Hoàn thiện hệ thống biện pháp bảo hộ phi thuế của Việt Nam trong tiến trình gia nhập WTO.DOC

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

Ch¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th¬ng m¹i quèc tÕ

PhÇn Më ®Çu

1. Lý do chän ®Ò tµi

Nhu cÇu b¶o hé tõ xa tíi nay lu«n tån t¹i trong mçi quèc gia. Cã thÓ nãi nhu cÇu nµy

lµ thiÕt yÕu, bëi v× mçi quèc gia dï m¹nh hay yÕu ®Òu muèn x©y dùng c¸c ngµnh s¶n

xuÊt trong níc v÷ng m¹nh vµ ph¸t triÓn ®ång ®Òu. Bíc sang thÕ kû 21, khi mµ tiÕn

tr×nh toµn cÇu hãa vµ khu vùc hãa còng ®· ®i ®îc mét chÆng ®êng kh¸ dµi víi sù ra

®êi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ nh WTO, EU, NAFTA, AFTA... víi nh÷ng quy t¾c thèng

nhÊt nh»m ph¸t triÓn th¬ng m¹i quèc tÕ, vÊn ®Ò b¶o hé l¹i mang nhiÒu mµu s¾c cña

thêi kú míi.

Trong xu thÕ ®ã, ViÖt Nam ®· nç lùc hÕt m×nh ®Ó trë thµnh thµnh viªn cña ASEAN

(1995), ASEM (1996), APEC (1998) vµ hiÖn nay, chóng ta l¹i ®ang cè g¾ng ®øng

vµo hµng ngò 147 níc thµnh viªn WTO ®Ó cã thÓ héi nhËp kinh tÕ mét c¸ch toµn

diÖn. Tuy nhiªn, víi mét nÒn kinh tÕ mµ søc c¹nh tranh cßn kÐm, nÕu héi nhËp, ViÖt

Nam hÇu nh kh«ng thÓ b¶o hé ®îc nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt trong níc, do ph¶i ¸p dông

mét biÓu thuÕ quan thèng nhÊt vµ c¸c quy t¾c chung. TÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi

thuÕ mµ ViÖt Nam ®ang ¸p dông chñ yÕu thiªn vÒ biÖn ph¸p h¹n chÕ sè lîng mµ hÇu

nh sÏ ph¶i xãa bá theo yªu cÇu cña WTO. Trong khi ®ã, nh÷ng mÆt hµng mµ chóng

ta cã lîi thÕ c¹nh tranh nh hµng n«ng, thñy h¶i s¶n khi xuÊt khÈu ra níc ngoµi vÉn

ph¶i chÞu sù o Ðp cña c¸c quèc gia kh¸c, víi nh÷ng ®iÒu kho¶n b¶o hé ®îc viÖn dÉn

lµ phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña WTO (nh trêng hîp bÞ ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ c¸

ba - sa xuÊt khÈu sang thÞ trêng Hoa Kú, h¹n chÕ nhËp khÈu t«m vµo thÞ trêng EU do

vi ph¹m quy t¾c an toµn thùc phÈm...).

Tríc thùc tr¹ng ®ã, c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ míi, thÝch hîp trong qu¸ tr×nh ®µm

ph¸n gia nhËp WTO, ®Ó lµm sao võa ®¹t ®îc môc tiªu héi nhËp võa cã thÓ ®¶m b¶o

lîi Ých quèc gia ph¶i ®îc nghiªn cøu. ViÖc chuÈn bÞ vµ x©y dùng mét khung ph¸p lý

vÒ c¸c chÝnh s¸ch b¶o hé ngay tõ b©y giê còng kh«ng ph¶i lµ sím ®Ó chuÈn bÞ cho

mét t¬ng lai xa s¾p tíi. §ã chÝnh lµ lý do em chän vÊn ®Ò: “Hoµn thiÖn hÖ thèng

biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO” lµm ®Ò

tµi kho¸ luËn tèt nghiÖp.

2. Môc ®Ých vµ ý nghÜa cña ®Ò tµi

§Ò tµi kho¸ luËn tèt nghiÖp “Hoµn thiÖn hÖ thèng biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ cña

ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO” nh»m ph©n tÝch vµ chØ râ sù cÇn thiÕt

Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc

7

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

Ch¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th¬ng m¹i quèc tÕ

ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh

ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh ¸p dông hÖ thèng

hµng rµo phi thuÕ quan cña ViÖt Nam trong thêi gian qua, chØ ra nh÷ng ®iÓm cha phï

hîp trong viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ cña ViÖt Nam ®Ó tõ ®ã ®Ò xuÊt

mét sè gi¶i ph¸p kh¾c phôc vµ hoµn thiÖn hÖ thèng phÝ thuÕ quan cña ViÖt Nam

trong tiÕn tr×nh ViÖt Nam gia nhËp Tæ chøc Th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO).

§©y lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn to lín, gióp ViÖt Nam nhËn thøc râ viÖc

¸p dông HÖ thèng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh thÕ nµo, b»ng c¸ch nµo ®Ó phï hîp

víi quy ®Þnh cña WTO, khi ViÖt Nam ®· tiÕn gÇn tíi ®Ých trë thµnh thµnh viªn chÝnh

thøc cña Tæ chøc th¬ng m¹i cã tÝnh toµn cÇu nµy.

3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu

§èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy lµ c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o hé phi thuÕ quan cña

WTO, thùc tiÔn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé nµy cña ViÖt Nam, trªn c¬ së tham

kh¶o qu¸ tr×nh ¸p dông hµng rµo phi thuÕ quan cña Trung Quèc, Mü, Ên §é.

Ph¹m vi nghiªn cøu cña khãa luËn chØ tËp trung ph©n tÝch c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ

quan. BiÖn ph¸p thuÕ quan cã nªu ra chØ ®Ó so s¸nh.

4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu

Khãa luËn nµy kÕt hîp chÆt chÏ c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:

- Ph¬ng ph¸p kÕt hîp lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ó ph©n tÝch nÒn t¶ng lý luËn cña c¸c biÖn

ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan, còng nh nh÷ng quy ®Þnh thùc tiÔn cña WTO vÒ vÊn ®Ò

nµy, lµm c¬ së cho ph©n tÝch qu¸ tr×nh ¸p dông hÖ thèng hµng rµo phi thuÕ quan cña

ViÖt Nam trong thêi gian qua.

- Ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö ®Ó ph©n tÝch qu¸ tr×nh ¸p dông hÖ

thèng hµng rµo phi thuÕ quan cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn

cña nÒn kinh tÕ, còng nh trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cña

ViÖt Nam.

- Ph¬ng ph¸p thèng kª, ph©n tÝch tæng hîp vµ so s¸nh ®Ó nªu bËt nh÷ng u nhîc ®iÓm

cña viÖc sö dông hµng rµo phi thuÕ quan cña ViÖt Nam còng nh nh÷ng kinh nghiÖm

¸p dông cña mét sè níc trong khu vùc vµ thÕ giíi ®Ó lµm c¬ së cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c

biÖn ph¸p hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan cña ViÖt Nam

trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO.

5. CÊu tróc cña kho¸ luËn

Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc

8

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

Ch¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th¬ng m¹i quèc tÕ

Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, khãa luËn bao gåm 3 ch¬ng:

Ch¬ng 1: Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th¬ng m¹i quèc tÕ.

Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan cña ViÖt Nam

trong tiÕn tr×nh héi nhËp.

Ch¬ng 3: Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan cña

ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO.

Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc

9

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

Ch¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th¬ng m¹i quèc tÕ

Ch¬ng I

Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan

trong th¬ng m¹i quèc tÕ

Kh¸i niÖm vµ sù cÇn thiÕt cña hµng rµo phi thuÕ quan trong th¬ng m¹i quèc tÕ

ChÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ lµ mét hÖ thèng c¸c quan ®iÓm, biÖn ph¸p vµ c¸c

c«ng cô mµ c¸c quèc gia sö dông nh»m ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng phï

hîp víi c¸c lîi thÕ quèc gia nh»m ®em l¹i lîi Ých cao nhÊt cho níc m×nh. Khi tham

gia th¬ng m¹i quèc tÕ, mçi níc võa ph¸t huy ®îc nh÷ng thÕ m¹nh cña m×nh võa tËn

dông nh÷ng lîi Ých mµ ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ®em l¹i. Nhng mÆt kh¸c còng sÏ béc

lé nh÷ng mÆt yÕu kÐm cña nÒn kinh tÕ quèc gia ®ã. Do vËy, c¸c quèc gia ph¶i sö

dông mét hÖ thèng c¸c c«ng cô ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. Trong ®ã ph¶i

kÓ ®Õn viÖc sö dông hµng rµo phi thuÕ quan – mét c«ng cô ®îc coi lµ linh ho¹t cã

t¸c ®éng nhanh, m¹nh tríc nh÷ng t×nh thÕ khÈn cÊp. Sö dông hµng rµo phi thuÕ quan

sao cho hîp lý vµ hiÖu qu¶ sÏ b¶o vÖ thÞ trêng néi ®Þa mçi níc tr¸nh ®îc t¸c ®éng

tiªu cùc cña hµng ho¸ ngo¹i nhËp.

1.1.1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i hµng rµo phi thuÕ quan

a. Kh¸i niÖm

HiÖn nay, trªn thÕ giíi cha cã mét kh¸i niÖm thèng nhÊt nµo vÒ hµng rµo phi

thuÕ quan (Non-Tariff Trade Barriers- NTBs). Mçi mét tæ chøc, quèc gia l¹i cã quan

niÖm kh¸c nhau vÒ hµng rµo phi thuÕ quan .

Tæ chøc Th¬ng m¹i ThÕ giíi - WTO quan niÖm r»ng: “Hµng rµo phi thuÕ quan

lµ nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ quan mang tÝnh c¶n trë ®èi víi th¬ng m¹i mµ kh«ng dùa

trªn c¬ së ph¸p lý, khoa häc hoÆc b×nh ®¼ng”[16, tr - 13]. Theo ®ã, WTO ®· ®a ra

®Þnh nghÜa biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh sau: “BiÖn ph¸p phi thuÕ quan lµ nh÷ng biÖn

ph¸p ngoµi thuÕ quan, liªn quan hoÆc ¶nh hëng ®Õn sù lu©n chuyÓn hµng ho¸ gi÷a

c¸c níc”[16, tr 13].

Trong khi ®ã, Phßng Th¬ng M¹i Mü (USTR) l¹i quan niÖm: B¶o hé phi thuÕ

quan lµ tÊt c¶ nh÷ng quy ®Þnh ®îc ban hµnh díi d¹ng v¨n b¶n luËt hoÆc nh÷ng quy

®Þnh, chÝnh s¸ch hoÆc c¸c biÖn ph¸p kh¸c cña nhµ níc, ngoµi c¸c biÖn ph¸p thuÕ

quan víi môc ®Ých b¶o vÖ hµng s¶n xuÊt trong níc khái sù c¹nh tranh cña hµng ngo¹i

Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc

10

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

Ch¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th¬ng m¹i quèc tÕ

nhËp vµ thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt mét sè ngµnh kinh tÕ träng ®iÓm vµ kÝch thÝch

xuÊt khÈu hoÆc v× c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi kh¸c.[ 15, 19, 21]

N¨m 1995, theo nghiªn cøu cña Héi ®ång hîp t¸c kinh tÕ Th¸i B×nh D¬ng

(PECC) ®· nhËn xÐt: “ Hµng rµo phi thuÕ quan lµ mäi c«ng cô phi thuÕ quan can

thiÖp vµo th¬ng m¹i, b»ng c¸ch nµy lµm biÕn d¹ng s¶n xuÊt trong níc” [ 16, tr 11].

Tæ chøc Hîp t¸c vµ Ph¸t triÓn kinh tÕ (OEDC) n¨m 1997 còng ®a ra mét ®Þnh

nghÜa kh¸c: “ Hµng rµo phi thuÕ quan lµ nh÷ng biÖn ph¸p biªn giíi n»m ngoµi ph¹m

vi thuÕ quan cã thÓ ®îc c¸c quèc gia sö dông, th«ng thêng dùa trªn c¬ së lùa chän,

nh»m h¹n chÕ nhËp khÈu” [ 16, tr 11].

ë ViÖt Nam, trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, c¸c nhµ kinh tÕ thêng sö dông kh¸i

niÖm vÒ hµng rµo phi thuÕ quan cña Bé Th¬ng M¹i: “Ngoµi thuÕ quan ra, tÊt c¶ c¸c

biÖn ph¸p kh¸c, dï lµ theo quy ®Þnh ph¸p lý hay tån t¹i trªn thùc tÕ, ¶nh hëng ®Õn

møc ®é vµ ph¬ng híng nhËp khÈu ®îc gäi lµ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan” [4,tr 293]

Tãm l¹i, kh¸i niÖm hµng rµo phi thuÕ quan rÊt phong phó, tuú thuéc vµo gãc ®é

nghiªn cøu hay môc ®Ých ¸p dông mµ ngêi ta sö dông kh¸i niÖm cho phï hîp.

b. Ph©n lo¹i

Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i hµng rµo phi thuÕ quan. Ch¼ng h¹n, trong cuèn “C¹nh

tranh trong th¬ng m¹i quèc tÕ ” cña Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, toµn bé hÖ

thèng hµng rµo phi thuÕ quan trªn thÕ giíi nh×n chung cã thÓ chia thµnh 5 nhãm sau:

Nhãm1: Nh÷ng viÖc ChÝnh phñ thêng tham gia ®Ó h¹n chÕ th¬ng m¹i.

Nhãm 2: C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh vµ do h¶i

quan thùc hiÖn.

Nhãm 3: Hµng rµo cã tÝnh chÊt kü thuËt ®èi víi th¬ng m¹i.

Nhãm 4: H¹n chÕ ®Æc thï, nh h¹n chÕ cÊp phÐp nhËp khÈu, h¹n chÕ xuÊt khÈu,

quy chÕ vÒ gi¸ trong níc.

Nhãm 5: LÖ phÝ nhËp khÈu, nh tiÒn ký quü, thuÕ ®iÒu tiÕt nhËp khÈu, h¹n chÕ

cho vay cã tÝnh chÊt ph©n biÖt ®èi xö....

HoÆc trong cuèn s¸ch “Th¬ng m¹i quèc tÕ vµ an ninh l¬ng thùc” cña Nhµ xuÊt

b¶n ChÝnh trÞ quèc gia n¨m 2001, hµng rµo phi thuÕ quan ®îc ph©n lo¹i nh sau:

- H¹n ng¹ch (quota) tøc h¹n chÕ sè lîng mét mÆt hµng nhÊt ®Þnh cã thÓ cho

phÐp nhËp (cã khi chØ quy ®Þnh ®èi víi mét níc nµo ®ã, ch¼ng h¹n xe « t« cña NhËt

b¸n sang Mü).

Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc

11

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

Ch¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th¬ng m¹i quèc tÕ

- Quy ®Þnh tiªu chuÈn hoÆc d¸n nh·n trªn mÆt hµng mµ nhµ s¶n xuÊt níc ngoµi

kh«ng cã tËp qu¸n lµm nh vËy.

- C¸c chÝnh s¸ch yªu cÇu c«ng chøc ph¶i mua s¾m hµng néi.

- C¸c chiÕn dÞch vËn ®éng d©n chóng tiªu dïng hµng trong níc.

Bªn c¹ng ®ã, Bé Th¬ng m¹i ViÖt Nam còng ®· ph©n lo¹i hµng rµo phi thuÕ

quan b»ng c¸ch liÖt kª mét sè c¸c nhãm hµng rµo phi thuÕ quan chÝnh nh sau:

- C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh lîng (nh cÊm, h¹n ng¹ch, giÊy phÐp);

- C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý gi¸ (nh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ quan tèi thiÓu, gi¸ nhËp khÈu

tèi ®a, phÝ thay ®æi, phô thu);

- C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý ®Çu mèi (nh ®Çu mèi xuÊt khÈu, nhËp khÈu);

- C¸c biÖn ph¸p kü thuËt (nh quy ®Þnh kü thuËt, tiªu chuÈn, thñ tôc x¸c ®Þnh sù

phï hîp, yªu cÇu vÒ nh·n m¸c, kiÓm dÞch ®éng thùc vËt);

- C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ th¬ng m¹i t¹m thêi (tù vÖ, trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi

kh¸ng, biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸);

- C¸c biÖn ph¸p liªn quan tíi ®Çu t (thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu phô thuéc tû lÖ

néi ®Þa hãa, h¹n chÕ tiÕp cËn ngo¹i tÖ, yªu cÇu xuÊt khÈu, u ®·i g¾n víi thµnh tÝch

xuÊt khÈu);

- C¸c biÖn ph¸p kh¸c (tem thuÕ, biÓu thuÕ nhËp khÈu hay thay ®æi, yªu cÇu ®¶m

b¶o thanh to¸n, yªu cÇu kÕt hèi, thñ tôc hµnh chÝnh, thñ tôc h¶i quan, mua s¾m chÝnh

phñ, quy t¾c xuÊt xø).

1.1.2. Sù cÇn thiÕt cña b¶o hé phi thuÕ quan trong xu thÕ toµn cÇu ho¸

B¶o hé phi thuÕ lµ cÇn thiÕt trong giai ®o¹n héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ

Thùc tiÔn ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ cho thÊy: nhu cÇu b¶o hé s¶n xuÊt trong

níc lµ cÇn thiÕt trong bÊt cø giai ®o¹n nµo, thêi kú nµo, ngay c¶ víi c¸c quèc gia

hïng m¹nh nh Hoa Kú, NhËt B¶n, EU... Ngay tõ thêi Chñ nghÜa träng th¬ng, vai trß

cña Nhµ níc ®· ®îc ®Ò cao th«ng qua viÖc viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan

nh qu¶n lý lîng vµng, ban hµnh c¸c quy ®Þnh nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ h¹n

chÕ nhËp khÈu. Trong suèt nh÷ng thÕ kû qua, bªn c¹nh viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p

thuÕ quan t¹o nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ níc, c¸c quèc gia còng ¸p dông nhiÒu

biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ nh h¹n chÕ nhËp khÈu, qu¶n lý ngo¹i hèi ®Ó b¶o vÖ s¶n

xuÊt trong níc.

Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc

12

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

Ch¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th¬ng m¹i quèc tÕ

B¾t ®Çu tõ gi÷a thÕ kû 20, xu thÕ toµn cÇu hãa, khu vùc hãa lan nhanh, c¸c quèc

gia ®Òu thÊy ®îc lîi Ých vµ tÇm quan träng cña xu thÕ nµy vµ hÇu nh ®Òu chñ ®éng

héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Hµng lo¹t c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ra ®êi nh Céng ®ång

kinh tÕ chung Ch©u ¢u (EU), Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), Khu vùc mËu dÞch

tù do ASEAN. Trong ®ã, WTO lµ tæ chøc cã quy m« lín nhÊt, cã tÇm ¶nh hëng réng

nhÊt. WTO khuyÕn khÝch tù do hãa th¬ng m¹i quèc tÕ vµ yªu cÇu dì bá c¸c hµng rµo

phi thuÕ quan. VÒ c¨n b¶n, so víi giai ®o¹n tríc, c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan

®· ®îc c¾t gi¶m rÊt nhiÒu, nhng do nh÷ng Ých lîi vµ hiÖu qu¶ cña biÖn ph¸p nµy mµ

hiÖn nay nã vÉn ®îc tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ¸p dông díi h×nh thøc nµy hay

h×nh thøc kh¸c.

Do tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi kh«ng ®ång ®Òu, chÊt lîng

hµng hãa, dÞch vô vµ gi¸ c¶ gi÷a níc nµy víi níc kh¸c cã sù kh¸c biÖt lín. V× vËy,

c¸c níc thêng cã xu híng ph©n c«ng lao ®éng ®Ó tËp trung nguån lùc s¶n xuÊt nh÷ng

mÆt hµng mµ m×nh cã lîi thÕ h¬n. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i quèc gia nµo còng dÔ dµng

chÊp nhËn tõ bá mét mÆt hµng ®ang cã u thÕ hoÆc cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ®Ó chuyÓn

sang s¶n xuÊt mét mÆt hµng kh¸c, chÝnh ®iÒu nµy lµm ph¸t sinh nhu cÇu b¶o hé. VÝ

dô: Trung Quèc duy tr× møc b¶o hé rÊt cao cho ngµnh c«ng nghiÖp « t«, mÆc dï hä

kh«ng cã lîi thÕ ®Ó s¶n xuÊt mÆt hµng nµy nh Hoa Kú vµ NhËt B¶n, ngîc l¹i NhËt

B¶n l¹i duy tr× b¶o hé cao víi ngµnh n«ng nghiÖp. Thùc tÕ nµy cã thÓ do nhiÒu

nguyªn nh©n:

Thø nhÊt, cã thÞ trêng quèc tÕ tøc lµ cã sù trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia.

Gi¶ sö mét quèc gia kh«ng cã lîi thÕ ®Ó s¶n xuÊt mét mÆt hµng nµo ®ã, nÕu ®Ó nã

c¹nh tr¹nh tù do th× lÏ dÜ nhiªn lµ sÏ bÞ ®µo th¶i. Trong mét sè trêng hîp, c¸c quèc

gia nµy vÉn duy tr× s¶n xuÊt mÆt hµng ®ã, do nh÷ng vÊn ®Ò nh¹y c¶m hay môc ®Ých

kinh tÕ – x· héi kh¸c, lµm ph¸t sinh nhu cÇu b¶o hé.

Thø hai, vÒ thùc tiÔn, ë tÊt c¶ c¸c quèc gia t¨ng trëng cao nhê xuÊt khÈu, dï ®·

gÇn ®¹t tíi tû xuÊt tù do ho¸ hoµn toµn, hä vÉn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p b¶o hé thÞ

trêng trong níc. Râ rµng vÊn ®Ò b¶o hé thÞ trêng trong níc b»ng biÖn ph¸p phi thuÕ ë

c¸c quèc gia nµy vÉn tån t¹i, mÆc dï hä lµ ngêi khëi xíng vµ dÉn d¾t viÖc c¾t gi¶m

b¶o hé vµ tiÕn tíi tù do ho¸ hoµn toµn th¬ng m¹i thÕ giíi.

VÝ dô: Dï lµ mét nÒn kinh tÕ m¹nh nhÊt thÕ giíi, khëi xíng cho xu thÕ tù do

hãa th¬ng m¹i vµ cã tÇm ¶nh hëng lín trong WTO, Hoa Kú vÉn ¸p dông c¸c biÖn

Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc

13

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

Ch¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th¬ng m¹i quèc tÕ

ph¸p b¶o hé s¶n xuÊt trong níc, dï chØ víi mét ngµnh s¶n xuÊt nhá nh c¸ da tr¬n (Vô

kiÖn b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra - c¸ ba sa cña ViÖt Nam vµo thÞ trêng Hoa Kú).

Thø ba, vÊn ®Ò b¶o hé mËu dÞch cµng ®Æc biÖt ®îc chó träng ë nh÷ng quèc gia

®ang ph¸t triÓn, khi mµ lîi thÕ c¹nh tranh cha cao vµ nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt trong níc

cßn non trÎ. VÝ dô: ViÖt Nam ®ang nç lùc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, nhng héi nhËp th×

l¹i ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc lín tríc sù x©m nhËp cña hµng ho¸ níc ngoµi.

Cã thÓ nãi, c¸c ngµnh s¶n xuÊt cña ViÖt Nam cã rÊt Ýt lîi thÕ c¹nh tranh (ngay c¶ víi

mét sè mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu cao nh g¹o, cµ phª...), c¸c mÆt hµng kh¸c

nh ®iÖn tö, s¶n phÈm cã hµm lîng khoa häc kü thuËt cao, nÕu tù do c¹nh tranh víi

hµng nhËp ngo¹i th× sÏ bÞ ®¸nh b¹i ngay trªn thÞ trêng néi ®Þa. Do ®ã, víi nh÷ng

ngµnh s¶n xuÊt cÇn ®îc chó träng cã liªn quan mËt thiÕt tíi sù ph¸t triÓn cña nÒn

kinh tÕ th× cÇn ph¶i cã sù b¶o hé hîp lý vµ thÝch ®¸ng ®Ó cã thÓ ®ñ søc ®øng v÷ng vµ

c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc tÕ.

Tãm l¹i, chÝnh s¸ch th¬ng m¹i tù do cã môc tiªu lµ thóc ®Èy chuyªn m«n hãa

quèc tÕ, tèi ®a hãa lîi Ých kinh tÕ ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ nhng chÝnh s¸ch tù do th¬ng

m¹i kh«ng ph¶i lóc nµo còng mang l¹i lîi Ých nh vËy. Thùc tiÔn cho thÊy, xu thÕ tù

do hãa th¬ng m¹i lu«n song hµnh cïng víi nhu cÇu b¶o hé trong nh÷ng ®iÒu kiÖn

nhÊt ®Þnh. Tù do hãa kh«ng ph¶i lµ mét kh¸i niÖm mang tÝnh ‘tuyÖt ®èi’. Do mçi

quèc gia cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau, xuÊt ph¸t ®iÓm víi qu¸ tr×nh héi nhËp kh¸c

nhau, môc tiªu kinh tÕ, chÝnh trÞ kh«ng ®ång nhÊt nªn viÖc ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch

th¬ng m¹i víi néi dung b¶o hé hay tù do hãa lµ kh¸c nhau. Nhu cÇu b¶o hé kh«ng

chØ víi nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn mµ ngay c¶ ®èi víi nh÷ng níc ph¸t triÓn.

B¶o hé phi thuÕ lµ cÇn thiÕt xÐt trªn yÕu tè c¹nh tranh quèc gia vµ ph©n

phèi nguån lùc

Do vÞ thÕ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi lµ kh«ng gièng nhau vµ lîi thÕ so s¸nh

còng kh¸c nhau, nªn trong qu¸ tr×nh tù do hãa th¬ng m¹i, c¸c quèc gia thêng n¶y

sinh m©u thuÉn vÒ lîi Ých. §iÒu nµy lµm cho c¸c chÝnh s¸ch tù do hãa th¬ng m¹i bÞ

c¶n trë, chñ yÕu xuÊt ph¸t tõ sù kÐm hiÖu qu¶ trong ph©n phèi nguån lùc vµ thÊt b¹i

cña thÞ trêng trong níc. Gi¶ sö díi t¸c ®éng cña tù do hãa th¬ng m¹i, khu vùc s¶n

xuÊt cã hiÖu qu¶ nh ngµnh ®iÖn tö cã c¬ héi më réng quy m« s¶n xuÊt; nhng ®ång

thêi, c¸c doanh nghiÖp kÐm hiÖu qu¶ sÏ gi¶m dÇn quy m« nh ngµnh mÝa ®êng. Tuy

nhiªn, nhµ ®Çu t kh«ng thÓ chuyÓn híng kinh doanh tõ ngµnh mÝa ®êng sang c¸c

Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc

14

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

Ch¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th¬ng m¹i quèc tÕ

ngµnh kh¸c (vÝ dô ®iÖn tö) vµ ngêi lao ®éng trong ngµnh mÝa kh«ng thÓ sang lµm

trong ngµnh ®iÖn tö, nªn sù chuyÓn ®æi vèn ®Çu t vµ lao ®éng kh«ng thÓ diÔn ra mét

c¸ch b×nh thêng mµ ngîc l¹i ®· lµm t¨ng ®éi ngò thÊt nghiÖp, b¸n thÊt nghiÖp vµ g©y

®×nh trÖ s¶n xuÊt, kinh doanh.

Lîi Ých cña tù do th¬ng m¹i lµ râ rµng; tuy nhiªn, thùc tÕ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi

s¶n xuÊt vµ ph©n phèi l¹i nguån lùc nh»m ®¸p øng qu¸ tr×nh chuyªn m«n hãa ë c¸c

quèc gia l¹i kh«ng x¶y ra dÔ dµng. §iÒu nµy lµm ph¸t sinh nhu cÇu b¶o hé s¶n xuÊt

trong níc cña c¸c quèc gia tríc søc Ðp cña tù do hãa th¬ng m¹i.

1.1.3. Môc ®Ých cña b¶o hé phÝ thuÕ quan

Môc ®Ých cña b¶o hé phi thuÕ quan trong giai ®o¹n héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®èi

víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn lµ b¶o vÖ c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong níc tríc sù c¹nh

tranh cña hµng hãa níc ngoµi nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ

t¹o ®µ t¨ng trëng tríc søc Ðp cña toµn cÇu hãa.

Bëi vËy, kh«ng nªn hiÓu c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ nh lµ mét rµo c¶n trong qu¸

tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ tù do hãa th¬ng m¹i. C¸c NTB cã thÓ bao gåm c¸c

biÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu nh c¸c biÖn ph¸p tµi trî hoÆc trî gi¸ hoÆc c¸c biÖn

ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu ®îc quèc tÕ c«ng nhËn nh sö dông c¸c quy ®Þnh vÒ kü thuËt,

vÖ sinh dÞch tÔ.

Môc ®Ých cña b¶o hé lµ ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kh«ng thÓ b¶o hé trµn

lan, mµ ph¶i tu©n theo mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n sau:

- ChØ b¶o hé nh÷ng mÆt hµng mµ s¶n xuÊt trong níc ®¸p øng nhu cÇu t¨ng tr￾ëng kinh tÕ, cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn trong t¬ng lai, t¹o ®îc nguån thu ng©n s¸ch vµ

gi¶i quyÕt lao ®éng

- ViÖc b¶o hé ®ã ®îc thèng nhÊt cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, kÓ c¶ c¸c xÝ

nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi.

- ChÝnh s¸ch b¶o hé ®îc quy ®Þnh trong tõng trêng hîp, tõng thêi kú vµ kh«ng

b¶o hé vÜnh viÔn cho bÊt kú hµng hãa nµo.

- B¶o hé thÞ trêng trong níc ph¶i phï hîp víi tiÕn tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ

c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ mµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ký kÕt.

VÊn ®Ò b¶o hé nh thÕ nµo cho phï hîp víi c¸c quy ®Þnh vµ th«ng lÖ cña c¸c tæ

chøc kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· tham gia (AFTA, APEC..) hay

®ang xóc tiÕn qu¸ tr×nh gia nhËp (WTO) ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng bíc ®i thËn träng vµ

Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc

15