Hình tượng người nam trong ca dao người việt.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

----------------

LÊ THỊ ĐÀI TRANG

HÌNH TƯỢNG NGƯỜI NAM

TRONG CA DAO NGƯỜI VIỆT

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

NGÀNH SƯ PHẠM NGỮ VĂN

Đà Nẵng, tháng 05/2014

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

----------------

HÌNH TƯỢNG NGƯỜI NAM

TRONG CA DAO NGƯỜI VIỆT

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

NGÀNH SƯ PHẠM NGỮ VĂN

Người hướng dẫn:

TS. Lê Đức Luận

Người thực hiện:

LÊ THỊ ĐÀI TRANG

(Khóa 2010 -2014)

Đà Nẵng, tháng 05/2014

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên là Lê Thị Đài Trang, sinh viên lớp 10SNV - Khoa Ngữ Văn -

Trường Đại Học Sư Phạm - Đại Học Đà Nẵng. Tôi xin cam đoan rằng công

trình “ Hình tượng người nam trong ca dao người Việt” là kết quả của quá

trình tìm hiểu, nghiên cứu của tôi dưới sự hướng dẫn của TS. Lê Đức Luận.

Tôi xin chịu trách nhiệm về tính khoa học và trung thực của khóa luận

này.

Đà Nẵng, ngày 30 tháng 05 năm 2014

Sinh viên thực hiện

Lê Thị Đài Trang

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy Lê Đức Luận, người trực

tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tận tình chu đáo tôi trong quá trình thực hiện đề tài.

Và để hoàn thành khóa luận này, chúng tôi rất trân trọng cảm ơn các

quý thầy cô trong khoa Ngữ Văn trong suốt quá trình giảng dạy đã cung cấp

kiến thức nền tảng để tôi có thể nghiên cứu được đề tài.

Đồng thời, tôi cũng muốn gửi lời biết ơn đến tập thể thầy cô giáo thư

viện đã hết sức tạo điều kiện để cung cấp những tài liệu cần thiết cho quá

trình nghiên cứu của tôi.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến quý thầy cô đã dành thời gian quý báu

của mình để đọc và góp ý cho khóa luận của tôi.

Xin cảm ơn gia đình và bạn bè đã luôn quan tâm, động viên, giúp đỡ

trong suốt quá trình tôi thực hiện khóa luận này.

Đà Nẵng, ngày 30 tháng 05 năm 2014

Sinh viên thực hiện

Lê Thị Đài Trang

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài........................................................................................... 1

2. Lịch sử nghiên cứu........................................................................................ 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 3

4. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 3

5. Bố cục luận văn............................................................................................. 4

NỘI DUNG....................................................................................................... 5

Chương 1. KHÁI QUÁT CHUNG................................................................. 5

1.1. Khát quát về ca dao.................................................................................... 5

1.1.1. Khái niệm ca dao .................................................................................... 5

1.1.2. Phân biệt ca dao với tục ngữ................................................................... 7

1.1.3. Đặc trưng ca dao..................................................................................... 9

1.2. Hình tượng nghệ thuật và các kiểu nhân vật trong ca dao....................... 11

1.2.1. Khái niệm về hình tượng nghệ thuật..................................................... 11

1.2.2. Các kiểu nhân vật trong ca dao ............................................................. 13

1.3. Đặc trưng giới tính và xã hội phụ quyền Nho giáo.................................. 15

1.3.1. Đặc trưng xã hội phụ quyền Nho giáo.................................................. 15

1.3.2. Vai trò vị thế của người nam trong xã hội Nho giáo............................ 18

1.3.3. Vai trò vị thế của người phụ nữ trong xã hội Nho giáo........................ 20

Tiểu kết: ......................................................................................................... 23

Chương 2. ĐẶC TRƯNG HÌNH TƯỢNG NGƯỜI NAM TRONG CA

DAO................................................................................................................ 24

2.1. Vị thế thể hiện của người nam trong ca dao ............................................ 24

2.1.1. Người nam với tư cách là người con trong gia đình............................. 24

2.1.2. Người nam với tư cách là người chồng trong gia đình......................... 27

2.1.3. Người nam với tư cách là người cha trong gia đình ............................. 30

2.1.4. Người nam với tư cách là công dân trong xã hội phụ quyền................ 32

2.1.5. Vị thế của người nam trong quan hệ với người nữ............................... 35

2.2. Những bất lợi mà người nam gặp phải .................................................... 37

2.2.1. Áp lực trọng trách đối với người nam................................................... 37

2.2.2. Nhược điểm của người nam.................................................................. 39

2.3. Giá trị phản ánh của hình tượng người nam trong ca dao ....................... 43

2.3.1. Phản ánh xã hội phụ quyền ................................................................... 43

2.3.2. Phản ánh đặc tính của người nam ......................................................... 44

Tiểu kết: ......................................................................................................... 47

Chương 3. NGHỆ THUẬT THỂ HIỆN HÌNH TƯỢNG NGƯỜI NAM

TRONG CA DAO ......................................................................................... 49

3.1 Điểm nhìn nghệ thuật................................................................................ 49

3.1.1. Điểm nhìn của người phụ nữ đối với người nam ................................. 49

3.1.2. Điểm nhìn tự thân của người nam......................................................... 51

3.1.3. Điểm nhìn của xã hội đối với người nam ............................................. 53

3.2. Phương thức nghệ thuật ........................................................................... 54

3.2.1. So sánh ( trực tiếp và gián tiếp ) ........................................................... 54

3.2.2 Nhân hóa, hoán dụ.................................................................................. 57

3.2.3 Đối lập, tăng tiến.................................................................................... 61

3.3. Sử dụng môtíp ngôn ngữ.......................................................................... 65

3.3.1. Môtíp làm trai........................................................................................ 65

3.3.2. Môtip người đàn ông............................................................................. 68

3.4. Không gian và thời gian nghệ thuật......................................................... 70

3.4.1. Không gian ............................................................................................ 70

3.4.2. Thời gian............................................................................................... 73

Tiểu kết: ......................................................................................................... 76

KẾT LUẬN.................................................................................................... 78

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 80

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Từ xưa ca dao là một phần không thể thiếu đối với đời sống sinh hoạt

của người dân Việt, đặc biệt là mảng ca dao cổ truyền. Cho đến nay, ca dao cổ

truyền người Việt vẫn giữ nguyên giá trị đối với đời sống con người. Ở ca dao

cổ truyền, ta có thể thấy cả một kho tài liệu hết sức phong phú, đa dạng về

phong tục, tập quán của nhân dân lao động. Nó phản ánh trung thực nhất hiện

thực xã hội và cuộc sống muôn màu, muôn vẻ của con người. Và dường như

qua ca dao, đời sống nội tâm của con người cũng được đào sâu với cách diễn

tả vô cùng dung dị, mộc mạc. Vì vậy mà bất cứ các thế hệ nào cũng đều yêu

quý, trân trọng ca dao cổ truyền Việt Nam.

Ca dao cổ truyền không chỉ giúp chúng ta trở về với những giá trị văn

hóa xưa, mà nó còn là bức tranh hiện thực sống động của con người và xã hội

Việt Nam trước đây. Nếu như lịch sử có những cuốn sử biên niên để ghi lại

các sự kiện lịch sử của dân tộc, thì văn học dân gian nói chung và ca dao nói

riêng là những mảng màu hiện thực sống động. Hiện thực về con người và xã

hội của một thời kì lịch sử được khắc họa rõ nét. Ca dao không chỉ đề cập đến

những vấn đề của xã hội, mà nổi bật trong ca dao là vấn đề thân phận con

người. Phần lớn chúng ta thường quan tâm, chú ý nhiều đến thân phận người

phụ nữ dưới xã hội phong kiến mà ít quan tâm nhiều đến thân phận của người

đàn ông, con trai. Đối lập hoàn toàn với vai trò và vị trí của người phụ nữ,

người đàn ông con trai luôn được xã hội coi trọng, đề cao và giành những ưu

đãi đặc biệt cho họ. Mặc dù người đàn ông con trai có vị thế và vai trò rất

quan trọng dưới xã hội phong kiến, nhưng lại chưa có công trình nào nghiên

cứu đầy đủ nhất về kiểu nhân vật này trong ca dao. Nên việc nghiên cứu giá

trị của ca dao ở góc độ hình tượng nhân vật sẽ là khía cạnh mới mà người viết

2

muốn tiếp cận. Hình tượng người đàn ông, con trai sẽ là hình tượng mang tính

điển hình và khái quát cao trong ca dao. Đó là lí do mà người viết chọn đề tài

“Hình tượng người nam trong ca dao người Việt ” làm đề tài để nghiên cứu.

2. Lịch sử nghiên cứu

Ca dao là thể loại văn học dân gian đã được nhiều công trình khoa học

sưu tầm và nghiên cứu. Lịch sử sưu tầm và nghiên cứu ca dao người Việt trải

qua một thời gian khá dài và chia thành các giai đoạn. Trước cách mạng tháng

Tám năm 1945 cuốn Nam phong giải trào ( bắt đầu từ 1788-1789 và giãn

cách đến 1827sưu tập tiếp), là cuốn sách biên soạn thơ ca trong một thời gian

dài và sớm nhất về thơ ca dân gian. Đến vài chục năm đầu của thế kỉ XX có

nhiều nhà nho cũng sử dụng chữ Nôm biên soạn như: Thanh Hóa quan phong

(Vương Duy Trinh, 1903); Đại Nam quốc túy (Ngô Giáp Đậu, 1908); Nam

phong giải trào (Nhà in Liễu văn đường khắc in năm 1910)... Cuốn sách biên

soạn ca dao bằng chữ quốc ngữ sớm nhất là Câu hát góp của Huỳnh Tịnh

(1897). Sau đó là các công trình sưu tầm có giá trị Tục ngữ phong dao của

Nguyễn Văn Ngọc (1928); Tục ngữ ca dao của Phạm Quỳnh (1932)…

Từ sau Cách mạng Tháng Tám đến 30/4/1975 công việc sưu tầm tiếp

tục thực hiện, các tác giả chủ yếu cung cấp tư liệu ca dao: Tục ngữ dân ca

Việt Nam (Vũ Ngọc Phan - 1956); Ca dao Việt Nam trước cách mạng (Viện

Văn học - 1963); Ca dao sưu tầm Thanh Hóa (nhóm La Sơn - 1963); Văn học

dân gian (1972-1973, của Đinh Gia Khánh, Chu Xuân Diên); Ca dao giải

luận (Thần Phong - 1957); Thi ca bình dân Việt Nam (Nguyễn Tấn Long,

Phan Canh - 1969 -1971)…

Sau khi đất nước thống nhất đến nay có công trình: Tục ngữ ca dao dân

ca Việt Nam (Vũ Ngọc Phan - 2000), xuất bản lần thứ 12 là cuốn sách có giá

trị ở phương diện nghiên cứu và biên soạn thơ ca dân gian. Những công trình

có quy mô lớn phải kể đến công trình của nhóm tác giả do Nguyễn Xuân