Thư viện tri thức trực tuyến
Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật
© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam
Năng lực cạnh tranh sản phẩm gỗ mỹ nghệ của một số làng nghề truyền thống vùng đồng bằng Sông Hồng
Nội dung xem thử
Mô tả chi tiết
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
TRẦN QUANG VINH
NĂNG LỰC CẠNH TRANH SẢN PHẨM GỖ MỸ NGHỆ
CỦA MỘT SỐ LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG
VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2017
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
TRẦN QUANG VINH
NĂNG LỰC CẠNH TRANH SẢN PHẨM GỖ MỸ NGHỆ
CỦA MỘT SỐ LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG
VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG
Chuyên ngành : Kinh tế phát triển
Mã số : 62 31 01 05
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. MAI THANH CÚC
PGS.TS. ĐỖ VĂN VIỆN
HÀ NỘI, 2017
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng: đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các
số liệu, hình ảnh và kết quả trong luận án này là trung thực và chưa từng được ai công
bố trong bất kỳ một công trình khoa học nào khác.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án này đã được
cảm ơn. Các thông tin trích dẫn trong luận án đều được chỉ rõ về nguồn gốc.
Hà Nội, ngày 05 tháng 07 năm 2017
Tác giả luận án
Trần Quang Vinh
ii
LỜI CẢM ƠN
Luận án này được thực hiện và hoàn thành tại Bộ môn Phát triển nông thôn, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, Học viện nông nghiệp Việt Nam. Tôi xin bày tỏ
lòng biết ơn sâu sắc nhất tới PGS.TS. Mai Thanh Cúc và PGS.TS. Đỗ Văn Viện, giảng
viên hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ và định hướng tôi trưởng thành trong công
tác nghiên cứu khoa học và hoàn thiện luận án. Trong suốt quá trình học tập và nghiên
cứu, tôi đã nhận được sự hướng dẫn và giúp đỡ tận tình của các thầy giáo, cô giáo trong
Bộ môn Phát triển nông thôn, Khoa kinh tế và Phát triển nông thôn, sự giúp đỡ của các
thầy, cô trong Ban quản lý đào tạo, Ban giám đốc Học viện. Tôi xin cảm ơn sâu sắc tới
các thầy, cô về sự hỗ trợ quý báu này.
Tôi xin cảm ơn đến lãnh đạo các Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở
Công thương, UBND các huyện Thường Tín (Hà Nội); Ý Yên (Nam Định), thị trấn Từ
Sơn (Bắc Ninh), Hiệp hội gỗ và lâm sản Việt Nam, Hiệp hội gỗ và lâm sản tại Bắc
Ninh… đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong thời gian đi thực tế tại các địa phương cũng như
cung cấp số liệu nghiên cứu. Tôi xin trân trọng cảm ơn đến Quý Lãnh đạo Chi cục Kiểm
lâm Hà Nội đã tạo điều kiện và nhiệt tình giúp đỡ trong suốt quá trình học tập của tôi.
Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến các đồng nghiệp, bạn bè và gia đình, đặc biệt là vợ, con tôi luôn động viên, chia sẻ và tạo điều kiện tốt nhất về tinh thần cũng
như vật chất để tôi hoàn thành luận án này.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày 05 tháng 07 năm 2017
Tác giả luận án
Trần Quang Vinh
iii
MỤC LỤC
Lời cam đoan i
Lời cảm ơn ii
Mục lục iii
Danh mục các từ viết tắt vii
Danh mục bảng viii
Danh mục biểu đồ xi
Danh mục sơ đồ xii
Danh mục hình xiii
Danh mục hộp xiv
Trích yếu luận án tiến sĩ xv
Thesis abstract xvii
PHẦN 1 MỞ ĐẦU 1
1.1 Tính cấp thiết của đề tài 1
1.2 Mục tiêu nghiên cứu 3
1.3 Đối tượng nghiên cứu 3
1.4 Phạm vi nghiên cứu 3
1.5 Những đóng góp mới của đề tài 4
1.6 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 5
PHẦN 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH
SẢN PHẨM GỖ MỸ NGHỆ CỦA LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG 6
2.1 Cơ sở lý luận 6
2.1.1 Một số khái niệm 6
2.1.2 Vai trò và sự cần thiết của nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gỗ mỹ
nghệ của làng nghề truyền thống 23
2.1.3 Nội dung nghiên cứu năng lực cạnh tranh sản phẩm gỗ mỹ nghệ của một
số làng nghề truyền thống 27
2.1.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh sản phẩm gỗ mỹ nghệ của
một số làng nghề truyền thống 30
2.2 Cơ sở thực tiễn 37
iv
2.2.1 Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gỗ mỹ nghệ của
một số nước trên thế giới 37
2.2.2 Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gỗ mỹ nghệ của
một số làng nghề truyền thống ở Việt Nam 43
2.2.3 Bài học kinh nghiệm để nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gỗ mỹ
nghệ của một số làng nghề truyền thống vùng đồng bằng sông Hồng 47
2.3 Một số công trình nghiên cứu liên quan 48
PHẦN 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 51
3.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu 51
3.1.1 Đặc điểm tự nhiên 51
3.1.2 Đặc điểm kinh tế, xã hội 52
3.1.3 Những lợi thế và hạn chế về điều kiện tự nhiên và kinh tế, xã hội của một
số làng nghề truyền thống vùng đồng bằng sông Hồng 53
3.2 Phương pháp tiếp cận và khung phân tích 54
3.2.1 Phương pháp tiếp cận 54
3.2.2. Khung phân tích 54
3.2.3 Chọn điểm nghiên cứu 55
3.3 Phương pháp thu thập thông tin 56
3.4 Phương pháp xử lý số liệu và phân tích 58
3.4.1 Phương pháp xử lý dữ liệu 58
3.4.2 Các phương pháp phân tích 58
3.5 Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu 61
3.5.1 Chỉ tiêu mô tả đặc điểm của làng nghề 61
3.5.2 Chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh sản phẩm gỗ mỹ nghệ 61
3.5.3 Chỉ tiêu đánh giá yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh sản phẩm 61
PHẦN 4 THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH SẢN PHẨM GỖ MỸ
NGHỆ CỦA MỘT SỐ LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG VÙNG
ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG 63
4.1 Khái quát về một số làng nghề truyền thống vùng đồng bằng sông Hồng 63
4.1.1 Lịch sử phát triển làng nghề truyền thống vùng đồng bằng sông Hồng 63
4.1.2 Các tổ chức kinh tế làng nghề 64
4.1.3 Công đoạn sản xuất các sản phẩm gỗ mỹ nghệ 69
v
4.2 Thực trạng năng lực cạnh tranh sản phẩm gỗ mỹ nghệ của một số làng nghề
truyền thống vùng đồng bằng sông Hồng 70
4.2.1 Chất lượng sản phẩm 70
4.2.2 Giá thành và giá bán sản phẩm 75
4.2.3 Thị phần 79
4.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh sản phẩm gỗ mỹ nghệ của một
số làng nghề truyền thống vùng đồng bằng sông Hồng 85
4.3.1 Chính sách, quy hoạch và quản lý các làng nghề 85
4.3.2 Trình độ, năng lực của doanh nghiệp, hộ 92
4.3.3 Mức độ đổi mới của doanh nghiệp, hộ 101
4.3.4 Dịch vụ sau bán hàng của doanh nghiệp, hộ 102
4.3.5 Quảng bá, xúc tiến phát triển thị trường của doanh nghiệp, hộ 106
4.3.6 Nguyên liệu sản xuất 107
4.3.7 Văn hoá kinh doanh của doanh nghiệp, hộ 109
4.3.8 Đánh giá chung năng lực cạnh tranh sản phẩm gỗ mỹ nghệ của một số
làng nghề truyền thống vùng đồng bằng sông Hồng 110
PHẦN 5 GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH SẢN PHẨM
GỖ MỸ NGHỆ CỦA MỘT SỐ LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG
VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG 126
5.1 Căn cứ đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gỗ mỹ
nghệ của một số làng nghề truyền thống vùng đồng bằng sông Hồng 126
5.2 Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gỗ mỹ nghệ của một
số làng nghề truyền thống vùng đồng bằng sông Hồng 126
5.2.1 Tăng cường vai trò quản lý Nhà nước, hoàn thiện thể chế chính sách 126
5.2.2 Lập quy hoạch, kế hoạch phát triển các làng nghề gỗ mỹ nghệ vùng đồng
bằng sông Hồng 129
5.2.3 Phát huy vai trò của các hội, hiệp hội 130
5.2.4 Giải pháp về nguồn vốn 131
5.2.5 Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý và nâng cao tay nghề cho người lao
động trong các làng nghề 133
5.2.6 Tăng cường sự giúp đỡ, hỗ trợ để đổi mới công nghệ cho các cơ sở sản
xuất kinh doanh ngành nghề gỗ mỹ nghệ ở vùng đồng bằng sông Hồng 136
vi
5.2.7 Giải pháp về mở rộng thị trường, quảng bá thương hiệu 138
5.2.8 Xây dựng cơ chế giá sản phẩm linh hoạt 143
5.2.9 Nâng cao chất lượng dịch vụ và chăm sóc khách hàng 143
5.2.10 Các giải pháp khác 145
PHẦN 6 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 148
6.1 Kết luận 148
6.2 Kiến nghị 149
Danh mục các công trình đã công bố 151
Tài liệu tham khảo 152
Phụ lục 157
vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt
APO Tổ chức năng suất châu Á
Asian Productivity Organization
ASEAN Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á
Association of Southeast Asian Nations
BNN&PTNT Bộ Nông nghiệp và Phát triên nông thôn
CS Cộng sự
EU Liên minh châu Âu
European Union
FOB Giá xuất khẩu hàng hóa tại cảng nước xuất khẩu
Free On Board
GCI Năng lực cạnh tranh quốc gia
Global Competitiveness Index
HACCP Hệ thống phân tích mối nguy hại và kiểm soát điểm tới hạn
HTX Hợp tác xã
KHCN Khoa học công nghệ
NK Nhập khẩu
NLCT Năng lực cạnh tranh
PCI Năng lực cạnh tranh tỉnh
Provincial Competitiveness Index
PRA Đánh giá nhanh có sự tham gia
Participatory Rural Appraisal
PTNT Phát triển nông thôn
SXKD Sản xuất kinh doanh
TTCN Tiểu thủ công nghiệp
UBND Ủy ban nhân dân
VCCI Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam
ĐBSH Đồng bằng sông Hồng
VICRAFTS Hiệp hội làng nghề Việt Nam
WTO Tổ chức thương mại thế giới
XK Xuất khẩu
viii
DANH MỤC BẢNG
STT Tên bảng Trang
2.1 Các ưu thế thể hiện năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp so với doanh
nghiệp cùng ngành 18
2.2 Chuỗi giá trị 21
2.3 Thuế xuất khẩu đối với các loại gỗ nguyên liệu 40
3.1 Tổng hợp mẫu khảo sát của nghiên cứu 56
3.2 Số lượng mẫu khảo sát chủ doanh nghiệp, hộ sản xuất kinh doanh 57
3.3 Đặc điểm mẫu khảo sát người tiêu dùng 57
4.1 Các làng nghề làm mộc và mộc mỹ nghệ vùng ĐBSH 64
4.2 Số lượng doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh đồ gỗ mỹ nghệ các làng
nghề truyền thống vùng ĐBSH từ năm 2009-2015 66
4.3 Số lượng hộ sản xuất, kinh doanh đồ gỗ mỹ nghệ các làng nghề truyền
thống vùng ĐBSH từ 2009-2015 68
4.4 Đặc điểm sản phẩm của từng làng nghề truyền thống vùng ĐBSH 70
4.5 Một số sản phẩm gỗ mỹ nghệ làng nghề truyền thống vùng ĐBSH 72
4.6 Thống kê kết quả khảo sát người tiêu dùng tại Hà Nội 73
4.7 Đánh giá của người tiêu dùng về chất lượng sản phẩm gỗ mỹ nghệ vùng
đồng bằng sông Hồng 74
4.8 So sánh giá thành sản phẩm gỗ mỹ nghệ của vùng ĐBSH với một số
làng nghề trong nước 75
4.9 Giá bán sản phẩm gỗ mỹ nghệ qua 3 năm (2013-2015) 76
4.10 So sánh giá bán sản phẩm gỗ mỹ nghệ của vùng ĐBSH với một số làng
nghề trong nước 77
4.11 Giá bán một số sản phẩm gỗ mỹ nghệ tại thị trường Hà Nội 77
4.12 Giá bán một số sản phẩm gỗ mỹ nghệ tại thị trường Thành phố Hồ Chí Minh 78
4.13 Đánh giá của khách hàng về giá sản phẩm gỗ mỹ nghệ của một số làng
nghề truyền thống vùng ĐBSH 79
4.14 Thị trường chính sản phẩm của từng làng nghề 80
4.15 Thông tin thị trường và thị phần của vùng, của làng nghề 80
ix
4.16 Thị trường và kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam
năm 2015 82
4.17 Một số chính sách ưu đãi với ngành chế biến gỗ 85
4.18 Tình hình nhà xưởng, thiết bị của các hộ điều tra 93
4.19 Giá trị tài sản cố định bình quân của hộ sản xuất kinh doanh đồ gỗ mỹ
nghệ các làng nghề truyền thống vùng ĐBSH 94
4.20 Vốn cố định bình quân của doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh đồ gỗ mỹ
nghệ các làng nghề truyền thống vùng ĐBSH 94
4.21 Một số khó khăn của doanh nghiệp và hộ sản xuất khi vay vốn sản xuất
hàng gỗ mỹ nghệ tại các tổ chức tín dụng 95
4.22 Doanh thu doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh đồ gỗ mỹ nghệ các làng
nghề truyền thống vùng ĐBSH 95
4.23 Doanh thu hộ sản xuất, kinh doanh đồ gỗ mỹ nghệ các làng nghề truyền
thống vùng ĐBSH 96
4.24 Đặc điểm cơ bản chung các hộ sản xuất vùng đồng bằng sông Hồng 97
4.25 Quy mô lao động của doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh đồ gỗ mỹ nghệ
các làng nghề truyền thống vùng ĐBSH 99
4.26 Quy mô lao động của hộ sản xuất kinh doanh đồ gỗ mỹ nghệ các làng
nghề truyền thống vùng ĐBSH 99
4.27 Công thợ phân theo tay nghề qua 3 năm (2013-2015) 100
4.28 Công thợ khảm phân theo sản phẩm qua 3 năm (2013-2015) 100
4.29 Giá trị thiết bị bình quân của các hộ sản xuất 101
4.30 Đánh giá của khách hàng về phong cách bán hàng và phương thức thanh
toán của doanh nghiệp, hộ 103
4.31 Đánh giá của khách hàng về dịch vụ sau bán hàng của doanh nghiệp, hộ
sản xuất vùng ĐBSH 104
4.32 Kết quả khảo sát kênh thông tin để người tiêu dùng biết đến sản phẩm gỗ
mỹ nghệ làng nghề truyền thống vùng ĐBSH 107
4.33 Giá một số nguyên liệu gỗ chủ yếu 108
4.34 Giá một số nguyên liệu trai, ốc 108
4.35 Kết quả phân tích nhân tố của nhân tố năng lực cạnh tranh sản phẩm 114
4.36 Ma trận hệ số tương quan 115
x
4.37 Các thông số thống kê từng biến độc lập 116
4.38 Tổng hợp kết quả kiểm định giả thuyết H1, H2, H3, H4, H5, H6, H7, H8, H9 119
4.39 Ma trận hình ảnh cạnh tranh của sản phẩm gỗ mỹ nghệ vùng đồng bằng
sông Hồng so với các nước trong khu vực 122
4.40 Ma trận SWOT cho năng lực cạnh tranh sản phẩm gỗ mỹ nghệ của vùng
đồng bằng sông Hồng 124
5.1 Danh mục các nhóm chính sách cần hoàn thiện và ban hành 128
5.2 Danh mục các khóa học cần triển khai trước mắt 136
xi
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
STT Tên biểu đồ Trang
4.1 Số lượng hợp tác xã tại các làng nghề năm 2014 65
4.2 Doanh thu hàng năm của các doanh nghiệp tại các làng nghề truyền
thống vùng ĐBSH từ 2009-2015 67
4.3 Doanh thu hàng năm của các hộ sản xuất tại các làng nghề truyền thống
vùng ĐBSH từ năm 2009 - 2015 68
4.4 Thị trường xuất khẩu của các làng nghề năm 2015 83
4.5 Một số chính sách cần đẩy mạnh trong thời gian tới 87
xii
DANH MỤC SƠ ĐỒ
STT Tên sơ đồ Trang
2.1 Sự hình thành làng nghề vùng nông thôn 9
2.2 Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Michael Porter 15
2.3 Mối liên quan giữa năng lực cạnh tranh ngành với năng lực cạnh tranh
sản phẩm, doanh nghiệp, Tỉnh và Quốc gia 20
3.1 Khung phân tích 55
3.2 Quy trình nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh sản
phẩm gỗ mỹ nghệ của các làng nghề truyền thống vùng ĐBSH 60
4.1 Các công đoạn sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ 69
4.2 Các bước khảm trai 69
4.3 Chuỗi cung ứng đồ gỗ mỹ nghệ vùng đồng bằng sông Hồng 84
4.4 Mối quan hệ của làng nghề gỗ mỹ nghệ với các cơ quan hữu quan 88
4.5 Mô hình nghiên cứu đề xuất 111
5.1 Mô hình tổ chức các hội nghề gỗ mỹ nghệ ở vùng ĐBSH 131
5.2 Kênh phân phối sản phẩm gỗ mỹ nghệ vùng đồng bằng sông Hồng 141
xiii
DANH MỤC HÌNH
STT Tên hình Trang
3.1 Bản đồ vùng đồng bằng sông Hồng 51