Hoàn thiện phân cấp quản lý ngân sách nhà nước của thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI

----------------------

TẠ VĂN QUÂN

HOÀN THIỆN PHÂN CẤP QUẢN LÝ

NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số : 62340410

Mã NCS: 15A D0410005 Khóa : 28

Luận án Tiến sĩ kinh tế

Người hướng dẫn khoa học :

1. GS, TS Đinh Văn Sơn

2. TS. Nguyễn Thị Minh Hạnh

Hà Nội, năm 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Thông tin, số liệu được

nêu trong luận án đảm bảo sự trung thực và có trích nguồn. Những kết luận khoa học của

luận án chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Hà Nội, ngày tháng năm 2019

Nghiên cứu sinh

Tạ Văn Quân

1

LỜI CẢM ƠN

Trong cuộc sống bộn bề công việc, thời gian trở lên quan trọng và quý giá, để hoàn

thành những công việc chuyên môn, xã hội, bản thân và gia đình cần những nỗ lực và

quyết tâm rất lớn.

Để có động lực học tập nghiên cứu và quyết tâm thực hiện được luận án Tiến sỹ của

mình. Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành nhất tới Trường Đại học Thương mại, Khoa

sau Đại học, trân trọng cảm ơn GS,TS Đinh Văn Sơn Hiệu trưởng nhà trường và TS.

Nguyễn Thị Minh Hạnh người hướng dẫn khoa học giúp cho tôi thực hiện luận án này, tôi

xin chân thành cảm ơn Vụ Ngân sách Nhà nước Bộ Tài Chính, HĐND TP Hà Nội, Sở Tài

Chính Thành Phố Hà Nội, Cục Thuế TP Hà Nội, và một số tỉnh thành trong nước, Phòng

tài chính một số quận, huyện trong thành phố Hà Nội đã giúp tôi về thông tin số liệu để

thực hiện luận án.

Xin bày tỏ lòng cảm ơn tới PGS, TS Nguyễn Thị Phương Liên và PGS, TS Hà

Văn Sự, cảm ơn những GS,TS người thầy, người anh, trong cuộc sống tôi đã được gặp,

được học hỏi, họ chính là những tấm gương, nguồn động lực lớn để tôi quyết tâm theo

đuổi sự nghiệp học tập để nâng cao kiến thức sự hiểu biết của bản thân, xin chân thành

cảm ơn những người bạn, người đồng nghiệp đã động viên giúp đỡ tôi.

Xin bày tỏ lòng cảm ơn về nguồn cội với truyền thống tốt đẹp lấy đạo đức và học tập

làm trọng, cảm ơn gia đình nơi nuôi dưỡng cũng là động lực tạo nguồn cảm hứng lớn cho

việc liên tục học tập của bản thân để hôm nay hoàn thành chương trình Tiến sĩ kinh tế.

Tôi hy vọng với tinh thân và kết quả của bản thân sẽ góp phần trí, lực và truyền cảm

hứng đến nhiều người tiếp tục học tập nghiên cứu khoa học tạo ra những giá trị cho xã hội

cho cuộc sống tốt đẹp hơn.

Hà Nội Ngày tháng năm 2019

Nghiên cứu sinh

Tạ Văn Quân

2

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN..............................................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN.................................................................................................................................ii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.....................................................................................................vii

MỞ ĐẦU..........................................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu.....................................................................................1

2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu..........................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..........................................................................................2

5. Phương pháp và quy trình nghiên cứu.................................................................................3

5.1 Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................................3

5.2 Quy trình nghiên cứu.............................................................................................................5

6. Những đóng góp mới của luận án..........................................................................................6

7. Tổng quan các nghiên cứu.......................................................................................................7

7.1. Tổng quan các nghiên cứu có liên quan đã công bố trong và ngoài nước.................7

7.1.1. Các nghiên cứu về tác động của phân cấp quản lý NSNN đến hiệu suất của khu

vực công và phúc lợi xã hội..........................................................................................................7

7.1.2 Các nghiên cứu về tác động của phân cấp quản lý NSNN đến tăng trưởng

kinh tế..............................................................................................................................................8

7.1.3 Các nghiên cứu về tác động của phân cấp quản lý NSNN đến ổn định kinh tế

vĩ mô.................................................................................................................................................9

7.1.4. Các nghiên cứu về tác động của phân cấp quản lý NSNN đến hiệu quả quản lý

nhà nước của CQĐP...................................................................................................................10

7.2. Khoảng trống trong nghiên cứu........................................................................................11

8. Kết cấu của luận án.................................................................................................................12

CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ PHÂN CẤP......13

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC..................................................................................13

1.1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC..............................................13

1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của ngân sách nhà nước.................................................13

1.1.3. Nguồn thu và nhiệm vụ chi ngân sách nhà nước..................................................18

1.1.4. Chu trình quản lý ngân sách nhà Nước................................................................20

1.2. PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC..............................................22

1.2.1. Khái niệm và các hình thức phân cấp quản lý ngân sách nhà nước...................22

1.2.2. Yêu cầu và nguyên tắc phân cấp quản lý ngân sách nhà nước...........................27

1.2.3. Căn cứ phân cấp quản lý ngân sách nhà nước.....................................................31

1.2.4. Nội dung phân cấp quản lý ngân sách nhà nước..................................................32

1.2.5. Các chỉ tiêu phân cấp quản lý ngân sách nhà nước.............................................37

3

1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH

NHÀ NƯỚC......................................................................................................................40

1.3.1. Nhân tố chủ quan....................................................................................................40

1.3.2. Các nhân tố khách quan........................................................................................45

1.4. KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ QUỐC GIA VÀ ĐỊA PHƯƠNG VỀ PHÂN CẤP

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ BÀI HỌC RÚT RA CHO THÀNH PHỐ

HÀ NỘI.............................................................................................................................48

1.4.1. Kinh nghiệm của một số quốc gia về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước.........48

1.4.2. Kinh nghiệm của một số địa phương về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước......51

1.4.3. Bài học rút ra cho Chính phủ Việt Nam và thành phố Hà Nội...........................53

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1.............................................................................................................55

CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

CỦA THÀNH PHỐ HÀ NỘI ...............................................................................56

2.1. HỆ THỐNG NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC THÀNH PHỐ HÀ NỘI........................56

2.1.1. Hệ thống Ngân sách Nhà nước Việt Nam.............................................................56

2.1.2. Hệ thống Ngân sách Nhà nước Thành phố Hà Nội..............................................57

2.2. THỰC TRẠNG PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC THÀNH

PHỐ HÀ NỘI GIAI ĐOẠN 2013 - 2017.........................................................................60

2.2.1. Thực trạng nội dung phân cấp quản lý NSNN TP Hà Nội..................................60

2.2.2. Các chỉ tiêu đánh giá phân cấp quản lý ngân sách nhà nước thành phố Hà Nội

...........................................................................................................................................84

2.3. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH CÁC NHÂN TỐ ẢNH

HƯỞNG ĐẾN PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA THÀNH

PHỐ HÀ NỘI....................................................................................................................85

2.3.1. Mô hình nghiên cứu................................................................................................85

2.3.2. Chọn mẫu và thu thập dữ liệu...............................................................................89

2.4. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG PHÂN CẤP QUẢN LÝ NSNN TP HÀ NỘI............91

2.4.1. Kết quả đạt được....................................................................................................91

2.4.2. Những hạn chế........................................................................................................92

2.4.3. Nguyên nhân của hạn chế......................................................................................97

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2...........................................................................................................101

CHƯƠNG 3 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÂN CẤP QUẢN LÝ

NGÂN SÁCH CỦA THÀNH PHỐ HÀ NỘI.......................................................................102

3.1. QUAN ĐIỂM HOÀN THIỆN PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH THÀNH

PHỐ HÀ NỘI GIAI ĐOẠN 2019-2025 ĐẾN 2030.......................................................102

4

3.1.1 Những thuận lợi và khó khăn của thành phố Hà Nội trong những năm tới.....102

3.1.2 Quan điểm hoàn thiện phân cấp quản lý ngân sách nhà nước tại Thành phố Hà

Nội....................................................................................................................................105

3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

THÀNH PHỐ HÀ NỘI..................................................................................................109

3.2.1. Đổi mới phân cấp nguồn thu................................................................................109

3.2.2. Đổi mới phân cấp nhiệm vụ chi...........................................................................119

3.2.3. Xây dựng mô hình phân cấp quản lý ngân sách đô thị theo thẩm quyền.........126

3.2.4. Tăng cường tính công khai, minh bạch; kiểm tra chặt chẽ việc phân cấp quản

lý ngân sách TP Hà Nội..................................................................................................129

3.2.5. Đổi mới hệ thống quản lý vay nợ của chính quyền địa phương........................131

3.3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐIỀU KIỆN.......................................................................133

3.3.1. Đối với các cơ quan quản lý NSNN Trung ương (Quốc hội, Chính phủ, các Bộ

ngành)..............................................................................................................................133

3.3.2. Đối với UBND thành phố Hà Nội........................................................................136

KẾT LUẬN.................................................................................................................................143

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

CỦA NCS.....................................................................................................................................145

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................146

PHỤ LỤC

5

DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG, BIỂU ĐỒ

Danh mục sơ đ

Sơ đồ 2.1. Hệ thống NSNN ở Việt Nam.............................................................................57

Sơ đồ 2.3. Bộ máy quản lý NSNN TP. Hà Nội...................................................................59

Sơ đồ 2.4: Tổ chức bộ máy Sở Tài chính Hà Nội...............................................................60

Sơ đồ 2.5: Nguồn thu NSĐP của Việt Nam........................................................................62

Sơ đồ 2.6. Mô hình nghiên cứu đề xuất các nhân tố ảnh hưởng đến mức đô ô hoàn thiê ôn

phân cấp quản lý NSNN.....................................................................................................88

Danh mục bản

Bảng 2.1. Thu NSNN trên địa bàn thành phố Hà Nội, giai đoạn 2013 - 2017.................65

Bảng 2.2. Tỷ lệ % thu bổ sung từ NSTƯ so với tổng thu NSNN cấp thành phố giai đoạn

2013 - 2017........................................................................................................................67

Bảng 2.3. Nguồn thu NSĐP của thành phố Hà Nội giai đoạn 2013 -2017.........................67

Bảng 2.4 Thu NSĐP cấp quận, huyện của thành phố Hà Nội giai đoạn 2013 - 2017........68

Bảng 2.5. Chi NSĐP thành phố Hà Nội giai đoạn 2013 - 2017..........................................69

Bảng 2.6. Mức độ tương xứng giữa các khoản thu được phân cấp và tổng chi NSĐP thành

phố Hà Nội, giai đoạn 2013 - 2017.....................................................................................70

Bảng 2.7. So sánh mức chi chuyển nguồn sang năm sau và chi đầu tư phát triển giai đoạn

2013 - 2017........................................................................................................................71

Bảng 2.8. Tình hình chi NS cấp TP theo từng lĩnh vực giai đoạn 2013-2017.....................72

Bảng 2.9. Mức độ tương xứng giữa các khoản thu và chi NSNN cấp thành phố Hà Nội,

giai đoạn 2013-2017...........................................................................................................73

Bảng 2.10. Tổng chi NS cấp quận/huyện ở thành phố Hà Nội (2013-2017).......................74

Bảng 2.11. Mức đô ô tương xứng giữa các khoản thu và chi của NS cấp quâ ôn/huyê ôn trong

cân đối ở thành phố Hà Nô ôi thời kỳ 2013-2017..................................................................75

Bảng 2.12. So sánh chi chuyển nguồn sang năm sau và chi đầu tư phát triển NS cấp

quận/huyện tại TP. Hà Nội giai đoạn 2013-2017................................................................75

Bảng 2.13. Các khoản nợ của TP Hà Nội theo nguồn vay 2013-2017................................78

Bảng 2.14. Sử dụng chỉ tiêu định lượng đánh giá phân cấp quản lý NSNN thành phố Hà

Nội......................................................................................................................................84

Bảng 2.15. Diễn giải các biến trong mô hình nghiên cứu...................................................88

Danh mục biểu đ

6

Biểu đồ 2.1. Tổng thu NSNN trên địa bàn TP Hà Nội, giai đoạn 2013 - 2017...................66

Biểu đồ 2.2. Tổng thực chi NSĐP của thành phố Hà Nội giai đoạn 2013-2017.................70

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

CBCC Cán bộ công chức

CNH Công nghiệp hóa

CQĐP Chính quyền địa phương

CQTƯ

CQTP

Chính quyền Trung ương

Chính quyền thành phố

DT Dự toán

DTNS Dự toán ngân sách

GDP Tổng sản phẩm quốc nội

GRDP Tổng sản phẩm trên địa bàn

HCM

HCNN

Hồ Chí Minh

Hành chính Nhà nước

HĐH Hiện đại hóa

HĐND Hội đồng nhân dân

KCHT Kết cấu hạ tầng

KHCN Khoa học công nghệ

KTTT

MTQT

Kinh tế thị trường

Mặt trận tổ quốc

NS Ngân sách

NSNN Ngân sách nhà nước

NSĐP Ngân sách địa phương

NSTƯ Ngân sách trung ương

NCKH Nghiên cứu khoa học

OECD Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế

UBND Ủy ban Nhân dân

TP Thành phố

XDCB Xây dựng cơ bản

7

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Phân cấp quản lý NSNN là nội dung quan trọng trong quản lý NSNN, được

thiết kế xây dựng trên nền tảng tổ chức bộ máy nhà nước và các vấn đề kinh tế - xã

hội cũng như đòi hỏi yêu cầu quản lý NSNN trong từng giai đoạn. Do đó, căn cứ

vào điều kiện cụ thể của mỗi nước mà có cách thức phân cấp ngân sách khác nhau.

Ở Việt Nam, phân cấp quản lý NSNN được thực hiện từ khá sớm, trong mỗi

thời kỳ khác nhau, mức độ phân cấp ngân sách cũng khác nhau. Kể từ khi Luật

NSNN năm 1996 được ban hành và sửa đổi 2002 và 2015, việc phân cấp quản lý

ngân sách đã tuân thủ theo những nguyên tắc cơ bản và tương đối ổn định, rõ ràng,

công khai, minh bạch, đảm bảo tính chủ động của chính quyền các cấp ở địa

phương và quản lý tập trung của trung ương.

“Phân cấp quản lý NSNN là một lĩnh vực quan trọng của phân cấp quản lý

nhà nước. Mỗi cấp chính quyền được phân cấp chỉ có thể độc lập thực hiện và

thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ được giao khi họ chủ động có được các

nguồn lực cần thiết và có quyền đưa ra các quyết định chi tiêu. Trên phương diện

lý thuyết, phân cấp quản lý NSNN đã được thừa nhận là phương thức quan trọng

để nâng cao hiệu quả quản lý NSNN; từ đó, đảm bảo giải quyết kịp thời các nhiệm

vụ quản lý nhà nước ở các cấp chính quyền từ Trung ương đến cơ sở.

“Một trong các vấn đề đặc biệt quan trọng của phân cấp quản lý NSNN là

phân cấp quản lý NSNN đối với một đô thị. Trong những năm qua, sau khi được

Trung ương phân cấp, việc phân cấp quản lý NSĐP (phân cấp quản lý NS giữa

chính quyền cấp tỉnh với chính quyền cấp huyện và cấp xã) của TP. Hà Nội đã bám

sát Luật NSNN, đặc điểm của địa phương và thu được những kết quả đáng ghi

nhận. Nguồn thu và nhiệm vụ chi của từng cấp CQĐP đã được quy định cụ thể, rõ

ràng. CQĐP đã bước đầu chủ động trong việc xây dựng và phân bổ NS cấp mình,

chủ động khai thác tiềm năng, thế mạnh của đô thị. Việc bố trí các khoản chi NS

hiệu quả hơn, hạn chế tình trạng cấp trên can thiệp sâu vào công việc của cấp

dưới. Tuy nhiên, bên cạnh những thành công về phân cấp quản lý NSNN của TP.

Hà Nội cũng còn một số bất cập như: Phân cấp quản lý NS chưa gắn chặt với yêu

cầu phân cấp quản lý kinh tế, xã hội trên địa bàn; Việc phân giao nguồn thu cho cấp

quận, huyện ở mức thấp; Quy định phân cấp nhiệm vụ chi NS chưa phù hợp với

phân cấp quản lý kinh tế - xã hội; phân cấp quản lý kinh tế - xã hội đối với một số

nhiệm vụ, lĩnh vực chưa được quy định chi tiết rõ ràng, cụ thể, Mặt khác, trong

2

xu hướng toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực, bối cảnh kinh tế

trong nước và trên địa bàn TP. Hà Nội có nhiều thay đổi. Hà Nội mở rộng địa giới

hành chính, cải cách hành chính đô thị được thực hiện ngày càng mạnh mẽ đã dẫn

đến phân cấp quản lý NSNN TP. Hà Nội cũng phải thay đổi, thúc đẩy phát triển

kinh tế của Thủ Đô.

“Nhằm góp phần phát huy những yếu tố tích cực, khắc phục những hạn chế

về cơ chế phân cấp quản lý NSNN của TP. Hà Nội, nhất là trong điều kiện mở rộng

địa giới hành chính, tăng cường phân cấp quản lý hành chính, kinh tế, xã hội theo

chủ trương của Thành ủy, NCS lựa chọn đề tài “Hoàn thiện phân cấp quản lý

NSNN của thành phố Hà Nội” làm luận án Tiến sĩ.

2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu

a. Mục tiêu nghiên cứu

Luận án nghiên cứu phân cấp quản lý NSNN tại thành phố Hà Nội nhằm xây

dựng cơ sở lý luận và căn cứ thực tiễn để đề xuất hệ thống các giải pháp khả thi

hướng đến hoàn thiện phân cấp quản lý NSNN của thủ đô trong thời kỳ 2018 - 2025

tầm nhìn đến năm 2030.

b. Nhiệm vụ nghiên cứu của Luận án

Để thực hiện được mục tiêu nghiên cứu, luận án thực hiện các nhiệm vụ

nghiên cứu như sau:

- Hệ thống hoá làm rõ hơn lý luận về phân cấp quản lý NSNN, trong đó có

phân cấp quản lý NS giữa các cấp CQĐP.

- Luận án phân tích và đánh giá một cách khoa học về thực trạng phân cấp

quản lý NS giữa các cấp CQĐP của TP. Hà Nội hiện nay; làm rõ những kết quả, hạn

chế và nguyên nhân.

- Đưa ra, quan điểm định hướng và hệ thống các giải pháp khả thi nhằm hoàn

thiện phân cấp quản lý NSNN của thành phố Hà Nội trong thời kỳ mới, tính đến năm

2025 tầm nhìn tới năm 2030.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

a. Đối tượng nghiên cứu

Luận án nghiên cứu những vấn đề lý luận về phân cấp quản lý NSNN, đặc biệt

là nội dung phân cấp quản lý NS giữa các cấp CQĐP; thực tiễn về phân cấp quản lý

NSNN của một địa phương (thành phố) và phân cấp quản lý NS giữa các cấp CQĐP

của thành phố đó.

3

b. Phạm vi nghiên cứu

“Nội dung nghiên cứu: Luận án nghiên cứu về phân cấp quản lý NSNN giữa

các cấp chính quyền thành phố với 5 nội dung cơ bản là: (1) Phân cấp thẩm quyền

ban hành luật pháp, chính sách, tiêu chuẩn và định mức NSNN cho các cấp chính

quyền cấp dưới. (2) Về phân cấp nguồn thu NS của TP, luận án tập trung nghiên cứu

phân cấp QLNN đối với thu thuế; Về chi NS của TP, luận án tập trung nghiên cứu

phân cấp QLNN đối với chi ĐTXDCB và chi thường xuyên giữa 2 cấp chính quyền

thành phố (cấp thành phố và cấp quận, huyện không nghiên cứu phân cấp cho cấp xã,

phường). Đây là hai nội dung có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển kinh tế-xã

hội của TP Hà Nội. (3) Phân cấp quản lý NSNN về vay nợ. (4) Phân cấp thực hiện

quy trình quản lý NS. (5) Phân cấp về giám sát, thanh tra và kiểm toán NSNN.

Không gian nghiên cứu: Luận án nghiên cứu đối với thành phố Hà Nội và

khảo sát kinh nghiệm của một số quốc gia về phân cấp quản lý NSNN.

Thời gian nghiên cứu: Luận án nghiên cứu nội dung phân cấp quản lý ngân sách

Nhà nước của thành phố trong giai đoạn 2013-2017. Định hướng, mục tiêu, quan

điểm và các giải pháp khả thi nhằm hoàn thiện phân cấp quản lý NSNN của thành

phố Hà Nội trong thời gian tới được xác định đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030.

4. Câu hỏi nghiên cứu

Luận án sẽ trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau:

(1) Các nguyên tắc phân định trách nhiệm chi tiêu và nguồn thu giữa các cấp

chính quyền là gì?

(2) Thực trạng phân cấp quản lý NSNN của thành phố Hà Nội hiện nay như thế

nào? Các hạn chế và nguyên nhân?

(3) Các giải pháp cải thiện hoạt động phân cấp quản lý NSNN của thành phố Hà

Nội nhằm thúc đẩy hiệu quả phân bổ nguồn lực công, đảm bảo công bằng và cải thiện

chất lượng quản lý nhà nước của CQĐP là gì?

5. Phương pháp và quy trình nghiên cứu

5.1 Phương pháp nghiên cứu

Trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy

vật lịch sử, trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã sử dụng các phương pháp

nghiên cứu cụ thể sau:

“Phương pháp phân tích, tổng hợp: Tác giả áp dụng phương pháp này để

phân tích lý thuyết về quản lý và phân cấp quản lý NSNN thành những bộ phận,

những mối quan hệ theo lịch sử thời gian để nhận thức, phát hiện và khai thác các

4

khía cạnh khác nhau của lý thuyết. Từ đó rút ra những đánh giá, và tổng hợp lại đưa

ra những kết luận, những đề xuất mang tính khoa học, phù hợp với lý luận và thực

tiễn về phân cấp quản lý NSNN của thành phố Hà Nội.

“Phương pháp lịch sử: Tác giả sử dụng phương pháp này để tiếp cận và khai

thác vấn đề phân cấp quản lý NSNN thành phố Hà Nội giai đoạn 2013 - 2017.

Xem xét bối cảnh lịch sử, tìm hiểu các nguồn tư liệu có liên quan đến phân

cấp quản lý NSNN. Trên cơ sở đó, xây dựng khung lý thuyết của đề tài luận án.

Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, việc tìm hiểu những tư liệu liên quan

đến phân cấp quản lý NSNN của thành phố Hà Nội là rất quan trọng, nhằm có

các căn cứ để nghiên cứu quá trình phân cấp quản lý NSNN trường hợp TP Hà Nội

hiện nay. Từ đó, tìm ra các vấn đề còn vướng mắc về lý luận và thực tiễn, đề xuất

những giải pháp phân cấp quản lý NSNN đối với thủ đô cho phù hợp.

Phương pháp nghiên cứu tình huống: Nghiên cứu tình huống là 1 cuộc điều

tra thực nghiệm nhằm tăng mức độ thực tế của kiến thức. Ở đây luận án sử dụng

phương pháp nghiên cứu tình huống để đánh giá tình hình phân cấp quản lý NSNN

của thành phố Hà Nội đối với một số quận huyện làm tăng tính thuyết phục của

người đọc thông qua các tình huống thực tế.

“Phương pháp nghiên cứu định lượng: Luận án sử dụng phương pháp nghiên

cứu định lượng nhằm đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến phân cấp quản lý NSĐP.

Trên cơ sở đó tác giả đã xây dựng mô hình nghiên cứu với các biến như: Trình độ

chuyên môn của cán bộ quản lý NSNN; tác động tích cực đối với kinh tế - xã hội

của địa phương; hỗ trợ từ NSNN cấp trên và tự chủ tài chính của các cấp chính

quyền địa phương. Việc phân tích được thực hiện nhằm kiểm định mối quan hệ giữa

phân cấp quản lý NSNN và các nhân tố ảnh hưởng.

Phương pháp so sánh: Tác giả sử dụng phương pháp này để làm rõ sự giống

và khác nhau, ưu điểm, hạn chế của các vấn đề nghiên cứu, từ đó có các đề xuất phù

hợp nhằm đạt mục tiêu nghiên cứu.

Phương pháp kế thừa khoa học: Tác giả sử dụng những kết quả nghiên cứu

có liên quan đã được công bố trong và ngoài nước để hoàn thiện cơ sở lý luận và đề

xuất các giải pháp của luận án.

Thu thập dữ liệu và phân tích thực trạng

Tổng quan nghiên cứu

-Từ khóa: Phân cấp quản lý NSNNcủa Thành phố Hà Nội

-Phát hiện khoảng trống nghiên cứu

Xác định vấn đề nghiên cứu

Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước giữa 2 cấp chính quyền của TP Hà Nội (cấp thành phố và cấp quận, huyện)

Xác định mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu

Hệ thống hóa lý luận -> phân tích thực trạng -> Giải pháp phát triển

Hệ thống hóa và phát triển lý luận

Lý thuyết về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước

Dữ liệu thứ cấp

Rà soát và thu thập dữ liệu, tài liệu

Kiểm tra dữ liệu

Phân tích dữ liệu

Dữ liệu sơ cấp

Điều tra bằng phiếu khảo sát

Phân tích dữ liệu bằng SPSS 20

Tổng hợp, phân tích

Báo cáo kết quả nghiên cứu

5

5.2 Quy trình nghiên cứu

Nguồn: Nghiên cứu của NCS

6

6. Những đóng góp mới của luận án

“Về lý luận: Luận án đã xác lập được khung lý luận về nội dung phân cấp

quản lý NSNN của một địa phương cấp thành phố theo cách tiếp cận của ngành

quản lý kinh tế. Luận án đã làm rõ ảnh hưởng của phân cấp quản lý NSNN đến phát

triển kinh tế xã hội của quốc gia và từng địa phương. (1) khẳng định các nội dung

phân cấp quản lý NSNN có ảnh hưởng khác nhau đến từng khía cạnh quản lý nhà

nước của các cấp CQĐP. Phân cấp NSĐP có tác động tích cực chất lượng cung ứng

dịch vụ công, minh bạch và hiệu suất của bộ máy hành chính. (2) Phân cấp quản lý

NSNN ảnh hưởng đến cung cấp dịch vụ công, thể hiện: tăng phân cấp cho chính

quyền cấp dưới trong cung cấp hàng hóa, dịch vụ công sẽ giúp phân bổ nguồn lực

hiệu quả. (3) Phát hiện kết quả tích cực của phân cấp quản lý NSNN theo từng

nhiệm vụ chi, khả năng kiểm soát của chính quyền cấp trên đối với chính quyền cấp

dưới và năng lực của chính quyền được phân cấp.

- Luận án đã xác định chỉ tiêu đánh giá phân cấp quản lý NSNN theo hai nhóm

cơ bản: định tính và định lượng;

- Luận án đã cụ thể hóa các nhân tố ảnh hưởng đến phân cấp quản lý NSNN

cấp thành phố

“Về thực tiễn: Từ các kết quả nghiên cứu định tính và định lượng, luận án đã

rút ra các kết luận về những thành công, hạn chế và nguyên nhân hạn chế phân cấp

quản lý NSNN của thành phố Hà Nội. Luận án cũng đánh giá mức độ ảnh hưởng

của các yếu tố đến đối tượng nghiên cứu, trong đó, yếu tố "Tự chủ tài chính của các

cấp chính quyền địa phương" và yếu tố "Tác động tích cực đối với địa phương" có

tác động mạnh nhất đến mức độ phân cấp quản lý NSNN của thành phố Hà Nội.

Về các giải pháp đề xuất: Luận án nêu một số quan điểm và các giải pháp

nhằm hoàn thiện phân cấp quản lý NSNN của TP Hà Nội thời gian tới: (1) xây dựng

và sửa đổi tỷ lệ thu NS để lại cho các cấp NS, tạo điều kiện tự chủ cho cac scaaps

chính quyền của thành phố; (2) Phân cấp cho chính quyền cấp quận, huyện cung

cấp các hàng hóa, dịch vụ công mang tính địa phương; cấp thành phố sẽ đảm nhiệm

những nhiệm vụ chi mà cấp quận, huyện thực hiện không hiệu quả; phân định chi

tiết từng nhiệm vụ chi cho từng cấp CQ trong thành phố. (3) Xác định lại phạm vi

và giới hạn nợ của thành phố cần được xây dựng dựa trên khả năng trả nợ.

7

7. Tổng quan các nghiên cứu

7.1. Tổng quan các nghiên cứu có liên quan đã công bố trong và ngoài nước

7.1.1. Các nghiên cứu về tác động của phân cấp quản lý NSNN đến hiệu suất

của khu vực công và phúc lợi xã hội

Đã có một số công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề phân cấp quản lý

NSNN, NSĐP trên các phương diện khác nhau. Đây là những tài liệu tham khảo có

giá trị, phục vụ rất hiệu quả trong việc nghiên cứu đề tài này. Điển hình là các công

trình sau:

- “Trần Thị Diệu Oanh (2012), Luận án tiến sĩ “Phân cấp quản lý và địa vị

pháp lý của CQĐP trong quá trình cải cách bộ máy nhà nước ở Việt Nam”. Tác giả

đã phân tích làm rõ quan niệm khoa học về phân cấp quản lý và những khái niệm có

liên quan; đánh giá thực trạng phân cấp quản lý và địa vị pháp lý của CQĐP trong

quá trình cải cách bộ máy nhà nước ở Việt Nam; đề xuất các giải pháp đẩy mạnh

phân cấp trên cơ sở quan điểm tiếp cận mới về quan hệ giữa CQTW và CQĐP để từ

đó xác định rõ hơn địa vị pháp lý của CQĐP ở nước ta đáp ứng yêu cầu nền kinh tế

thị trường, cải cách bộ máy nhà nước và xây dựng nhà nước pháp quyền.

- “Tô Thiện Hiền (2012), Luận án tiến sĩ “Nâng cao hiệu quả quản lý NSNN

tỉnh An Giang giai đoạn 2011 - 2015 và tầm nhìn đến 2020”. Trong Luận án, tác

giả có một phần nghiên cứu về phân cấp quản lý NSNN giữa trung ương và

địa phương trong trường hợp cụ thể là tỉnh An Giang. Thực trạng phân cấp quản lý

NSNN giữa tỉnh, huyện và xã ở tỉnh An Giang về cơ bản giống như luật định. Tuy

nhiên, tình trạng mất cân đối NSNN của các cấp chính quyền là phổ biến. Luận án

cũng xem xét mối quan hệ giữa các cấp chính quyền theo quy trình quản lý NS từ

lập dự toán, chấp hành, quyết toán NS và các khuyến nghị giải pháp nhằm cải

thiện hiệu quả quản lý NSNN của tỉnh An Giang.

- “Lê Toàn Thắng (2013), Luận án tiến sĩ "Phân cấp quản lý NSNN Việt

Nam hiện nay".Tác giả nghiên cứu về phân cấp quản lý NSNN ở Việt Nam trên

góc độ lý thuyết hành chính công, đã đánh giá phân cấp quản lý NSNN theo

bốn nội dung: Phân cấp thẩm quyền ban hành luật pháp, chính sách, tiêu chuẩn

và định mức NSNN; Phân cấp quản lý nguồn thu, nhiệm vụ chi NSNN; Phân

cấp thực hiện quy trình quản lý NSNN; Phân cấp trong giám sát, thanh tra, kiểm

toán NSNN. Trên cơ sở đó nghiên cứu cũng đề xuất các giải pháp và các điều kiện

để thực hiện giải pháp tăng cường phân cấp cho các địa phương ở Việt Nam.