Kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học môn Pháp luật ở trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

VŨ THỊ HƯƠNG TRÀ

KẾT HỢP PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH

VỚI PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG TÌNH HUỐNG

TRONG DẠY HỌC MÔN PHÁP LUẬT Ở TRƯỜNG

CAO ĐẲNG Y TẾ THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2016

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

VŨ THỊ HƯƠNG TRÀ

KẾT HỢP PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH

VỚI PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG TÌNH HUỐNG

TRONG DẠY HỌC MÔN PHÁP LUẬT Ở TRƯỜNG

CAO ĐẲNG Y TẾ THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Lý luận & PPDH bộ môn lý luận chính trị

Mã số: 60 14 01 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ HOÀNG LAN

THÁI NGUYÊN - 2016

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết

quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình

nào khác.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2016

Tác giả luận văn

Vũ Thị Hương Trà

ii

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên, tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo khoa Giáo dục

chính trị - Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã ân cần, tận tâm dạy dỗ và

truyền đạt những tri thức quý báu trong thời gian tôi học tập tại trường để tôi hoàn

thành tốt khóa học của mình.

Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo hướng dẫn khoa học,

TS. Nguyễn Thị Hoàng Lan đã tận tình, tâm huyết truyền đạt cho tôi những tri thức

liên thông khoa học, đầy đủ, đồng thời đã hướng dẫn từng nội dung, phương pháp

nghiên cứu để tôi có thể chủ động và tự tin trong quá trình thực hiện luận văn.

Tôi xin được gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu trường Cao đẳng Y tế Thái

Nguyên, tới gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện để

tôi hoàn tất luận văn và hoàn thành khóa học của mình.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2016

Tác giả

Vũ Thị Hương Trà

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU .............................................................................iv

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu...............................................................................................3

3. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................4

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................4

5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu..............................................................4

6. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................5

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC KẾT HỢP PHƯƠNG PHÁP

THUYẾT TRÌNH VỚI PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG TÌNH HUỐNG

TRONG DẠY HỌC MÔN PHÁP LUẬT Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG..................6

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................................................6

1.1.1. Những nghiên cứu ở trong nước .......................................................................6

1.1.2. Những nghiên cứu ở nước ngoài.......................................................................8

1.2. Lý luận về môn học Pháp luật ở trường Cao đẳng...............................................9

1.2.1. Nội dung môn học Pháp luật ở trường Cao đẳng..............................................9

1.2.2. Nội dung giáo dục pháp luật trong các trường cao đẳng ................................12

1.2.3. Đặc điểm nhận thức của sinh viên trường Cao đẳng ......................................18

1.2.4. Các phương pháp giảng dạy chủ yếu trong dạy học môn Pháp luật ở

trường Cao đẳng.............................................................................................19

1.3. Kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp sử dụng tình huống

trong dạy học môn pháp luật ở trường Cao đẳng...........................................21

1.3.1. Khái niệm phương pháp, phương pháp dạy học .............................................21

1.3.2. Phương pháp thuyết trình trong dạy môn Pháp luật .......................................22

1.3.3. Phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học môn Pháp luật ....................29

1.3.4. Sự cần thiết của việc kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp

sử dụng tình huống trong dạy học môn Pháp luật ở trường cao đẳng ...........36

iv

Chương 2: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM KẾT HỢP PHƯƠNG PHÁP

THUYẾT TRÌNH VỚI PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG TÌNH HUỐNG

TRONG DẠY HỌC MÔN PHÁP LUẬT Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG Y TẾ

THÁI NGUYÊN ......................................................................................................44

2.1. Khái quát về trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên .............................................44

2.2. Thực trạng việc vận dụng kết hợp phương pháp thuyết trình với phương

pháp sử dụng tình huống trong dạy học môn Pháp luật ở Trường Cao

đẳng Y tế Thái Nguyên ....................................................................................45

2.3. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm kết hợp phương pháp thuyết trình với

phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học môn Pháp luật ở Trường

Cao đẳng Y tế Thái Nguyên .............................................................................49

2.3.1. Giả thuyết thực nghiệm...................................................................................49

2.3.2. Mục đích thực nghiệm ....................................................................................49

2.3.3. Địa điểm và thời gian tiến hành thực nghiệm.................................................49

2.4. Nội dung thực nghiệm sư phạm kết hợp phương pháp thuyết trình với

phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học môn Pháp luật ở Trường

Cao đẳng Y tế Thái Nguyên .............................................................................50

2.4.1. Điều tra kết quả đầu vào của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ...................50

2.4.2. Những nội dung khoa học cần thực nghiệm ...................................................53

2.4.3. Thiết kế bài giảng thực nghiệm.......................................................................54

2.5. Phân tích kết quả thực nghiệm sự kết hợp phương pháp thuyết trình với

phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học môn Pháp luật ở Trường

Cao đẳng Y tế Thái Nguyên .............................................................................73

2.5.1. Thực nghiệm và những kết quả rút ra từ thực nghiệm....................................73

2.5.2. Những kết luận rút ra từ quá trình thực nghiệm..............................................80

Kết luận chương 2 .....................................................................................................81

Chương 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO

HIỆU QUẢ KẾT HỢP PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH VỚI

PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG TÌNH HUỐNG TRONG DẠY HỌC MÔN

PHÁP LUẬT Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG Y TẾ THÁI NGUYÊN ......................82

v

3.1. Đề xuất quy trình kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp sử

dụng tình huống trong dạy học môn Pháp luật ở Trường Cao đẳng Y tế

Thái Nguyên...................................................................................................82

3.1.1. Quy trình thiết kế bài giảng.............................................................................82

3.1.2. Quy trình thực hiện bài giảng trên lớp ............................................................86

3.1.2. Quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên............................89

3.2. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả kết hợp phương pháp

thuyết trình và phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học môn

Pháp luật ở Trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên...........................................92

3.2.1. Nhóm các biện pháp đối với đội ngũ giảng viên ............................................92

3.2.2. Nhóm biện pháp đối với sinh viên ..................................................................94

3.2.3. Nhóm biện pháp đối với cấp quản lý ..............................................................97

3.3. Một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả kết hợp phương pháp thuyết

trình với phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học môn Pháp luật

ở trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên..........................................................100

3.3.1. Đối với cấp quản lý .......................................................................................100

3.3.2. Đối với giảng viên.........................................................................................101

Kết luận chương 3 ...................................................................................................103

KẾT LUẬN............................................................................................................105

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................107

PHỤ LỤC.....................................................................................................................

iv

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

Bảng

Bảng 2.1. Đánh giá của sinh viên về thực trạng giảng dạy môn Pháp luật ở

trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên .......................................................... 46

Bảng 2.2. Mức độ hứng thú học tập môn Pháp luật của sinh viên ............................. 46

Bảng 2.3. Mức độ giảng viên kết hợp phương pháp thuyết trình với phương

pháp sử dụng tình huống ........................................................................... 48

Bảng 2.4. Nhận biết của giảng viên về mức độ hưởng ứng của sinh viên với

bài giảng kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp sử

dụng tình huống......................................................................................... 48

Bảng 2.6. Kết quả kiểm tra của nhóm lớp thực nghiệm và lớp đối chứng trước

khi tiến hành những tác động sư phạm ..................................................... 52

Bảng 2.7. Kết quả thực nghiệm lần 1 ......................................................................... 74

Bảng 2.8: Kết quả thực nghiệm lần 2 ......................................................................... 75

Biểu

Biểu đồ 2.1: Biểu diễn kết quả xét tuyển đầu vào của 2 lớp thực nghiệm và đối chứng........ 51

Biểu đồ 2.2: So sánh kết quả kiểm tra lớp thực nghiệm và đối chứng ....................... 52

Biểu đồ 2.3: So sánh kết quả kiểm tra lớp thực nghiệm và lớp đối chứng lần 1 ................. 75

Biểu đồ 2.4: So sánh kết quả kiểm tra lớp thực nghiệm và lớp đối chứng lần 2 ................. 76

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói rằng: Muốn xây dựng thành công chủ nghĩa

xã hội trước hết cần phải có con người xã hội chủ nghĩa. Đó là những con người phát

triển toàn diện: Đạo đức, trí tuệ, trung với nước, hiếu với dân, yêu thương con người,

cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, tinh thần quốc tế trong sáng, đồng thời đáp

ứng được yêu cầu phát triển của thời đại trong giai đoạn hiện nay.

Vị trí quan trọng của giáo dục - đào tạo trong sự nghiệp xây dựng và phát triển

đất nước hiện nay đã được nhấn mạnh trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần

thứ X của Đảng: “Giáo dục và đào tạo cùng với khoa học và công nghệ là quốc sách

hàng đầu, là nền tảng và động lực thúc đẩy công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất

nước”. Như vậy, cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục đào tạo ngày càng trở

thành yếu tố trực tiếp của lực lượng sản xuất hiện đại. Giáo dục và đào tạo đã góp

phần đào tạo ra những con người tự chủ, có năng lực chuyên môn giỏi, phẩm chất đạo

đức tốt, vững vàng về phẩm chất chính trị, nguồn lực quan trọng nhất cho sự nghiệp

công nghiệp hóa, hiện đại hóa hiện nay.

Thực tế cho thấy, chất lượng giáo dục và đào tạo hiện nay chưa đáp ứng yêu

cầu phát triển của xã hội, nhất là đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao vẫn còn hạn

chế, chưa chuyển mạnh sang đào tạo theo nhu cầu xã hội; chưa giải quyết tốt mối

quan hệ giữa tăng về số lượng, quy mô với nâng cao chất lượng, giữa dạy chữ và dạy

người. Chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học còn lạc hậu, chậm đổi mới,

nặng về lý thuyết; cơ cấu giáo dục không hợp lý giữa các lĩnh vực, ngành nghề đào tạo

chất lượng giáo dục toàn diện giảm sút, chưa đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp công

nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Trong giai đoạn đổi mới hiện nay, trước yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp

hóa - hiện đại hóa đất nước, việc đổi mới nội dung và phương pháp dạy học là một

nhiệm vụ hết sức quan trọng, xuất phát từ mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt

Nam phát triển toàn diện, hài hòa trên tất cả các mặt đạo đức, trí dục, mỹ dục, thể

dục, lao động. Điều đó cũng nhằm thực hiện đường lối phát triển giáo dục đào tạo mà

Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng Cộng sản Việt Nam đã đề ra: “Tiếp tục đổi mới

2

mạnh mẽ phương pháp giáo dục, phát huy tính tích cực, chủ động của người học,

khắc phục lối truyền thụ một chiều…”. Luật giáo dục cũng quy định cụ thể: “Phương

pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của

người học, bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say

mê học tập và ý chí vươn lên”. Trước tình hình đó, yêu cầu những người làm công tác

giáo dục phải không ngừng đổi mới chương trình, nội dung sách giáo khoa nói chung

và đổi mới phương pháp giảng dạy cho đội ngũ giáo viên nói riêng.

Có thể nhận thấy rằng, có nhiều yếu tố tác động đến việc nâng cao chất lượng

giáo dục như chất lượng của đội ngũ giáo viên; tinh thần, thái độ hợp tác của người

học; cơ sở vật chất của nhà trường. Trong đó, chất lượng đội ngũ giáo viên là yếu tố

rất quan trọng cần được quan tâm hàng đầu. Yêu cầu về chất lượng giáo viên ngày

nay bao gồm cả đạo đức nghề nghiệp, tư tưởng chính trị, năng lực sư phạm và năng

lực chuyên môn. Trong đó việc đổi mới phương pháp dạy học là nội dung được giáo

viên thường xuyên quan tâm.

Các phương pháp dạy học truyền thống như thuyết trình, đàm thoại là những

phương pháp quan trọng trong dạy học. Đổi mới phương pháp dạy học không có

nghĩa là loại bỏ các phương pháp dạy học truyền thống mà cần cải tiến để nâng cao

hiệu quả và hạn chế nhược điểm của chúng. Hiện nay có nhiều phương pháp dạy học

tích cực đang được áp dụng, mỗi phương pháp đều có những ưu điểm và nhược điểm

riêng. Vì vậy việc phối hợp đa dạng các phương pháp là phương hướng quan trọng để

phát huy tính tích cực của người học và nâng cao chất lượng dạy học.

Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính

sách và văn bản pháp luật tạo cơ sở chính trị, pháp lý cho công tác phổ biến, giáo dục

pháp luật trong các trường đại học, cao đẳng. Luật phổ biến, giáo dục pháp luật năm

2012 đã xác định: “Giáo dục pháp luật trong nhà trường nhằm thực hiện mục tiêu

của giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, góp phần hình

thành và bồi dưỡng ý thức công dân, sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật,

đáp ứng yêu cầu về nguồn nhân lực trong xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ

nghĩa Việt Nam” [23, tr.5]

3

Pháp luật là một môn học bắt buộc trong chương trình đào tạo đối với sinh viên

các ngành của trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên với tổng số 02 tín chỉ. Nội dung của

môn học nhằm trang bị cho người học những kiến thức cơ bản về pháp luật, về các

ngành luật trong hệ thống pháp luật Việt Nam. Do đặc thù của môn học nên giảng viên

thường chủ yếu sử dụng phương pháp thuyết trình để truyền thụ tri thức. Đây là

phương pháp quen thuộc của giảng viên và có nhiều ưu điểm như: là phương pháp tiết

kiệm nhất, nhanh nhất, có năng suất lý thuyết cao nhất, truyền đạt được một lượng kiến

thức tối đa trong một thời gian tối thiểu, giúp giảng viên chuẩn bị trước bài giảng và

thực hiện theo kế hoạch.

Tuy nhiên, nếu chỉ sử dụng phương pháp thuyết trình sẽ làm cho người học

tiếp thu kiến thức một cách thụ động, không say mê hứng thú, mất khả năng độc lập

sáng tạo và tự giác nhận thức của người học. Để khắc phục hạn chế trên, nâng cao

hiệu quả dạy và học, phải tiến hành đổi mới phương pháp dạy học, nghiên cứu kết

hợp phương pháp thuyết trình với các phương pháp dạy học khác, trong đó có

phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học môn Pháp luật, giúp sinh viên phát

triển tư duy khoa học, độc lập sáng tạo, phát huy tính tích cực, chủ động. Thực tế,

một số giảng viên đã và đang thực hiện sự kết hợp hai phương pháp này nhằm nâng

cao chất lượng giảng dạy, tạo cơ hội cho người học phát huy được năng lực của mình

và đã thu được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, việc đổi mới này vẫn chưa được

tiến hành thường xuyên, nhiều giảng viên của trường vẫn còn quan điểm cho rằng

đây là môn học phụ cho nên còn ngại đổi mới phương pháp dạy học, nên chưa phát

huy được tính độc lập, tích cực, sáng tạo của người học.

Xuất phát từ những lý do trên, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Kết hợp phương

pháp thuyết trình với phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học môn Pháp

luật ở trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên” để viết luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Lý

luận và Phương pháp dạy học bộ môn Lý luận chính trị.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực trạng và tiến hành thực nghiệm kết

hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp sử dụng tình huống trong giảng

dạy môn Pháp luật nhằm phát huy tính tích cực học tập, nghiên cứu của sinh viên

4

trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên. Từ đó, luận văn đưa ra quy trình, giải pháp

nâng cao hiệu quả kết hợp hai phương pháp đó nhằm phát huy tính tích cực học

tập, nghiên cứu của sinh viên.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Phân tích cơ sở lý luận của việc kết hợp phương pháp thuyết trình và phương

pháp sử dụng tình huống trong quá trình dạy học nói chung và dạy học môn Pháp luật

nói riêng.

- Khảo sát, đánh giá thực trạng kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp

sử dụng tình huống trong dạy học môn Pháp luật ở trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên.

- Thực nghiệm, đối chứng việc kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp

sử dụng tình huống trong dạy học môn Pháp luật ở trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên.

- Đề xuất quy trình và giải pháp kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp

sử dụng tình huống trong dạy học môn Pháp luật ở trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đề tài giới hạn việc nghiên cứu trong phạm vi giảng dạy và học tập môn Pháp

luật ở trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Đề tài nghiên cứu sự kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp sử dụng

tình huống trong quá trình dạy học môn Pháp luật tại trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên.

5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

5.1. Cơ sở lý luận

- Đề tài được thực hiện trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng

Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về nâng cao chất lượng

giáo dục đào tạo, giáo dục ý thức trách nhiệm công dân cho thế hệ trẻ ngày nay.

- Ngoài ra, đề tài còn kế thừa thành tựu các công trình khoa học liên quan đến

đề tài của các nhà khoa học khác.

5.2. Phương pháp nghiên cứu

- Phương pháp chung của luận văn là phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật

biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử.