Nghĩa vụ thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

LÝ MỸ DUYÊN

NGHĨA VỤ THUẾ THU NHẬP CỦA CÁ NHÂN

ĐỐI VỚI THU NHẬP TỪ TIỀN LƯƠNG, TIỀN CÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH LUẬT KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NGHĨA VỤ THUẾ THU NHẬP CỦA CÁ NHÂN

ĐỐI VỚI THU NHẬP TỪ TIỀN LƯƠNG, TIỀN CÔNG

Chuyên ngành: Luật Kinh tế

Định hướng Nghiên cứu

Mã số: 60380107

Người hướng dẫn khoa học : Ts. Phan Thị Thành Dương

Học viên : Lý Mỹ Duyên

Lớp : CHL Kinh tế, Khóa 30

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn “Nghĩa vụ thuế thu nhập của cá nhân đối

với thu nhập từ tiền lương, tiền công” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi.

Mọi số liệu, thông tin được đề cập trong Luận văn là trung thực và có cơ sở trích

dẫn rõ ràng. Tôi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan trên.

Tác giả Luận văn

Lý Mỹ Duyên

DANH MỤC VIẾT TẮT

NSNN Ngân sách nhà nước

TNCN Thu nhập cá nhân

TNDN Thu nhập doanh nghiệp

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU...................................................................................................1

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ NGHĨA VỤ THUẾ THU NHẬP CỦA CÁ

NHÂN ĐỐI VỚI THU NHẬP TỪ TIỀN LƯƠNG, TIỀN CÔNG ..................7

1.1. Khái quát về nghĩa vụ thuế thu nhập của cá nhân đối với thu nhập từ

tiền lương, tiền công.........................................................................................7

1.1.1. Khái niệm nghĩa vụ thuế thu nhập của cá nhân đối với thu nhập từ tiền

lương, tiền công ...............................................................................................8

1.1.2. Đặc trưng của nghĩa vụ thuế thu nhập của cá nhân đối với thu nhập từ

tiền lương, tiền công ......................................................................................11

1.1.3. Vai trò của thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ tiền lương, tiền

công................................................................................................................14

1.2. Quy định pháp luật thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ tiền

lương, tiền công ..............................................................................................17

1.2.1. Người nộp thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ tiền lương, tiền

công................................................................................................................17

1.2.2.Thu nhập chịu thuế, thu nhập không chịu thuế thu nhập cá nhân đối với

thu nhập từ tiền lương, tiền công...................................................................22

1.2.3. Căn cứ tính thuế đối với thuế thu nhập cá nhân từ tiền lương, tiền

công................................................................................................................24

1.2.4. Thủ tục khấu trừ thuế, kê khai thuế, nộp thuế, quyết toán thuế thu nhập

cá nhân đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công.........................................33

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1...................................................................................37

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH

NGHĨA VỤ THUẾ THU NHẬP CỦA CÁ NHÂN ĐỐI VỚI THU NHẬP TỪ

TIỀN LƯƠNG, TIỀN CÔNG VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN .38

2.1. Thực trạng áp dụng pháp luật thuế thu nhập cá nhân đối với thu

nhập từ tiền lương, tiền công ........................................................................38

2.2. Vướng mắc trong áp dụng pháp luật thuế thu nhập cá nhân đối với

thu nhập từ tiền lương, tiền công và một số kiến nghị hoàn thiện............40

2.2.1. Vướng mắc về xác định người nộp thuế thu nhập cá nhân từ tiền

lương, tiền công .............................................................................................40

2.2.2. Vướng mắc về xác định thu nhập chịu thuế, thu nhập không chịu thuế

thu nhập cá nhân từ tiền lương, tiền công.....................................................43

2.2.3. Vướng mắc về khấu trừ thuế tại nguồn đối với thu nhập từ tiền lương,

tiền công.........................................................................................................48

2.2.4. Vướng mắc về căn cứ tính thuế thu nhập cá nhân từ tiền lương, tiền

công................................................................................................................51

2.2.5. Vướng mắc về thủ tục kê khai và nộp thuế ..........................................66

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2...................................................................................68

KẾT LUẬN .........................................................................................................69

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Dưới góc độ kinh tế thì thuế là sự động viên của cải toàn xã hội để phân

phối lại. Dưới góc độ pháp lý, thuế là nghĩa vụ bắt buộc của công dân đối với

nhà nước. Thuế chính là nguồn thu chủ yếu và thường xuyên cho ngân sách nhà

nước. Theo Quyết toán nguồn thu ngân sách nhà nước theo sắc thuế năm 2019

của Bộ Tài chính1

thì nguồn thu từ thuế thu nhập cá nhân đạt 109,406 tỷ đồng,

chiếm 10,11% trong tổng các khoản thu từ thuế của ngân sách nhà nước năm

2019 là 1,082,213 tỷ đồng. Nguồn thu từ thuế thu nhập cá nhân là một trong các

nguồn thu từ thuế chủ yếu, chỉ đứng sau nguồn thu thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu

thu đặc biệt và thuế thu nhập doanh nghiệp.

Dưới góc độ xã hội thì người lao động là yếu tố quan trọng cấu thành lực

lượng sản xuất bên cạnh tư liệu sản xuất. Yếu tố lao động lại chính là nguồn gốc

của tư liệu sản xuất và là phương thức phản ánh đúng đắn năng lực sáng tạo của

con người. Nói cách khác, con người sinh ra luôn gắn liền với lao động. Mục

đích của quá trình lao động là việc tạo lập thu nhập của con người. Các cá nhân

phải đảm bảo có nguồn thu nhập để đáp ứng nhu cầu sống cơ bản: ăn, ở, sinh

hoạt và nhu cầu sống thiết yếu khác. Nói cách khác thì thu nhập là cơ sở để mỗi

cá nhân duy trì cuộc sống hằng ngày và phát triển trong xã hội. Bất cứ cá nhân

nào tồn tại trong nền kinh tế thị trường hiện nay đều hướng tới mục tiêu chung là

phát sinh thu nhập, làm giàu cho bản thân. Từ đó có thể suy ra thuế thu vào thu

nhập là loại thuế cơ bản và phổ biến trong cơ cấu hệ thống thuế vì có đối tượng

điều tiết là thu nhập và đối tượng nộp thuế là cá nhân phát sinh thu nhập trong xã

hội. Trong thuế thu vào thu nhập thì thuế thu nhập cá nhân là loại thuế trực thu

cơ bản và có cơ chế hành thu phức tạp nhất. Nghĩa vụ thuế thu nhập của cá nhân

có phạm vi điều chỉnh đối với tất cả chủ thể có thu nhập chịu thuế, bao gồm thu

nhập từ tiền lương tiền công, thu nhập từ sản xuất kinh doanh đến thu nhập từ

hoạt động chuyển nhượng vốn, v.v… Trong đó, thu nhập từ tiền lương, tiền công

là khoản thu nhập nền tảng, thiết yếu trong đời sống của đại đa số người lao

động hiện nay. Do tầm ảnh hưởng to lớn của thuế thu nhập cá nhân từ tiền

1 Danh mục kèm theo Quyết định số 1592/QĐ-BTC ngày 19 tháng 8 năm 2021 của Bộ Tài chính về việc

công bố công khai quyết toán NSNN năm 2019.

2

lương, tiền công đến đời sống con người nói riêng và môi trường chính trị, kinh

tế, xã hội nói chung nên chính sách pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ thuế thu nhập

của cá nhân đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công giữ vai trò đặc biệt quan

trọng và có nội dung phức tạp nhất.

Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân nói chung và thuế thu nhập cá nhân đối

với thu nhập từ tiền lương, tiền công đã có nhiều thay đổi từ khi bắt đầu thực

hiện công cuộc cải cách thuế tại Việt Nam vào năm 1990. Vào thời gian này,

chính sách thuế thu nhập cá nhân được điều chỉnh bởi các Luật thuế thu nhập

doanh nghiệp để thu thuế của các hộ cho thuê nhà, phương tiện vận tải, cá nhân

hành nghề độc lập; Luật thuế Chuyển quyền sử dụng đất đối với cá nhân có thu

nhập từ hoạt động chuyển quyền sử dụng đất và Pháp lệnh thuế thu nhập đối với

người có thu nhập cao. Luật Quản lý thuế 2006 ra đời đã đánh dấu bước ngoặt

quan trọng trong cơ chế quản lý thuế. Theo sau đó, Luật Thuế thu nhập cá nhân

số 04/2007/QH12 ngày 21/11/2007 được ban hành và có hiệu lực thi hành từ

01/01/2009 chính là đạo luật ghi nhận cơ bản hoàn chỉnh về pháp luật thuế thu

nhập cá nhân. Đồng thời, qua 2 lần sửa đổi, bổ sung một số điều vào năm 2012

và 2014 thì pháp luật thuế thu nhập cá nhân đã dần hoàn thiện, đảm bảo chức

năng điều tiết thu nhập cá nhân của cá nhân phát sinh thu nhập chịu thuế trong

nền kinh tế thị trường cạnh tranh, đảm bảo thiết lập và duy trì cơ chế công bằng

xã hội. Động viên quá trình tích luỹ của cải của toàn xã hội, khuyến khích lao

động, gia tăng thu nhập, làm giàu chính đáng cho bản thân, hướng tới mục tiêu

an sinh xã hội và phát triển đất nước.

Tuy pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ thuế thu nhập của cá nhân đối với thu

nhập từ tiền lương, tiền công ngày càng hoàn thiện. Song trong quá trình thực

hiện trong bối cảnh nền kinh tế thị trường hiện nay, điều chỉnh nghĩa vụ thuế thu

nhập của cá nhân đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công đã bộc lộ nhiều bất

cập như: Quy định về thu nhập chịu thuế, người nộp thuế thu nhập cá nhân từ

tiền lương, tiền công, về giảm trừ gia cảnh, về mức thuế suất, phương pháp tính

thuế, v.v… tạo cơ hội cho các cá nhân gian lận thuế, trốn thuế gây thất thu cho

ngân sách nhà nước và phá vỡ cơ chế công bằng xã hội – đi ngược với mục tiêu

điều tiết thu nhập của thuế thu nhập cá nhân. Trên cơ sở hiểu rõ tầm quan trọng

của pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ thuế thu nhập của cá nhân đối với thu nhập từ