Giải pháp nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên địa bàn huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

PHẠM HOÀNG HẢI

GIẢI PHÁP NHẰM CHUYỂN DỊCH

CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG THÔN THEO HƢỚNG

CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

PHẠM HOÀNG HẢI

GIẢI PHÁP NHẰM CHUYỂN DỊCH

CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG THÔN THEO HƢỚNG

CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS VĂN BÁ THANH

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn thạc sỹ “Giải pháp nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông

thôn theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên địa bàn huyện Đại Từ,

tỉnh Thái Nguyên”, chuyên ngành quản lý kinh tế, mã số 60.34.04.10, đây là

công trình tác giả đã dầy công nghiên cứu trong đó có sử dụng thông tin từ nhiều

nguồn tƣ liệu và dữ liệu khác nhau, các thông tin đƣợc trích rõ nguồn gốc.

Tác giả xin cam đoan số liệu nghiên cứu trong luận văn là trung thực và

rõ ràng.

Thái Nguyên, ngày … tháng… năm 2014

Tác giả luận văn

Phạm Hoàng Hải

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Để có đƣợc luận văn này, tác giả xin chân thành cảm ơn đối với các

Thầy giáo, Cô giáo Trƣờng Đại học Kinh Tế & Quản trị kinh doanh đã tận

tình giảng dạy, hƣớng dẫn và quan tâm giúp đỡ tác giả trong quá trình học

tập, nghiên cứu và làm luận văn tốt nghiệp.

Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS. TS Văn Bá Thanh,

ngƣời đã tận tình giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận

văn này.

Xin chân thành cảm ơn, Lãnh đạo và cán bộ các phòng ban của Cục

thống kê tỉnh Thái Nguyên, Lãnh đạo và cán bộ các phòng ban huyện Đại Từ,

các bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ, đóng góp ý kiến, cung cấp tài

liệu, tạo điều kiện tốt nhất để tác giả hoàn thành luận văn này.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhƣng do hạn chế về mặt lý luận, kinh

nghiệm cũng nhƣ thời gian nghiên cứu nên chắc chắn khó tránh khỏi những

thiếu sót, tác giả mong nhận đƣợc những đóng góp của các nhà khoa học, các

thầy giáo, cô giáo và các bạn đồng nghiệp để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.

Xin trân trọng cảm ơn./.

Thái Nguyên, ngày …. tháng…. năm 2014

Tác giả luận văn

Phạm Hoàng Hải

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT.........................................................viii

DANH MỤC BẢNG........................................................................................ ix

DANH MỤC HÌNH .......................................................................................... x

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 3

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 4

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ...................................................... 4

5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 5

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN CHUYỂN DỊCH CƠ

CẤU KINH TẾ NÔNG THÔN THEO HƢỚNG CÔNG

NGHIỆP HOÁ, HIỆN ĐẠI HOÁ........................................................ 6

1.1. Khái niệm, đặc trƣng của cơ cấu kinh tế nông........................................... 6

1.1.1. Khái niệm về cơ cấu kinh tế nông thôn .................................................. 6

1.1.2. Đặc trƣng cơ bản của cơ cấu kinh tế nông thôn...................................... 7

1.1.3. Bản chất của chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn.................................... 9

1.2. Nội dung và xu hƣớng khách quan của chuyển dịch cơ cấu kinh tế

nông thôn............................................................................................... 10

1.2.1. Nội dung của cơ cấu kinh tế nông thôn ................................................ 10

1.2.2. Xu hƣớng khách quan của chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn ........... 13

1.3. Các nhân tố tác động đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn............ 15

1.4. Tầm quan trọng của chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo

hƣớng công nghiệp hóa, hiện đại hóa ................................................... 17

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iv

1.4.1. Khái niệm công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn...... 17

1.4.2. Mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ........ 18

1.4.3. Tầm quan trọng phải thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hóa

nông nghiệp, nông thôn......................................................................... 19

1.4.4. Tầm quan trọng của chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo

hƣớng công nghiệp hoá, hiện đại hoá ................................................... 20

1.5. Kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn của các địa

phƣơng trong nƣớc................................................................................ 21

1.5.1. Kinh nghiệm của tỉnh Vĩnh Phúc .......................................................... 21

1.5.2. Kinh nghiệm của tỉnh Bắc Giang.......................................................... 26

Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 30

2.1. Các câu hỏi đề ra mà đề tài cần giải quyết............................................... 30

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................... 30

2.2.1. Phƣơng pháp thu thập số liệu................................................................ 30

2.2.2. Phƣơng pháp phân tích.......................................................................... 30

2.2.3. Phƣơng pháp dự báo.............................................................................. 31

2.2.4. Phƣơng pháp xử lý thông tin................................................................. 31

2.2.5. Phƣơng pháp sử dụng mô hình SWOT để phân tích các điểm

mạnh, điểm yếu, những cơ hội và thách thức trong quá trình

chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn ............................ 31

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu đánh giá chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông thôn ..... 32

Chƣơng 3. THỰC TRẠNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ

NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH

THÁI NGUYÊN.................................................................................. 34

3.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ở huyện Đại Từ........... 34

3.1.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên............................................................. 34

3.1.2. Đặc điểm về điều kiện kinh tế - xã hội ................................................. 37

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

v

3.2. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn ở huyện Đại Từ,

tỉnh Thái Nguyên .................................................................................. 43

3.2.1. Cơ cấu các ngành kinh tế ở nông thôn.................................................. 44

3.2.2. Cơ cấu các thành phần kinh tế ở nông thôn .......................................... 58

3.3. Đánh giá chung thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn ở

huyện Đại Từ trong những năm qua ..................................................... 62

3.3.1. Những kết quả đạt đƣợc......................................................................... 62

3.3.2. Những hạn chế, yếu kém chủ yếu .......................................................... 65

3.3.3. Nguyên nhân của những mặt làm đƣợc và những hạn chế, yếu kém..... 65

Chƣơng 4. GIẢI PHÁP NHẰM CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH

TẾ NÔNG THÔN THEO HƢỚNG CÔNG NGHIỆP HÓA,

HIỆN ĐẠI HÓA TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH

THÁI NGUYÊN.................................................................................. 67

4.1. Quan điểm, mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo

hƣớng công nghiệp hóa, hiện đại hóa ................................................... 67

4.1.1. Phát triển kinh tế nông thôn theo hƣớng sản xuất hàng hoá và xây

dựng một nền kinh tế mở ...................................................................... 67

4.1.2. Xây dựng một nền nông nghiệp phát triển bền vững, bảo vệ môi

trƣờng sinh thái ..................................................................................... 68

4.1.3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hƣớng công nghiệp

hoá, hiện đại hoá và xây dựng cơ sở hạ tầng vững mạnh ..................... 69

4.1.4. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn trên cơ sở gắn với chiến

lƣợc phát triển kinh tế - xã hội của địa phƣơng, nâng cao hiệu

quả kinh tế - xã hội................................................................................ 69

4.1.5. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn phải kết hợp giữa phát

triển kinh tế với phát triển văn hoá, giáo dục, xây dựng cộng

đồng nông thôn vì mục tiêu phát triển con ngƣời................................. 70

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vi

4.2. Phƣơng hƣớng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hƣớng

công nghiệp hóa, hiện đại hóa............................................................... 71

4.2.1. Đối với cơ cấu các ngành kinh tế.......................................................... 71

4.2.2. Đối với cơ cấu các thành phần kinh tế .................................................. 75

4.2.3. Mô hình SWOT phân tích các điểm mạnh, điểm yếu, những cơ hội

và thách thức trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn....... 79

4.3. Giải pháp nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hƣớng

công nghiệp hóa, hiện đại hóa trên địa bàn huyện Đại Từ, tỉnh

Thái Nguyên.....................................................................................................82

4.3.1. Xây dựng chiến lƣợc và Quy hoạch phát triển nông nghiệp, nông

thôn trong đó chú trọng phát triển sản xuất theo từng vùng sinh thái..........82

4.3.2. Đào tạo nguồn nhân lực cho quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế

nông nghiệp, nông thôn......................................................................... 83

4.3.3. Tăng cƣờng xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn .................................... 84

4.3.4. Có chính sách ƣu tiên đầu tƣ và huy động vốn cho nông thôn............. 85

4.3.5. Mở rộng công tác khuyến nông, nghiên cứu ứng dụng và chuyển

giao tiến bộ khoa học kỹ thuật tới nông dân......................................... 86

4.3.6. Đầu tƣ phát triển công nghiệp chế biến, đẩy nhanh cơ giới hoá nông

nghiệp và không ngừng phát triển các loại dịch vụ nông thôn ................ 88

4.3.7. Tăng cƣờng tìm kiếm thị trƣờng tiêu thụ sản phẩm hàng hoá cho

khu vực nông thôn................................................................................. 89

4.3.8. Giải pháp về chuyển dịch cơ cấu các thành phần kinh tế nông thôn............90

4.3.9. Tăng cƣờng các biện pháp bảo vệ môi trƣờng nông nghiệp nông thôn.......91

4.3.10. Tăng cƣờng mô hình liên kết “4 nhà” trong chuyển dịch cơ cấu

kinh tế.................................................................................................... 94

4.3.11. Phát huy vai trò quản lý nhà nƣớc trong quá trình chuyển dịch

cơ cấu kinh tế nông thôn theo hƣớng công nghiệp hoá, hiện đại hoá ........ 96

4.4. Một số kiến nghị....................................................................................... 97

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vii

KẾT LUẬN.................................................................................................. 100

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 102

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

viii

DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

GDP Tổng sản phẩm quốc nội

CNH Công nghiệp hóa

HĐH Hiện đại hóa

NN Nông nghiệp

CN Công nghiệp

DV Dịch vụ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ix

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1: Cơ cấu tổng sản phẩm (GDP) của các ngành qua các năm............ 39

Bảng 3.2: Thu nhập bình quân 1 nhân khẩu /năm .......................................... 39

Bảng 3.3: Dân số trung bình phân theo giới tính, thành thị và nông thôn...... 42

Bảng 3.4: Tốc độ tăng trƣởng kinh tế giai đoạn 2009-2013........................... 43

Bảng 3.5: Cơ cấu giá trị sản xuất ngành nông nghiệp giai đoạn 2009-2013 ....... 45

Bảng 3.6: Giá trị sản xuất ngành trồng trọt giai đoạn 2009-2013 .................. 47

Bảng 3.7: Diện tích và cơ cấu diện tích gieo trồng cây hàng năm ................. 48

Bảng 3.8: Diện tích và sản lƣợng trồng cây lâu năm...................................... 49

Bảng 3.9: Diện tích năng suất và sản lƣợng lúa giai đoạn 2009-2013 ........... 51

Bảng 3.10: Số lƣợng gia súc, gia cầm giai đoạn 2009-2013 ......................... 52

Bảng 3.11: Diện tích và sản lƣợng thủy sản chủ yếu giai đoạn 2009-2013 ... 52

Bảng 3.12: Cơ cấu ngành chăn nuôi trong cơ cấu giá trị sản xuất ngành

nông nghiệp giai đoạn 2009-2013.............................................. 53

Bảng 3.13: Cơ cấu ngành lâm nghiệp trong cơ cấu giá trị sản xuất toàn

ngành nông, lâm nghiệp giai đoạn 2009-2013.......................... 54

Bảng 3.14: Diện tích và độ che phủ của rừng giai đoạn 2009-2013............... 54

Bảng 3.15: Cơ cấu giá trị sản xuất nội ngành lâm nghiệp giai đoạn 2009-2013......55

Bảng 3.16: Cơ cấu giá trị sản xuất nội ngành công nghiệp giai đoạn

2009-2013.................................................................................... 56

Bảng 3.17: Tỷ lệ giá trị sản xuất của ngành dịch vụ nông nghiệp giai

đoạn 2009-2013........................................................................... 58

Bảng 3.18: Kết quả điều tra trang trại huyện Đại Từ giai đoạn 2009-2013........ 59