Năng lực cạnh tranh của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Nguyễn Thị Ngọc Duyên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ NGỌC DUYÊN

NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA HỆ THỐNG

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH NĂM 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ NGỌC DUYÊN

NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA HỆ THỐNG

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: Kinh tế tài chính, ngân hàng

Mã số: 60.31.12

Người hướng dẫn khoa học: TS. PHAN NGỌC MINH

TP. HỒ CHÍ MINH NĂM 2013

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên là: Nguyễn Thị Ngọc Duyên

Sinh ngày 27 tháng 11 năm 1976 – tại TP. Hồ Chí Minh

Quê quán: TP. Hồ Chí Minh

Hiện công tác tại: Trƣờng Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh

Là học viên cao học khóa XIV, lớp 14C1 - Khoa Sau Đại học của Trƣờng Đại học

Ngân Hàng TP.Hồ Chí Minh.

Mã số học viên:

Cam đoan đề tài: “Năng lực cạnh tranh của hệ thống Ngân hàng Thương mại

Việt Nam”

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Phan Ngọc Minh

Luận văn đƣợc thực hiện tại Trƣờng Đại hoc Ngân hàng TP.Hồ Chí Minh

Đề tài này là công trình nghiên cứu của riêng Tôi, các kết quả nghiên cứu có tính

độc lập riêng, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chƣa đƣợc công bố toàn bộ nội

dung này bất kỳ ở đâu; các số liệu, các nguồn trích dẫn trong luận văn đƣợc chú

thích nguồn gốc rõ ràng, minh bạch.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan trên đây.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 15 tháng 10 năm 2013

Tác giả

Nguyễn Thị Ngọc Duyên

ii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... i

MỤC LỤC...................................................................................................................... ii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT..................................................................................... vi

DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ ................................................................................viii

LỜI MỞ ĐẦU............................................................................................................... ix

CHƢƠNG 1 ................................................................................................................... 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẠNH TRANH VÀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH ĐỐI

VỚI HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ........................................................ 1

1.1. CẠNH TRANH ....................................................................................................... 1

1.1.1. Tổng quan về cạnh tranh ...................................................................................... 1

1.1.1.1. Khái niệm về cạnh tranh ................................................................................... 1

1.1.1.2. Tính tất yếu của cạnh tranh .............................................................................. 2

1.1.1.3. Các loại hình cạnh tranh ................................................................................... 3

1.1.2. Cạnh tranh trong lĩnh vực kinh doanh ngân hàng ................................................ 4

1.1.2.1. Khái niệm về cạnh tranh trong lĩnh vực kinh doanh ngân hàng ...................... 4

1.1.2.2. Tính đặc thù của cạnh tranh trong lĩnh vực kinh doanh ngân hàng ................. 5

1.1.2.3. Các tác động của cạnh tranh đối với hoạt động kinh doanh ngân hàng .......... 6

1.2. NĂNG LỰC CẠNH TRONG TRONG LĨNH VỰC KINH DOANH NGÂN

HÀNG ............................................................................................................................ 7

1.2.1. Khái niệm năng lực cạnh tranh ............................................................................ 7

1.2.2. Các yếu tố xác định năng lực cạnh tranh của NHTM .......................................... 8

1.2.2.1. Khả năng thu hút nguồn nhân lực và chất lượng nguồn nhân lực ................... 8

1.2.2.2. Năng lực tài chính và uy tín của ngân hàng trên thị trường ............................. 9

iii

1.2.2.3. Năng lực cạnh tranh của ngân hàng qua hệ thống mạng lưới ....................... 11

1.2.2.4. Năng lực cạnh tranh thông qua chất lượng tín dụng ...................................... 12

1.2.2.5. Năng lực quản trị, điều hành .......................................................................... 13

1.2.2.6. Năng lực hoạt động kinh doanh ...................................................................... 13

1.2.2.7. Năng lực công nghệ thông tin ......................................................................... 13

1.2.2.8. Năng lực cạnh tranh của ngân hàng qua tính đa dạng của sản phẩm dịch

vụ .................................................................................................................................. 14

1.2.3. Các mô hình phân tích đánh giá năng lực cạnh tranh của Ngân hàng ............... 14

1.2.3.1. Mô hình so sánh trực tiếp ................................................................................ 14

1.2.3.2. Mô hình SWOT ................................................................................................ 15

1.2.3.3. Mô hình ma trận hình ảnh ............................................................................... 16

1.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA

NHTM ......................................................................................................................... 19

1.3.1. Nhóm các yếu tố thuộc môi trƣờng bên ngoài ................................................... 20

1.3.1.1. Đối thủ cạnh tranh .......................................................................................... 20

1.3.1.2. Sản phẩm thay thế ........................................................................................... 20

1.3.1.3. Khách hàng ..................................................................................................... 21

1.3.1.4. Người cung ứng ............................................................................................... 21

1.3.1.5. Sự biến động kinh tế trong và ngoài nước ...................................................... 22

1.3.1.6. Sự phát triển của khoa học và công nghệ ....................................................... 22

1.3.1.7. Sự tác động của môi trường chính trị, pháp luật, văn hóa và xã hội ............ 22

1.3.2. Nhóm các yếu tố thuộc nội lực của Ngân hàng thƣơng mại .............................. 23

1.3.2.1. Năng lực quản lý, trình độ, phẩm chất và kinh nghiệm của đội ngũ cán bộ,

nhân viên của NHTM ................................................................................................... 23

1.3.2.2. Năng lực tài chính của Ngân hàng thương mại .............................................. 24

1.3.2.3. Trình độ áp dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ và quản lý ........................... 25

iv

1.3.2.4.Hoạt động marketing, xây dựng thương hiệu và vị thế trên thị trường ........... 25

1.3.2.5. Văn hóa doanh nghiệp của tổ chức Ngân hàng .............................................. 26

1.3.2.6. Năng lực cốt lõi ............................................................................................... 27

1.4. NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH TRONG HỆ THỐNG NGÂN

HÀNG TẠI TRUNG QUỐC VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM ................................. 27

1.4.1. Nâng cao năng lực cạnh tranh của hệ thống NHTM Trung Quốc ..................... 27

1.4.2. Bài học kinh nghiệm đối với hệ thống Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam ........ 30

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ............................................................................................. 31

CHƢƠNG 2 ................................................................................................................. 32

THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG

THƢƠNG MẠI VIỆT NAM ........................................................................................ 32

2.1. SƠ LƢỢC HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM ................ 32

2.2. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC

NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM .............................................................. 34

2.2.1. Năng lực tài chính .............................................................................................. 36

2.2.2. Về khả năng phát triển sản phẩm và dịch vụ ngân hàng ................................... 44

2.2.3. Về nguồn nhân lực, khả năng quản trị điều hành .............................................. 49

2.2.4. Về xây dựng và phát triển thương hiệu .............................................................. 52

2.2.5. Về chiến lược mở rộng mạng lưới ...................................................................... 53

2.2.6. Về phát triển công nghệ thông tin ...................................................................... 55

2.3. CÁC KẾT QUẢ ĐẠT ĐƢỢC VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ CÒN TỒN TẠI VỀ

NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA HỆ THỐNG NHTMVN ................................... 57

2.3.1. Các kết quả đạt đƣợc........................................................................................... 57

2.3.2. Các vấn đề còn tồn tại ........................................................................................ 58

2.3.3. Tổng hợp đánh giá năng lực cạnh tranh của hệ thống NHTM Việt Nam thông

qua mô hình SWOT ..................................................................................................... 59

2.3.4. Nguyên nhân ...................................................................................................... 60

v

2.3.4.1. Nguyên nhân từ chính các NHTM Việt Nam ................................................... 60

2.3.4.2. Nguyên nhân từ bên ngoài làm hạn chế năng lực lực cạnh tranh của các

NHTM Việt Nam ........................................................................................................... 61

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ............................................................................................. 63

CHƢƠNG 3 ................................................................................................................. 64

GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA HỆ THỐNG NGÂN

HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM ........................................................................... 64

3.1. BỐI CẢNH CỦA MÔI TRƢỜNG KINH DOANH NGÂN HÀNG HIỆN NAY 64

3.2. ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN CỦA HỆ THỐNG NHTM VIỆT NAM

TRONG TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2020 ...................................................................... 64

3.2.1. Mục tiêu ............................................................................................................. 64

3.2.2. Phƣơng hƣớng .................................................................................................... 66

3.3. CÁC GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH

TRANH HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM .......................... 69

3.3.1. Các giải pháp ...................................................................................................... 69

3.3.1.1. Giải pháp từ phía Ngân hàng Nhà nước ......................................................... 69

3.3.1.2. Giải pháp từ phía các Ngân hàng thương mại ............................................... 71

3.3.2. Các Kiến nghị ..................................................................................................... 79

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ............................................................................................. 81

KẾT LUẬN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

vi

BẢNG DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

VIẾT TẮT NỘI DUNG

ACB Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Á Châu

Agribank Ngân hàng Nông nghiệp & Phát triển nông thôn Việt Nam

ATM Máy rút tiền tự động

BIDV Ngân hàng Đầu tƣ & Phát triển Việt Nam

CAR Hệ số an toàn vốn

CNTT Công nghệ thông tin

CSTT Chính sách tiền tệ

DNNN Doanh nghiệp Nhà nƣớc

Eximbank Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Xuất nhập khẩu

GDP Tổng sản phẩm quốc nội

HĐQT Hội đồng quản trị

KHKT Khoa học kỹ thuật

MB Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Quân đội

NH Ngân hàng

NHNN Ngân hàng nhà nƣớc

NHNNg Ngân hàng nƣớc ngoài

NHTMNN Ngân hàng thƣơng mại nhà nƣớc

NHTMVN Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam

NHTW Ngân hàng Trung ƣơng

ROA Tỷ suất sinh lợi trên tài sản

ROE Tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sở hữu

Sacombank Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Sài gòn Thƣơng tín

SHB Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Sài Gòn Hà Nội

SPDV Sản phẩm dịch vụ

TCTD Tổ chức tín dụng

Techcombank Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Kỹ thƣơng

vii

TMCP Thƣơng mại cổ phần

Vietcombank Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Ngoại thƣơng Việt Nam

Vietinbank Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Công thƣơng Việt Nam

WTO Tổ chức thƣơng mại thế giới

XHCN Xã hội chủ nghĩa