Giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo bé ở trường mầm non thành phố Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

ĐỖ THỊ BẮC

GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ PHỤC VỤ

CHO TRẺ MẪU GIÁO BÉ Ở TRƯỜNG MẦM NON

THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

ĐỖ THỊ BẮC

GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ PHỤC VỤ

CHO TRẺ MẪU GIÁO BÉ Ở TRƯỜNG MẦM NON

THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

Chuyênngành: GIÁO DỤC HỌC

Mãsố: 60.14.01.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. HÀ THỊ KIM LINH

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn i

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông

tin đã được chọn lọc, phân tích, tổng hợp, xử lý và đưa vào luận văn theo đúng

quy định.

Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và

chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Thái Nguyên, ngày 25 tháng 8 năm 2015

Tác giả

Đỗ Thị Bắc

XÁC NHẬN CỦA

KHOA TÂM LÝ GIÁO DỤC

XÁC NHẬN CỦA

GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN

TS. HÀ THỊ KIM LINH

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc nhất đến TS. Hà Thị Kim Linh đã

tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu; khoa Sau đại học; Ban chủ

nhiệm khoa Tâm lí - Giáo dục Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái

Nguyên, gia đình, bạn bè… đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành

luận văn này.

Thái Nguyên, ngày 25 tháng 8 năm 2015

Tác giả luận văn

Đỗ Thị Bắc

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN................................................................................................ I

LỜI CẢM ƠN.....................................................................................................II

MỤC LỤC ........................................................................................................III

DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT......................................................VII

DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................ VIII

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ .......................................................................... IX

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................2

3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu.................................................................2

4. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................2

5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ..........................................................................3

6. Giả thuyết khoa học.........................................................................................3

7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................3

8. Cấu trúc luận văn.............................................................................................4

Chương 1: LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ PHỤC VỤ CHO

TRẺ MẪU GIÁO BÉ Ở TRƯỜNG MẦM NON............................................5

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề............................................................................5

1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài.........................................................5

1.1.2. Những nghiên cứu trong nước.............................................................8

1.2. Khái niệm cơ bản của đề tài .......................................................................10

1.2.1. Giáo dục.............................................................................................10

1.2.2. Kỹ năng..............................................................................................11

1.2.3. Kỹ năng sống.....................................................................................13

1.2.4. Kỹ năng tự phục vụ ...........................................................................14

1.2.5. Giáo dục kỹ năng tự phục vụ.............................................................15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iv

LỜI CAM ĐOAN ..........................................................................................................................................I

LỜI CẢM ƠN...............................................................................................................................................II

MỤC LỤC ...................................................................................................................................................III

DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT ..................................................................................................VI

DANH MỤC CÁC BẢNG.........................................................................................................................VIII

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ......................................................................................................................IX

MỞ ĐẦU ...................................................................................................................................................... 1

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ..........................................................................................................................................1

2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU....................................................................................................................................2

3. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU ........................................................................................................2

4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ....................................................................................................................................2

5. GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU ......................................................................................................................3

6. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC ...................................................................................................................................3

7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................................................................................3

8. CẤU TRÚC LUẬN VĂN ........................................................................................................................................4

CHƯƠNG 1 .................................................................................................................................................. 5

LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ PHỤC VỤ ............................................................................... 5

CHO TRẺ MẪU GIÁO BÉ Ở TRƯỜNG MẦM NON................................................................................ 5

1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ........................................................................................................................5

1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài.........................................................................................................5

1.1.2. Những nghiên cứu trong nước ............................................................................................................8

1.2. KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI...................................................................................................................10

1.2.1. Giáo dục ..............................................................................................................................................10

1.2.2. Kỹ năng ...............................................................................................................................................11

1.2.3. Kỹ năng sống ......................................................................................................................................13

1.2.4. Kỹ năng tự phục vụ.............................................................................................................................14

1.2.5. Giáo dục kỹ năng tự phục vụ .............................................................................................................15

1.3. GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO TRẺ MẪU GIÁO VÀ TÍNH ƯU THẾ CỦA GIÁO DỤC KỸ NĂNG LAO

ĐỘNG TỰ PHỤC VỤ CHO TRẺ MẪU GIÁO BÉ................................................................................................16

1.3.1. ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN THỂ CHẤT, TÂM LÝ CỦA TRẺ MẪU GIÁO BÉ........................................................16

1.3.2. ĐẶC ĐIỂM HOẠT ĐỘNG LAO ĐỘNG TỰ PHỤC VỤ CỦA TRẺ MẪU GIÁO BÉ .................................................18

1.3.3. GIÁO DỤC LAO ĐỘNG TỰ PHỤC VỤ CHO TRẺ MẪU GIÁO Ở TRƯỜNG MẦM NON .......................................19

1.3.1. Mục tiêu giáo dục lao động tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo.................................................................20

1.3.2. Nhiệm vụ giáo dục lao động tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo................................................................20

1.3.3. Nội dung giáo dục lao động tự phục vụ của trẻ mẫu giáo ................................................................21

1.3.4. Hình thức giáo dục lao động tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo...............................................................21

1.4. GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ PHỤC VỤ CHO TRẺ MẪU GIÁO BÉ Ở TRƯỜNG MẦM NON........................................23

1.4.1. Mục tiêu giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo bé .............................................................23

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lr v c.tnu.edu.vn

1.4.2. Ý nghĩa của giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo bé ........................................................23

1.4.3. Giáo dục hệ thống các kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo bé ......................................................24

1.4.4. NGUYÊN TẮC GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ PHỤC VỤ CHO TRẺ MẪU GIÁO BÉ..................................................27

1.4.4.1. Đảm bảo tính mục đích ...................................................................................................................27

1.4.4.2. Phù hợp với đối tượng giáo dục ......................................................................................................28

1.4.4.3. Đảm bảo mối quan hệ giữa vai trò chủ đạo của giáo viên với vai trò tích cực, chủ động

của trẻ .................................................................................................................................................................28

1.4.4.4. Đảm bảo khích lệ động viên cổ vũ trẻ tham gia hoạt động ............................................................28

1.4.4.5. Đảm bảo sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục........................................................................29

1.4.4.6. Giáo dục kiên trì, củng cố thường xuyên và lâu dài ......................................................................29

1.4.6. HÌNH THỨC TỔ CHỨC GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ PHỤC VỤ CHO TRẺ MẪU GIÁO BÉ.....................................31

1.4.6.1. Tổ chức các hoạt động trong sinh hoạt hàng ngày ........................................................................31

1.4.6.2. Tổ chức hoạt động theo mục đích và nội dung...............................................................................33

1.4.6.3. Tổ chức ngày lễ, hội ........................................................................................................................34

1.4.6.4. Theo vị trí không gian, có các hình thức:.......................................................................................34

1.4.6.5. Theo số lượng trẻ, có các hình thức: ..............................................................................................35

1.4.7. QUY TRÌNH GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ PHỤC VỤ CHO TRẺ MẪU GIÁO BÉ.....................................................35

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ..................................................................................................................................39

CHƯƠNG 2 ................................................................................................................................................ 40

THỰC TRẠNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ PHỤC VỤ........................................................................... 40

CHO TRẺ MẪU GIÁO BÉ Ở TRƯỜNG MẦM NON THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN......................... 40

2.1. KHÁI QUÁT VỀ KHÁCH THỂ KHẢO SÁT........................................................................................................40

2.2. THỰC TRẠNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ PHỤC VỤ CHO TRẺ MẪU GIÁO BÉ ....................................................42

2.2.1. Thực trạng nhận thức về giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo bé...................................42

2.2.2. Thực trạng giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo bé ở trường mầm non thành

phố Thái Nguyên................................................................................................................................................47

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ..................................................................................................................................59

CHƯƠNG 3 ................................................................................................................................................ 60

BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ PHỤC VỤ CHO TRẺ MẪU GIÁO BÉ Ở TRƯỜNG MẦM

NON THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN....................................................................................................... 60

3.1. CÁC NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ PHỤC VỤ CHO TRẺ MẪU GIÁO BÉ

TRƯỜNG MẦM NON THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN ........................................................................................60

3.1.1. Đảm bảo tính mục đích của quá trình giáo dục mầm non................................................................60

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .......................................................................................................60

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, tính liên tục, thường xuyên......................................................61

3.1.4. Đảm bảo tính cá biệt...........................................................................................................................61

3.2. BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ PHỤC VỤ CHO TRẺ MẪU GIÁO BÉ Ở TRƯỜNG MẦM NON

THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN ........................................................................................................................62

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lr vi c.tnu.edu.vn

3.2.1. Nâng cao năng lực giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho cho giáo viên mầm non................................62

3.2.2. Xây dựng quy trình giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo bé............................................63

3.2.3. Xây dựng kế hoạch giáo dục mà nội dung hướng tới kỹ năng tự phục vụ ............................................65

3.2.4. Tổ chức cho trẻ rèn luyện thường xuyên thông qua tổ chức chế độ sinh hoạt hàng ngày

của trẻ .................................................................................................................................................................68

3.2.5. Xây dựng tiêu chí đánh giá kỹ năng tự phục vụ ở trẻ mẫu giáo bé ..................................................70

3.2.6. Mối quan hệ giữa các biện pháp........................................................................................................72

3.3. KHẢO NGHIỆM TÍNH KHẢ THI, TÍNH HIỆU QUẢ CỦA CÁC BIỆN PHÁP..........................................................72

3.3.1. Mục đích khảo nghiệm.......................................................................................................................72

3.3.2. Nội dung khảo nghiệm .......................................................................................................................72

3.3.3. Đối tượng tiến hành khảo nghiệm.....................................................................................................73

3.3.4. Phương pháp khảo nghiệm................................................................................................................73

3.3.5. Kết quả khảo nghiệm..........................................................................................................................73

Nâng cao năng lực giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho cho giáo viên mầm non..............................................73

Xây dựng quy trình giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo bé .........................................................73

Nâng cao năng lực giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho cho giáo viên mầm non..............................................74

Xây dựng quy trình giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo bé .........................................................74

3.4. TỔ CHỨC THỰC NGHIỆM..............................................................................................................................75

3.4.1. Mục đích thực nghiệm........................................................................................................................75

3.4.2. Nội dung thực nghiệm........................................................................................................................75

3.4.3. Các giai đoạn thực nghiệm ................................................................................................................75

3.4.4. Tiêu chí đánh giá ................................................................................................................................76

3.4.6. Phân tích kết quả thực nghiệm ..........................................................................................................78

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ..................................................................................................................................89

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................................................... 90

1. KẾT LUẬN........................................................................................................................................................90

2. KIẾN NGHỊ.......................................................................................................................................................91

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................................................... 92

PHỤ LỤC ..................................................................................................................................................... 1

Nâng cao năng lực giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho cho giáo viên mầm non..............................................13

Xây dựng quy trình giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo bé .........................................................13

Nâng cao năng lực giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho cho giáo viên mầm non..............................................13

Xây dựng quy trình giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo bé .........................................................13

Nâng cao năng lực giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho cho giáo viên mầm non..............................................14

Xây dựng quy trình giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo bé .........................................................14

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – vii ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT

Stt Viết tắt Viết đầy đủ

1 ĐC Đối chứng

2 GV Giáo viên

3 KN Kỹ năng

4 SL Số lượng

5 TN Thực nghiệm

6 TPV Tự phục vụ

7 UNESCO Tổ chức văn hóa khoa học và giáo dục của Liên Hiệp Quốc

8 UNICEF Quỹ nhi đồng Liên Hiệp Quốc

9 WHO Tổ chức y tế thế giới

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –viii ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Số lượng khách thể khảo sát các trường mầm non ...........................42

Bảng 2.2. Số lượng khách thể khảo sát khối mẫu giáo bé các trường

mầm non ...................................................................................42

Bảng 2.3. Nhận thức về sự cần thiết của việc giáo dục kỹ năng tự phục vụ

cho trẻ mẫu giáo bé ...........................................................................43

Bảng 2.4. Nhận thức về ý nghĩa giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu

giáo bé ...............................................................................................44

Bảng 2.5. Nhận thức về mức độ cần thực hiện của việc giáo dục kỹ năng

tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo bé .........................................................45

Bảng 2.6. Nhận thức về nội dung giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu

giáo bé ...............................................................................................46

Bảng 2.7. Mức độ thực hiện nội dung giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ

mẫu giáo bé........................................................................................48

Bảng 2.8. Mức độ thực hiện các cách thức giáo dục kỹ năng tự phục vụ

cho trẻ mẫu giáo bé ...........................................................................51

Bảng 2.9. Mức độ sử dụng hình thức tổ chức giáo dục kỹ năng tự phục vụ

cho trẻ mẫu giáo bé ...........................................................................53

Bảng 2.10. Mức độ kỹ năng tự phục vụ của trẻ mẫu giáo bé............................56

Bảng 3.1. Đánh giá mức độ phù hợp của các biện pháp ...................................73

Bảng 3.2. Đánh giá mức độ khả thi của các biện pháp .....................................74

Bảng 3.3. Phân phối tần xuất điểm kiểm tra của các nhóm TN và ĐC

trước TN ............................................................................................79

Bảng 3.4. Tần xuất điểm KN tự phục vụ của nhóm TN trước và sau TN ........80

Bảng 3.5. Phân phối tần suất điểm kiểm tra của nhóm TN và ĐC sau TN......83

Bảng 3.6. Kiểm định sự khác biệt kết quả kỹ năng tự phục vụ của nhóm

TN và ĐC sau TN..............................................................................87

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ix

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Biểu đổ đánh giá KN rửa tay của nhóm TN trước và sau TN ......81

Biểu đồ 3.2. Biểu đổ đánh giá KN chải tóc của nhóm TN trước và sau TN.....82

Biểu đồ 3.3. Biểu đổ đánh giá KN đi giày dép của nhóm TN trước và sau TN.....83

Biểu đồ 3.4. Biểu đổ đánh giá mức độ KN rửa tay của nhóm TN và ĐC

sau TN ...........................................................................................84

Biểu đồ 3.5. Biểu đổ đánh giá mức độ KN chải tóc của nhóm TN và ĐC

sau TN ...........................................................................................85

Biểu đồ 3.6. Biểu đổ đánh giá mức độ KN đi giầy dép của nhóm TN và

ĐC sau TN.....................................................................................86

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Giáo dục mầm non là bậc giáo dục đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc

dân Việt Nam, có nhiệm vụ đặt nền móng cơ sở cho việc hình thành và phát

triển nhân cách con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu của thời kỳ đổi mới, công

nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và xu hướng phát triển của thời đại. Các nghị

quyết của Đảng về giáo dục mầm non đều xác định rõ vị trí của giáo dục mầm

non trong chiến lược giáo dục đào tạo con người và chỉ ra bước đi thích hợp

với khả năng thực tế của đất nước: “Xây dựng hoàn chỉnh và phát triển bậc học

mầm non”. Nhận thức đúng đắn vị trí của giáo dục mầm non trong chiến lược

phát triển con người sẽ giúp nền giáo dục nước ta phát triển kịp các nước tiên

tiến trong khu vực và trên thế giới.

Giáo dục mầm non thực hiện việc nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ em

từ ba tháng tuổi đến sáu tuổi. Mục tiêu của giáo dục mầm non được quy định

tại điều 22 luật giáo dục: “Là giúp trẻ em phát triển về thể chất, tình cảm, trí

tuệ, thẩm mỹ, hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho

trẻ em vào học lớp một”.

Giáo dục mầm non thực hiện nhiệm vụ xây dựng nền móng vững chắc ban

đầu cho sự phát triển cả về thể chất, tinh thần, trí tuệ cho trẻ mầm non, kết hợp

chặt chẽ với gia đình và xã hội nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trẻ, một nhiệm

vụ quan trọng của giáo dục mầm non là chuẩn bị cho trẻ vào lớp một, giúp trẻ làm

quen với môi trường học tập mới và các mối quan hệ mới ở trường tiểu học, đặt

cơ sở nền tảng cho việc hình thành phát triển nhân cách con người Việt Nam.

Trong những năm gần đây việc giáo dục kỹ năng sống (đặc biệt là giáo

dục kỹ năng lao động tự phục vụ) cho trẻ mầm non được quan tâm. Giáo dục

kỹ năng tự phục vụ được đưa vào chương trình giáo dục mầm non đối với trẻ từ

12 tháng tuổi đến 6 tuổi. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành công văn số

463/BGDĐT-GDTX: “Hướng dẫn triển khai thực hiện giáo dục kỹ năng sống

tại các cở sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục thường