Nâng cao khả năng tiếp cận vốn vay ngân hàng nông nghiệp của hộ nông dân trên địa bàn huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

CHU VĂN NAM

NÂNG CAO KHẢ NĂNG TIẾP CẬN VỐN VAY NGÂN

HÀNG NÔNG NGHIỆP CỦA HỘ NÔNG DÂN TRÊN ĐỊA

BÀN HUYỆN ĐẠI TỪ TỈNH THÁI NGUYÊN

Ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 8.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ

KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Xuân Luận

Thái Nguyên, năm 2021

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là kết quả nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả

trong luận văn này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ

công trình nào.

Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ trong quá trình thực hiện luân

văn đã được cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ

nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2021

Tác giả luận văn

Chu Văn Nam

i

LỜI CẢM ƠN

Luận văn được hoàn thành là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu

lý luận và tích luỹ kinh nghiệm thực tế của tác giả. Những kiến thức mà thầy

cô giáo truyền thụ đã làm sáng tỏ những ý tưởng, tư duy của tác giả trong suốt

quá trình thực hiện luận văn này.

Nhân dịp này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn và kính trọng sâu sắc đối với

PGS.TS. Đỗ Xuân Luận - người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành

luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Ban chủ nhiệm Khoa Kinh tế

và Phát triển nông thôn, trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã giúp đỡ tôi

trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn.

Có được kết quả này, tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ của Phòng NNo&PTNT

huyện Đại Từ, Chi cục Thống kê huyện, Hội nông dân huyện, NHNo&PTNT

huyện Đại Từ và các cán bộ đã cung cấp số liệu, tư liệu khách quan, chính xác

giúp đỡ tôi hoàn thành bản luận văn này.

Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn những người thân trong gia đình đã

giúp đỡ tôi lúc khó khăn, vất vả để hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành

cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp đã động viên tạo mọi điều kiện thuận lợi và đóng

góp những ý kiến quý báu để giúp tôi hoàn thành luận văn này.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2021

Tác giả luận văn

ii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................i

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 4

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn....................................................................... 4

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ KHẢ NĂNG TIẾP CẬN VỐN VAY

NGÂN HÀNG CỦA HỘ NÔNG DÂN.......................................................................... 5

1.1. Cơ sở lý luận của đề tài.............................................................................. 5

1.1.1. Tổng quan về hộ nông dân...................................................................... 5

1.1.2. Khả năng tiếp cận vốn tín dụng của hộ nông dân ................................. 10

1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận vốn tín dụng của hộ nông

dân ................................................................................................................... 22

1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 27

1.2.1. Các nghiên cứu về khả năng tiếp cận vốn vay ngân hàng của hộ nông

dân ................................................................................................................... 27

1.2.2. Các kinh nghiệm về khả năng tiếp cận vốn vay ngân hàng của hộ nông

dân ở một số địa phương................................................................................. 30

1.2.3. Bài học kinh nghiệm cho khả năng tiếp cận vốn vay ngân hàng của hộ

nông dân trên địa bàn huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên ................................ 33

CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU............................................................................................... 35

2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Đại Từ................................... 35

2.1.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên............................................................. 35

2.1.2. Đặc điểm về kinh tế - xã hội ................................................................. 38

2.1.3. Cơ sở hạ tầng......................................................................................... 41

iii

2.1.4. Những thuận lợi và khó khăn về điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn

hoá xã hội ảnh hưởng đến tiếp cận tín dụng hộ nông dân ở vùng nghiên cứu.

......................................................................................................................... 42

2.1.5. Giới thiệu khái quát về ngân hàng nông nghiệp trên địa bàn huyện Đại

Từ...................................................................................................................44

2.2. Nội dung nghiên cứu................................................................................ 46

2.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 46

2.3.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 46

2.3.2. Phương pháp xử lý số liệu..................................................................... 50

2.3.3. Phương pháp phân tích số liệu .............................................................. 50

2.3.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................ 51

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN.................... 56

3.1. Khái quát hộ nông dân trên địa bàn huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên..... 56

3.1.1. Kết quả phân loại nông hộ .................................................................... 56

3.1.2. Các chương trình, dự án hỗ trợ phát triển kinh tế hộ............................ 59

3.1.3. Tình hình sản xuất nông nghiệp của huyện giai đoạn 2018 - 2020 ...... 62

3.2. Thực trạng tiếp cận vốn vay ngân hàng nông nghiệp của hộ nông dân trên

địa bàn huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên......................................................... 64

3.2.1. Mức độ tiếp cận vốn vay Ngân hàng nông nghiệp ............................... 64

3.2.2. Thực trạng khả năng tiếp cận vốn tín dụng Ngân hàng nông nghiệp của

hộ nông dân qua điều tra ................................................................................. 83

3.2.3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến tiếp cận vốn vốn vay ngân hàng

nông nghiệp của hộ nông dân trên địa bàn huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên. 91

3.3. Đánh giá thực trạng tiếp cận vốn vốn vay ngân hàng nông nghiệp của hộ

nông dân trên địa bàn huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên ................................. 98

3.3.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 98

3.3.2. Những hạn chế ...................................................................................... 99

3.3.3. Nguyên nhân ....................................................................................... 100

iv

3.4. Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao khả năng tiếp cận vốn vay ngân

hàng nông nghiệp của hộ nông dân trên địa bàn huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên

....................................................................................................................... 103

3.4.1. Nâng cao hiểu biết của hộ nông dân về hoạt động vay và cho vay .... 103

3.4.2. Củng cố vai trò của tổ chức đoàn thể.................................................. 104

3.4.3. Hoàn thiện quy trình thủ tục cho vay.................................................. 105

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................... 107

1. Kết luận ..................................................................................................... 107

2. Kiến nghị................................................................................................... 108

v

DANH MỤC VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa

BQ Bình quân

CC Cơ cấu

GTSX Giá trị sản xuất

HĐND Hội đồng nhân dân

HPN Hội phụ nữ

HCCB Hội cựu chiến binh

HND Hộ nông dân

HTX Hợp tác xã

KT - XH Kinh tế - xã hội

KH - KT Khoa học kỹ thuật

LĐ Lao động

NH Ngân hàng

NHNN Ngân hàng nhà nước

NHNo&PTNT

VN

Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt

Nam

NHCSXH Ngân hàng chính sách xã hội

NHTM Ngân hàng thương mại

NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

NN Nông nghiệp

QĐ Quyết định

SXNN Sản xuất nông nghiệp

SXKDG Sản xuất kinh doanh giỏi

TT Thông tư

TCTD Tổ chức tín dụng

TDCT Tín dụng chính thức

TSĐB Tài sản đảm bảo

UBND Ủy ban nhân dân

vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ

Bảng 2.1: Một số chỉ tiêu kinh tế huyện Đại Từ giai đoạn 2018 - 2020 ........ 39

Bảng 2.2. Tình hình dân số, lao động huyện Đại Từ giai đoạn 2018 – 2020. 41

Bảng 2.3: Phân bổ cỡ mẫu cho các địa điểm được chọn ................................ 49

Bảng 2.4: Thang đo của bảng hỏi ................................................................... 50

Bảng 3.1: Phân loại các hộ nông dân huyện Đại Từ giai đoạn 2018 - 2020 .. 57

Bảng 3.2. Diện tích, năng suất một số loại cây trồng chính của huyện giai đoạn

2018 - 2020...................................................................................................... 63

Bảng 3.3: Tình hình hộ nông dân vay vốn của NHNo&PTNT huyện Đại Từ

giai đoạn 2018-2020........................................................................................ 69

Bảng 3.4: Dư nợ hộ nông dân của NHNo&PTNT huyện Đại Từ .................. 71

giai đoạn 2018 - 2020...................................................................................... 71

Bảng 3.5: Phân loại dư nợ hộ nông dân của NHNo&PTNT huyện Đại Từ giai

đoạn 2018-2020............................................................................................... 73

Bảng 3.6: Tổng hợp chỉ tiêu chất lượng cho vay HND giai đoạn

2018 – 2020..................................................................................................... 80

Bảng 3.7: Vòng quay vốn tín dụng hộ nông dân tại NHNo&PTNT huyện Đại

Từ năm 2018 – 2020 ....................................................................................... 82

Bảng 3.8: Cơ cấu mẫu điều tra theo đối tượng phỏng vấn ............................. 84

Bảng 3.9: Thông tin về hộ nông dân được phỏng vấn.................................... 84

Bảng 3.10: Học vấn và quan hệ xã hội của hộ nông dân................................ 85

Bảng 3.11: Thực trạng tiếp cận tín dụng Ngân hàng nông nghiệp của hộ

nông dân .......................................................................................................... 86

Bảng 3.12: Thông tin về số tiền vay và lãi suất.............................................. 88

Bảng 3.13: Mục đích và ý nghĩa của vay vốn đối với hộ nông dân................ 89

Bảng 3.14. Đánh giá về trình độ chuyên môn của cán bộ tín dụng ................ 93

vii

Bảng 3.15. Kết quả đánh giá về chính sách cho vay của Ngân hàng NN&PTNN

huyện Đại Từ................................................................................................... 95

Bảng 3.16. Đánh giá về năng lực tài chính của Ngân hàng NN&PTNT huyện

Đại Từ.............................................................................................................. 96

viii

TRÍCH YẾU LUẬN VĂN

Tên tác giả: Chu Văn Nam

Tên luận văn: Nâng cao khả năng tiếp cận vốn vay ngân hàng nông

nghiệp của hộ nông dân trên địa bàn huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên

Ngành: Kinh tế nông nghiêp Mã số: 8.62.01.15

Tên cơ sở đào tạo: Trường Đại học Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên

1. Mục tiêu của đề tài

- Phân tích khả năng tiếp cận vốn vay ngân hàng nông nghiệp của hộ nông dân

trên địa bàn huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2018 – 2020.

- Đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao khả năng tiếp cận vốn vay ngân

hàng nông nghiệp của hộ nông dân trên địa bàn huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên đến

năm 2025.

2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

2.1. Đối tượng nghiên cứu

- Nhu cầu và những rào cản trong tiếp cận tín dụng ngân hàng của hộ

nông dân Đại Từ

- Các chính sách hỗ trợ tiếp cận tín dụng của địa phương.

2.2. Phạm vi nghiên cứu

- Phạm vi về nội dung: Khả năng tiếp cận vốn vay ngân hàng nông nghiệp

của hộ nông dân trên địa bàn huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên.

- Phạm vi không gian: tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên

- Phạm vi thời gian: Số liệu thứ cấp được thu thập ở giai đoạn 2018 –

2020. Số liệu sơ cấp được thu thập trong năm 2020.

3. Nội dung nghiên cứu

Trên cơ sở mục tiêu nghiên cứu, đề tài tập trung vào các nội dung sau:

Thứ nhất: Tình hình chung về điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế, xã

hội và những vấn đề khó khăn, thuận lợi trong việc tiếp cận tín dụng của hộ

ix

nông dân trên địa bàn huyện Đại Từ.

Thứ hai: Đề tài phân tích thực trạng khả năng tiếp cận vốn vay ngân hàng

nông nghiệp của hộ nông dân trên địa bàn huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên như

đặc điểm của hộ, tình hình tiếp cận tín dụng của hộ và các nhân tố ảnh hưởng

tới khả năng tiếp cận tín dụng của hộ.

4. Kết luận

Đại từ là Huyện miền núi nằm ở phía Tây bắc của tỉnh Thái Nguyên có

nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển nông nghiệp. Cơ cấu hộ nông dân theo

ngành nghề đang chuyển dịch theo hướng tăng dần số lượng và tỷ trọng nhóm

các hộ tham gia sản xuất phi nông nghiệp. Xuất hiện ngày càng nhiều các hộ

bứt phá khỏi tình trạng tự cung, tự cấp vươn lên sản xuất hàng hóa.

Luận văn phân tích khả năng tiếp cận vốn vay ngân hàng nông nghiệp

của hộ nông dân trên địa bàn huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2018

– 2020. Cụ thể: Đa số nông hộ của Đại Từ sản xuất nông nghiệp, tỷ trọng hộ

nông nghiệp chiếm tỷ lệ cao nhưng đang có xu hướng giảm xuống trong cơ cấu.

Số hộ được vay vốn của NHNo&PTNT huyện Đại Từ tăng qua 3 năm, cụ thể

năm 2019 số HND vay vốn là 2.543 hộ tăng 12,72% so với năm 2018; năm

2020 số HND tăng lên 2.781 hộ tương ứng tăng 9,36% so với năm 2019. Tốc

độ tăng trung bình là 11,04%/năm. Nhìn chung, có tài sản thế chấp và không

có nợ quá hạn là điều kiện quan trọng để được tiếp cận tín dụng Ngân hàng

nông nghiệp. Khả năng tiếp cận với nguồn vốn tín dụng của hộ nông dân chịu

ảnh hưởng của rất nhiều yếu tố khác nhau. Các yếu tố ảnh hưởng này đến từ

hai phía là người đi vay vốn và tổ chức cung cấp tín dụng.

Trên cơ sở thực trạng đã phân tích, luận văn đề xuất một số giải pháp

nhằm nâng cao khả năng tiếp cận vốn vay ngân hàng nông nghiệp của hộ nông

dân trên địa bàn huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên đến năm 2025 gồm: Nâng

cao hiểu biết của hộ nông dân về hoạt động vay và cho vay, củng cố vai trò của

tổ chức đoàn thể và hoàn thiện quy trình thủ tục cho vay.

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong 5 năm 2016 - 2020, nông nghiệp, nông thôn nước ta đạt được

nhiều thành tựu, kết quả quan trọng. Ngành nông nghiệp phát triển toàn diện,

tiếp tục khẳng định vai trò là trụ đỡ của nền kinh tế, thông qua việc bảo đảm

vững chắc an ninh lương thực quốc gia trong mọi tình huống, tạo sinh kế, việc

làm và thu nhập ổn định cho người dân nông thôn, góp phần quan trọng ổn định

chính trị - xã hội và phát triển đất nước. Trong đó nông dân đã phát huy vai trò

chủ thể, tích cực thực hiện chuyển đổi cơ cấu sản xuất, ứng dụng khoa học -

công nghệ, tham gia chuỗi giá trị, nhất là trong xây dựng nông thôn mới. Thu

nhập của nông dân và người dân nông thôn ngày càng tăng, đời sống vật chất

và tinh thần không ngừng được nâng cao. Tỷ lệ hộ nghèo ở nông thôn giảm

nhanh, từ mức 9,2% xuống 4,2%; trong Chương trình Mục tiêu quốc gia xây

dựng nông thôn mới đã có 74,4% số xã đạt tiêu chí về “giảm tỷ lệ hộ nghèo”,

tăng 21% số xã so với năm 2015 (Nguyễn Xuân Cường, 2021).

Mặc dù đã có những sự quan tâm chú trọng phát triển, nhưng để hộ gia

đình nông thôn phát triển đúng theo tiềm năng thì phải xây dựng các chính sách

hoàn thiện hơn nữa. Các hộ gia đình nông thôn Việt Nam không chỉ làm về

nông nghiệp đơn thuần mà có rất nhiều hộ tham gia sản xuất kinh doanh phi

nông nghiệp, là một mắt xích trong chuỗi cung ứng các mặt hàng công nghiệp,

tiểu thủ công nghiệp, … Các hộ gia đình kinh doanh sản xuất các lĩnh vực phi

nông nghiệp tuy chiếm tỷ lệ khiêm tốn hơn nhưng thu nhập của các hộ này

thường lớn hơn các hộ làm nông nghiệp thông thường. Hiện nay đã có rất nhiều

hộ gia đình nông thôn đã chuyển sang hướng áp dụng công nghệ kỹ thuật vào

sản suất cũng như tập trung, chuyên môn hóa sản xuất, sản xuất đáp ứng các

tiêu chuẩn quy trình quốc tế… từ đó nâng cao năng suất, nâng cao giá trị của

sản phẩm. Tuy nhiên không phải tất cả các hộ gia đình nông thôn đều có đủ

nguồn lực, kiến thức, kỹ năng để vươn mình trong nền nông nghiệp thời đại

2

4.0. Trong số đó thì tiềm lực tài chính của bản thân hộ gia đình nông thôn có

thể được coi là quan trọng và cần thiết nhất, bao gồm cả các hộ làm nông nghiệp

và phi nông nghiệp đều rất cần vốn để phát triển, mở rộng hoạt động sản xuất

kinh doanh cũng như áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật.

Rất nhiều hộ gia đình nông thôn có ý tưởng, kế hoạch mở rộng sản xuất

kinh doanh, phát triển ngành nghề nhưng họ không có đủ vốn và cũng khó tiếp

cận với các nguồn vay chính thức. Chính phủ và các cấp bộ ban ngành đã có

những chính sách cho vay ưu đãi, khuyến khích các hộ gia đình nông thôn vay

vốn để tăng gia, tiêu biểu như Nghị định 116/2018/NĐ-CP ngày 09/6/2015 về

chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp nông thôn, Quyết định số

899/ QĐ-TTg ngày 10/6/2013, Thông tư 01/2020/TT-NHNN,… nhưng những

chính sách này vẫn tồn tại nhiều bất cập khiến HND khó tiếp cận do yêu cầu về

tài sản thế chấp, thời hạn trả nợ... Hiện tại, các ngân hàng thương mại ở Việt

Nam (NHTM) vẫn chưa có một khung đồng bộ, chuẩn hóa cho vay đối tượng

này. Một phần là vì hộ gia đình nông thôn chưa phải là một trong số các nhóm

khách hàng được xác định là đối tượng cho vay được quy định trong Luật Cho

vay các tổ chức tín dụng. Mặt khác, các NHTM vẫn chưa có mức quan tâm hợp

lý đến đối tượng này. Tương lai, đây chắc chắn sẽ là nhóm đối tượng khách

hàng tiềm năng, mang lại nguồn lợi lớn cho các NHTM.

Hiện nay các NHTM đã xây dựng được chủ trương hướng về nông

nghiệp nông thôn, tuy nhiên chưa có bộ cơ sở phân loại tín dụng đối với hộ gia

đình nông thôn. Các tiêu chí trong bộ cơ sở này rất quan trọng, đã có các NHTM

cho đối tượng này vay nhưng chưa có tiêu chí đánh giá tín nhiệm cụ thể, chuẩn

tắc, và trong tương lai đây sẽ là đối tượng chiếm thị phần không nhỏ. Các

NHTM dựa trên nền tảng cơ sở dữ liệu sẵn có của khách hàng để làm cơ sở đưa

ra các tiêu chí đánh giá cho nhóm khách hàng mới thuộc hộ gia đình nông thôn.

Khi xác định được đầy đủ các tiêu chí này cho hộ gia đình nông thôn sẽ giúp

cho các NHTM phòng ngừa, hạn chế rủi ro khi cho đối tượng này vay, đưa ra