Luận văn thực trạng hiện tượng rối loạn sinh sản ở bò, bước đầu xác định hàm lượng progesterone ở bò

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO

TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI

--------------

NGUYỄN ðỨC LÂM NGHIỆP

THỰC TRẠNG HIỆN TƯỢNG RỐI LOẠN SINH SẢN Ở BÒ,

BƯỚC ðẦU XÁC ðỊNH HÀM LƯỢNG PROGESTERONE

Ở BÒ RỐI LOẠN SINH SẢN BẰNG PHƯƠNG PHÁP ELISA

VÀ THỬ NGHIỆM ðIỀU TRỊ

LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP

Chuyên ngành : Thú y

Mã số : 60.62.50

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TRẦN TIẾN DŨNG

HÀ NỘI - 2008

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………i

LỜI CAM ðOAN

Tôi xin cam ñoan rằng:

- Các kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực,

khách quan và chưa ñược sử dụng ñể bảo vệ một học vị nào.

- Mọi sự giúp ñỡ cho việc thực hiện luận văn ñã ñược

cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn ñã ñược

chỉ rõ nguồn gốc.

Hà nội, tháng 9 năm 2008

Tác giả luận văn

Nguyễn ðức Lâm Nghiệp

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt hai năm học tập và hoàn thành luận văn, với nỗ lực của

bản thân, tôi ñã nhận ñược sự giúp ñỡ, hướng dẫn tận tình của nhiều cá

nhân và tập thể, cho phép tôi ñược tỏ lòng biết ơn và cảm ơn chân thành

tới:

Ban Giám hiệu Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội, ban chủ

nhiệm khoa Sau ðại học, ban chủ nhiệm khoa Thú y ñã giúp ñỡ, tạo ñiều

kiện thuận lợi ñể tôi học tập, tiếp thu kiến thức của chương trình học.

ðặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy hướng dẫn

khoa học PGS.TS. Trần Tiến Dũng ñã tận tình hướng dẫn tôi trong quá

trình nghiên cứu và xây dựng luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể thầy cô giáo, cán bộ, công

nhân viên trong Khoa Thú y, Phòng công nghệ tế bào ñộng vật - Viện

công nghệ sinh học, ñặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn TS. ðỗ Thị

Thảo ñã giúp ñỡ và ñịnh hướng cho tôi từng bước ñi trong khoa học.

Xin chân thành cảm ơn Ban giám ñốc, tập thể cán bộ công nhân

viên Trung tâm nghiên cứu bò và ñồng cỏ Ba Vì.

Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi ñược gửi lời cảm ơn

sâu sắc tới gia ñình, người thân cùng bạn bè ñã ñộng viên giúp ñỡ tôi

vượt qua mọi khó khăn trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu, thực

hiện ñề tài.

Một lần nữa tôi xin ñược bày tỏ lòng biết ơn, cảm ơn chân thành

tới những tập thể, cá nhân ñã tạo ñiều kiện giúp ñỡ tôi hoàn thành

chương trình học tập.

Hà Nội, tháng 9 năm 2008

Tác giả

Nguyễn ðức Lâm Nghiệp

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………iii

MỤC LỤC

Lời cam ñoan .................................................................................................i

Lời cảm ơn ................................................................................................... ii

Mục lục........................................................................................................ iii

Danh mục các hình, sơ ñồ, biểu ñồ, ñồ thị...... Error! Bookmark not defined.

1. Mở ñầu ......................................................................................................1

1.1. ðặt vấn ñề...............................................................................................1

1.2. Mục ñích nghiên cứu .............................................................................3

1.2.1. ðánh giá ñược thực trạng sinh sản của ñàn bò. ................................3

1.2.2. Xác ñịnh một số bệnh ở buồng trứng bò gây hiện tượng rối loạn

sinh sản..........................................................................................................3

1.2.3. ứng dụng hormone sinh dục và chế phẩm hormone ñiều trị. ...........3

1.3. ý nghĩa khoa học và thực tiễn................................................................3

2. Tổng quan tài liệu .....................................................................................4

2.1. Cơ sở khoa học của việc nghiên cứu khả năng sinh sản ......................4

2.1.1. ðặc ñiểm cấu tạo và chức năng cơ quan sinh dục bò cái ..................4

2.1.3. Sự ñiều hoà hoạt ñộng sinh dục của tuyến nội tiết..........................21

2.1.4. Những nhân tố ảnh hưởng ñến khả năng sinh sản..........................30

2.2. Hiện tượng rối loạn sinh sản, các phương pháp khắc phục hiện

tượng rối loạn sinh sản ở gia súc cái..........................................................33

2.2.1. Nguyên nhân gây ra hiện tượng rối loạn sinh sản...........................33

2.2.2. Các phương pháp khắc phục hiện tượng rối loạn sinh sản ............34

2.3. Hormone và các phương pháp ñịnh lượng hormone .........................41

2.3.1. Hiểu biết về Progesterone.................................................................42

2.3.2. Các phương pháp ñịnh lượng hormone...........................................45

3. ðối tượng, nội dung, nguyên liệu và phương pháp nghiên cứu...........50

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………iv

3.1. ðối tượng nghiên cứu ..........................................................................50

3.2. Nội dung nghiên cứu............................................................................50

3.2.1. ðánh giá thực trạng sinh sản của ñàn bò lai tại Ba Vì....................50

3.2.2. Xác ñịnh hiện tượng rối loạn sinh sản thường gặp ở bò lai hướng

sữa thông qua khám lâm sàng và ứng dụng kỹ thuật ELISA ñể xác ñịnh.50

3.2.3. Sử dụng hormone sinh dục và chế phẩm hormone ñể ñiều trị. ......50

3.3. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................50

3.3.1. Phương pháp ñánh giá các chỉ tiêu sinh sản....................................51

3.3.2. Phương pháp ñịnh lượng hormone..................................................52

3.3.3. Sử dụng hormone sinh dục và chế phẩm hormone ñể ñiều trị một

vài hiện tượng rối loạn sinh sản. ................................................................54

3.4. Phương pháp xử lý số liệu ...................................................................55

3.5. Thời gian và ñịa ñiểm nghiên cứu.......................................................55

4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận ...........................................................56

4.1. Kết quả ñiều tra về khả năng sinh sản của ñàn bò lai hướng sữa ở

Ba Vì - Hà Tây ...........................................................................................56

4.1.1. Khối lượng cơ thể và tuổi phối giống lần ñầu của ñàn bò lai .........57

4.1.2. Khối lượng cơ thể và tuổi ñẻ lứa ñầu của ñàn bò lai.......................60

4.1.3. Thời gian ñộng dục lại sau khi ñẻ của bò lai hướng sữa.................62

4.1.4. Khoảng cách giữa hai lứa ñẻ ............................................................63

4.1.5. Hệ số phối giống ................................................................................65

4.1.6. Tỷ lệ thụ thai .....................................................................................66

4.1.7. Hiện tượng rối loạn sinh sản của ñàn bò lai hướng sữa ở Ba Vì ...69

4.2. Kết quả ñịnh lượng Progesterone (P4) ...............................................72

4.2.1. ðộng thái P4 trong một chu kỳ ñộng dục bình thường của bò .......72

4.2.2. Kết quả ñịnh lượng P4 trong các trường hợp bò bị rối loạn sinh sản74

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………v

4.2.3. Kết quả chẩn ñoán nguyên nhân gây rối loạn sinh sản bằng ñịnh

lượng P4 kết hợp khám buồng trứng qua trực tràng................................78

4.3. Sử dụng hormone sinh dục và chế phẩm hormone ñể ñiều trị..........79

4.3.1. Kết quả sử dụng chế phẩm PGF2α trên bò có thể vàng tồn lưu .....80

4.3.2. Kết quả sử dụng HCG trên bò có u nang buồng trứng...................82

4.3.3. Kết quả sử dụng GnRH kết hợp với PGF2α ở bò có buồng trứng

kém phát triển.............................................................................................84

5. kết luận và ñề nghị..................................................................................86

5.1. Kết luận ................................................................................................86

5.1.1. Kết quả ñiều tra về khả năng sinh sản của ñàn bò lai hướng sữa ở

Ba Vì - Hà Nội.............................................................................................86

5.1.2. Kết quả ñịnh lượng Progesterone ....................................................86

5.1.3. Kết quả ñiều trị bệnh ở buồng trứng ...............................................86

5.2. ðề nghị..................................................................................................87

5.2.1. Công tác quản lý ...............................................................................87

5.2.2. Về kỹ thuật ........................................................................................87

Tài liệu tham khảo......................................................................................88

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Cs: Cộng sự

ðVC: ðơn vị chuột

ELISA: Enzyme Linked Immuno Sorbent Assay

FBS: Fetal Bovine Serum

FRH: Folliculin Releasing hormone

FSH: Follicle Stimulating hormone

GnRH: Gonadotropin Releasing hormone

HCG: Human Chorionic Gonadotropin

HF : Holstein Friesian

KN: Kháng nguyên

KT: Kháng thể

LH: Luteinizing hormone

LRH: Lutein Releasing hormone

LTH: Luteo Tropic hormone

PGF2α: Prostaglandin F2 alpha

PMSG: Pregnant Mare Serum Gonadotropin

PRH: Prolactin Releasing hormone

P4: Progesterone

OD: Optical Density

RIA: Radio Immuno Assay

TMB: Tetrametyl benzidin

Tr: Trang

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Các giai ñoạn của pha ñộng dục................................................

Bảng 4.1. Cơ cấu ñàn bò sữa của Trung tâm nghiên cứu bò và ñồng cỏ Ba

Vì.. .............................................................................................

Bảng 4.2. Khối lượng cơ thể và tuổi phối giống lần ñầu của bò cái lai ....

Bảng 4.3. Khối lượng cơ thể và tuổi ñẻ lứa ñầu của bò cái lai..................

Bảng 4.4. Thời gian ñộng dục lại sau khi ñẻ của bò cái lai ............................

Bảng 4.5. Khoảng cách giữa hai lứa ñẻ của bò cái lai ..............................

Bảng 4.6. Hệ số phối giống và tỷ lệ thụ thai trên ñàn bò lai hướng sữa ...

Bảng 4.7. Phân loại nguyên nhân của hiện tượng rối loạn sinh sản

Bảng 4. 8. Hàm lượng P4 trong một chu kỳ ñộng dục của bò ...................

Bảng 4.9. Hàm lượng P4 trong các trường hợp chậm sinh ở bò ...................

Bảng 4.10. Kết quả chẩn ñoán nguyên nhân chậm sinh ở bò sữa bằng

ñịnh lượng P4 kết hợp khám buồng trứng qua trực tràng.......

Bảng 4.11. Hiệu quả sử dụng PGF2α gây ñộng dục ở bò lai hướng sữa ......

Bảng 4.12. Hiệu quả sử dụng HCG gây ñộng dục ở bò lai hướng sữa......

Bảng 4.13. Hiệu quả sử dụng GnRH kết hợp PGF2α gây ñộng dục ở bò

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………viii

DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ðỒ, BIỂU ðỒ, ðỒ THỊ

ơ

Hình 2.1. Cơ quan sinh dục của bò cái ........................................................

ðồ thị 2.1. ðồ thị sóng nang trong chu kỳ ..................................................

ðồ thị 2.2. Diễn biến ñộng thái của các hormone trong máu ở các giai

ñoạn trong chu kỳ ñộng dục ở bò cái

Sơ ñồ 2.1. Hypothalamus ñiều khiển hoạt ñộng hệ nội tiết ........................

Hình 2.2. Cơ chế thần kinh thể dịch ñiều hoà chu kỳ ñộng dục của bò cái

Hình 2.3. Công thức hoá học của Progesterone .........................................

Sơ ñồ 2.2. Sơ ñồ phản ứng ELISA ..............................................................

ðồ thị 2.3. Mối tương quan giữa mật ñộ quang học (OD) và nồng ñộ

progesterone (ηg/ml).......................................................................

Biểu ñồ 4.1. Nguyên nhân của hiện tượng rối loạn sinh sản ở bò cái

lai hướng sữa..................................................................................

ðồ thị 4.1. ðộng thái P4 trong một chu kỳ ñộng dục bình thường của bò sữa

ðồ thị 4.2. Hàm lượng P4 trong các trường hợp chậm sinh do buồng

trứng................................................................................................

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………1

1. MỞ ðẦU

1.1. ðẶT VẤN ðỀ

Với mục tiêu ñưa chăn nuôi trở thành ngành sản xuất chính và chiếm

vị trí cao trong ngành sản xuất nông nghiệp của ñất nước, trong những năm

qua, ngành chăn nuôi luôn ñược sự quan tâm ñầu tư của ðảng và nhà nước,

vì vậy ñã ñạt ñược những thành tựu ñáng kể, trong ñó chăn nuôi ñại gia súc

có một vị trí rất quan trọng do phải ñảm bảo ñáp ứng nhu cầu ngày càng cao

của ñất nước về thịt và sữa. Quyết ñịnh 167/2001 của Thủ tướng chính phủ

về chính sách phát triển bò sữa của nước ta, mục tiêu của Chính phủ ñến năm

2005 ñạt 100.000 bò sữa ñáp ứng trên 20% lượng sữa tiêu dùng trong nước,

ñến năm 2010 ñạt 200.000 bò sữa ñáp ứng trên 40% lượng sữa tiêu dùng

trong nước, sau năm 2010 ñạt 1,1 triệu tấn sữa. ðàn bò sữa ñã phát triển với

tốc ñộ nhanh trên phạm vi cả nước. Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và

Phát triển nông thôn cho ñến tháng 6/2007 nước ta ñã có gần 200.000 con bò

sữa và trên 3 triệu con bò thịt ñược nuôi phân tán ở các vùng nông thôn với

phương thức nuôi nhốt hoàn toàn hoặc bán chăn thả.

Trong ñiều kiện khí hậu ở Việt Nam không thích hợp cho nuôi bò sữa

thuần nên ta thường nuôi bò lai hướng sữa (HF x LaiSind) F1, F2, F3, chúng

có thể thích nghi hơn. Tuy nhiên, mô hình chăn nuôi phân tán ở các nông hộ

và các trang trại nhỏ với quy mô từ 3 – 20 con, ñiều kiện chăm sóc nuôi

dưỡng có sự khác nhau nên dẫn ñến các chỉ tiêu sản xuất của ñàn bò cũng

khác nhau, các chỉ tiêu sinh sản thường không ổn ñịnh ñặc biệt hiện tượng rối

loạn sinh sản xảy ra trên ñàn bò cái do nhiều nguyên nhân như: di truyền, chế

ñộ chăm sóc nuôi dưỡng, khai thác và quản lý ñàn, dị tật và các quá trình

bệnh lý ở cơ quan sinh dục và ñặc biệt do rối loạn nội tiết, ñã làm cho tỷ lệ ñẻ

toàn ñàn thấp, tỷ lệ thụ thai thấp, hệ số phối giống cao và khoảng cách giữa