Khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

VÕ PHAN LÊ NGUYỄN

KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH VÀ GIẢI

QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH VỀ BỒI

THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ

KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

P. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2010

2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

VÕ PHAN LÊ NGUYỄN

KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH VÀ GIẢI

QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH VỀ

BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ

KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

C n n n ậ hành chính

Mã số 60.38.20

N ƣời ƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. BÙI XUÂN ĐỨC

TP.HỒ CHÍ MINH, NĂM 2010

3

ời m o n

----------------

Tác giả xin cam đoan những ý tưởng, nội dung đã trình bày trong bản

Luận văn này là những kiến thức của bản thân Tác giả thu lượm được trong

quá trình học tập, tham khảo, nghiên cứu tài liệu; là kết quả của sự phân

tích, tổng hợp các báo cáo tổng kết của các cơ quan Nhà nước có thẩm

quyền cũng như kinh nghiệm của bản thân qua thực tiễn công tác và dưới sự

hướng dẫn, gợi ý của thầy Bùi Xuân Đức. Những nội dung của tác giả khác

đã được trích dẫn, ghi chú theo đúng quy định.

Người cam đoan

Võ Phan Lê Nguyễn

4

MỤC ỤC

------------

Trang

PHẦN MỞ ĐẦU 1

CHƢƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH

VÀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH VỀ BỒI

THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ

NƢỚC THU HỒI ĐẤT……………………………………… 5

1.1 Khái niệm, ặ iểm của khiếu nại hành chính về bồi t ƣờng, hỗ

trợ v ái ịn ƣ k i N nƣớc thu hồi ất………………………... 5

1.1.1 Khái niệm khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ và tái

định cư khi Nhà nước thu hồi đất ................................................ 5

1.1.2 Đặc điểm khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ và tái

định cư khi Nhà nước thu hồi đất................................................. 11

1.2 Hoạ ộng giải quyết khiếu nại hành chính về bồi ƣờng, hỗ trợ

v ái ịn ƣ k i N nƣớc thu hồi ất……………………………. 15

1.2.1 Trách nhiệm giải quyết khiếu nại của công dân trong lĩnh vực

bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất......... 15

1.2.2 Trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường,

hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất............................. 18

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG KHIẾU NẠI VÀ GIẢI QUYẾT KHIẾU

NẠI HÀNH CHÍNH VỀ BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ, TÁI

ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT…………….. 29

2.1 Tình hình khiếu nại về bồi ƣờng, hỗ trợ v ái ịn ƣ k i N

nƣớc thu hồi ất………………………………………………………. 29

2.1.1 Tình hình thu hồi đất để thực hiện các dự án............................... 29

2.1.2 Tình hình khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ và tái

định cư khi Nhà nước thu hồi đất................................................. 31

2.1.3 Nguyên nhân phát sinh khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ 36

5

trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất..................................

2.2 Thực trạng giải quyết khiếu nại hành chính về bồi ƣờng, hỗ trợ

v ái ịn ƣ k i N nƣớc thu hồi ất……………………………. 44

2.2.1 Kết quả công tác giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường,

hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất............................. 44

2.2.2 Nguyên nhân chủ yếu làm hạn chế kết quả công tác giải quyết

khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi

Nhà nước thu hồi đất.................................................................... 49

CHƢƠNG 3: NHỮNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIẢI

QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH VỀ BỒI THƢỜNG,

HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI

ĐẤT…………………………………………………………... 54

3.1 Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại hành

chính về bồi ƣờng, hỗ trợ v ái ịn ƣ k i N nƣớc thu hồi

ất……………………………………………………………………... 54

3.1.1 Tính tất yếu khách quan phải nâng cao hiệu quả giải quyết

khiếu nại hành chính trên lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ và tái

định cư khi Nhà nước thu hồi đất................................................. 54

3.1.2 Những nguyên tắc cơ bản phải tuân thủ nhằm nâng cao hiệu

quả giải quyết khiếu nại của công dân trên lĩnh vực bồi thường,

hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất…………………. 55

3.2 Những giải p áp ơ bản nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại

hành chính về bồi ƣờng, hỗ trợ v ái ịn ƣ k i N nƣớc thu

hồi ất…………………………………………………………………. 57

3.2.1 Hoàn thiện pháp luật về khiếu nại……………………………… 57

3.2.2 Sửa đổi, bổ sung pháp luật về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư

cho phù hợp nhằm giảm phát sinh khiếu nại, nhất là khiếu nại đông

người…………………………………………………………………... 69

3.2.3 Nâng cao chất lượng đội ngũ làm công tác tiếp dân, giải quyết

6

khiếu nại

3.2.4 Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng; nâng cao năng lực quản

lý, điều hành của Nhà nước đối với hoạt động giải quyết khiếu nại…... 70

3.2.5 Nâng cao ý thức pháp luật của cán bộ, công chức và nhân dân

về khiếu nại và giải quyết khiếu nại…………………………………… 71

3.3 P ƣơn ƣớng và giải pháp giải quyết khiếu nại ôn n ƣời…….. 71

KẾT UẬN……………………………………………………………………... 77

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC 1, 2

7

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của ề tài

Để đảm bảo thu hút đầu tƣ, phát triển kinh tế và nâng cao đời sống về

mọi mặt của ngƣời dân, trong những năm qua, thành phố Hồ Chí Minh nói

riêng và cả nƣớc nói chung đã triển khai rất nhiều dự án, kéo theo nó là việc

Nhà nƣớc phải thu hồi đất và thực hiện bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ cho tổ

chức, cá nhân có đất bị thu hồi.

Việc thu hồi đất thực hiện các dự án đã tác động đến quyền lợi và sinh

hoạt bình thƣờng của một bộ phận dân cƣ. Trong khi đó, chính sách, pháp luật

về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ còn nhiều bất cập; công tác quản lý, điều

hành của Nhà nƣớc trong việc thu hồi đất và bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ còn

nhiều yếu kém, chƣa tạo đƣợc sự đồng thuận của ngƣời dân, dẫn đến khiếu nại,

thậm chí khiếu nại đông ngƣời, kéo dài, gây mất ổn định về an ninh chính trị

và trật tự an toàn xã hội, ảnh hƣởng đến niềm tin của quần chúng nhân dân đối

với sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý, điều hành của Nhà nƣớc.

Trƣớc thực trạng khiếu nại, nhất là khiếu nại đông ngƣời, vƣợt cấp liên

quan đến bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ ngày càng tăng và diễn biến phức

tạp, trong những năm qua, Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phƣơng đã có nhiều

nỗ lực trong công tác giải quyết khiếu nại của công dân. Tuy nhiên kết quả giải

quyết khiếu nại vẫn còn hạn chế và những hạn chế đó xuất phát từ nguyên nhân

chủ yếu nhƣ: Pháp luật về khiếu nại và các luật chuyên ngành còn mâu thuẫn;

cơ chế giải quyết khiếu nại còn rƣờm rà, phức tạp, chƣa đảm bảo tính hiệu quả;

cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền giải quyết khiếu nại thiếu quan tâm giải

quyết khiếu nại của ngƣời dân; đội ngũ cán bộ làm công tác giải quyết khiếu

nại còn hạn chế về trình độ, năng lực .v.v.

Xuất phát từ thực tiễn nêu trên, vấn đề nâng cao hiệu quả giải quyết

khiếu nại hành chính về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ là yêu cầu bức thiết

đặt ra trong giai đoạn hiện nay nhằm góp phần tăng cƣờng pháp chế xã hội chủ

nghĩa, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, ngăn ngừa và kéo

giảm tình trạng khiếu nại đông ngƣời, vƣợt cấp, tạo sự ổn định về an ninh chính

8

trị, trật tự an toàn xã hội, đảm bảo thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ cách mạng

trong giai đoạn hiện nay là xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Với mong muốn đi sâu nghiên cứu nhằm đƣa ra những luận giải về mặt

lý luận, thực tiễn và đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết

khiếu nại hành chính nói chung và giải quyết khiếu nại hành chính về bồi

thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ nói riêng, Tác giả quyết định chọn đề tài “ Khiếu

nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ và tái

định cư khi Nhà nước thu hồi đất” để làm Luận văn tốt nghiệp của mình.

2. Tình hình nghiên cứ ề tài

Đề tài mà Tác giả chọn trên đây là một vấn đề mang tính thời sự, đƣợc

nhiều nhà quản lý, nhà khoa học cũng nhƣ báo chí đề cập ở những khía cạnh

nhất định. Qua quá trình tìm tài liệu để chuẩn bị thực hiện Luận văn tốt nghiệp

của mình, Tác giả đã tìm thấy một số tác phẩm liên quan đến đề tài đã chọn

nhƣ: Luận án Tiến sĩ về đề tài “Tăng cường hiệu quả pháp luật về giải quyết

khiếu nại, tố cáo của công dân ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Nguyễn Thế

Thuấn – Học viện Chính trị Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh (năm 2001);

Luận văn Thạc sĩ đề tài “Khiếu nại hành chính và cơ chế giải quyết khiếu nại

hành chính của công dân – từ thực tiễn tỉnh Đồng Nai” của tác giả Nguyễn

Ngọc Thiên Kim; Luận văn Thạc sĩ đề tài “Giải quyết tranh chấp, khiếu nại

trong lĩnh vực đất đai theo thủ tục hành chính tại thành phố Hồ Chí Minh” của

tác giả Nguyễn Thiện Thành; Luận văn Thạc sĩ đề tài “Nâng cao hiệu quả giải

quyết khiếu nại của Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh” của tác

giả Phạm Thanh Từng; Luận văn Thạc sĩ đề tài “Khía cạnh pháp lý về hoạt

động bồi thường giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện dự

án – Thực trạng và giải pháp” của tác giả Dƣơng Tấn Vinh; Luận văn Thạc sĩ

đề tài “Quản lý nhà nước về định giá đất và bồi thường thiệt hại về đất khi thu

hồi tại thành phố Cần Thơ” của tác giả Hồ Minh Hà; sách chuyên khảo “Hệ

thống chính trị cấp cơ sở với việc giải quyết khiếu nại của công dân hiện nay”

của tác giả Đỗ Thị Minh và Đỗ Thành Nam (Nhà xuất bản Lý luận Chính trị),

“Một số vấn đề đổi mới cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam”

của tác giả Nguyễn Văn Thanh và Đinh Văn Minh (Nhà xuất bản Tƣ pháp năm

2005); “Cơ chế giải quyết khiếu nại - thực trạng và giải pháp” của Viện nghiên

cứu chính sách pháp luật và phát triển do Tiến sĩ Hoàng Ngọc Giao chủ biên và

9

một số bài viết có nội dung liên quan trên các tạp chí khoa học. Tuy nhiên, qua

tìm hiểu, những luận án, luận văn khoa học, sách chuyên khảo, các bài viết nêu

trên chỉ đề cập ở một vài khía cạnh nhất định về giải quyết khiếu nại nói chung

hoặc về chính sách, pháp luật bồi thƣờng khi Nhà nƣớc thu hồi đất .v.v. Hiện

nay học viên chƣa tìm thấy công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện và có

hệ thống vấn đề “khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính về

bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất” nhƣ đề tài học viên

đã chọn.

3. Mụ í n i n ứu

Đề tài này hƣớng đến mục đích: Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và cơ sở

pháp lý liên quan, Tác giả tiến hành khảo sát, đối chiếu thực tiễn để chỉ ra

những nguyên nhân dẫn đến khiếu nại và những bất cập, hạn chế trong giải

quyết khiếu nại hành chính về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc

thu hồi đất, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết

khiếu nại, ngăn ngừa khiếu nại đông ngƣời, vƣợt cấp trên lĩnh vực này.

4. Đối ƣợng, phạm vi nghiên cứu củ ề tài

Đề tài tập trung nghiên cứu về khiếu nại và giải quyết khiếu nại trên lĩnh

vực bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất; không nghiên cứu

về hoạt động giải quyết tố cáo trên lĩnh vực này. Đồng thời, đề tài cũng chỉ

nghiên cứu trong phạm vi khiếu nại của ngƣời bị thu hồi đất đối với quyết định

hành chính và hành vi hành chính của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền

liên quan đến quá trình thực thi công vụ trong hoạt động bồi thƣờng, hỗ trợ và

tái định cƣ mà ngƣời bị thu hồi đất cho rằng, quyết định, hành vi đó là vi phạm

pháp luật, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình; không nghiên

cứu khiếu nại của cán bộ, công chức đối với quyết định kỷ luật cán bộ công

chức của thủ trƣởng cơ quan Nhà nƣớc trong lĩnh vực bồi thƣờng, hỗ trợ và tái

định cƣ.

5. Ý n ĩ k o ọc và giá trị ứng dụng củ ề tài

Về mặt khoa học: Qua nghiên cứu, đề tài sẽ đƣa ra một hệ thống cơ sở lý

luận nhằm cung cấp cho các nhà quản lý, nhà làm luật và nhà hoạch định chính

sách một cách nhìn tổng quan về các nguyên nhân khiếu nại hành chính và vấn

đề giải quyết khiếu nại liên quan đến bồi thƣờng, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu