Nâng cao vai trò của hội nông dân trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

TRIỆU ĐỨC PHƯỢNG

NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA HỘI NÔNG DÂN

TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN BA CHẼ, TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

TRIỆU ĐỨC PHƯỢNG

NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA HỘI NÔNG DÂN

TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN BA CHẼ, TỈNH QUẢNG NINH

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Bùi Minh Vũ

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan: toàn bộ nội dung, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận

văn là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ ở một học vị nào.

Mọi sự giúp đỡ cho tôi để thực hiện luận văn đã được cảm ơn, các thông tin

trích dẫn trong luận văn đều đã được ghi rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Triệu Đức Phượng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành được luận văn Thạc sĩ “ Nâng cao vai trò của Hội Nông dân

trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh”,

ngoài sự nỗ lực, cố gắng của bản thân, tôi còn nhận được rất nhiều sự giúp đỡ, dạy

bảo tận tình của các thầy, cô giáo, các cơ quan, đơn vị, các tổ chức và cá nhân trong

suốt quá trình thực hiện đề tài.

Tôi xin trân thành, bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Minh Vũ,

người thầy đã rất tâm huyết, tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy, cô giáo của trường Đại học Kinh tế và

Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên, Phòng Đào tạo bộ phận Sau đại học -

trường Đại học KT&QTKD đã trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá

trình học tập và nghiên cứu.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo Sở Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn,

Ban xây dựng Nông thôn mới, Hội Nông dân tỉnh Quảng Ninh, Huyện ủy, HĐND,

UBND, Phòng Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, Phòng Tài Chính - Kế hoạch, Ban

chỉ đạo xây dựng Nông thôn mới, Hội Nông dân huyện Ba Chẽ, Đảng ủy, HĐND,

UBND, Ban quản lý xây dựng nông thôn mới, Hội Nông dân các xã Lương Mông,

Thanh Sơn, Đồn Đạc đã cung cấp số liệu thực tế và các thông tin cần thiết để tôi hoàn

thành luận văn này.

Cuối cùng, tôi xin trân thành cảm ơn đồng nghiệp, bạn bè, cùng toàn thể gia

đình, người thân đã động viên, chia sẻ khó khăn, động viên, khích lệ tôi trong suốt

thời gian học tập và nghiên cứu thực hiện đề tài.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2015

Tác giả

Triệu Đức Phượng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.....................................................................................vi

DANH MỤC BẢNG.................................................................................................vii

DANH MỤC HÌNH, HỘP .........................................................................................ix

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ...............................................................................2

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài ..............................................................3

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ...........................................................3

5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................4

Chương 1: CÁC LUẬN CỨ KHOA HỌC VỀ VAI TRÒ CỦA HỘI NÔNG

DÂN TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI ..................................................5

1.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................................5

1.1.1. Các khái niệm cơ bản về nông thôn, phát triển nông thôn, xây dựng

nông thôn mới và tổ chức Hội Nông dân.....................................................5

1.1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của Hội nông dân trong xây dựng

nông thôn mới..............................................................................................7

1.2. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................................10

1.2.1. Kinh nghiệm ở Việt Nam về vai trò của Hội Nông dân trong xây dựng

nông thôn mới............................................................................................11

1.2.2. Bài học kinh nghiệm rút ra sau nghiên cứu về vai trò của Hội Nông dân

trong xây dựng nông thôn mới ở các địa phương......................................25

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................27

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................27

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................27

2.2.1. Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu .........................................................27

2.2.2. Phương pháp xử lý số liệu...........................................................................29

2.2.3. Phương pháp chuyên gia .............................................................................29

2.2.4. Phương pháp phân tích ................................................................................29

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iv

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu sử dụng trong nghiên cứu................................................30

2.3.1. Chỉ tiêu đánh giá các nguồn lực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và

đời sống của nhân dân trong huyện ...........................................................30

2.3.2. Chỉ tiêu đánh giá hiệu quả phản ánh vai trò của Hội nông dân trong quá

trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Ba Chẽ........................30

Chương 3: THỰC TRẠNG VỀ VAI TRÒ CỦA HỘI NÔNG DÂN TRONG

XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN BA CHẼ, TỈNH QUẢNG NINH.....32

3.1. Đặc điểm tình hình của huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh..................................32

3.1.1. Đặc điểm tự nhiên .......................................................................................32

3.1.2. Điều kiện Kinh tế- Xã hội ...........................................................................35

3.1.3. Đặc điểm vùng nghiên cứu..........................................................................45

3.2. Khái quát thực trạng xây dựng nông thôn mới ở huyện Ba Chẽ .......................46

3.2.1. Công tác triển khai xây dựng nông thôn mới của huyện Ba Chẽ................46

3.2.2. Ban hành các văn bản điều hành chương trình xây dựng nông thôn mới

của huyện ...................................................................................................49

3.2.3. Phát huy dân chủ trong xây dựng nông thôn mới .......................................50

3.3. Thực trạng vai trò của Hội Nông dân trong xây dựng nông thôn mới ở

huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh ...............................................................................52

3.3.1. Vai trò của Hội Nông dân trong tuyên truyền, vận động xây dựng nông

thôn mới .....................................................................................................54

3.3.2. Vai trò của Hội Nông dân trong tham gia thành lập Ban quản lý xây

dựng nông thôn mới...................................................................................59

3.3.3. Vai trò của Hội Nông dân trong tham gia thảo luận chiến lược phát

triển nông thôn mới....................................................................................60

3.3.4. Vai trò của Hội nông dân trong lập kế hoạch và quy hoạch xây dựng

nông thôn mới............................................................................................63

3.3.5. Vai trò của Hội Nông dân trong việc phát triển kinh tế ở nông thôn..........67

3.3.6. Vai trò của Hội Nông dân trong huy động nguồn lực để xây dựng nông

thôn mới .....................................................................................................77

3.3.7. Vai trò của Hội Nông dân trong công tác giám sát xây dựng nông thôn mới....80

3.3.8. Vai trò của Hội Nông dân trong nghiệm thu và quản lý sử dụng các

công trình ...................................................................................................81

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

v

3.3.9. Các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của Hội Nông dân trong xây dựng

nông thôn mới............................................................................................83

3.4. Đánh giá chung về vai trò của Hội Nông dân trong xây dựng nông thôn mới

ở huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh ............................................................................87

3.4.1. Kết quả đạt được..........................................................................................87

3.4.2. Những tồn tại hạn chế..................................................................................88

3.4.3. Bài học kinh nghiệm rút ra trong quá trình triển khai xây dựng nông

thôn mới .....................................................................................................91

Chương 4: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG

CAO VAI TRÒ CỦA HỘI NÔNG DÂN TRONG XÂY DỰNG NÔNG

THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BA CHẼ, TỈNH QUẢNG NINH ........92

4.1. Quan điểm về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Ba Chẽ, tỉnh

Quảng Ninh ...............................................................................................................92

4.2. Phương hướng, mục tiêu xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Ba

Chẽ, tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020........................................................................92

4.3. Một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò của hội nông dân trong xây dựng

nông thôn mới trên địa bàn huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh...................................93

4.3.1. Giải pháp về tuyên tuyền giáo dục chính trị tư tưởng.................................93

4.3.2. Giải pháp về nâng cao vai trò, trách nhiệm của Hội Nông dân...................94

4.3.3. Giải pháp về tổ chức tham gia thực hiện một số tiêu chí xây dựng nông

thôn mới .....................................................................................................98

4.3.4. Giải pháp về xây dựng củng cố tổ chức Hội vững mạnh ............................99

4.3.5. Giải pháp về tăng cường phối hợp giữa Hội Nông dân với chính quyền

và các tổ chức đoàn thể............................................................................100

4.4. Một số kiến nghị...............................................................................................100

4.4.1. Đối với Đảng, Nhà nước ...........................................................................100

4.4.2. Đối với địa phương....................................................................................101

4.4.3. Đối với Hội Nông dân ...............................................................................101

4.4.4. Đối với người dân......................................................................................101

KẾT LUẬN............................................................................................................102

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................104

PHỤ LỤC...............................................................................................................106

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

NTM Nông thôn mới

XDNTM Xây dựng nông thôn mới

BQL Ban quản lý

BCĐ Ban chỉ đạo

BQL XDNTM Ban quản lý xây dựng nông thôn mới

BCĐ XDNTM Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới

HND Hội Nông dân

UBND Ủy ban nhân dân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Ma trận SWOT .........................................................................................30

Bảng 3.1. Hiện trạng sử dụng đất huyện Ba Chẽ......................................................34

Bảng 3.2. Tương quan giữa chuyển dịch cơ cấu lao động và cơ cấu kinh tế

huyện Ba Chẽ giai đoạn 2009-2013 ........................................................37

Bảng 3.3. Giá trị sản xuất và giá trị tăng thêm của các ngành kinh tế huyện Ba

Chẽ qua các năm 2011 - 2014 .................................................................40

Bảng 3.4. Chuyển dịch cơ cấu các ngành kinh tế huyện Ba Chẽ trong các năm

2011 - 2014 ..............................................................................................41

Bảng 3.5. Tăng trưởng kinh tế ngành nông lâm nghiệp thủy sản huyện Ba Chẽ

trong ba năm 2011 -2014.........................................................................42

Bảng 3.6. Cơ cấu kinh tế ngành Nông Lâm nghiệp Thủy sản huyện Ba Chẽ

trong các năm 2011-2014 ........................................................................42

Bảng 3.7. Tình hình sản xuất Công nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp giai đoạn

2011 - 2014 của huyện Ba Chẽ................................................................43

Bảng 3.8. Tình hình kinh tế - xã hội của 3 xã trong vùng nghiên cứu của huyện Ba Chẽ .........45

Bảng 3.9. Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới huyện Ba Chẽ ...............................47

Bảng 3.10. Các kênh thông tin đến với nông dân về xây dựng Nông thôn mới

trên địa bàn huyện Ba Chẽ.......................................................................57

Bảng 3.11. Kết quả tham gia Ban Quản lý xây dựng nông thôn mới ở 3 xã

huyện Ba Chẽ...........................................................................................60

Bảng 3.12. Tiến trình hoạt động của xây dựng hạ tầng kinh tế - xã hội trong

xây dựng nông thôn mới huyện Ba Chẽ ..................................................61

Bảng 3.13. Tỷ lệ cán bộ Hội Nông dân tham gia các cuộc họp ở 3 xã được điều

tra huyện Ba Chẽ .....................................................................................62

Bảng 3.14. Hội Nông dân tham gia lập kế hoạch phát triển kinh tế trong xây

dựng nông thôn mới Huyện Ba Chẽ ........................................................63

Bảng 3.15. Hội Nông dân tham gia công tác xây dựng quy hoạch trong xây dựng

nông thôn mới huyện Ba Chẽ...................................................................66

Bảng 3.16. Số lớp đào tạo, tập huấn do Hội Nông dân tổ chức phục vụ cho xây

dựng nông thôn mới ở huyện Ba Chẽ......................................................68

Bảng 3.17. Số cán bộ, hội viên nông dân tham gia tập huấn ứng dụng kỹ thuật

vào trong sản xuất xây dựng nông thôn mới ở huyện Ba Chẽ trong

năm 2014 .................................................................................................70

Bảng 3.18. Số hộ nông dân vay vốn thông qua tổ tín chấp do Hội Nông dân

quản lý (dự nợ đến 31/10/2014) tại 3 Xã nghiên cứu..............................74

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

viii

Bảng 3.19. Phong trào thi đua “nông dân sản xuất kinh doanh giỏi” huyện Ba

Chẽ trong các năm 2011 - 2014..............................................................76

Bảng 3.20. Hội Nông dân tham gia đóng góp xây dựng nông thôn mới trên địa

bàn 3 xã huyện Ba Chẽ ............................................................................78

Bảng 3.21. Hội Nông dân vận động nông dân 3 xã nghiên cứu huyện Ba Chẽ

đóng góp đất đai xây dựng Nông thôn mới .............................................79

Bảng 3.22. Hội Nông dân vận động nông dân 3 xã huyện Ba Chẽ đóng góp

công lao động xây dựng các công trình hạ tầng nông thôn .....................80

Bảng 3.23. Kết quả cán bộ, hội viên của Hội Nông dân 3 xã điều tra huyện Ba Chẽ

tham gia Ban giám sát xây dựng nông thôn mới.........................................81

Bảng 3.24. Công tác quản lý và sử dụng tài sản của Ủy ban nhân dân xã , tổ chức

đoàn thể và người dân huyện Ba Chẽ trong xây dựng nông thôn mới........82

Bảng 3.25. Phân tích ma trận SWOT........................................................................85

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ix

DANH MỤC HÌNH, HỘP

Hình 3.1. Cơ cấu lao động các ngành năm 2009-2013 .............................................37

Hộp 3.1. Tâm sự của cán bộ Hội Nông dân trong việc tuyên truyền, vận động

nông dân tham gia xây dựng Nông thôn mới ..........................................59

Hộp 3.2. Tâm sự của cán bộ hội viên nông dân khi tham gia tập huấn, chuyển

giao khoa học kỹ thuật năm 2014............................................................69

Hộp 3.3. Tâm sự của cán bộ Hội Nông dân trong việc giúp đỡ hội viên làm kinh

tế trong xây dựng nông thôn mới huyện Ba Chẽ ......................................74

Hộp 3.4. Tâm sự của hộ dân về việc tự nguyện hiến đất ..........................................78

Hộp 3.5. Tâm sự của cán bộ Hội Nông dân trong việc vận động hội viên nông

dân làm đường giao thông nông thôn ......................................................80

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Nông nghiệp, nông dân và nông thôn có vị trí chiến lược hết sức quan trọng

trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; là cơ

sở và lực lượng quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội bền vững; giữ vững ổn định

chính trị, đảm bảo an ninh, quốc phòng; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc,

bảo vệ môi trường sinh thái của đất nước. Trong đó, người nông dân đóng vai trò là

chủ thể của quá trình phát triển. Vì vậy, để phát triển toàn diện vấn đề tam nông,

trước hết cần khơi dậy tinh thần yêu nước, tự chủ, tự lực, tự cường vươn lên của

người nông dân.

Quan điểm này đã được thể hiện nhất quán trong Nghị quyết 26-NQ/TW Hội

nghị lần thứ 7 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa X ngày 05/8/2008 về

nông nghiệp, nông dân, nông thôn với mục tiêu tổng quát là: “ xây dựng nông thôn

mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ

chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ,

đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; dân

trí được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở nông

thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường”.

Hội Nông dân với vai trò trung tâm, nòng cốt cho phong trào nông dân và

công cuộc xây dựng nông thôn mới, trong những năm qua Hội Nông dân huyện Ba

Chẽ (Quảng Ninh) đã phát huy thế mạnh của mình đưa chủ trương chính sách của

Đảng, pháp luật của nhà nước đến với từng hộ nông dân; thực hiện tốt công tác

tuyên truyền tới cán bộ, hội viên nông dân và các tầng lớp nhân dân thực hiện các

tiêu chí xây dựng nông thôn mới với nhiều hình thức phong phú đa dạng, gắn chặt

tuyên truyền với vận động, lấy kết quả vận động để tuyên truyền. Từ đó, người dân

thấy được trách nhiệm của mình, không trông chờ ỷ lại vào các chủ trương, chính

sách của Đảng, nhà nước mà chủ động tham gia có hiệu quả xây dựng nông thôn

mới bằng những việc làm cụ thể. Đồng thời, Hội Nông dân đã tổ chức phát động

các phong trào thi đua xây dựng nông thôn mới gắn với phong trào thi đua yêu nước,

phong trào học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; phối hợp chặt chẽ

với Mặt trận tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, với chính quyền cùng cấp đặt