Nâng cao vai trò của tổ chức đoàn thanh niên trong phát triển kinh tế trên địa bàn huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

HOÀNG MẠNH TÂN

NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA TỔ CHỨC ĐOÀN THANH NIÊN

TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH LÀO CAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

HOÀNG MẠNH TÂN

NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA TỔ CHỨC ĐOÀN THANH NIÊN

TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH LÀO CAI

Ngành: Quản lý Kinh tế

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. PHẠM CÔNG TOÀN

THÁI NGUYÊN – 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, chưa công

bố tại bất kỳ nơi nào, mọi số liệu sử dụng trong luận văn này là những thông tin xác thực.

Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về lời cam đoan của mình.

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020

Tác giả luận văn

HOÀNG MẠNH TÂN

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin được bày tỏ lòng cảm ơn tới Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, Khoa

Quản lý - Luật Kinh tế Trường đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh đã tạo môi

trường học tập, nghiên cứu để tôi được trau dồi kiến thức của mình từ lý thuyết đến

thực tiễn.

Tôi xin cảm ơn cơ quan đã tạo điều kiện thời gian để tôi có thể sắp xếp công

việc tham gia học tập. Cảm ơn Huyện đoàn Bảo Yên tỉnh Lào Cai đã hỗ trợ tôi

trong việc nghiên cứu thực tiễn để thực hiện luận văn.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Phạm Công Toàn, người đã tận

tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành

luận văn này.

Xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo Trường Đại học Kinh tế và Quản trị

kinh doanh đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu tại trường.

Tôi xin chân thành cảm ơn tới gia đình, các bạn bè đồng nghiệp, đã tạo điều

kiện giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này.

Do bản thân còn nhiều hạn chế nên luận văn không tránh khỏi những thiếu

sót, tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các thầy cô giáo và các bạn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020

Tác giả luận văn

HOÀNG MẠNH TÂN

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...........................................................................vi

DANH MỤC BẢNG.................................................................................................vii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3

4. Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học hoặc thực tiễn .........................................4

5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ VAI

TRÒ CỦA ĐOÀN THANH NIÊN TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ ...............5

1.1. Cơ sở lý luận về vai trò của Đoàn Thanh niên trong phát triển kinh tế ...............5

1.1.1. Một số khái niệm cơ bản...................................................................................5

1.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của tổ chức Đoàn Thanh niên trên địa bàn huyện .........6

1.1.3. Một số chương trình trọng điểm của Đoàn thanh niên trong phát triển

kinh tế .........................................................................................................................7

1.1.4. Sự cần thiết và nội dung của tổ chức Đoàn Thanh niên trong phát triển

kinh tế ở các huyện....................................................................................................10

1.1.5. Những nhân tố ảnh hưởng tới vai trò của Đoàn Thanh niên trong phát

triển kinh tế ở các huyện ...........................................................................................17

1.2. Kinh nghiệm phát huy vai trò của tổ chức Đoàn Thanh niên trong phát triển

kinh tế ở một số địa phương trong nước ...................................................................20

1.2.1. Kinh nghiệm xây dựng chương trình Thanh niên lập nghiệp tại huyện

Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ ........................................................................................20

1.2.2. Kinh nghiệm tạo việc làm của Tỉnh đoàn Vĩnh Phúc cho thanh niên các

huyện miền núi..........................................................................................................22

iv

1.2.3. Kinh nghiệm tổ chức các hoạt động thanh niên của Tỉnh đoàn Lào Cai ........24

1.2.4. Bài học rút ra cho huyện Bảo Yên về phát huy vai trò của tổ chức cơ sở

Đoàn thanh niên trong phát triển kinh tế địa phương ...............................................25

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................................27

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................27

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................27

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................27

2.2.2. Phương pháp xủa lý và phân tích thông tin.....................................................28

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................29

Chương 3: THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA ĐOÀN THANH NIÊN

TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN

BẢO YÊN, TỈNH LÀO CAI GIAI ĐOẠN 2017 - 2019 .......................................30

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu.............................................................................30

3.1.1. Điều kiện tự nhiên của huyện Bảo Yên ..........................................................30

3.1.2. Trình độ phát triển kinh tế - xã hội của huyện Bảo Yên.................................31

3.1.3. Về dân số và các yếu tố chính trị, văn hoá, xã hội của huyện ........................33

3.1.4. Sự quan tâm của cấp uỷ Đảng và chính quyền đối với công tác thanh niên

của huyện...................................................................................................................36

3.1.5. Số lượng, chất lượng tổ chức cơ sở Đoàn của huyện......................................36

3.2. Thực trạng thực hiện vai trò của tổ chức Đoàn Thanh niên trong phát triển

kinh tế trên địa bàn huyện Bảo Yên..........................................................................39

3.2.1. Tuyên truyền, phổ biến các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng

và Nhà nước về phát triển kinh tế .............................................................................39

3.2.2. Tổ chức, động viên thanh niên tham gia làm kinh tế......................................41

3.2.3. Học tập, nâng cao trình độ văn hoá, chuyên môn và khoa học kỹ thuật.........44

3.2.4. Tham gia định hướng nghề nghiệp, tư vấn và giải quyết việc làm.................47

3.2.5. Tham gia xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn, bảo vệ cảnh quan và môi trường....51

3.2.6. Tham gia xóa đói, giảm nghèo........................................................................53

3.3. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới vai trò của tổ chức Đoàn Thanh niên

trong phát triển kinh tế trên địa bàn huyện Bảo Yên ................................................54

v

3.3.1. Điều kiện tự nhiên...........................................................................................54

3.3.2. Trình độ phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương .........................................55

3.3.3. Yếu tố lịch sử, chính trị và văn hoá ................................................................55

3.3.4. Sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với công tác thanh niên ..................56

3.3.5. Chất lượng tổ chức cơ sở Đoàn và năng lực cán bộ Đoàn..............................58

3.4. Đánh giá vai trò của tổ chức Đoàn thanh niên trong phát triển kinh tế trên địa

bàn huyện Bảo Yên....................................................................................................58

3.4.1. Các kết quả đạt được.......................................................................................58

3.4.2. Hạn chế của vai trò tổ chức Đoàn thanh niên trong phát triển kinh tế trên

địa bàn huyện Bảo Yên .............................................................................................64

3.4.3. Các nguyên nhân .............................................................................................68

Chương 4: GIẢI PHÁP NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA ĐOÀN THANH

NIÊN TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BẢO

YÊN, TỈNH LÀO CAI GIAI ĐOẠN 2020 -2025..................................................71

4.1. Căn cứ để đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao vai trò của

Đoàn Thanh niên trong phát triển kinh tế, xã hội .....................................................71

4.1.1. Chủ trương của Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế, xã hội các địa

phương của Việt Nam ...............................................................................................71

4.1.2. Chiến lược phát triển kinh tế, xã hội của huyện Bảo Yên tỉnh Lào Cai .........73

4.2. Phương hướng và giải pháp nâng cao vai trò của Đoàn Thanh niên trong

phát triển kinh tế trên địa bàn huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai....................................78

4.2.1. Phương hướng nâng cao vai trò của tổ chức Đoàn Thanh niên trong phát

triển kinh tế ...............................................................................................................78

4.2.2. Giải pháp nâng cao vai trò của tổ chức Đoàn thanh niên trong phát triển

kinh tế........................................................................................................................79

4.3. Một số kiến nghị.................................................................................................94

4.3.1. Kiến nghị với Chính phủ và các Bộ, ngành Trung ương ................................94

4.3.2. Kiến nghị với tỉnh Lào Cai..............................................................................95

KẾT LUẬN..............................................................................................................96

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................97

PHỤ LỤC ................................................................................................................99

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CHỮ VIẾT TẮT DIỄN GIẢI

TNCS Thanh niên cộng sản

BCH Ban chấp hành

BTV

ĐVT

Ban thường vụ

Đơn vị tính

KT-XH Kinh tế - xã hội

LHTNVN Liên hiệp thanh niên Việt Nam

TNLN Thanh niên lập nghiệp

KHKT Khoa học kỹ thuật

SKSS Sức khỏe sinh sản

CLB Câu lạc bộ

KHHGĐ Kế hoạch hóa gia đình

ĐVTN Đoàn viên thanh niên

NĐ Nghị định

CP Chính phủ

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1: Số lượng các cơ sở, chi đoàn, đoàn viên của huyện Bảo Yên giai

đoạn 2017 - 2019 ...................................................................................36

Bảng 3.2: Chất lượng các cơ sở Đoàn của huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 – 2019 ......37

Bảng 3.3: Trình độ văn hóa của các đoàn viên huyện Bảo Yên ...............................38

Bảng 3.4: Sự tham gia của các tổ chức cơ sở Đoàn thanh niên vào công tác dân số.....41

Bảng 3.5: Hoạt động của các tổ chức cơ sở Đoàn Thanh niên trong tham gia

xây dựng các mô hình kinh tế ................................................................43

Bảng 3.6: Sự tham gia của các cơ sở Đoàn Thanh niên trong việc tham gia xây

dựng các mô hình kinh tế tại địa phương...............................................44

Bảng 3.7: Sự tham gia của các tổ chức cơ sở Đoàn thanh niên vào nâng cao

trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ..............................................45

Bảng 3.8: Đánh giá tác động của hoạt động nâng cao trình độ học vấn, chuyên

môn, nghiệp vụ cho thanh niên của các tổ chức cơ sở Đoàn.................46

Bảng 3.9: Đánh giá về khả năng ứng dụng của các hoạt động nâng cao trình độ

của các tổ chức cơ sở Đoàn thanh niên..................................................47

Bảng 3.10: Ý thức tạo dựng và tìm kiếm việc làm của thanh niên...........................48

Bảng 3.11: Sự tham gia của các tổ chức cơ sở Đoàn thanh niên vào hoạt động

hướng nghiệp tại địa phương .................................................................49

Bảng 3.12: Tình hình việc làm của thanh niên sau khi tham gia vào hoạt động

tư vấn hướng nghiệp của các tổ chức cơ sở Đoàn .................................50

Bảng 3.13: Sự tham gia của các tổ chức cơ sở Đoàn thanh niên vào thực hiện

các công trình xây dựng nông thôn mới ở địa phương ..........................52

Bảng 3.14: Sự tham gia của các tổ chức cơ sở Đoàn thanh niên trong các hoạt

động tại địa phương ...............................................................................53

Bảng 3.16: Sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền đối với thanh niên......................57

Bảng 3.17: Tỷ lệ nhận biết của đoàn viên về các nội dung hoạt động của tổ

chức cơ sở Đoàn.....................................................................................59

viii

Bảng 3.18: Tỷ lệ nhận biết của đoàn viên là Ủy viên BCH Đoàn và đoàn viên

về các nội dung hoạt động của tổ chức cơ sở đoàn huyện Bảo Yên......59

Bảng 3.19: Kỹ năng, phương pháp và thái độ làm việc của cán bộ cơ sở Đoàn ......61

Bảng 3.20: Ý kiến đánh giá của Đoàn viên về vai trò của các tổ chức cơ sở

Đoàn hiện nay tại huyện Bảo Yên .........................................................64

Bảng 3.21: Ý kiến đánh giá của Đoàn viên về mức độ tham gia các hoạt động

Đoàn của đoàn viên................................................................................65

Bảng 3.22: Ý kiến đánh giá của đoàn viên về hạn chế của các hoạt động Đoàn......66

Bảng 3.23: Ý kiến đánh giá của Đoàn viên về công tác lãnh chỉ đạo của bí thư

cơ sở Đoàn .............................................................................................67

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Sinh thời, Bác Hồ đã đặt kỳ vọng rất lớn vào thanh niên, Người từng dạy

"Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay

mạnh một phần là do thanh niên”. Nhằm thực hiện hiệu quả Chỉ thị số 36-CT/TU,

ngày 02/11/2005 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về phát huy vai trò của đoàn viên,

thanh niên (ĐVTN) tham gia phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ an ninh Tổ quốc

trong giai đoạn mới. Xác định được trách nhiệm và tầm quan trọng của tổ chức

Đoàn trong việc tăng cường củng cố hệ thống tổ chức cơ sở đoàn; giáo dục, tuyên

truyền nâng cao ý thức tự lực, tục cường trong đoàn viên, thanh niên; hướng dẫn

đoàn viên, thanh niên tham gia phát triển kinh tế - xã hội gắn với nhiệm vụ bảo vệ

an ninh Tổ quốc; từng bước đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng các nội dung hướng

nghiệp và giới thiệu việc làm cho thanh niên. Các cấp bộ Đoàn Lào Cai đã triển

khai 38 chương trình dự án với tổng giá trị làm lợi lên tới 140,7 tỷ đồng thu hút

hàng chục ngàn đoàn viên thanh niên tham gia. Điển hình như Dự án Làng thanh

niên lập nghiệp biên giới Lùng Vai tại xã Lùng Vai, huyện Mường Khương với

tổng mức đầu tư 55 tỷ đồng; Dự án Làng thanh niên lập nghiệp biên giới Trịnh

Tường, huyện Bát Xát với tổng mức đầu tư 32,569 tỷ đồng. Dự án xây dựng 15 cầu

nông thôn tại các huyện Văn Bàn, huyện Bảo Yên với tổng mức đầu tư 14,9 tỷ

đồng. Những dự án trên khi đưa vào hoạt động đã góp phần phát huy vai trò của

thanh niên trong thực hiện phong trào “Thanh niên xung kích sáng tạo lập thân lập

nghiệp” khai thác có hiệu quả tiềm năng đất nông nghiệp, nhằm phát triển kinh tế

hàng hóa với cơ cấu kinh tế hợp lý, phát triển kinh tế hộ bền vững, xây dựng kết cấu

hạ tầng kinh tế - xã hội; gắn phát triển kinh tế xã hội với đảm bảo an ninh quốc

phòng khu vực biên giới; giải quyết việc làm góp phần nâng cao đời sống vật chất,

tinh thần cho thanh niên và nhân dân trong vùng dự án; xây dựng mô hình mẫu của

Đoàn thanh niên tham gia chương trình xây dựng nông thôn mới.

Căn cứ Quyết định số 1510/QĐ-UBND ngày 04/5/2017 của UBND tỉnh Lào

Cai về việc Phê duyệt Đề án “Thí điểm phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc

2

phòng - an ninh, gắn với xây dựng nông thôn mới các xã biên giới Việt - Trung trên

địa bàn tỉnh Lào Cai, giai đoạn 2016 - 2020”, Ban Thường vụ Tỉnh đoàn Lào Cai đã

xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt dộng giúp đỡ 22 xã biên giới Việt - Trung tỉnh Lào

Cai, giai đoạn 2017 – 2022. Trong đó, các huyện, thị thành Đoàn và đoàn trực thuộc

được phân công giúp đỡ 22 xã biên giới khó khăn trên địa bàn 04 huyện Bảo Thắng,

Bát Xát, Mường Khương, Si Ma Cai. Kết quả, đến nay đã có tổng cộng trên 200

hoạt động giúp đỡ được tổ chức, huy động nguồn lực xã hội hóa ước tính 3,2 tỷ

đồng, thu hút trên 9.000 ĐVTN tham gia, hưởng ứng. Chương trình đã thể hiện ý

chí quyết tâm của các cấp bộ Đoàn trong việc giúp đỡ các xã biên giới đặc biệt khó

khăn trên địa bàn tỉnh phát triển kinh tế, xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo

bền vững.

Bên cạnh đó, Các cấp bộ Đoàn tiếp tục duy trì 09 câu lạc bộ thanh niên phát

triển kinh tế cấp huyện, 85 câu lạc bộ thanh niên phát triển kinh tế cấp xã, 47 tổ hợp

tác, 19 hợp tác xã thanh niên, 243 mô hình thanh niên phát triển kinh tế có thu nhập

từ 50 triệu đồng trở lên. Duy trì hoạt động của 09 Đội thanh niên xung kích chuyển

giao tiến bộ khoa học kỹ thuật trên 09 huyện, thị, thành phố, qua đó đã tổ chức 846

đợt tập huấn chuyển giao tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất nông – lâm – ngư nghiệp

cho 34.509 ĐVTN và nhân dân, góp phần đẩy nhanh quá trình tái cơ cấu nông

nghiệp tại địa phương. Các cấp bộ Đoàn đã tiến hành giúp đỡ 5.058 hộ nghèo, 3.180

hộ cận nghèo do thanh niên làm chủ về vốn, con giống, cây giống... tổng giá trị hơn

5,7 tỷ đồng; Các cấp bộ Đoàn thực hiện tốt công tác ủy thác với ngân hàng Chính

sách xã hội. Đến nay, tổng dư nợ do Đoàn thanh niên quản lý là 685,967 tỷ đồng,

với tổng số 16.381 hộ còn dư nợ, 549 tổ TK&VV. Trong đó, nợ quá hạn 493 triệu

đồng chiếm 0,07% tổng dư nợ. Thông qua hoạt động ủy thác đã giúp đỡ cho nhân

dân, hộ đoàn viên thanh niên giải quyết việc làm tại chỗ, học nghề, xuất khẩu lao

động, phát triển kinh tế hộ gia đình và giảm nghèo bền vững tại địa phương (Châu

Anh, 2020)

Với thực tế địa phương phong phú như vậy, việc nghiên cứu để “Nâng cao

vai trò của tổ chức đoàn thanh niên trong phát triển kinh tế trên địa bàn huyện

Bảo Yên, tỉnh Lào Cai” đáp ứng tính cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn.