Nâng cao vai trò của phụ nữ nông thôn trong phát triển kinh tế hộ trên địa bàn huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

HÀ XUÂN MAI

NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA PHỤ NỮ NÔNG THÔN

TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHÙ NINH,

TỈNH PHÚ THỌ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

HÀ XUÂN MAI

NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA PHỤ NỮ NÔNG THÔN

TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHÙ NINH,

TỈNH PHÚ THỌ

Ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 8.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Nguyễn Hữu Hồng

2. TS. Bùi Đình Hòa

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả trong nghiên cứu trong luận văn này

là hoàn toàn trung thực và chưa hề được sử dụng cho bất cứ một học vị nào khác.

Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cảm

ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Phú Thọ, tháng 01 năm 2018

Người thực hiện

Hà Xuân Mai

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian nghiên cứu, điều tra số liệu và hoàn thành luận văn, chúng

tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều tập thể và cá nhân trong và ngoài trường.

Trước tiên tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Nguyễn Hữu Hồng và TS. Bùi

Đình Hòa đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu

luận văn.

Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của UBND huyện Phù Ninh, các phòng,

ban ngành trong huyện và các xã đã nhiệt tình tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong

việc triển khai nghiên cứu và hoàn thành đề tài.

Xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và người thân trong gia đình đã quan tâm,

động viên, đóng góp ý kiến quý báu cho tôi trong quá trình hoàn thiện đề tài.

Xin chân thành cảm ơn!

Phú Thọ, tháng 01 năm 2018

Tác giả

Hà Xuân Mai

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ...............................................................................2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................................3

3.1. Ý nghĩa khoa học .................................................................................................3

3.2. Ý nghĩa thực tiễn..................................................................................................3

Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ......................................................................4

1.1. Một số vấn đề lý luận về phụ nữ và vai trò của phụ nữ nông thôn trong

phát triển kinh tế hộ..........................................................................................4

1.1.1. Phụ nữ và vai trò của phụ nữ trong gia đình và xã hội .....................................4

1.1.2. Phụ nữ và vai trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ................................10

1.1.3. Phụ nữ và vai trò của phụ nữ nông thôn .........................................................12

1.1.4. Một số vấn đề đặt ra với phụ nữ nông thôn ....................................................15

1.2. Thực trạng vai trò của phụ nữ trên thế giới và ở Việt Nam...............................19

1.2.1. Khái quát về thực trạng vai trò của phụ nữ ở một số nước trên thế giới ........19

1.2.2. Thực trạng phụ nữ nông thôn Việt Nam và vai trò của phụ nữ trong

phát triển kinh tế nông thôn ...........................................................................20

1.2.3. Chủ trương, chính sách của nhà nước với sự phát triển của bình đẳng

giới và nhận thức giới.....................................................................................22

1.2.4. Vai trò phụ nữ trong hoạt động sản xuất nông nghiệp của gia đình ...............24

1.2.5. Kinh nghiệm phát huy vai trò của phụ nữ nông thôn trong phát triển

kinh tế hộ ở một số địa phương......................................................................24

1.2.6. Bài học kinh nghiệm phát huy vai trò của phụ nữ nông thôn trong phát

triển kinh tế hộ cho huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ.......................................27

1.3. Tổng quan các công trình nghiên cứu................................................................28

Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..........31

2.1. Đối tượng, nội dung và phạm vi nghiên cứu......................................................31

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu......................................................................................31

iv

2.1.2. Nội dung nghiên cứu.......................................................................................31

2.1.3. Phạm vi nghiên cứu.........................................................................................31

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................31

2.2.1. Phương pháp tiếp cận......................................................................................31

2.2.2. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu...............................................................31

2.2.3. Phương pháp thu thập số liệu..........................................................................32

2.2.4. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu ..........................................................33

2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu......................................................................................34

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ..................................35

3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ....................35

3.1.1. Điều kiện tự nhiên...........................................................................................35

3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ..................................................................................40

3.2. Thực trạng vai trò của phụ nữ nông thôn trong phát triển kinh tế hộ trên

địa bàn huyện Phù Ninh .................................................................................48

3.2.1. Phân tích số lượng và cơ cấu lao động nữ trên địa bàn huyện Phù Ninh .......48

3.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc nâng cao vai trò của phụ nữ nông thôn

trong phát triển kinh tế ...................................................................................68

3.3. Quan điểm và một số giải pháp nâng cao vai trò của phụ nữ nông thôn

trong phát triển kinh tế hộ trên địa bàn huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ........73

3.3.1. Quan điểm về việc nâng cao vai trò của phụ nữ .............................................73

3.3.2. Giải pháp nâng cao vai trò của phụ nữ nông thôn trong phát triển kinh

tế hộ trên địa bàn huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ..........................................74

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................79

1. Kết luận .................................................................................................................79

2. Kiến nghị...............................................................................................................80

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................83

PHỤ LỤC.................................................................................................................80

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Tình hình sử dụng đất đai của huyện Phù Ninh năm 2016 .................38

Bảng 3.2. Tình hình dân số và lao động huyện Phù Ninh ...................................41

Bảng 3.4. Tình hình phát triển nông nghiệp huyện Phù Ninh.............................44

Bảng 3.5. Số lượng và cơ cấu lao động nữ trên địa bàn huyện Phù Ninh...........48

Bảng 3.6. Phụ nữ trong độ tuổi tham gia sinh hoạt hội đoàn thể năm 2016........50

Bảng 3.7. Phụ nữ tham gia lãnh đạo tại các xã vùng nghiên cứu........................53

Bảng 3.8. Tỷ lệ nữ tham gia hoạt động cộng đồng ở các xã nghiên cứu.............47

Bảng 3.9. Tỷ lệ phụ nữ làm chủ hộ và tham gia quản lý điều hành sản xuất......50

Bảng 3.10. Người ra quyết định và thực hiện các khâu trong trồng trọt...............51

Bảng 3.12. Phân công lao động trong hoạt động dịch vụ......................................56

Bảng 3.13. Phân công lao động trong hoạt động lâm nghiệp trong các hộ ở

các điểm nghiên cứu............................................................................58

Bảng 3.14. Phân công lao động trong việc đưa ra quyết định lớn trong gia đình .......60

Bảng 3.15. Nguồn tiếp cận thông tin của phụ nữ ở điểm nghiên cứu ...................61

Bảng 3.16. Tỷ lệ tham gia các lớp tập huấn ..........................................................62

Bảng 3.17. Đứng tên trong giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ..........................63

Bảng 3.18. Tình hình quản lý tài chính của hộ tại vùng nghiên cứu.....................64

Bảng 3.19. Thực hiện các biện pháp kế hoạch hóa gia đình .................................66

Bảng 3.20. Ý kiến thăm dò từ các hộ gia đình ở địa điểm nghiên cứu..................67

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Đời sống của mỗi cá nhân luôn được bắt đầu trước hết từ phạm vi gia đình và

trong suốt cuộc đời họ, gia đình là môi trường đóng vai trò hết sức quan trọng. Nếu

gia đình được coi là tế bào của xã hội thì người phụ nữ được coi là hạt nhân của tế

bào này. Vì vậy Phụ nữ có ảnh hưởng to lớn tới hạnh phúc và sự ổn định của gia

đình và sự phát triển của xã hội. Trong xã hội, phụ nữ có mặt trong hầu hết các công

việc và nắm giữ nhiều vị trí quan trọng. Bằng lao động sáng tạo của mình, người

phụ nữ đã góp phần làm giàu cho xã hội, làm phong phú cuộc sống con người.

Ở Việt Nam, Đảng và nhà nước ta ngày càng quan tâm phát huy vai trò của

phụ nữ trong xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho phụ nữ tham gia vào tất cả các lĩnh

vực. Họ tham gia vào tất cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, an ninh

quốc phòng và càng ngày càng thể hiện vị trí vai trò của mình trong xã hội. Trong

suốt chặng đường đấu tranh dựng nước, giữ nước, lịch sử Việt Nam đã ghi nhận

những cống hiến to lớn của phụ nữ. Trong công cuộc đổi mới đất nước của Đảng,

họ luôn giữ gìn, phát huy và nêu cao tinh thần yêu nước, đoàn kết, năng động, sáng

tạo, khắc phục mọi khó khăn để vươn lên trong học tập, lao động, phấn đấu đạt

những thành tích xuất sắc trên mọi lĩnh vực.

Huyện Phù Ninh tỉnh Phú Thọ, phụ nữ chiếm 50% dân số, ở đây phụ nữ là

người làm chính công việc nhà, từ việc bếp núc tới việc dạy dỗ con cái, chăm lo đời

sống tinh thần cho các thành viên trong gia đình. Cộng với thời gian làm việc ngoài

xã hội, quỹ thời gian dành cho việc hưởng thụ các giá trị văn hóa tinh thần, việc học

tập nâng cao trình độ kiến thức của phụ nữ là rất hiếm hoi, nhưng họ đã và đang có

những đóng góp to lớn vào sự phát triển kinh tế - xã hội của toàn huyện. Tuy nhiên,

sự đóng góp đó lại chưa được ghi nhận một cách xứng đáng, chưa tương xứng với

vị trí, vai trò của họ trong nên kinh tế, trong các quan hệ xã hội và trong đời sống

gia đình. Đặc biệt trong nền kinh tế thị trường phụ nữ phải “nặng gánh hai vai”, vừa

phải làm tốt công việc xã hội, vừa đảm nhiệm vai trò làm vợ, làm mẹ trong khi sức

khỏe lại hạn chế,… để cố gắng làm tốt, họ phải nỗ lực và hy sinh.

2

Qua quá trình công tác và nghiên cứu liên quan đến phụ nữ, chúng tôi nhận

thấy việc nghiên cứu về vai trò của phụ nữ nông thôn miền núi huyện Phù Ninh tỉnh

Phú Thọ trong việc phát triển kinh tế được đặt ra như một yêu cầu cấp bách. Nhiều

câu hỏi đặt ra cho bản thân, cho các cấp: Thực trạng vai trò của phụ nữ nông thôn

trong phát triển kinh tế hộ gia đình hiện nay ra sao? Những yếu tố nào tác động đến

việc nâng cao vai trò của phụ nữ nông thôn trong phát triển kinh tế hộ? Giải pháp

nào nhằm tháo gỡ những khó khăn trong quá trình nâng cao năng lực cho phụ nữ

nông thôn?

Vì vậy, nghiên cứu về vai trò của phụ nữ nông thôn trong phát triển kinh tế hộ

gia đình tại huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ được đặt ra như một yêu cầu cấp bách đối

với tổ chức Hội phụ nữ.

Để nhận thức sâu sắc về những tiềm năng to lớn của phụ nữ, những cản trở sự

tiến bộ của phụ nữ trong quá trình đổi mới và phát triển kinh tế nông thôn, tôi tiến

hành nghiên cứu đề tài “Nâng cao vai trò của phụ nữ nông thôn trong phát triển

kinh tế hộ trên địa bàn huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ”.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

2.1. Mục tiêu chung

Đề tài đi sâu nghiên cứu thực trạng vai trò của phụ nữ nông thôn trong phát

triển kinh tế hộ gia đình, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò của

phụ nữ nông thôn, góp phần nâng cao đời sống của các hộ gia đình, xây dựng nông

thôn mới và phát triển kinh tế xã hội bền vững, qua đó thúc đẩy sự phát triển nông

nghiệp nông thôn theo xu hướng đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá nhằm góp

phần thực hiện có hiệu quả chương trình xây dựng nông thôn mới.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Đánh giá thực trạng vai trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ nông thôn

tại huyện Phù Ninh.

- Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng đóng góp của phụ nữ trong

phát triển kinh tế hộ nông thôn.

3

- Đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm phát huy vai trò của phụ nữ trong phát

triển kinh tế nông thôn miền núi trên địa bàn huyện Phù Ninh.

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

3.1. Ý nghĩa khoa học

Đóng góp vào hệ thống lý luận về vai trò của phụ nữ trong sự phát triển kinh

tế xã hội nói chung và vai trò của phụ nữ nông thôn trong phát triển kinh tế hộ; là

một tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu về vai trò của phụ nữ trong giai

đoạn hiện nay.

3.2. Ý nghĩa thực tiễn

Đánh giá được thực trạng vị trí, vai trò của phụ nữ nông thôn trong phát triển

kinh tế hộ trên địa bàn huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ.

Góp phần nâng cao vai trò của phụ nữ nông thôn trong phát triển kinh tế hộ

nói chung và trên địa bàn huyện Phù Ninh nói riêng.

Góp phần tham vấn cho các cấp chính quyền, đoàn thể, các tổ chức xã hội

trong việc xây dựng các chính sách phát triển kinh tế xã hội, phát huy vai trò của

phụ nữ nông thôn, vì sự tiến bộ của phụ nữ và phát triển kinh tế hộ trên địa bàn

huyện Phù Ninh cũng như các địa bàn có điều kiện tương tự.

4. Kết cấu đề tài

Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục các chữ viết tắt, danh mục các

hình và bảng, danh mục tài liệu tham khảo; luận văn được bố cục theo 3 chương sau:

Chương 1: Tổng quan tài liệu

Chương 2: Đối tượng, nội dung và phương pháp nghiên cứu

Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận