Giải Pháp Phát Triển Du Lịch Cộng Đồng Trên Địa Bàn Huyện Đà Bắc Tỉnh Hòa Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

ĐINH THỊ KHÁNH

GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÀ BẮC,

TỈNH HÒA BÌNH

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

MÃ NGHÀNH: 8310110

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS. TS. LÊ TRỌNG HÙNG

Hà Nội, 2020

i

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn “Giải pháp phát triển du lịch cộng đồng

trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình” là kết quả của quá trình học tập,

nghiên cứu khoa học độc lập, nghiêm túc của bản thân tôi. Luận văn này chưa

từng được công bố trên bất kể phương tiện truyền thông nào. Các số liệu

trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, đáng tin cậy và được xử lý khách quan,

trung thực. Trong quá trình nghiên cứu tôi có tham khảo một số tài liệu đã

được liệt kê ở phần sau. Các giải pháp nêu trong luận văn được rút ra từ

những cơ sở lý luận và quá trình nghiên cứu thực tiễn. Tôi xin hòan toàn chịu

trách nhiệm về lời cam đoan của mình.

Đà Bắc, ngày 26 tháng 11 năm 2020

Người cam đoan

Đinh Thị Khánh

ii

LỜI CẢM ƠN

Với tất cả sự kính trọng và biết ơn sâu sắc nhất, tôi xin chân thành bày

tỏ lòng biết ơn của mình tới PGS. TS. Lê Trọng Hùng đã tận tình hướng dẫn,

dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình

học tập và thực hiện đề tài.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô giáo Khoa Kinh

tế và Quản trị kinh doanh và phòng Đào tạo sau đại học - Trường Đại học

Lâm nghiệp đã chỉ bảo, giảng dạy cho tôi trong suốt thời gian học tập tại

trường.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các phòng, ban chức năng của UBND

huyện Đà Bắc, Công ty cổ phần Du lịch cộng đồng Đà Bắc, đại diện lãnh đạo

các xã điều tra đã cung cấp thông tin, giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong

suốt quá trình thực hiện đề tài.

Tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè đã hỗ trợ và chia sẻ trong quá trình

thực hiện đề tài.

Mặc dù luận văn đã hòan thiện với tất cả sự cố gắng cũng như năng lực

của mình, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tôi rất

mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo của quý thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp đó

chính là sự giúp đỡ quý báu mà tôi mong muốn nhất để cố gắng hòan thiện

hơn trong quá trình nghiên cứu và công tác sau này.

Xin chân thành cảm ơn!

Đà Bắc, ngày 26 tháng 11 năm 2020

Học viên

Đinh Thị Khánh

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..............................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG..............................................................................vii

DANH MỤC CÁC HÌNH..............................................................................viii

ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................... 1

Chương1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ PHÁT

TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG.................................................................. 4

1.1. Khái niệm................................................................................................ 4

1.1.1. Cộng đồng, Du lịch........................................................................... 4

1.1.2. Du lịch cộng đồng............................................................................. 5

1.2. Phát triển loại hình du lịch cộng đồng.................................................... 8

1.2.1. Mục tiêu phát triển du lịch cộng đồng.............................................. 8

1.2.2. Điều kiện phát triển du lịch cộng đồng ............................................ 9

1.2.3. Nội dung phát triển du lịch cộng đồng........................................... 10

1.2.4. Các bên liên quan trong phát triển du lịch cộng đồng................... 22

1.2.5. Mức độ tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt động du lịch 23

1.3. Xu hướng phát triển du lịch cộng đồng ở các nước đang phát triển .... 24

1.3.1. Một số mô hình du lịch dựa vào cộng đồng tại một số khu sinh thái

ở Việt Nam ................................................................................................ 24

1.3.2. Bài học rút ra cho huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình .......................... 28

Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 31

2.1. Đặc điểm cơ bản của huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình ............................ 31

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên........................................................................... 31

2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội................................................................ 32

iv

2.2. Những nét khái quát về tiềm năng du lịch của huyện Đà Bắc.............. 36

2.2.1. Đặc trưng cơ bản về thiên nhiên và du lịch cộng đồng của huyện

Đà Bắc ...................................................................................................... 36

2.2.2. Giới thiệu về một số đặc điểm du lịch cộng đồng tại huyện Đà Bắc . 37

2.3. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 39

2.3.1. Chọn điểm nghiên cứu.................................................................... 39

2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu......................................................... 39

2.3.3. Phương pháp xử lý thông tin và phân tích số liệu.......................... 40

2.3.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ................................................... 40

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................ 41

3.1. Điều kiện phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình41

3.2. Thực trạng phát triển hoạt động du lịch cộng đồng tại huyện Đà Bắc. 46

3.2.1. Công tác quy hoạch và đầu tư cơ sở vật chất, hỗ trợ hoạt động

DLCĐ........................................................................................................ 46

3.2.2. Thực trạng về phát triển tài nguyên và phát triển các sản phẩm du

lịch cộng đồng........................................................................................... 53

3.2.3. Công tác đào tạo nguồn nhân lực trong phát triển du lịch cộng

đồng .......................................................................................................... 62

3.2.4. Công tác xúc tiến du lịch, xây dựng thương hiệu du lịch quốc gia,

địa phương................................................................................................ 66

3.2.5. Hiệu quả từ các hoạt động phát triển du lịch cộng đồng đối với địa

phương ...................................................................................................... 70

3.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Đà Bắc74

3.3.1. Nhóm yếu tố về cơ chế chính sách đầu tư du lịch, cơ sở hạ tầng và

vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch .............................................................. 74

3.3.2. Nhóm yếu tố về điều kiện tự nhiên, xã hội cho phát triển du lịch

cộng đồng.................................................................................................. 76

3.3.3. Nhóm yếu tố về nguồn nhân lực, nhận thức của người dân nhằm

phát triển du lịch....................................................................................... 77

v

3.3.4. Nhóm yếu tố về công tác bảo tồn, tôn tạo và phát triển bản sắc văn

hóa ............................................................................................................ 78

3.3.5. Nhóm yếu tố về công tác truyền thông quảng bá hình ảnh ............ 79

3.4. Đánh giá chung về phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Đà Bắc ..... 81

3.4.1. Những thành tựu đạt được.............................................................. 81

3.4.2. Những thuận lợi, cơ hội.................................................................. 82

3.4.3. Những khó khăn, thách thức........................................................... 84

3.5. Định hướng và giải pháp phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Đà Bắc 85

3.5.1. Định hướng..................................................................................... 85

3.5.2. Giải pháp ........................................................................................ 86

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................... 94

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 96

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa của từ viết tắt

DLCĐ Du lịch cộng đồng

AN - QP An ninh quốc phòng

BCĐ Ban chỉ đạo

BTTN Bảo tồn thiên nhiên

Đà Bắc CBT Công ty Cổ phần du lịch cộng đồng Đà Bắc

CSVC Cơ sở vật chất

CĐĐP Cộng đồng địa phương

CN - XD Công nghiệp - Xây dựng

GTSX Giá trị sản xuất

CP Cổ phần

HTX Hợp tác xã

KT - XH, Kinh tế - Xã hội

TNDL Tài nguyên du lịch

UBND Ủy ban nhân dân

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Dự báo nhu cầu nhân lực ngành Du lịch đến năm 2020 ................ 18

Bảng 2.1. Giá trị sản xuất và cơ cấu GTSX của huyện Đà Bắc...................... 33

Bảng 3.1. Kết quả thực hiện hoạt động du lịch huyện Đà Bắc qua các năm.. 45

Bảng 3.2. Công tác đầu tư cơ sở vật chất phục vụ du lịch cộng đồng trong 3

năm qua của huyện Đà Bắc............................................................................. 48

Bảng 3.3. Thống kê số lượng ủng hộ để đầu tư cải thiện điều kiện cơ sở vật

chất của các xóm phục vụ du lịch cộng đồng huyện Đà Bắc.......................... 50

Bảng 3.4. Tổng hợp các hộ được vay vốn để phát triển sản xuất kinh doanh

trong 3 năm qua tại huyện Đà Bắc.................................................................. 53

Bảng 3.5. Thống kê các hộ tham gia vào hoạt động du lịch cộng đồng tại

huyện Đà Bắc .................................................................................................. 59

Bảng 3.6. Thống kê doanh thu từ hoạt động du lịch cộng đồng của huyện Đà

Bắc................................................................................................................... 61

Bảng 3.7. Thống kê số lượng các lớp tập huấn về công tác du lịch của tỉnh và

tại huyện Đà Bắc trong 3 năm từ 2017 - 2019................................................ 63

Bảng 3.8. Tổng hợp công tác xúc tiến đầu tư và xây dựng thương hiệu du lịch

huyện Đà Bắc .................................................................................................. 69

Bảng 3.9. Khảo sát sự thay đổi về thu nhập của người dân sau khi có hoạt

động du lịch cộng đồng................................................................................... 72

Bảng 3.10. Kết quả đánh giá hiệu quả từ các hoạt động du lịch cộng đồng... 73

Bảng 3.11. Kết quả phân tích thống kê mô tả về nhóm yếu tố cơ chế chính

sách đầu tư du lịch, cơ sở hạ tầng và vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch......... 75

Bảng 3.12. Điều kiện tự nhiên, xã hội ảnh hưởng tới phát triển du lịch cộng

đồng huyện Đà Bắc ......................................................................................... 76

Bảng 3.13. Kết quả khảo sát về nhóm yếu tố nguồn nhân lực, nhận thức của

người dân nhằm phát triển du lịch huyện Đà Bắc........................................... 78

viii

Bảng 3.14. Kết quả khảo sát về Nhóm yếu tố về công tác bảo tồn, tôn tạo và

phát triển bản sắc văn hóa ............................................................................... 79

Bảng 3.15. Kết quả khảo sát về nhóm yếu tố về công tác truyền thông quảng

bá hình ảnh có ảnh hưởng đến phát triển du lịch cộng đồng huyện Đà Bắc . 80

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 2.1. Bản đồ huyện Đà Bắc - tỉnh Hòa Bình ........................................... 31

Hình 3.1. Các phòng homstay phục vụ khách tại 4 xóm du lịch cộng đồng

huyện Đà Bắc .................................................................................................. 54

Hình 3.2. Các món ăn của người dân bản địa ................................................. 54

Hình 3.3. Du khách được tham gia những trải nghiệm vào HĐ địa phương. 55

Hình 3.4. Du khách tham gia các hoạt động ngoài trời .................................. 56

Hình 3.5. Du khách tham gia khám phá thiên nhiên....................................... 56

Hình 3.6. Du khách tham gia các hoạt động văn nghệ ................................... 57

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Tính cấp thiết của đề tài

Những làng quê thanh bình, bản làng thấp thóang giữa núi non trùng

điệp... đang dần trở thành điểm đến được nhiều du khách, đặc biệt là du khách

quốc tế lựa chọn khi đến Việt Nam. Đây là lợi thế để nhiều địa phương đẩy

mạnh phát triển du lịch cộng đồng - một trong những loại hình du lịch mang

lại nhiều lợi ích phát triển bền vững cho người bản địa, đang được khuyến

khích phát triển, không chỉ riêng tại Việt Nam.

Hiện nay, du lịch cộng đồng đang được coi là loại hình du lịch mang lại

nhiều lợi ích phát triển kinh tế bền vững nhất cho cư dân bản địa. Du lịch

cộng đồng không chỉ giúp người dân bảo vệ tài nguyên môi trường sinh thái,

mà còn bảo tồn và phát huy những nét văn hóa độc đáo của địa phương. Việt

Nam có nhiều tiềm năng về cảnh quan thiên nhiên, giá trị về lịch sử, văn hóa

bản địa của các dân tộc, tập tục và lối sống, văn hóa ẩm thực phong phú của

các vùng miền là cơ sở để phát triển mạnh loại hình du lịch cộng đồng.

Phát triển du lịch cộng đồng gắn với mục tiêu xóa đói giảm nghèo.

Trong du lịch cộng đồng sự lựa chọn bắt buộc là phải sử dụng có trách nhiệm

các nguồn tài nguyên du lịch tự nhiên và nhân văn. Quá trình phát triển du

lịch cộng đồng phải được định hướng và quản lý theo một phương châm: Kết

hợp hài hòa nhu cầu của hiện tại và tương lai trên cả hai góc độ tổ chức, sản

xuất du lịch và tham gia tiêu dùng du lịch, nhằm đạt tới một mục đích bảo tồn,

tái tạo và phát triển được tài nguyên tự nhiên, giữ gìn và phát huy được bản

sắc văn hóa dân tộc và hồn cốt linh thiêng của truyền thống.

Để phát triển du lịch cộng đồng cần phải phát huy được yếu tố tích cực,

hạn chế và giảm thiểu mặt tiêu cực. Muốn vậy cần phải có chiến lược phát

triển du lịch, chú trọng tăng cường tính văn hóa trong hoạt động du lịch. Định

hướng đúng đắn phát triển du lịch nói chung và từng địa phương nói riêng

2

dưới góc độ này là tập trung phát triển du lịch cộng đồng theo hướng du lịch

văn hóa, lịch sử, sinh thái; nhằm đạt đồng thời hiệu quả kinh tế và xã hội, giữ

vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ được môi trường, giữ gìn

và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Hoạt động du lịch cộng đồng phải làm

giàu thêm bản sắc và truyền thống dân tộc, làm đẹp thêm cảnh quan môi

trường, ngăn chặn không cho các tiêu cực và tệ nạn xã hội xâm nhập vào hoạt

động kinh doanh.

Huyện Đà Bắc cách TP Hòa Bình khoảng 12 km với tài nguyên du lịch

tự nhiên phong phú như: Khu bảo tồn thiên nhiên Phu Canh, thác Tà Khớp,

hang Thần, suối Láo, hang Mưa, hang Sưng, núi Biều, hang Lỗ Làn, vịnh

Hiền Lương... Đà Bắc có các xóm: Ké, Đá Bia, Sưng, Mó Hém, Nhạp... còn

lưu giữ bản sắc văn hóa độc đáo các dân tộc Mường, Dao, Tày… là điều kiện

thuận lợi cho phát triển du lịch, đặc biệt là phát triển loại hình du lịch cộng đồng.

Du lịch cộng đồng huyện Đà Bắc được hình thành và phát triển từ 4

năm trở lại đây, nhiều các doanh nghiệp tư nhân, người dân địa phương tham

gia vào phát triển du lịch cộng đồng. Để du lịch cộng đồng huyện Đà Bắc tiếp

tục phát triển nhanh nhưng bền vững, trong thời gian tới huyện Đà Bắc cần

xây dựng và ban hành chính sách ưu đãi hỗ trợ đầu tư hạ tầng, cơ sở vật chất

kỹ thuật phục vụ du lịch, chính vì vậy tôi chọn đề tài “Giải pháp phát triển

du lịch cộng đồng trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Trên cơ sở đánh giá thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng, đề tài

đề xuất định hướng và các giải pháp phát triển du lịch cộng đồng tại huyện

Đà Bắc.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn về phát triển du lịch

cộng đồng.