Giải Quyết Việc Làm Cho Lao Động Nông Thôn Trên Địa Bàn Huyện Tân Lạc Tỉnh Hòa Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

LƯU THANH TUẤN

GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO LAO ĐỘNG

NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN TÂN LẠC

TỈNH HÒA BÌNH

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

MÃ NGÀNH: 8310110

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. NGUYỄN TIẾN THAO

Hà Nội, 2022

i

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,

kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong

bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Nếu nội dung nghiên cứu của tôi trùng lặp với bất kỳ công trình nghiên

cứu nào đã công bố, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm và tuân thủ kết luận

đánh giá luận văn của Hội đồng khoa học.

Hà Nội, ngày 05 tháng 08 năm 2022

Người cam đoan

Lưu Thanh Tuấn

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới các thầy giáo, cô

giáo Khoa Kinh tế và Quản trị Kinh doanh, Trường Đại học Lâm nghiệp đã

truyền đạt cho tôi những kiến thức quý báu có thể áp dụng kiến thức đã học

và kinh nghiệm thực tiễn để hoàn thành khóa học và luận văn tốt nghiệp.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Tiến Thao, người đã

tận tình giúp đỡ và hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ của Lãnh đạo UBND huyện Tân Lạc; Phòng

Tài Nguyên và Môi Trường, Phòng Lao Động - Thương Binh và Xã hội, Chi

cục thống kê khu vực Tân Lạc - Cao Phong, các hộ gia đình của các xã Đông

Lai, Vân Sơn, Phú Cường và Phong Phú đã tạo điều kiện thuận lợi để luận

văn được hoàn thành.

Tôi xin gửi lời biết ơn tới gia đình, đồng nghiệp đã động viên, ủng hộ

tôi trong suốt quá trình học tập vừa qua.

Hà Nội, ngày 05 tháng 08 năm 2022

Học viên

Lưu Thanh Tuấn

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..............................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG..............................................................................vii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ........................................................................viii

ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................... 1

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ GIẢI QUYẾT VIỆC

LÀM CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN....................................................... 6

1.1. Cơ sở lý luận về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn................ 6

1.1.1. Một số khái niệm............................................................................... 6

1.1.2. Lao động nông thôn.......................................................................... 9

1.1.3. Đặc điểm và vai trò giải quyết việc làm cho lao động nông thôn.. 10

1.1.4. Nội dung giải quyết việc làm cho lao động nông thôn................... 13

1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến giải quyết việc làm cho lao động nông

thôn ........................................................................................................... 24

1.2. Cơ sở thực tiễn về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn .......... 27

1.2.1. Kinh nghiệm giải quyết việc làm cho lao động nông thôn của một

số địa phương ........................................................................................... 27

1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình............... 31

Chương 2. ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN HUYỆN TÂN LẠC VÀ PHƯƠNG

PHÁP NGHIÊN CỨU................................................................................... 33

2.1. Đặc điểm cơ bản của huyện Tân Lạc.................................................... 33

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên........................................................................... 33

2.1.2. Điều kiện kinh tế, xã hội ................................................................. 36

2.2. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 39

iv

2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu, tài liệu ........................................... 39

2.2.2. Tổng hợp, xử lý số liệu ................................................................... 40

2.2.3. Phân tích số liệu ............................................................................. 41

2.2.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu................................................... 41

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................ 42

3.1. Thực trạng về lao động và việc làm lao động nông thôn trên địa bàn

huyện Tân Lạc.............................................................................................. 42

3.1.1. Thực trạng về lao động nông thôn trên địa bàn huyện .................. 42

3.1.2. Thực trạng việc làm của lao động nông thôn huyện Tân Lạc........ 46

3.1.3. Thực trạng việc làm qua điều tra các hộ gia đình tại huyện Tân Lạc52

3.2. Thực trạng giải quyết việc làm cho lao động nông thôn huyện Tân Lạc . 58

3.2.1. Hoạt động đào tạo nghề ................................................................. 58

3.2.2. Hoạt động giới thiệu việc làm và xuất khẩu lao động.................... 62

3.2.3. Phát triển sản xuất để giải quyết việc làm cho lao động nông thôn .. 63

3.2.4. Phát triển ngành nghề .................................................................... 63

3.2.5. Phát triển kinh tế trang trại............................................................ 66

3.2.6. Đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng tạo việc làm cho lao động nông thôn..68

3.2.7. Phát triển các khu công nghiệp...................................................... 69

3.2.8. Giải quyết việc làm thông qua các chính sách tín dụng................. 70

3.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến việc giải quyết việc làm cho lao động

nông thôn trên địa bàn huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình................................ 72

3.3.1. Yếu tố về điều kiện tự nhiên, KT-XH của địa phương.................... 72

3.3.2. Yếu tố thuộc về cơ chế chính sách.................................................. 73

3.3.3. Yếu tố thuộc về đầu tư, nguồn lực tài chính................................... 74

3.3.4. Yếu tố thuộc về cung lao động của địa phương ............................. 74

3.4. Đánh giá chung tình hình giải quyết việc làm cho lao động nông thôn

trên địa bàn huyện Tân Lạc.......................................................................... 75

3.4.1. Những kết quả đạt được ................................................................. 75

3.4.2. Những hạn chế................................................................................ 77

v

3.5. Định hướng và giải pháp về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn79

3.5.1 Đình hướng về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn........... 79

3.5.2. Một số giải pháp về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn

trên địa bàn huyện Tân Lạc...................................................................... 80

KẾT LUẬN..................................................................................................... 99

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 101

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

TT Tên viết tắt Nội dung đầy đủ

1 CN - XD Công nghiệp - Xây dựng

2 CNH - HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

3 CSXH Chính sách xã hội

4 DN Doanh nghiệp

5 DNVVN Doanh nghiệp vừa và nhỏ

6 KCN Khu công nghiệp

7 LĐNT Lao động nông thôn

8 LĐTB&XH Lao động, thương binh và xã hội

9 MTQG Mục tiêu quốc gia

10 NLĐ Người lao động

11 TTGTVL Trung tâm giới thiệu việc làm

12 UBND Ủy ban nhân dân

13 XKLĐ Xuất khẩu lao động

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Tình hình sử dụng đất của huyện Tân Lạc ..................................... 35

Bảng 2.2. Dân số, dân tộc huyện Tân Lạc ...................................................... 36

Bảng 2.3. Một số chỉ tiêu kinh tế - xã hội của huyện Tân Lạc ....................... 37

Bảng 3.1. Tình hình lao động trên địa bàn huyện Tân Lạc............................. 43

Bảng 3.2. Trình độ văn hóa của lao động nông thôn tại huyện Tân Lạc........ 44

Bảng 3.3. Trình độ chuyên môn của lực lượng lao động huyện Tân Lạc ...... 45

Bảng 3.4. Thực trạng lao động trong ngành nông nghiệp .............................. 47

Bảng 3.5. Thực trạng lao động trong ngành lâm nghiệp ................................ 49

Bảng 3.6. Thực trạng lao động trong ngành công nghiệp, xây dựng.............. 49

Bảng 3.7. Thực trạng lao động trong ngành thương mại, dịch vụ, vận tải ..... 51

Bảng 3.8. Thu nhập bình quân của các hộ điều tra ......................................... 54

Bảng 3.9. Cơ cấu trình độ chuyên môn kỹ thuật của LĐ ở các hộ điều tra.... 58

Bảng 3.10. Số lượng lao động đào tạo qua các năm....................................... 59

Bảng 3.11. Tổng hợp kết quả dạy nghề giai đoạn 2019 - 2021 ...................... 60

Bảng 3.12. Tổng số trang trại và lao động trang trại huyện Tân Lạc giai đoạn

2019 - 2021...................................................................................................... 66

viii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Thu nhập bình quân đầu người 2019 - 2021 của huyện Tân Lạc.. 53

Biểu đồ 3.2. Tỷ lệ đóng góp của các ngành nghề vào thu nhập của các hộ ... 54

Biểu đồ 3.3. Cơ cấu lao động trong các ngành nghề của các hộ điều tra ....... 55

Biểu đồ 3.4. Mức độ đảm bảo việc làm cho các thành viên từ công việc của

gia đình............................................................................................................ 56

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Tính cấp thiết của đề tài

Lao động nông thôn là những người thuộc lực lượng lao động, tham gia

hoạt động trong hệ thống các ngành kinh tế nông thôn như trồng trọt, chăn

nuôi, lâm nghiệp, ngư nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ trong nông

thôn. Đây là lực lượng chủ yếu sản xuất lương thực, thực phẩm cho xã hội và

đảm bảo an ninh lương thực quốc gia.

Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta hết sức quan tâm giải

quyết việc làm cho lao động nông thôn. Điều đó được thể hiện ở nhiều chính

sách như chính sách đất đai, chính sách tín dụng nông thôn, chính sách phát

triển nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá và đa dạng hoá sản phẩm

nông nghiệp, chính sách khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp và nông thôn...

Thứ nhất, chính sách đất đai: Người nông dân luôn gắn với đất đai bởi

đó là tư liệu sản xuất trực tiếp của họ. Kể từ khoán 100, khoán 10 cho đến

Luật Đất đai năm 2003, Đảng và Nhà nước ta đã từng thực hiện việc giao đất

cho nông dân. Đất đai trở thành nguồn sinh lợi chủ yếu của nông dân. Họ có

quyền tự chủ với đất đai. Điều đó làm cho nguồn vốn, kỹ thuật và lực lượng

lao động ở nông thôn được giải phóng. Việc làm trong nông thôn được tạo ra

nhiều hơn, thu nhập của nông dân được nâng cao. Hiện nay, để nông nghiệp

phát triển cao hơn cần dồn điền đổi thửa, tích tụ ruộng đất tạo điều kiện phát

triển mạnh kinh tế trang trại. Trên phạm vi cả nước, xu hướng này đang được

khuyến khích phát triển mạnh mẽ.

Thứ hai, chính sách tín dụng nông thôn: Vốn là yêu cầu thiết yếu cho

phát triển sản xuất nói chung và nông nghiệp nông thôn nói riêng. Đặc biệt

nông dân nước ta còn nghèo nên yêu cầu về vốn ngày càng cần thiết. Từ thực

tế đó, Nhà nước đã chỉ đạo hình thành mạng lưới tín dụng cho nông dân rộng

khắp trên cả nước nhằm cung cấp vốn kịp thời cho nông dân. Hiện nay, một

2

cơ sở kinh doanh được vay đến 500 triệu đồng, hộ gia đình được vay tới 20

triệu đồng với lãi suất ưu đãi. Đây là điều kiện rất thuận lợi cho phát triển sản

xuất kinh doanh và tạo việc làm. Nhờ nguồn vốn ưu đãi đó, lao động nông

thôn có thể mở rộng sản xuất, phát triển các ngành nghề, tạo việc làm cho bản

thân và giải quyết việc làm cho nhiều lao động khác trong gia đình, làng xã.

Thứ ba, phát triển nông nghiệp hàng hoá, đa dạng hoá sản phẩm nông

nghiệp và nông thôn: Thực chất của chính sách này là thực hiện chuyển dịch

cơ cấu kinh tế nông thôn, đẩy mạnh phát triển kinh tế nông thôn và trang trại,

phát triển các ngành phi nông nghiệp trong nông thôn. Cùng với sự giúp đỡ

của Nhà nước, những năm qua kinh tế hộ và trang trại ngày càng phát triển,

nhiều loại cây trồng và con gia súc mới được đưa vào sản xuất mang lại hiệu

quả kinh tế cao. Khoa học - công nghệ được áp dụng làm cho năng suất cây

trồng và vật nuôi ngày càng tăng. Trong khi đó các ngành phi nông nghiệp

cũng phát triển mạnh đã giải quyết tốt vấn đề việc làm và thu nhập của nông dân.

Thứ tư, chương trình đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài:

Trong những năm qua nước ta đã đưa hàng chục vạn lao động đi làm việc ở

nước ngoài. Chương trình này có ý nghĩa to lớn trong giải quyết việc làm và

tăng thu nhập cho lao động. Điều đó góp phần quan trọng xoá đói giảm nghèo

và tạo việc làm mới trong nước. Về lâu dài hơn, chương trình cũng tạo ra một

đội ngũ công nhân lành nghề do học được kỹ thuật và kinh nghiệm từ các

nước mà họ đến làm việc.

Thứ năm, chương trình quốc gia giải quyết việc làm cho lao động nông

thôn: Để chính sách giải quyết việc làm đi vào cuộc sống, Đảng và Nhà nước

ta đã có nhiều chương trình giải quyết việc làm cụ thể như: Nghị quyết

120/HĐBT ngày 11/4/1992 về những chủ trương, phương hướng và biện pháp

giải quyết việc làm trong những năm tới. Từ chương trình này, nguồn vốn 120

được hình thành từ ngân sách nhà nước, thu từ lao động làm việc ở nước

ngoài và từ hỗ trợ của các tổ chức quốc tế. Quỹ 120 thực hiện cho vay với lãi