Giải pháp phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN TRUNG KIÊN

GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ

VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

- TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN TRUNG KIÊN

GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ

VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

- TỈNH THÁI NGUYÊN

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THU NGA

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ này do chính tôi nghiên cứu và thực

hiện. Các thông tin, số liệu được sử dụng trong Luận văn là hoàn toàn chính

xác và có nguồn gốc rõ ràng.

Học viên

Nguyễn Trung Kiên

ii

LỜI CẢM ƠN

Tác giả luận văn xin được bày tỏ lời cảm ơn chân thành đến Ban Giám

hiệu, Phòng Đào tạo sau đại học, Khoa Quản trị Kinh doanh, Đại học Thái

Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu

và thực hiện đề tài này.

Xin được bày tỏ lời cảm ơn tới tập thể giảng viên Trường Đại học Kinh

tế và Quản trị kinh doanh, Đại học Thái Nguyên đã trang bị cho tác giả những

kiến thức quý báu trong thời gian qua.

Đặc biệt, xin được gửi lời tri ân sâu sắc tới TS. NGUYỄN THU NGA–

người đã tận tâm hướng dẫn, chỉ bảo và định hướng giúp tác giả để tác giả

hoàn thành công trình nghiên cứu này.

Sau cùng, tác giả cũng xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến gia đình, người

thân, các bạn bè đồng nghiệp đã luôn động viên, khuyến khích, giúp đỡ về

mọi mặt để tác giả có thể hoàn thành công trình nghiên cứu của mình.

Tác giả luận văn

Nguyễn Trung Kiên

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................ii

MỤC LỤC.......................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT..............................................................vii

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ................................................................viii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ......................................................................... x

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 2

4. Đóng góp khoa học của luận văn.................................................................. 3

5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 3

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN

DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ................................................................ 5

1.1. Cơ sở lý luận về phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa................................ 5

1.1.1. Khái quát về doanh nghiệp nhỏ và vừa................................................... 5

1.1.2. Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa ................................................... 12

1.1.3. Sự cần thiết phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa.................................. 14

1.1.4. Nội dung phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa...................................... 16

1.1.5. Công tác phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa....................................... 19

1.1.6. Nhân tố ảnh hưởng đến phát triển DNNVV ......................................... 25

1.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa........................... 29

1.2.1. Kinh nghiệm của một số địa phương trong nước ................................. 29

1.2.2. Bài học kinh nghiệm phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa cho thành phố

Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ..................................................................... 33

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 35

iv

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 35

2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 35

2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu................................................................ 35

2.2.2. Phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu ................................................ 37

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 37

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 38

2.3.1. Hệ thống chỉ tiêu phản ánh thực trạng của doanh nghiệp..................... 38

2.3.2. Chỉ tiêu phản ánh công tác quản lý nhà nước về phát triển doanh nghiệp

nhỏ và vừa ....................................................................................................... 40

Chương 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ

VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI

NGUYÊN........................................................................................................ 44

3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái

Nguyên ............................................................................................................ 44

3.1.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................. 44

3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội của thành phố Thái Nguyên ........................ 46

3.2. Thực trạng phát triển DNNVV trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, tỉnh

Thái Nguyên.................................................................................................... 50

3.2.1. Phát triển quy mô số lượng doanh nghiệp.................................................. 50

3.2.2. Quy mô nguồn vốn và lao động ........................................................ 52

3.2.3. Hiệu quả kinh doanh ............................................................................. 55

3.2.4. Đóng góp vào sự phát triển KT-XH của tỉnh........................................ 57

3.3. Thực trạng công tác phát triển DNNVV trên địa bàn thành phố Thái

Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.............................................................................. 59

3.3.1. Xây dựng chủ trương, định hướng và chính sách phát triển của thành

phố Thái Nguyên và tỉnh Thái Nguyên........................................................... 59

3.3.2. Công tác triển khai chủ trương, định hướng và chính sách hỗ trợ phát

v

triển DNNVV trên địa bàn thành phố Thái Nguyên....................................... 62

3.3.3. Công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện các chủ trương, chính sách

phát triển DNNVV của thành phố Thái Nguyên ............................................ 79

3.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển các DNNVV trên địa bàn thành

phố Thái nguyên, Tỉnh Thái nguyên............................................................... 81

3.4.1. Các nhân tố bên trong doanh nghiệp..................................................... 81

3.4.2. Các nhân tố bên ngoài doanh nghiệp .................................................... 86

3.5. Đánh giá kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế về phát

triển các DNNVV trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, tỉnh

Thái Nguyên.................................................................................................... 90

3.5.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 90

3.5.2. Những hạn chế ...................................................................................... 92

3.5.3. Nguyên nhân của hạn chế ..................................................................... 93

Chương 4: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ

VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI

NGUYÊN........................................................................................................ 95

4.1. Quan điểm, phương hướng và mục tiêu phát triển DNNVV trên địa bàn

thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái nguyên ..................................................... 95

4.1.1. Quan điểm, phương hướng phát triển DNNVV trên địa bàn thành phố

Thái Nguyên, tỉnh Thái nguyên ...................................................................... 95

4.1.2. Mục tiêu................................................................................................. 97

4.2. Các giải pháp phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố

Thái Nguyên.................................................................................................... 99

4.2.1. Nhóm giải pháp phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa theo nhóm

ngành ............................................................................................................... 99

4.2.2. Nhóm giải pháp nhằm phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa......... 102

4.2.3. Nhóm giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác phát triển doanh

vi

nghiệp nhỏ và vừa ......................................................................................... 108

4.3. Kiến nghị................................................................................................ 112

4.3.1. Kiến nghị với Nhà nước...................................................................... 112

4.3.2. Kiến nghị với tỉnh Thái Nguyên ......................................................... 113

KẾT LUẬN.................................................................................................. 114

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 116

PHỤ LỤC..................................................................................................... 119

vii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nguyên nghĩa

DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa

DN Doanh nghiệp

DNTN Doanh nghiệp tư nhân

GTGT Giá trị gia tăng

NHNN Ngân hàng nhà nước

DNTMNVV Doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa

SXKD Sản xuất kinh doanh

TNDN Thu nhập doanh nghiệp

TTHC Thủ tục hành chính

CN Công nghiệp

TTĐB Tiêu thụ đặc biệt

XNK Xuất nhập khẩu

KT Kinh tế

XTTM Xúc tiến thương mại

TM Thương mại

HH Hàng hóa

DV Dịch vụ

QLNN Quản lý nhà nước

KD Kinh doanh

NSLĐ Năng suất lao động

LĐ Lao động

CS Chính sách

SP Sản phẩm

GĐ Giai đoạn

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1: Tiêu chí phân loại doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam .............. 6

Bảng 2.1. Quy mô mẫu điêù tra ...................................................................... 36

Bảng 3.1. Các chỉ tiêu kinh tế thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2017-201947

Bảng 3.2. Các chỉ tiêu dân cư và lao động thành phố Thái Nguyên giai đoạn

2017-2019 ....................................................................................... 48

Bảng 3.3. Các chỉ tiêu về y tế, văn hóa, giáo dục và đào tạo thành phố Thái

Nguyên giai đoạn 2017-2019.......................................................... 49

Bảng 3.4. Số lượng DNNVV trên địa bàn thành phố Thái Nguyên giai đoạn

2017-2019 ....................................................................................... 50

Bảng 3.5. Số lượng DNNVV theo khu vực trên địa bàn thành phố Thái

Nguyên giai đoạn 2017-2019.......................................................... 51

Bảng 3.6 Số lượng doanh nghiệp phân theo ngành kinh tế ............................ 51

Bảng 3.7. Vốn của DNNVV trên địa bàn thành phố Thái Nguyên giai đoạn

2017-2019 ....................................................................................... 52

Bảng 3.8. Số lao động của DNNVV trên địa bàn thành phố Thái Nguyên giai

đoạn 2017-2019 .............................................................................. 54

Bảng 3.9. Doanh thu và lợi nhuận của DNNVV trên địa bàn thành phố Thái

Nguyên giai đoạn 2017-2019.......................................................... 55

Bảng 3.10.Năng suất lao động và lợi nhuận bình quân trên 1 lao động ......... 56

của DNNVV.................................................................................................... 56

Bảng 3.11 Tình hình đóng góp của DNNVV vào GDP của thành phố Thái

Nguyên............................................................................................ 57

Bảng 3.12 Tổng hợp lao động làm việc tại DNNVV trên địa bàn thành phố

Thái Nguyên.................................................................................... 59

Bảng 3.13. Đánh giá của DNNVV về xây dựng chủ trương, định hướng và

chính sách về phát triển DNNVV trên địa bàn thành phố Thái

ix

Nguyên............................................................................................ 61

Bảng 3.14. Tình hình hỗ trợ DNNVV trong quá trình thành lập trên địa bàn

thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2017-2019 ................................ 64

Bảng 3.15. Mức độ thuận lợi của các quy định pháp lý, thủ tục giấy tờ khi

đăng ký thành lập, cấp phép và trong quá trình hoạt động............. 65

Bảng 3.16. Tình hình hỗ trợ vốn cho DNNVV trên địa bàn thành phố Thái

Nguyên giai đoạn 2017-2019.......................................................... 66

Bảng 3.17. Đánh giá của DNNVV vừa về chính sách hỗ trợ vốn của thành

phố Thái Nguyên............................................................................. 67

Bảng 3.18. Đánh giá mức thuế suất hiện nay đối với doanh nghiệp nhỏ và

vừa................................................................................................... 69

Bảng 3.19. Đánh giá của DNNVV vừa về chính sách hỗ trợ về thuế của thành

phố Thái Nguyên............................................................................. 69

Bảng 3.20. Tình hình hỗ trợ về đất đai và mặt bằng kinh doanh cho DNNVV

trên địa bàn thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2017-2019 ............ 71

Bảng 3.21. Đánh giá của DNNVV vừa về chính sách hỗ trợ đất đai và mặt

bằng kinh doanh của thành phố Thái Nguyên ................................ 72

Bảng 3.22. Tình hình hỗ trợ về thị trường cho các DNNVV trên địa bàn thành

phố Thái Nguyên giai đoạn 2017-2019 .......................................... 73

Bảng 3.23 .Đánh giá của DNNVV vừa về chính sách hỗ trợ thị trường của

thành phố Thái Nguyên................................................................... 74

Bảng 3.24. Tình hình hỗ trợ về khoa học công nghệ cho các DNNVV trên địa

bàn thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2017-2019.......................... 75

Bảng 3.25. Đánh giá của DNNVV vừa về chính sách hỗ trợ khoa học công

nghệ của thành phố Thái Nguyên ................................................... 76

Bảng 3.26. Tình hình hỗ trợ về nhân lực cho các DNNVV trên địa bàn thành

phố Thái Nguyên giai đoạn 2017-2019 .......................................... 77

x

Bảng 3.27. Đánh giá của DNNVV vừa về chính sách hỗ trợ nhân lực của

thành phố Thái Nguyên................................................................... 78

Bảng 3.28. Tổng hợp công tác kiểm tra về thuế các DNNVV tại thành phố

Thái Nguyên giai đoạn 2017-2019 ................................................. 79

Bảng 3.29. Mục tiêu chiến lược kinh doanh của DNNVV được điều tra....... 82

Bảng 3.30. Đánh giá về cơ sở hạ tầng phục vụ cho SXKD của doanh nghiệp

......................................................................................................... 87

Bảng 3.31. Tổng hợp đánh giá chất lượng đội ngũ cán bộ QLNN................. 90

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Mức độ phiền hà của hoạt động kiểm tra, giám sát đối với

DNNVV .......................................................................................... 81

Biểu đồ 3.2. Chiến lược kinh doanh của các DNNVV được điều tra............. 82

Biểu đồ 3.3. Quy mô vốn điều lệ của DNNVV .............................................. 83

Biểu đồ 3.4. Cơ cấu trình độ lao động của DNNVV được điều tra trên địa bàn

thành phố Thái Nguyên................................................................... 84

Biểu đồ 3.5. Trình độ quản lý của DNNVV được điều tra trên địa bàn thành

phố Thái Nguyên............................................................................. 85

Biểu đồ 3.6 Cơ cấu trình độ chuyên môn của cán bộ QLNN ......................... 89

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

DNNVV có vai trò to lớn trong việc phát triển kinh tế xã hội của đất

nước. Việc phát triển DNNVV cho phép khai thác và sử dụng có hiệu quả các

nguồn tài nguyên thiên nhiên, nguồn vốn, công nghệ và thị trường; tạo công

ăn, việc làm cho người lao động; góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế; giảm

bớt chênh lệch giàu nghèo; hỗ trợ cho sự phát triển của các doanh nghiệp lớn;

duy trì và phát triển các ngành nghề truyền thống....

Việt Nam nói chung và thành phố Thái Nguyên nói riêng, việc phát

triển các DNNVV là điều kiện tiền đề để khai thác tốt các tiềm năng, thế

mạnh của nền kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu

kinh tế theo hướng hiện đại. Sự tồn tại và phát triển của loại hình doanh

nghiệp này trong nền kinh tế thị trường là tất yếu khách quan và là một

trong những nhiệm vụ quan trọng của Đảng, Nhà nước cũng như chính

quyền địa phương các cấp.

Theo Cục Thống kê tỉnh Thái Nguyên, tính đến 31/12/2019 trên địa bàn

Thành phố Thái Nguyên có 1557 doanh nghiệp, trong đó chủ yếu là doanh

nghiệp nhỏ và vừa (chiếm đến 75%), loại hình doanh nghiệp tư nhân là chủ

yếu (chiếm 88%). Mặc dù doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh vẫn duy

trì và phát triển, có sự tăng trưởng về mặt số lượng, nhưng tỷ lệ tăng trưởng

bình quân còn thấp. Mặt khác, theo thống kê từ Sở Tài chính cho thấy, kết quả

lợi nhuận của doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn còn thấp. Thực tế có thấy,

công tác quản lý doanh nghiệp nhỏ và vừa còn nhiều khó khăn; việc xây dựng

chủ trương, chính sách và định hướng về phát triển DNNVV chưa đảm bảo về

thời gian, tiến độ; chính sách trợ giúp DNNVV về đất đai, vốn, thị trường,

khoa học công nghệ,…còn vô cùng hạn chế. Hoạt động thanh tra, kiểm tra

chưa thường xuyên liên tục và chưa được thực hiện một cách nghiêm túc,

đảm bảo yêu cầu. Chính vì thế, công tác phát triển doanh nghiệp vẫn còn