Hoàn thiện kỹ thuật, phương pháp sử dụng thí nghiệm hóa học và thiết bị dạy học để nâng cao chất lượng dạy học hóa học lớp 10 ở các trường trung học phổ thông thành phố đà nẵng.

Khóa luận tốt nghiệp GVHD:ThS. Phan Văn An

SVTH: Nguyễn Thị Hoàng Anh - 08SHH Trang 1

Khóa luận tốt nghiệp GVHD:ThS. Phan Văn An

SVTH: Nguyễn Thị Hoàng Anh - 08SHH Trang 2

MỞ ĐẦU

I. Lí do chọn đề tài

Hiện nay, cuộc cách mạng khoa học công nghệ diễn ra mạnh mẽ trên phạm

vi thế giới, khoa học công nghệ đã trở thành “lực lượng sản xuất trực tiếp” trong đó

yếu tố trí tuệ có vai trò quyết định nhất trong mối tương quan với các yếu tố tài

nguyên thiên nhiên, vốn và sức lao động. Cuộc cách mạng khoa học công nghệ hiện

đại đang tiếp tục phát triển ngày càng cao, tăng nhanh lực lượng sản xuất đồng thời

thúc đẩy quá trình hợp tác và liên kết khu vực, liên kết quốc tế về kinh tế, thương

mại và nhiều lĩnh vực khác. Trước tình hình đó, nước ta có nhiều thời cơ thuận lợi

để phát triển đất nước, nhưng cũng có lắm thử thách, cạnh tranh gay gắt. Nhà nuớc

ta coi giáo dục và đào tạo, khoa hoc và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là nền

tảng và động lực thúc đẩy sự công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Để khoa học

và công nghệ được ứng dụng một cách tối ưu nhất đòi hỏi phải phấn đấu xây dựng

xã hội phồn vinh – xã hội “dựa vào tri thức”, tư duy sáng tạo, tài năng sáng chế của

con người . Đó là nhiệm vụ mà nền giáo dục nước ta đang phải giải quyết. Nghị

quyết tại Đại hội Đảng lần thứ X đã chỉ rõ phương hướng phấn đấu của nền giáo

dục nước ta trong giai đoạn mới là: nâng cao giáo dục toàn diện, đổi mới cơ cấu tổ

chức, nội dung, phương pháp dạy học, thực hiện “chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội

hóa” chấn hưng nền giáo dục Việt Nam. Nhằm nâng cao trình độ tư duy, phát huy

tích cực và tự học của học sinh, nhà nước ta đã sử dụng phương pháp hiện đại vào

giảng dạy, phân ban, thay sách giáo khoa.

Tuy nhiên, từ trước đến nay đa số giáo viên tại các trường phổ thông chủ yếu

sử dụng phương pháp thuyết trình trong dạy học hóa học. Hóa học là môn khoa học

thực nghiệm, nếu không có sự trải nghiệm thì sự lĩnh hội không thể sâu sắc và bền

chặt được. Một tiết dạy không thể nào dùng lời nói diễn đạt rõ ràng, hết ý, trọn vẹn

khối lượng kiến thức mà giáo viên muốn truyền đạt đến học sinh. Bổ sung cho lời

nói có tính trừu tượng thì thiết bị dạy học, thí nghiệm hóa học là cụ thể, hình thành

ở học sinh kỹ năng tư duy, nắm, hiểu sâu và vận dụng tốt kiến thức.

Do điều kiện còn hạn chế, thiết bị day học chưa đảm bảo đầy đủ, một số giáo

viên chưa thật sự lồng ghép thực nghiệm và lý thuyết của môn học với nhau, chưa

Khóa luận tốt nghiệp GVHD:ThS. Phan Văn An

SVTH: Nguyễn Thị Hoàng Anh - 08SHH Trang 3

thể hiện rõ ý nghĩa trực quan của thí nghiệm hóa học. Với mong muốn được góp

phần nhỏ của mình vào quá trình hoàn thiện kĩ thuật, phương pháp thí nghiệm cũng

như thiết bị dạy học, nhằm nâng cao chất lượng dạy học hóa học ở trường phổ

thông, từng bước xây dựng xã hội trí tuệ bên cạnh các môn khoa học khác. Tôi

quyết định chọn đề tài nghiên cứu: “Hoàn thiện kỹ thuật, phương pháp sử dụng

thí nghiệm hóa học và thiết bị dạy học để nâng cao chất lượng dạy học hóa học

lớp 10 ở các trường trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng”.

II. Mục đích nghiên cứu

- Tìm hiểu vai trò và hệ thống thí nghiệm hóa học, thiết bị dạy học trong dạy

học hóa học ở trường trung học phổ thông.

- Nghiên cứu hoàn thiện kỹ thuật, phương pháp sử dụng thí nghiệm hóa học,

thiết bị dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn hóa học lớp 10 ở trường

trung học phổ thông .

III. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài

- Nghiên cứu các định hướng, chiến lược phát triển giáo dục phổ thông nói

chung, dạy học hóa học nói riêng.

- Nghiên cứu hệ thống, vai trò, thực trạng sử dụng thí nghiệm hóa học, thiết

bị dạy học ở tường trung học phổ thông.

- Nghiên cứu đặc điểm học sinh thành phố Đà Nẵng trong việc dạy học hóa

học ở trường trung học phổ thông.

- Nghiên cứu hệ thống và hoàn thiện kỹ thuật, phương pháp sử dụng thí

nghiệm hóa học trong dạy học hóa học ở các trường THPT thành phố Đà Nẵng.

- Đề xuất hướng trang bị và sử dụng hợp lí phương tiện kỹ thuật trong dạy

học hóa học ở trường phổ thông thành phố Đà Nẵng.

IV. Phương pháp nghiên cứu của đề tài

1/ Nghiên cứu lí luận

- Nghiên cứu các văn bản, chỉ thị của Đảng, của nhà nước, của bộ giáo dục

và đào tạo về vấn đề nâng cao chất lượng dạy học ở trường THPT.

- Nghiên cứu tài liệu tham khảo đề cập vấn đề dạy học hóa học ở trường

trung học phổ thông.

Khóa luận tốt nghiệp GVHD:ThS. Phan Văn An

SVTH: Nguyễn Thị Hoàng Anh - 08SHH Trang 4

2/ Nghiên cứu thực tiễn

- Quan sát khách quan

- Dự giờ giáo viên giảng dạy

- Trao đổi trò chuyện

V. Đóng góp của đề tài

- Nghiên cứu hoàn thiện kĩ thuật, phương pháp sử dụng thí nghiệm hóa học

và thiết bị dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học hóa học lớp 10 ở trường

trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng nói riêng và các trường THPT nói chung.

- Đề xuất sử dụng thí nghiệm hóa học và thiết bị dạy học đổi mới phương

pháp dạy học theo hướng hoạt động hóa người học.

- Đề xuất hướng trang bị và sử dụng hợp lí phương tiện dạy học ở các trường

THPT thành phố Đà Nẵng.

Khóa luận tốt nghiệp GVHD:ThS. Phan Văn An

SVTH: Nguyễn Thị Hoàng Anh - 08SHH Trang 5

NỘI DUNG

CHƯƠNG 1:

CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC HOÀN THIỆN KĨ

THUẬT, PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM HÓA HỌC VÀ THIẾT

BỊ DẠY HỌC ĐỂ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC

Ở TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.

1.1. Phương hướng đổi mới phương pháp dạy học trên thế giới và nước ta

1.1.1. Khái niệm về phương pháp dạy học [9], [10]

Phương pháp: là một phạm trù hết sức quan trọng đối với mọi hoạt động.

Ngoài ra, phương pháp còn được hiểu là hệ thống các nguyên tắc, các thao tác có

thể nhằm từ những điều kiện nhất định ban đầu tới một mục đích định trước.

Phương pháp dạy: cách thức hoạt động của thầy trong việc tổ chức, chỉ đạo

hoạt động nhận thức của trò.

Phương pháp học: cách thức hoạt động của trò trong việc chủ động chiếm

lĩnh kiến thức, kĩ năng.

Theo Nguyễn Ngọc Quang: “Phương pháp dạy học là cách thức làm việc của

thầy và trò trong sự phối hợp thống nhất và dưới sự chỉ đạo của thầy nhằm làm cho

trò tự giác, tích cực, tự lực đạt tới mục đích dạy học”

Có nhiều cách định nghĩa về phương pháp dạy học tuy nhiên có thể hiểu

rằng: Phương pháp dạy học là cách thức, con đường hoạt động của thầy và trò dưới

sự chỉ đạo của thầy nhằm làm cho trò nắm vững kiến thức, kĩ năng và kĩ xảo phát

triển năng lực nhận thức, hình thành thế giới quan và nhân sinh quan XHCN.

Những quan điểm khác nhau về phương pháp dạy học chủ yếu xoay quanh

vai trò của người dạy, cách dạy và vai trò của người học, cách học.

1.1.2. Đổi mới phương pháp dạy học trên thế giới và nước ta [5], [7]

Bản chất của việc đổi mới phương pháp dạy học là tổ chức cho con người

được học tập trong hoạt động và bằng hoạt động tự giác, tích cực, sáng tạo trong đó

việc xây dựng phong cách học tập sáng tạo là cốt lõi. Đổi mới phương pháp giáo

Khóa luận tốt nghiệp GVHD:ThS. Phan Văn An

SVTH: Nguyễn Thị Hoàng Anh - 08SHH Trang 6

dục nói chung và phương pháp dạy học nói riêng ở nước ta cũng như trên toàn thế

giới là yêu cầu cấp bách của thời đại.

1/ Dạy học lấy học sinh làm trung tâm

Từ trước đến nay theo lối dạy học truyền thống “thầy đọc –trò chép” người

thầy là trung tâm của quá trình dạy học, học trò trở nên thụ động. Với lối truyền thụ

một chiều, chưa đánh giá đúng vai trò hoạt động năng động, sáng tạo của học sinh

trong xã hội phát triển. Vì vậy đổi mới phương pháp dạy học phải khắc phục được

yếu kém đó, đặt người học vào vị trí trung tâm, họ vừa là chủ thể vừa là mục tiêu

cuối cùng của quá trình dạy học.

Trước đây, người giáo viên chỉ cần nắm vững nội dung môn học để giảng

dạy, minh họa rõ ràng, mạch lạc là đủ, vì vậy hễ có kiến thức là dạy học được. Bây

giờ, đảm bảo kiểu dạy học mới có hiệu quả giáo viên không những nắm vững nội

dung môn học mà còn phải am hiểu sâu sắc học sinh để vận dụng linh hoạt trong

tình huống dạy học.

2/ Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng hoạt đông hóa người học

- Hoạt động hóa người học là hoạt động tự giác, tích cực, làm cho người học

có động cơ biến nhu cầu của xã hội thành nhu cầu nội tại của chính bản thân mình.

Việc làm của học sinh trở thành chủ thể tích cực sẽ tạo điều kiện để học sinh hình

thành ý thức tích cực, phát triển tư duy sáng tạo và năng lực giải quyết vấn đề.

- Hoạt động hóa người học đòi hỏi giáo viên phải nghiên cứu đối tượng học

sinh, nắm vững kiến thức sẵn có của học sinh để khơi dậy, phát huy những thuận

lợi, hạn chế những khó khăn, bổ sung những thiếu xót, khắc phục những sai lầm. Từ

đó, giúp người học chiếm lĩnh kiến thức mới, điều khiển quá trình học một cách

hiệu quả.

- Vấn đề đáng lưu ý hiện nay là quỹ thời gian dành cho việc học ở nhà

trường không đổi trong khi khối lượng kiến thức tăng lên nhiều và nhanh. Yêu cầu

đổi mới phương pháp dạy học không theo lối giảng dạy “truyền thụ một chiều”, dạy

như vậy học sinh sẽ thụ động trong việc nắm bắt kiến thức, thông tin. Với lượng

kiến thức ngày càng nhiều đòi hỏi đổi mới phương pháp học theo hướng hoạt đông

hóa người học – phát huy tích cực vào chủ thể. Muốn vậy, giáo viên phải chú trọng

Khóa luận tốt nghiệp GVHD:ThS. Phan Văn An

SVTH: Nguyễn Thị Hoàng Anh - 08SHH Trang 7

việc dạy học sinh việc học và dạy cách học: dạy học sinh khả năng tự học, chủ động

chiếm lĩnh tri thức, hình thành cho học sinh nhu cầu tự học kiến thức trong quá trình

học tập và công tác. Đổi mới hoàn toàn cách học nhồi nhét máy móc thay vào đó là

lối tư duy, suy luận sáng tạo để biến nhu cầu xã hội thành nhu cầu bản thân.

- Đổi mới phương pháp dạy học bắt buộc xác định đúng đắn hơn, thiết thực

hơn vai trò của người thầy. Mặc dù, dạy học theo hướng “hoạt đông hóa người

học”, “lấy học sinh làm trung tâm” nhưng vai trò của người giáo viên không những

không suy giảm mà còn nâng cao, đòi hỏi trách nhiệm hơn trong 4 công việc:

+ Thiết kế: lập kế hoạch, chuẩn bị quá trình dạy học cả về mặt mục đích, nội

dung, phương pháp, phương tiện và cả hình thức tổ chức.

+ Ủy thác: biến đồ dùng dạy học của giáo viên thành nhiệm vụ học tập tự

nguyện, tự giác của học sinh, chuyển giao kiến thức cho học sinh thông qua những

tình huống để trò hoạt động và thích nghi.

+ Điều khiển: đảm bảo quá trình dạy hoc đi đúng hướng, đúng mục tiêu giáo

dục đã định kể cả điều khiển về mặt tâm lí, bao gồm sự động viên hướng dẫn, trợ

giúp và đánh giá.

+ Thể chế hóa: xác định những kiến thức mới phát hiện, đồng nhất hóa những

kiến thức mang màu sắc cá thể, phụ thuộc hoàn cảnh và thời gian từng học sinh

hình thành tri thức khoa học của toàn xã hội, thuân thủ định vị kiến thức mới trong

hệ thống tri thức đã có, hướng dẫn vận dụng, ghi nhớ hoặc giải phóng khỏi trí nhớ

nếu không cần thiết.

3/ Áp dụng phương tiện kĩ thuật hiện đại

Để tạo ra các tổ hợp phương pháp mang tính công nghệ, nhiều thành tựu

khoa học kĩ thuật và công nghệ được ứng dụng vào khoa học giáo dục. Vì vậy, một

trong những xu hướng đổi mới phương pháp dạy học ở nước ta hiện nay cũng như

trên thế giới là hình thành những công nghệ dạy học.

4/ Cải tiến phương pháp kiểm tra, đánh giá học sinh

Việc xây dựng và hoàn chỉnh phương pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập

của học sinh ở trường trung học phổ thông là vấn đề quan trọng. Kiểm tra đánh giá

tốt thúc đẩy học sinh tự giác học tập một cách toàn diện, không có hiện tượng học

Khóa luận tốt nghiệp GVHD:ThS. Phan Văn An

SVTH: Nguyễn Thị Hoàng Anh - 08SHH Trang 8

lệch, học tủ, đồng thời giáo viên dễ dàng nắm được kiến thức sẵn có của học sinh.

Đây là khâu quan trọng để thầy và trò điều chỉnh phương pháp dạy học cho phù hợp

đúng lúc, đúng hướng. Muốn đánh giá có dạy tốt hay không phải kiểm tra có học tốt

không? “Chính nội dung và cách thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập sẽ chi phối

mạnh mẽ, điều chỉnh ngay lập tức cách học của học sinh và cách dạy của thầy”

1.1.3. Đổi mới phương pháp dạy học bộ môn hóa học ở trường phổ thông [5],

[8]

- Hoàn thiện chất lượng phương pháp dạy học hiện có và sử dụng tổng hợp

các phương pháp dạy học.

- Khai thác các đặc thù môn hóa học, tổ chức cho người học được học tập

trong hoạt động và bằng hoạt động, tự giác, tích cực, sáng tạo. Tạo ra các hình thức

hoạt động đa dạng, phong phú của học sinh trong giờ học có nghĩa là tăng cường thí

nghiệm hóa học, các phương tiện trực quan trong dạy học hóa học, phối hợp nhiều

hình thức hoạt động của học sinh, nhiều phương pháp dạy học của giáo viên.

- Tăng cường năng lực vận dụng tri thức đã học vào cuộc sống và sản xuất

luôn đổi mới. Điều đó thể hiện rõ ràng:

+ Tăng cường sử dụng bài tập và các dạng toán đòi hỏi học sinh phải suy

luận sáng tạo trong đó có những bài tập sử dụng hình vẽ. Bài tập yêu cầu vận dụng

kiến thức ở nhiều phần khác nhau của một lớp hoặc nhiều lớp.

+ Thường xuyên sử dụng phương pháp dạy học phức hợp - dạy học đặt và

giải quyết vấn đề, dạy cho học sinh giải quyết vấn đề học tập từ thấp đến cao.

- Đổi mới hoạt động học tập và tăng thời gian dành cho học sinh hoạt động

trong giờ học có thể thực hiện:

+ Giảm thuyết trình của giáo viên xuống dưới 50% cho tiết học, tăng đàm

thoại giữa thầy và trò, ưu tiên sử dụng phương pháp đàm thoại Ơrixtic để học sinh

được thảo luận, tranh luận.

+ Yêu cầu học sinh trả lời những câu hỏi tổng hợp, đòi hỏi học sinh phải so

sánh khái quát, suy luận nhằm khắc sâu kiến thức khi nghiên cứu SGK tại lớp.