Tài liệu Luận văn: Thực trạng mối quan hệ giữa các công ty chứng khoán và khách hàng tại Việt Nam

Luận văn

Thực trạng mối quan hệ giữa

các công ty chứng khoán và

khách hàng tại Việt Nam

Më ®Çu

ThÞ tr−êng chøng kho¸n tËp trung t¹i ViÖt Nam ®· ®i vµo ho¹t ®éng

®−îc h¬n 4 n¨m, ®¸nh dÊu b−íc ngoÆt quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ

hoµn thiÖn c¬ cÊu nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng nãi chung vµ thÞ tr−êng tµi chÝnh ë

n−íc ta nãi riªng. ThÞ tr−êng chøng kho¸n tËp trung ra ®êi ®· më ra mét kªnh

huy ®éng vèn míi cho nÒn kinh tÕ. Tuy quy m« cßn nhá bÐ, vai trß t¸c ®éng

®Õn nÒn kinh tÕ ch−a lín nh−ng TTCK ViÖt Nam thêi gian qua ®· cã nh÷ng

b−íc tiÕn quan träng. §iÒu ®¸ng ghi nhËn tr−íc hÕt lµ sù vËn hµnh vµ ho¹t

®éng su«n sÎ, an toµn cña thÞ tr−êng ®· thu hót ®−îc sè ®«ng c¸c nhµ ®Çu t−

tham gia vµ dÇn h×nh thµnh thãi quen, tËp qu¸n ®Çu t− chøng kho¸n trong

c«ng chóng. Bªn c¹nh ®ã, sù tr−ëng thµnh c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng cña

c¸c chñ thÓ quan träng kh¸c tham gia thÞ tr−êng nh− c¸c tæ chøc niªm yÕt,

c«ng ty chøng kho¸n còng lµ mét dÊu hiÖu tÝch cùc.

TTCK lµ lo¹i thÞ tr−êng ®Æc biÖt, ë ®ã c¸c ph¸p nh©n vµ c¸ nh©n tham gia

giao dÞch trªn thÞ tr−êng ®Òu ph¶i th«ng qua c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Kh¸ch

hµng cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n chÝnh lµ c¸c chñ thÓ tham gia TTCK, víi t−

c¸ch lµ ng−êi ®¹i diÖn cho nguån cung vµ cÇu chøng kho¸n. Kh¸ch hµng cña

c«ng ty chøng kho¸n còng rÊt ®a d¹ng, bao gåm c¸c doanh nghiÖp, nhµ ®Çu t−,

quü b¶o hiÓm, quü t−¬ng hç, ChÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng … nªn cã

nhiÒu nhu cÇu kh¸c nhau. Khi thiÕt lËp mèi quan hÖ giao dÞch gi÷a kh¸ch hµng

vµ c«ng ty chøng kho¸n, c¶ hai bªn th−êng t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan

®Õn nhau vµ ph¶i tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. MÆt kh¸c, mèi quan hÖ

nµy cßn mang tÝnh nh©n b¶n: tr¸ch nhiÖm tõ khÝa c¹nh ®¹o ®øc, v¨n ho¸ øng

xö, bæ sung thªm cho v¨n ho¸ ®Çu t− ®−îc lµnh m¹nh vµ hiÖu qu¶. HiÖn nay

chóng ta ®ang x©y dùng LuËt Chøng kho¸n, c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c«ng ty

chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng míi chØ ®−îc ®Ò cËp r¶i r¸c trong mét sè v¨n b¶n.

ViÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy sÏ lµm s¸ng tá mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng

kho¸n vµ kh¸ch hµng.

1

§Ó thùc hiÖn ®−îc môc tiªu chiÕn l−îc ph¸t triÓn TTCK ®Õn n¨m 2010,

®Æc biÖt chó träng ph¸t triÓn TTCK c¶ vÒ quy m« vµ chÊt l−îng ho¹t ®éng

nh»m b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p cña nhµ ®Çu t−, mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng

kho¸n vµ kh¸ch hµng lµ vÊn ®Ò kh«ng nhá, t¹o nªn chÊt xóc t¸c quan träng

trong viÖc thu hót c¸c nhµ ®Çu t− ®Õn víi c¸c dÞch vô mang tÝnh chuyªn nghiÖp

cao. ViÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy còng cã ý nghÜa thùc tiÔn phï hîp víi ®Þnh

h−íng ph¸t triÓn cña c¸c ®Þnh chÕ trung gian thÞ tr−êng trong nh÷ng n¨m s¾p

tíi.

T×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc:

ë ngoµi n−íc, vÊn ®Ò nµy ®· ®−îc quy ®Þnh trong c¸c LuËt chøng kho¸n,

nh÷ng Quy ®Þnh, Quy chÕ cña Së Giao dÞch vµ mét sè v¨n b¶n ph¸p quy kh¸c.

Ngoµi ra, vÊn ®Ò nµy th−êng rÊt ®−îc chó träng trong c¸c ch−¬ng tr×nh gi¶ng

d¹y vµ s¸t h¹ch cho c¸c nh©n viªn muèn lµm viÖc t¹i c¸c c«ng ty chøng

kho¸n;

ë trong n−íc, c¸c v¨n b¶n ph¸p quy míi ®Ò cËp r¶i r¸c mét sè nguyªn t¾c

vÒ mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng.

Nh− vËy, mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng nªn ®−îc

nghiªn cøu ®Çy ®ñ vµ cã hÖ thèng h¬n trªn ph−¬ng diÖn c¸c dÞch vô mµ c«ng

ty chøng kho¸n cung cÊp th× tÝnh thùc tiÔn sÏ cao h¬n.

Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi:

- §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n trong mèi quan hÖ

gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng;

- HÖ thèng ho¸ c¸c v¨n b¶n ph¸p lý quy ®Þnh c¸c mèi quan hÖ trªn;

- Nghiªn cøu thùc tr¹ng cña mèi quan hÖ nµy t¹i ViÖt Nam;

- Nghiªn cøu mèi quan hÖ tõ khÝa c¹nh ®¹o ®øc;

- §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty

chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng theo xu h−íng ph¸t triÓn cña TTCK t¹i ViÖt Nam.

2

Ph¹m vi nghiªn cøu: §Ò tµi nghiªn cøu t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c

c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng cña hä trong mèi quan hÖ giao dÞch tõ hai

khÝa c¹nh: quy ®Þnh ph¸p lý vµ ®¹o ®øc.

Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: Trong ®Ò tµi cã sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p

nh− thèng kª, tæng hîp, c¬ së lý luËn cña chñ nghÜa M¸c Lªnin vµ chñ nghÜa

duy vËt biÖn chøng.

Néi dung cña ®Ò tµi gåm 3 ch−¬ng:

- Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng

kho¸n vµ kh¸ch hµng;

- Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng mèi quan hÖ gi÷a c¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ

kh¸ch hµng t¹i ViÖt Nam;

- Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng

kho¸n vµ kh¸ch hµng.

3

Ch−¬ng I

Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty

chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng

1.1 . C«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng

§Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr−êng chøng kho¸n (TTCK) cã hiÖu

qu¶, mét trong c¸c yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®−îc lµ c¸c chñ thÓ tham gia kinh

doanh trªn thÞ tr−êng cïng víi ®«ng ®¶o c¸c nhµ ®Çu t− chøng kho¸n. C¸c

nhµ ®Çu t− tham gia TTCK kh«ng chØ víi môc tiªu lµm lîi cho m×nh mµ chÝnh

lµ tham gia vµo qu¸ tr×nh tÝch tô vèn ®Çu t− dµi h¹n cho ph¸t triÓn kinh tÕ vµ

t¹o ra tÝnh thanh kho¶n cho c¸c lo¹i chøng kho¸n. Nh−ng ho¹t ®éng cña

TTCK ph¶i ®−îc ®iÒu tiÕt trËt tù, c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶ nªn cÇn vµ ph¶i cã

c¸c ®Þnh chÕ trung gian víi t− c¸ch lµ c¸c tæ chøc kinh doanh, dÞch vô chøng

kho¸n t¹o nªn mèi liªn kÕt gi÷a c¸c nhµ ®Çu t− víi ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng.

Tõ ý nghÜa ®ã, c¸c tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô chøng kho¸n mµ cô

thÓ h¬n lµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ c¸c nhµ ®Çu t− - nh÷ng kh¸ch hµng cña

c«ng ty chøng kho¸n cã vai trß ®Æc biÖt ®èi víi TTCK.

1.1.1. C«ng ty chøng kho¸n

LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña TTCK cho thÊy, khi nhu cÇu mua

b¸n chøng kho¸n xuÊt hiÖn sÏ t¹o nªn nh÷ng tô ®iÓm mua, b¸n chøng kho¸n

s¬ khai vµ sau ®ã h×nh thµnh nªn TTCK. Còng nh− c¸c thÞ tr−êng kh¸c, lóc

®Çu nh÷ng ng−êi tham gia mua, b¸n chøng kho¸n lµ nh÷ng c¸ nh©n së h÷u

chøng kho¸n. VÒ sau, khi thÞ tr−êng ph¸t triÓn, khèi l−îng vèn lu©n chuyÓn

ngµy cµng lín, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng tæ chøc trung gian ho¹t ®éng kinh doanh

chøng kho¸n. C¸c ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n tõ ®ã còng ®a d¹ng h¬n.

Tuy nhiªn, ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô chøng kho¸n do c¸c tæ chøc thùc

hiÖn chung quy vÉn ®−îc gäi lµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n, lµ chñ thÓ mµ ®Ò tµi

nµy nghiªn cøu.

4

C«ng ty chøng kho¸n lµ mét chñ thÓ kinh doanh chøng kho¸n nªn còng

cã nh÷ng ®Æc ®iÓm t−¬ng ®ång víi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty kh¸c nãi

chung. Còng cÇn hiÓu r»ng, tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô chøng

kho¸n kh«ng chØ cã c«ng ty chøng kho¸n mµ cßn bao hµm c¶ nh÷ng lo¹i h×nh

kh¸c nh− c«ng ty qu¶n lý quü, c«ng ty t− vÊn ®Çu t−...

C«ng ty chøng kho¸n ®−îc hiÓu lµ mét tæ chøc ®−îc thµnh lËp theo

ph¸p luËt, tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô chøng kho¸n. Theo

quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam, c«ng ty chøng kho¸n lµ c«ng ty cæ phÇn

hoÆc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ®−îc thµnh lËp ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh,

dÞch vô chøng kho¸n víi c¸c lo¹i h×nh (hay nghiÖp vô) kinh doanh chÝnh: m«i

giíi chøng kho¸n, tù doanh chøng kho¸n, qu¶n lý danh môc ®Çu t− chøng

kho¸n, b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n, t− vÊn tµi chÝnh vµ ®Çu t− chøng

kho¸n. Nh−ng do tÝnh chÊt ®Æc thï cña hµng ho¸ trong kinh doanh chøng

kho¸n (chøng kho¸n) nªn chñ thÓ kinh doanh (c«ng ty chøng kho¸n) ph¶i tu©n

theo nh÷ng yªu cÇu ®Æc biÖt nh− ph¶i cã tiÒm lùc vÒ tµi chÝnh, c¬ së vËt chÊt

phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh, tr×nh ®é chuyªn m«n vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp.

Vai trß cña c«ng ty chøng kho¸n:

TTCK kh«ng thÓ ho¹t ®éng nÕu kh«ng cã chñ thÓ kinh doanh chøng

kho¸n mµ cô thÓ lµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n tham gia. §iÒu ®ã còng ®ång

nghÜa víi vai trß hÕt søc quan träng cña c«ng ty chøng kho¸n, ®−îc coi nh−

mét nguyªn lý khi tæ chøc vµ vËn hµnh TTCK.

Tr−íc hÕt, c«ng ty chøng kho¸n cã vai trß quan träng trong viÖc huy

®éng vèn, cã nghÜa lµ c¸c tæ chøc nµy chÝnh lµ chiÕc cÇu nèi vµ lµ kªnh dÉn

vèn tõ mét bé phËn nµo ®ã cña nÒn kinh tÕ cã sù d− thõa vèn ®Õn c¸c bé phËn

kh¸c cña nÒn kinh tÕ ®ang thiÕu vèn vµ cã nhu cÇu huy ®éng vèn. Qu¸ tr×nh

®ã diÔn ra kh«ng ph¶i theo mét quy −íc nh− lµ mét lÏ tù nhiªn: khi doanh

nghiÖp cÇn huy ®éng vèn ®Ó ®Çu t− ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh, hä sÏ vµ

cã thÓ ph¸t hµnh chøng kho¸n (cæ phiÕu hoÆc tr¸i phiÕu). Nh−ng hä kh«ng thÓ

lµm hoµn h¶o viÖc ®ã bëi kh«ng cã bé m¸y chuyªn nghiÖp. C«ng ty chøng

5

kho¸n víi nghiÖp vô chuyªn m«n, kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp, c¬ chÕ huy ®éng

vµ bé m¸y tæ chøc thÝch hîp sÏ ®ãng vai trß trung gian, m«i giíi mua b¸n,

ph¸t hµnh chøng kho¸n, t− vÊn ®Çu t− vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô kh¸c kh«ng chØ

cho ng−êi ph¸t hµnh mµ cho c¶ ng−êi ®Çu t−. Nhê c¸c c«ng ty chøng kho¸n

mµ c¸c cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu ®−îc l−u th«ng, mua b¸n trªn TTCK vµ qua ®ã,

mét l−îng vèn ngµy cµng lín ®−îc tËp hîp tõ nh÷ng nguån nhá, lÎ ®Ó ®−a vµo

®Çu t− ph¸t triÓn doanh nghiÖp nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ nãi chung.

§¸nh gi¸ chung sau 4 n¨m ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña TTCK cã thÓ nãi

r»ng, ViÖt Nam ®· x©y dùng vµ vËn hµnh ®−îc TTCK cã tæ chøc, vÒ c¬ b¶n ®·

h×nh thµnh kh¸ ®Çy ®ñ c¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr−êng, b−íc ®Çu ®· thùc hiÖn

huy ®éng vèn ®Çu t− cho doanh nghiÖp th«ng qua TTCK, cung cÊp cho nÒn

kinh tÕ mét kªnh ®Çu t− tµi chÝnh míi. Trong ®ã, kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn vai

trß c«ng ty chøng kho¸n víi t− c¸ch lµ mét chñ thÓ kh«ng thÓ thiÕu trªn

TTCK.

Vai trß quan träng tiÕp theo cña c«ng ty chøng kho¸n lµ cung cÊp mét

c¬ chÕ gi¸ c¶ trong giao dÞch, mua b¸n chøng kho¸n. C«ng ty chøng kho¸n

th«ng qua Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n (Së giao dÞch chøng kho¸n), cã

chøc n¨ng cung cÊp mét c¬ chÕ gi¸ c¶ nh»m gióp c¸c nhµ ®Çu t− (kh¸ch hµng

cña c«ng ty) cã ®−îc sù ®¸nh gi¸ ®óng thùc tÕ vµ chÝnh x¸c vÒ gi¸ trÞ kho¶n

®Çu t− cña m×nh. Ngoµi ra, c«ng ty chøng kho¸n cßn cã chøc n¨ng quan träng

lµ can thiÖp trªn thÞ tr−êng, gãp phÇn ®iÒu tiÕt gi¸ chøng kho¸n. Vai trß nµy

®−îc thÓ hiÖn râ h¬n ë c¸c TTCK ph¸t triÓn, cßn ®èi víi TTCK míi h×nh

thµnh hoÆc TTCK míi næi ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, vai trß nµy cßn phô

thuéc vµo c¸c yÕu tè kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi kh¸c.

C«ng ty chøng kho¸n cßn cung cÊp c¬ chÕ chuyÓn ra tiÒn mÆt cho c¸c

nhµ ®Çu t−, gióp cho c¸c nhµ ®Çu t− gi¶m thiÓu rñi ro, thiÖt h¹i khi tiÕn hµnh

®Çu t−. C¸c nhµ ®Çu t− lu«n muèn cã ®−îc kh¶ n¨ng chuyÓn tiÒn mÆt thµnh

chøng kho¸n cã gi¸ vµ ng−îc l¹i trong mét m«i tr−êng ®Çu t− æn ®Þnh. §Ó ®¶m

b¶o quyÒn vµ lîi Ých ®ã, c«ng ty chøng kho¸n sÏ gióp hä.

6

Trong ho¹t ®éng kinh doanh, c«ng ty chøng kho¸n kh«ng chØ thùc hiÖn

mÖnh lÖnh cña kh¸ch hµng (mua, b¸n chøng kho¸n) mµ cßn tham gia vµo

nhiÒu dÞch vô t− vÊn kh¸c th«ng qua viÖc nghiªn cøu thÞ tr−êng ®Ó cung cÊp

th«ng tin vµ h−íng dÉn kh¸ch hµng cña m×nh tham gia ®Çu t− trªn thÞ tr−êng.

Vai trß t− vÊn ®Çu t− ngµy cµng cã ý nghÜa khi tÝch luü cña nÒn kinh tÕ quèc

d©n t¨ng lªn bëi lÏ viÖc tÝch luü vµ nhu cÇu ®Çu t− ngµy cµng ®a d¹ng sÏ khiÕn

nhu cÇu t− vÊn cña kh¸ch hµng vµ nhu cÇu qu¶n lý tµi s¶n cña hä còng ngµy

cµng t¨ng lªn.

Ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n cßn t¹o ra s¶n phÈm míi, gãp phÇn

quan träng trong sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng cña TTCK. Vai trß nµy cµng thÓ hiÖn

râ h¬n trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y trong bèi c¶nh c¸c c«ng cô chøng kho¸n

ph¸t triÓn víi tèc ®é rÊt nhanh do dung l−îng thÞ tr−êng vµ biÕn ®éng thÞ

tr−êng ngµy cµng lín, c¸c nhµ ®Çu t− nhËn thøc râ rµng h¬n vµ tiÕp cËn nhiÒu

h¬n víi thÞ tr−êng tµi chÝnh cïng víi sù nç lùc trong tiÕp thÞ cña c«ng ty chøng

kho¸n. Ngoµi cæ phiÕu, tr¸i phiÕu th«ng th−êng, nhiÒu s¶n phÈm míi th«ng

qua c«ng ty chøng kho¸n ®· ®−îc mua b¸n, giao dÞch nh− tr¸i phiÕu chÝnh

phñ, chøng quyÒn, tr¸i quyÒn, c¸c hîp ®ång lùa chän, hîp ®ång t−¬ng lai vµ

c¸c s¶n phÈm lai t¹o ®a d¹ng kh¸c ®· lµm cho TTCK ngµy cµng s«i ®éng vµ

ph¸t triÓn m¹nh mÏ.

Víi TTCK ViÖt Nam, tuy quy m« cßn nhá bÐ nh−ng ®· ®−îc h×nh thµnh

®ång bé vµ tõng b−íc ph¸t triÓn, trong ®ã c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®¶m

®−¬ng vai trß kh«ng thÓ thiÕu trªn TTCK. Tõ con sè Ýt ái khi míi thµnh lËp

TTCK víi 7 c«ng ty chøng kho¸n, ®Õn nay ®· cã 13 c«ng ty chøng kho¸n

®−îc cÊp phÐp ho¹t ®éng víi xuÊt xø tõ nhiÒu lÜnh vùc quan träng nh− ng©n

hµng, b¶o hiÓm,... C¸c c«ng ty chøng kho¸n nµy cã sù ph¸t triÓn tèt, thÓ hiÖn ë

sè l−îng tµi kho¶n giao dÞch cña kh¸ch hµng t¨ng liªn tôc qua c¸c n¨m, tõ

kho¶ng 500 tµi kho¶n ban ®Çu vµ ®Õn th¸ng 5/2004 ®· cã 18.777 tµi kho¶n cña

c¸c nhµ ®Çu t− më t¹i c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®Ó giao dÞch, mua b¸n chøng

kho¸n. Tuy ch−a thÓ so s¸nh víi c¸c TTCK ph¸t triÓn nh−ng ®iÒu ®ã chøng tá

7

trong sù khëi ®Çu vµ hoµn toµn míi mÎ, c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®· t¹o ®−îc

sù tin cËy ®èi víi kh¸ch hµng cña m×nh mµ ®a sè lµ nhµ ®Çu t− c¸ nh©n, nhá

lÎ, ®iÒu nµy t¹o tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña TTCK ViÖt Nam.

1.1.2. C¸c nghiÖp vô kinh doanh chñ yÕu cña c«ng ty chøng kho¸n

vµ kh¸ch hµng cña c«ng ty chøng kho¸n

C¸c c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ kh¸c nhau, tuú theo lo¹i h×nh dÞch vô

hay s¶n phÈm cung cÊp vµ c¸ch t¹o ra doanh thu (c¸c lo¹i phÝ hay thu nhËp).

Theo nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt nµy, c¸c c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ thùc hiÖn 5

lo¹i h×nh nghiÖp vô chÝnh:

- M«i giíi

- Tù doanh

- Qu¶n lý doanh môc ®Çu t−

- B¶o l·nh ph¸t hµnh

- T− vÊn ®Çu t−

§èi víi mäi nghiÖp vô kinh doanh, c«ng ty chøng kho¸n ®Òu cã c¸c ®èi

t−îng kh¸ch hµng cña m×nh víi nh÷ng nhu cÇu dÞch vô kh¸c nhau.

1.1.2.1. NghiÖp vô m«i giíi

Vai trß chÝnh cña c¸c nhµ m«i giíi lµ gióp cho kh¸ch hµng cña hä mua

hoÆc b¸n chøng kho¸n. Nh×n chung, kh¸ch hµng cã thÓ ®−îc ph©n thµnh 2

nhãm sau:

- Kh¸ch hµng cã tæ chøc: lµ c¸c quü t−¬ng hç hoÆc c«ng ty b¶o hiÓm

huy ®éng nh÷ng nguån vèn tõ nh÷ng ng−êi ®Çu t− kh¸c nhau vµ thay mÆt hä

tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng ®Çu t−.

- Kh¸ch hµng c¸ nh©n lµ nh÷ng ng−êi ®Çu t− c¸ nh©n mua b¸n chøng

kho¸n cho b¶n th©n.

Doanh thu tõ nghiÖp vô m«i giíi lµ phÝ hoa hång m«i giíi ®−îc tÝnh

theo theo tû lÖ phÇn tr¨m trªn gi¸ trÞ giao dÞch.

8

Mét c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n còng t−¬ng tù nh− mét c«ng ty s¶n

xuÊt, s¶n phÈm cña c«ng ty lµ dÞch vô cung cÊp cho kh¸ch hµng. Qu¸ tr×nh

thùc hiÖn nghiÖp vô m«i giíi chøng kho¸n bao gåm: më tµi kho¶n cho kh¸ch

hµng, nhËn lÖnh giao dÞch (mua, b¸n) chøng kho¸n cña kh¸ch hµng, chuyÓn

lÖnh giao dÞch cña kh¸ch hµng ®Õn ®¹i diÖn cña c«ng ty t¹i c¸c thÞ tr−êng phï

hîp ®Ó thùc hiÖn, x¸c nhËn kÕt qu¶ giao dÞch vµ thanh to¸n giao dÞch víi

kh¸ch hµng. Qu¸ tr×nh nµy thÓ hiÖn mèi quan hÖ g¾n bã hÕt søc chÆt chÏ gi÷a

c«ng ty chøng kho¸n víi kh¸ch hµng. Trong mèi quan hÖ nµy, c«ng ty chøng

kho¸n kh«ng chØ cung cÊp dÞch vô mua, b¸n chøng kho¸n cho kh¸ch hµng mét

c¸ch ®¬n thuÇn mµ cßn lµ sù hîp t¸c nh©n qu¶ cho c¶ c«ng ty lÉn kh¸ch hµng

trong ho¹t ®éng kinh doanh - ®Çu t− chøng kho¸n.

Cã thÓ ®−a ra thÝ dô cô thÓ: c¸c nh©n viªn marketing cã nhiÖm vô ph¶i

t×m hiÓu vµ quyÕt ®Þnh vÒ lo¹i chøng kho¸n mµ c«ng chóng ®ang quan t©m

dùa trªn ®iÒu kiÖn kinh tÕ, xu h−íng t¨ng tr−ëng kinh tÕ dù to¸n, ®iÒu kiÖn thÞ

tr−êng hiÖn t¹i, nh÷ng vÊn ®Ò mµ c¸c kh¸ch hµng ®ang t×m hiÓu vµ bµn t¸n…

NÕu hä sai lÇm trong viÖc ®¸nh gi¸, c«ng ty cã thÓ mÊt c¬ héi phôc vô kh¸ch

hµng vµ hiÓn nhiªn lµ cã thÓ mÊt kh¸ch hµng hoÆc nh©n viªn cña bé phËn hç

trî khi vµo sæ, lªn c©n ®èi vµ hoµn tÊt c¸c bót to¸n mét c¸ch thµnh thôc th× t¹o

ra mét c¶m gi¸c su«n sÎ vµ tho¶ m·n cho c¸c kh¸ch hµng, xö lý giao dÞch mét

c¸ch chuyªn nghiÖp ®Ó t¹o lßng tin cho hä, t¹o dùng h×nh ¶nh tèt ®èi víi hä

sao cho kh¸ch hµng vui lßng tiÕp tôc ho¹t ®éng kinh doanh víi c«ng ty. Bªn

c¹nh ®ã, phÇn lín c¸c nguyªn t¾c trong quan hÖ kh¸ch hµng vµ c«ng ty m«i

giíi còng do bé phËn ký quü (hay tÝn dông) thùc hiÖn; bé phËn nµy theo dâi

c¸c tµi kho¶n cña kh¸ch hµng ®Ó ®¶m b¶o r»ng mäi tµi kho¶n ®Òu ho¹t ®éng

trong khu«n khæ quy ®Þnh. Theo ®Æc ®iÓm nµy, kh¸ch hµng ph©n lo¹i thµnh:

kh¸ch hµng giao dÞch th«ng th−êng vµ kh¸ch hµng giao dÞch ký quü.

- Kh¸ch hµng giao dÞch th«ng th−êng:

+ §èi víi mäi giao dÞch ®−îc thùc hiÖn th«ng qua ng−êi m«i giíi,

kh¸ch hµng ph¶i tr¶ cho ng−êi m«i giíi sè tiÒn ph¶i thanh to¸n hoÆc giao cho

9

ng−êi m«i giíi sè l−îng chøng kho¸n d−íi h×nh thøc ®−îc chÊp nhËn hoÆc

®¶m b¶o r»ng ng−êi m«i giíi ®· nhËn ®−îc sè tiÒn hoÆc sè l−îng chøng kho¸n

®ã (®iÒu nµy kh«ng ¸p dông trong tr−êng hîp ng−êi m«i giíi ®ang gi÷ tiÒn

hoÆc chøng kho¸n ®Ó thay mÆt kh¸ch hµng thanh to¸n giao dÞch).

+ Tuy nhiªn, nÕu kh¸ch hµng kh«ng tu©n thñ quy ®Þnh trªn, ng−êi m«i

giíi cã thÓ b¸n sè l−îng chøng kho¸n ®· mua trong tr−êng hîp giao dÞch mua

chøng kho¸n vµ vay, mua chøng kho¸n ®Ó thanh to¸n cho giao dÞch b¸n chøng

kho¸n.

- Kh¸ch hµng giao dÞch ký quü:

+ Ng−êi m«i giíi qu¶n lý tµi kho¶n cã thÓ yªu cÇu kh¸ch hµng ®Æt cäc

hay ký quü b»ng tiÒn mÆt, chøng kho¸n hoÆc tµi s¶n kh¸c theo quy ®Þnh.

+ §èi víi tµi kho¶n ký quü, kh¸ch hµng th−êng ®−îc vay tÝn dông tèi ®a

b»ng mét tû lÖ nhÊt ®Þnh trªn tæng gi¸ trÞ thÞ tr−êng tµi s¶n thÕ chÊp víi c«ng

ty m«i giíi.

+ NÕu kh¸ch hµng kh«ng thanh to¸n kho¶n ký quü nªu trªn hoÆc bÊt kú

kho¶n ph¶i tr¶ nµo kh¸c th× ng−êi m«i giíi cã quyÒn khãa tµi kho¶n ký quü,

b¸n ®i sè l−îng chøng kho¸n ®ang gi÷ vµ dïng sè tiÒn thu ®−îc vµ kho¶n ký

quü b»ng tiÒn mÆt ®Ó trang tr¶i cho c¸c kho¶n nî cña kh¸ch hµng.

+ Trong tr−êng hîp kh¸ch hµng giao dÞch ký quü kh«ng tr¶ tiÒn hoÆc

giao chøng kho¸n ®Ó thùc hiÖn thanh to¸n, kh¸ch hµng sÏ ph¶i chÞu tr¸ch

nhiÖm nh− kh¸ch hµng giao dÞch th«ng th−êng.

Tãm l¹i, c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n ph¶i coi viÖc cung cÊp c¸c dÞch

vô cho kh¸ch hµng nh− mét phÇn quan träng trong s¶n phÈm cña c«ng ty khi

thùc hiÖn c¸c quy tr×nh ho¹t ®éng. Khi thùc hiÖn nghiÖp vô m«i giíi chøng

kho¸n, c«ng ty chøng kho¸n cã hai nhiÖm vô chÝnh nh− sau:

Mét lµ cung cÊp th«ng tin vµ t− vÊn cho kh¸ch hµng: th«ng qua nh©n

viªn hµnh nghÒ, c«ng ty chøng kho¸n cung cÊp cho kh¸ch hµng c¸c b¸o c¸o

nghiªn cøu vµ c¸c khuyÕn nghÞ ®Çu t−;

10