Giải pháp phát triển dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động tại Việt Nam, 2023

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

TRẦN THÙY AN

GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ TIỀN ĐIỆN TỬ TRÊN

THUÊ BAO DI ĐỘNG TẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng

Mã ngành: 8 34 02 01

TP. Hồ Chí Minh – Năm 2023

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

TRẦN THUỲ AN

GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ TIỀN ĐIỆN TỬ TRÊN

THUÊ BAO DI ĐỘNG TẠI VIỆT NAM

Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng

Mã ngành: 8 34 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐÀO DŨNG TRÍ

Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2023

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan các kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung

thực. Đây là công trình nghiên cứu của chính tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của

TS Đào Dũng Trí trừ những nội dung đã được trích dẫn theo quy định. Nghiên cứu

này cũng chưa được dùng để tôi tốt nghiệp bất cứ bậc học nào trước đây. Trong bài

luận văn có sử dụng các số liệu được công bố trước đây sẽ được chú thích, trích dẫn

nguồn đầy đủ.

Nếu có bất kỳ sự gian lận nào, tôi hoàn toàn chịu trách nghiệm trước Hội đồng

đánh giá luận văn cũng như kết quả tốt nghiệp của mình.

Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2023

Học viên thực hiện

Trần Thuỳ An

ii

LỜI CÁM ƠN

Để thực hiện luận văn này, trước hết tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới

quý thầy cô giáo trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh, đặc biệt đến

TS Đào Dũng Trí đã hướng dẫn tận tình cho tôi trong suốt quá trình thực hiện.

Xin cảm ơn Khoa Sau đại học, Trường Đại học Ngân hàng TP HCM đã tạo

điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn.

Cuối cùng, tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã luôn động viên,

hỗ trợ thời gian cho tôi vượt qua các khó khăn để hoàn thành tốt luận văn này.

Xin chân thành cảm ơn!

iii

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Tiêu đề: Giải pháp phát triển dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động tại Việt

Nam.

Nội dung:

Ngày nay, hệ thống các ngân hàng thương mại (NHTM) ngày càng được mở

rộng quy mô cũng như mạng lưới hoạt động. Tuy nhiên trên thực tế, do các điều kiện

về địa lý, phân bổ dân cư, dịch vụ internet v,v nên có những nơi vẫn chưa được các

NHTM bố trí các điểm giao dịch và/hoặc các máy rút tiền tự động để phục vụ việc

rút tiền hay giao dịch của người dân, từ đó dẫn đến vẫn còn một bộ phận không nhỏ

người dân gặp khó khăn trong việc sử dụng dịch vụ tài chính. Trong khi đó, điện

thoại di động lại khắc phục được hạn chế đó. Người dân thuộc nhóm người nghèo,

người thu nhập thấp được tiếp cận các sản phẩm, dịch vụ tài chính một cách thuận

tiện, phù hợp với nhu cầu, với chi phí hợp lý. Luận văn nghiên cứu và đề ra giải pháp

thúc đẩy sự phát triển của dịch vụ Mobile Money. Với các giải pháp và hàm ý chính

sách mang tính khoa học và xuất phát từ thực tiễn, dịch vụ Mobile Money tại Việt

Nam sẽ được mở rộng quy mô và chất lượng nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao

của người sử dụng.

Từ khóa: Tiền điện tử, Mobile Money, Việt Nam.

iv

ASTRACT

Topic: Solution to develop electronic money services on mobile subscribers

in Vietnam.

Content:

Nowadays, the commercial banking system is being increasingly expanded in

terms of scale as well as operating networks. However, in reality, due to geographical

conditions, population distributions, internet services, etc, there are places where

commercial banks have not yet arranged transaction points and/or automated teller

machines to provide cash withdrawal services or transactions, thereby leading to a

considerable part of citizens still having difficulty in using financial services.

Meanwhile, mobile smartphones are able to overcome these limitations, helping poor

people, people on low incomes, and disadvantaged groups to conveniently access

and use financial products along with services, that suit their needs, at a reasonable

cost, services are provided in a responsible and sustainable manner. This dissertation

thesis researches and proposes solutions aim to promote the development of Mobile

Money services. Hopefully, the proposed solutions will contribute to expanding

Mobile Money services in terms of both scale and quality.

Keywords: Cryptocurrency, Mobile Money, Vietnam.

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH

Từ viết

tắt Cụm từ tiếng Anh Cụm từ tiếng Việt

ATM Automatic Teller Machine/

Automated Teller Machine Máy rút tiền tự động

BLM Bank - led model Mô hình quản lý kiểu ngân hàng

BSP Ngân hàng trung ương Philippines

CBK Ngân hàng trung ương Kenya

CGAP Consultative Group to Assist

the Poor

Nhóm tư vấn để hỗ trợ người nghèo

nhất

GSMA Global System Mobile

Associations Hiệp hội di động toàn cầu

MNO Mobile Network Operator Mô hình nhà điều hành mạng di động

Mobile

Money Tiền điện tử trên thuê bao di động

Mobile

Payment Hình thức thanh toán di động

PIN Personal Identification Number Số nhận dạng cá nhân

TAM Mô hình lý thuyết chấp nhận

WB World bank Ngân hàng thế giới

vi

MỤC LỤC

2.1 Mục tiêu tổng quát: ........................................................................................... 2

2.2. Mục tiêu cụ thể:................................................................................................ 2

4.1. Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................... 3

4.2. Phạm vi nghiên cứu.......................................................................................... 3

5. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................... 3

5.1. Quy trình thiết kế nghiên cứu........................................................................... 3

5.2. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................. 4

5.2.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp........................................................... 4

5.2.2. Phương pháp tổng hợp và xử lý thông tin..................................................... 5

5.2.2.1. Phương pháp tổng hợp lý thuyết............................................................. 5

5.2.2.2. Phương pháp tổng hợp số liệu thực tế .................................................... 5

5.2.2.3. Phân tích so sánh các thông tin............................................................... 5

5.2.2.4. Phân tích SWOT..................................................................................... 6

6.1. Bối cảnh nghiên cứu......................................................................................... 6

6.2. Tổng quan nghiên cứu liên quan và khoảng trống khoa học ........................... 7

6.2.1. Tổng quan nghiên cứu liên quan................................................................... 7

6.2.1.1. Các nghiên cứu nước ngoài .................................................................... 7

6.2.1.2. Các nghiên cứu trong nước................................................................... 10

vii

6.2.1.3. Nhận xét khái quát về các nghiên cứu trước đây.................................. 12

6.2.1.4. Đóng góp của đề tài .............................................................................. 14

1.1. Tổng quan về dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động .............................. 16

Lịch sử hình thành dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động ................ 16

Khái niệm dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động ............................. 18

Đặc điểm của dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động ........................ 19

Vai trò của dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động ............................ 21

Đối với người sử dụng.......................................................................... 21

1.1.1.4.1. Người sử dụng là người dân .............................................................. 21

1.1.1.4.2. Người sử dụng là doanh nghiệp nhỏ và vừa ...................................... 23

Đối với các đơn vị cung cấp dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động24

Đối với nền kinh tế ............................................................................... 25

Lợi ích của dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động đối với chiến lược

Tài chính toàn diện quốc gia, với xã hội............................................................ 26

1.1.1.4.1. Khái niệm Tài chính toàn diện........................................................... 26

1.1.1.4.2. Lợi ích của dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động đối với tài chính

toàn diện............................................................................................................. 29

Những hạn chế, rủi ro của dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động .... 31

Rủi ro bảo mật ...................................................................................... 32

Rủi ro trong giao dịch ........................................................................... 33

Rủi ro pháp lý ....................................................................................... 34

Rủi ro hệ thống ..................................................................................... 34

Rủi ro nội bộ ......................................................................................... 35

Phân biệt dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động với các loại hình dịch vụ

tài chính khác ..................................................................................................... 35

Ví điện tử .............................................................................................. 36

Mobile Payment.................................................................................... 36

1.2. Phát triển dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động ..................................... 37

Khái niệm phát triển dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động ............. 37

Các chỉ tiêu đánh giá sự phát triển của dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di

động ................................................................................................................... 39

viii

Chỉ tiêu tăng trưởng người dùng dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động

........................................................................................................................... 39

Chỉ tiêu tăng trưởng điểm kinh doanh, điểm tư vấn, hỗ trợ và hướng dẫn

khách hàng ......................................................................................................... 39

Chỉ tiêu tăng trưởng số lượng đơn vị chấp nhận thanh toán ................ 39

Chất lượng dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động ......................... 39

1.3. Bài học kinh nghiệm phát triển dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động từ

nước ngoài cho Việt Nam ..................................................................................... 40

M-Pesa ở Kenya....................................................................................... 40

Sự hình thành và phát triển M-Pesa...................................................... 40

Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ..................................................... 41

Smart Money ở Philippines ..................................................................... 43

Sự hình thành và phát triển Mobile Money.......................................... 43

Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ..................................................... 45

Eko của Ấn Độ......................................................................................... 46

Sự hình thành và phát triển................................................................... 46

Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ..................................................... 47

2.1. Thực trạng phát triển dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động tại Việt Nam49

Về chỉ tiêu tăng trưởng người dùng dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di

động ................................................................................................................... 52

Về chỉ tiêu tăng trưởng điểm kinh doanh, điểm tư vấn, hỗ trợ và hướng dẫn

khách hàng ......................................................................................................... 54

Về chỉ tiêu tăng trưởng số lượng đơn vị chấp nhận thanh toán............... 55

Về chất lượng dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động ....................... 55

2.2. Đánh giá thực trạng phát triển dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động tại Việt

Nam....................................................................................................................... 56

Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân .................................................. 56

Những tồn tại, hạn chế.......................................................................... 56

Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế.............................................. 61

Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức khi phát triển dịch vụ

tiền điện tử trên thuê bao di động tại Việt Nam ................................................ 62