 Kết quả SEM mô hình nghiên cứu tác giả đề xuất 89

viii

MỤC LỤC

TÓM TẮT LUẬN VĂN ............................................................................................. i

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... ii

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... iv

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ............................................................................. vi

DANH MỤC HÌNH ẢNH ....................................................................................... vii

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU...............................................................1

1.1. Tính cấp thiết của đề tài....................................................................................... 1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................ 3

1.2.1. Mục tiêu tổng quát......................................................................................... 3

1.2.2. Mục tiêu cụ thể .............................................................................................. 4

1.3. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................................. 4

1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu....................................................................... 4

1.4.1. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................... 4

1.4.2. Phạm vi nghiên cứu....................................................................................... 4

1.4.2.1. Thời gian nghiên cứu.............................................................................. 4

1.4.2.2. Không gian nghiên cứu .......................................................................... 4

1.5. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 5

1.6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài............................................................ 7

1.6.1. Ý nghĩa khoa học........................................................................................... 7

1.6.2. Ý nghĩa thực tiễn ........................................................................................... 7

1.7. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan ........................................... 7

1.7.1. Các nghiên cứu trên thế giới......................................................................... 7

1.7.2. Các nghiên cứu trong nước........................................................................... 9

ix

1.8. Kết cấu của luận văn.......................................................................................... 10

CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG XANH VÀ THỰC TRẠNG

THỰC HIỆN HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG XANH TẠI BIDV ............................12

2.1. Tổng quan về ngân hàng xanh........................................................................... 12

2.1.1. Khái niệm..................................................................................................... 12

2.1.2. Đặc điểm ngân hàng xanh........................................................................... 15

2.1.3. Phân biệt ngân hàng xanh và ngân hàng truyền thống.............................. 16

2.2. Hoạt động ngân hàng xanh................................................................................ 18

2.2.1. Hoạt động ngân hàng xanh trong nội bộ của ngân hàng........................... 19

2.2.2. Hoạt động ngân hàng xanh trong quá trình kinh doanh............................ 20

2.2.2.1. Hoạt động tiền gửi ................................................................................ 20

2.2.2.2. Hoạt động tín dụng ............................................................................... 20

2.2.2.3. Hoạt động cung cấp dịch vụ khác........................................................ 21

2.2.3. Hoạt động ngân hàng xanh trong quản trị và định hướng xã hội ............. 21

2.3. Lợi ích và ý nghĩa khi thực hiện ngân hàng xanh ............................................ 22

2.4. Hạn chế và thách thức........................................................................................ 24

2.5. Thực trạng thực hiện hoạt động ngân hàng xanh tại Việt Nam ...................... 26

2.5.1. Thực trạng triển khai thực hiện hoạt động ngân hàng xanh tại Việt Nam

của Chính phủ và Ngân hàng Nhà Nước giai đoạn 2012 – 2015............................... 26

2.5.2. Thực trạng thực hiện hoạt động ngân hàng xanh tại các Ngân hàng

thương mại..................................................................................................................... 27

2.5.2.1. Hoạt động nội bộ................................................................................... 28

2.5.2.2. Hoạt động ngân hàng xanh trong quá trình kinh doanh ..................... 31

2.5.2.3. Hoạt động ngân hàng xanh trong quản trị và định hướng xã hội ...... 38

2.6. Thực trạng thực hiện hoạt động ngân hàng xanh tại BIDV ............................ 39

2.6.1. Tổng quan về BIDV .................................................................................... 39

2.6.2. Thực trạng thực hiện hoạt động ngân hàng xanh tại BIDV...................... 41

x

2.6.2.1. Hoạt động nội bộ ngân hàng ................................................................ 41

2.6.2.2. Quá trình kinh doanh ............................................................................ 43

2.6.2.3. Quản trị và định hướng xã hội ............................................................. 50

2.7. Đánh giá chung về tình hình thực hiện hoạt động ngân hàng xanh tại Việt

Nam................................................................................................................................ 52

2.7.1. Thành tựu ..................................................................................................... 52

2.7.2. Hạn chế ........................................................................................................ 53

2.7.3. Nguyên nhân................................................................................................ 55

CHƯƠNG 3: LÝ THUYẾT NGHIÊN CỨU VỀ HÀNH VI CHẤP NHẬN CÔNG

NGHỆ VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ....................................................................59

3.1. Lý thuyết nghiên cứu về hành vi chấp nhận công nghệ mới........................... 59

3.1.1. Các lý thuyết nghiên cứu về hành vi chấp nhận công nghệ trước đó

(TRA, TAM, UTAUT)................................................................................................. 59

3.1.1.1. Thuyết hành động hợp lý (TRA) ......................................................... 59

3.1.1.2. Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM)................................................ 59

3.1.1.3. Mô hình hợp nhất về chấp nhận và sử dụng công nghệ (Unified

Theory of Acceptance and Use of Technology – UTAUT)....................................... 60

3.1.2. So sánh sự phù hợp giữa các mô hình........................................................ 62

3.2. Thiết kế nghiên cứu, thang đo các nhân tố và bảng hỏi điều tra..................... 63

3.2.1. Thiết kế nghiên cứu..................................................................................... 63

3.2.2. Thiết kế thang đo các nhân tố..................................................................... 64

3.2.2.1. Kết quả kỳ vọng.................................................................................... 64

3.2.2.2. Nỗ lực kỳ vọng...................................................................................... 65

3.2.2.3. Ảnh hưởng xã hội ................................................................................. 67

3.2.2.4. Điều kiện tạo thuận lợi ......................................................................... 68

3.2.2.5. Mối quan tâm về môi trường ............................................................... 69

3.2.2.6. Sự phức tạp............................................................................................ 69

xi

3.2.2.7. Hình ảnh của nhân viên ngân hàng...................................................... 71

3.2.2.8. Ý định hành vi....................................................................................... 72

3.2.3. Mô hình nghiên cứu đề xuất của tác giả .................................................... 73

3.2.4. Thiết kế bảng câu hỏi .................................................................................. 75

3.3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 75

3.4. Số liệu nghiên cứu.............................................................................................. 76

TÓM TẮT CHƯƠNG 3............................................................................................77

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.................................................................78

4.1. Thống kê mô tả đặc điểm mẫu và số liệu nghiên cứu...................................... 78

4.1.1. Thống kê mô tả và tần suất đặc trưng của các cá nhân khảo sát .............. 78

4.1.2. Thống kê mô tả và tần suất về đặc trưng có liên quan.............................. 79

4.1.3. Thống kê mô tả các thang đo...................................................................... 79

4.2. Đánh giá sơ bộ thang đo .................................................................................... 80

4.2.1. Kiểm định Cronbach Alpha ........................................................................ 80

4.2.2. Kết quả phân tích nhân tố EFA .................................................................. 83

4.3. Phân tích nhân tố khẳng định CFA................................................................... 86

4.4. Kiểm định mô hình ............................................................................................ 89

4.5. Thảo luận kết quả nghiên cứu ........................................................................... 91

TÓM TẮT CHƯƠNG 4............................................................................................96

CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN ........................................................................................97

5.1. Kết luận và đóng góp của đề tài........................................................................ 97

5.1.1. Kết luận ........................................................................................................ 97

5.1.2. Đóng góp của đề tài..................................................................................... 98

5.2. Đề xuất một số gợi ý.......................................................................................... 98

5.2.1. Căn cứ trên định hướng của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước............ 99

xii

5.2.2. Căn cứ dựa trên kết quả nghiên cứu và gợi ý một số giải pháp mở rộng

hoạt động ngân hàng xanh tại BIDV. ........................................................................ 100

5.2.2.1. Nâng cao nhận thức về hoạt động ngân hàng xanh .......................... 100

5.2.2.2. Áp dụng kỹ thuật công nghệ cao trong hoạt động ngân hàng.......... 104

5.2.2.3. Đa dạng hóa các sản phẩm dịch vụ xanh .......................................... 105

5.3. Hạn chế của đề tài và các hướng nghiên cứu tiếp theo.................................. 107

TÓM TẮT CHƯƠNG 5..........................................................................................108

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................109

PHỤ LỤC 1.............................................................................................................115

PHỤ LỤC 2.............................................................................................................117

PHỤ LỤC 3.............................................................................................................119

PHỤ LỤC 4.............................................................................................................131

1

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU

1.1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong xu hướng phát triển chung của nền kinh tế toàn cầu, một số quốc gia

lấy mục tiêu tăng trưởng làm tiêu chí hàng đầu mà bỏ qua nhiều hệ lụy, ảnh hưởng

tiêu cực đến môi trường tự nhiên. Đây là vấn đề luôn được các Tổ chức quốc tế

quan tâm nhằm tạo dựng sự phát triển ổn định, bền vững và lâu dài. Chính vì thế,

kinh tế xanh, tăng trưởng xanh được xem như là hướng đi mới và phù hợp với xu

thế phát triển bền vững của các quốc gia. Kinh tế xanh được hiểu là một nền kinh tế

sạch, thân thiện với môi trường1

. Mục tiêu của kinh tế xanh là nhằm giúp cải thiện

đời sống, giảm thiểu những rủi ro từ môi trường và sự cạn kiệt về tài nguyên thiên

nhiên. Hiện nay, các quốc gia trên thế giới đang rất chú trọng đầu tư xây dựng và

phát triển kinh tế xanh nhằm hướng tới sự phát triển bền vững.

Phát triển bền vững – phát triển trên cả 3 bình diện kinh tế – xã hội – môi

trường là một yêu cầu thiết yếu và cấp bách đối với Việt Nam hiện nay, nhưng cũng

là một thách thức lớn trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Đây là trách nhiệm

chung cần có sự phối hợp đồng bộ và cần nhiều nỗ lực hơn nữa từ tất cả các thành

phần kinh tế, các cơ quan quản lý, các tổ chức xã hội... Ngành ngân hàng với vai trò

là kênh dẫn vốn quan trọng của nền kinh tế, góp phần không nhỏ đối với sự phát

triển bền vững của đất nước. Một hệ thống ngân hàng nếu tăng trưởng tín dụng

xanh và quản lý rủi ro môi trường – xã hội trong hoạt động cấp tín dụng hiệu quả sẽ

mang lại nhiều lợi ích cho nền kinh tế, giảm thiểu những bất lợi đến xã hội và môi

trường. Ngành ngân hàng được xem là thân thiện với môi trường vì các tác động

bên trong từ việc sử dụng năng lượng điện, giấy, mực in, ... thường không đáng kể.

Các tác động đến môi trường của ngân hàng không trực tiếp liên quan đến hoạt

động ngân hàng mà liên quan đến hoạt động bên ngoài được tạo ra từ chính khách

hàng của ngân hàng. Chính vì vậy việc tăng cường quản lý rủi ro môi trường – xã

hội trong hoạt động cấp tín dụng là cần thiết giúp các ngân hàng hạn chế rủi ro, bảo

toàn được nguồn vốn cho vay, hướng tới phát triển bền vững và nâng cao uy tín tổ

chức, góp phần giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, xã hội và tối ưu hóa

việc sử dụng tài nguyên. Một trong những nỗ lực mà các ngân hàng hướng đến hiện

1

Kim Ngọc, Nguyễn Thị Kim Thu, Xu hướng phát triển kinh tế xanh trên thế giới, Tạp chí Khoa học xã hội

Việt Nam số 5 (90)-2015, tr.9-10.