Giải pháp nâng cao năng lược cạnh trạnh của các doanh nghiệp chế biến hạt điều Việt Nam.pdf

1

MUÏC LUÏC

Trang

MÔÛ ÑAÀU 1

1. Tính caàn thieát cuûa ñeà taøi 1

2. Muïc tieâu nghieân cöùu 2

3. Phöông phaùp nghieân cöùu 2

4. Phaïm vi nghieân cöùu 3

CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA VIEÄC NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC

CAÏNH TRANH CHO CAÙC DOANH NGHIEÄP CHEÁ BIEÁN

ÑIEÀU 4

1.1. Naêng löïc caïnh tranh vaø nhöõng noäi dung cô baûn cuûa vieäc naâng cao

naêng löïc caïnh tranh 4

111.

..111...111...KKKhhhaaaù

ù ùiii nnni

iieeeä

ä

ämmmcccaaaï

ï

ïnnnhhh tttrrraaannnhhh 444

111...111...222KKKhhhaaaù

ù ùiii nnniiieeeä

ä

ämmmnnnaaaê ê ênnnggg lllöööï ï

ïccccccaaaï

ï

ïnnnhhh tttrrraaannnhhh 444

111...111.

..333.

.. QQQuuuaaannnñññiiieeeå åmåmmvvveeeà à

à nnnaaaâ â

ânnngggcccaaaooonnnaaaê

ê

ênnnggg lllöööï ï ïccccccaaaï ï

ïnnnhhh tttrrraaannnhhh 777

111.

..222.

.. XXXaaaù ùcùccñññòòònnnhhhhhheeeä ä

ä t

tthhhoooá

ánánngggcccaaaù ù

ùcccnnnhhhaaaâ â

ânnn tttoooá á

á cccaaauá á

áuu ttthhhaaanø ø ønnhhhnnnaaaê ê

ênnnggg lllöööï ï ïccccccaaaï ï

ïnnnhhh tttrrraaannnhhhcccuuuû

ûaûaacccaaaù

ùcùcc

dddoooaaannnhhhnnnggghhhiiieeeä äpäppccchhheeeá á á bbbiiieeeá

ánánnñññi

iieeeà

à àuuuVVViiieeeä ä

ä t

tt NNNaaammm 777

1.2.1. Ñaëc ñieåm caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 7

1.2.2. Heä thoáng caùc nhaân toá caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc

doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 9

Baøi hoïc kinh nghieäm töø quaù trình phaùt trieån, naâng cao naêng löïc caïnh tranh

cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Aán Ñoä 13

111.

..333.

..111.

.. QQQuuuaaaù

ù

ù tttrrrìììnnnhhhppphhhaaaù

ù ùttt tttrrri

iieeeå

ånånn,

,, nnnaaaâ

â

ânnngggcccaaaooonnnaaaê

ênênnggg lllöööï ïcïcccccaaaï

ïnïnnhhh tttrrraaannnhhhcccuuuû

ûaûaacccaaaù

ù

ùcccdddoooaaannnhhh

nnnggghhhiiieeeä ä äpppccchhheeeá

á á bbbi

iieeeá ánánnñññiiieeeà

à àuuuAAAá á

ánnnÑÑÑoooä ä ä 111333

111...333.

..222.

.. BBBaaaø

ø

øiii hhhoooï ï ïccckkkiiinnnhhhnnnggghhhiiieeeä

ämämmccchhhooo VVVi

iieeeä ä

ä t

ttNNNaaammm 111777

2

CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA CAÙC

DOANH NGHIEÄP CHEÁ BIEÁN ÑIEÀU VIEÄT NAM 19

2.1. G

iôùi thieäu sô löôïc veà coâng nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 19

2.2. Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu

Vieät Nam 20

222.

..222...111... ...NNNaaaê

ênênnggg lllöööï ïcïcccccoooâ

ânânngggnnnggghhheeeä ä

ä ccchhheeeá

á

á bbbi

iieeeá

ánánn 222000

222...222...222... NNNaaaê

ênênnggg lllöööï

ïcïccxxxaaaâ

âyâyydddöööï ï

ïnnnggg ttthhhöööôôônnnggghhhi

iieeeä

äuäuu 222888

222...222.

..333... NNNaaaê ênênnggg lllöööï

ïcïcc ttthhhuuu ttthhhaaaä ä äppp,,, ppphhhaaaâ â

ânnn tttí

ííccchhhvvvaaaø

ø

ø dddöööï ï ï bbbaaaù ùoùoo ttthhhò

òò tttrrröööôôôø ø

ønnnggg 333555

222.

..222...444...NNNaaaê ê ênnnggg lllöööï ï

ïccckkkhhhaaaiii ttthhhaaaù ùcùcc ttthhhòòò tttrrröööôôôø ønønnggg 333777

222.

..222.

..555.

.. NNNaaaê

ênênnggg lllöööï

ïcïcc tttaaaø

ø øiii ccchhhííínnnhhh 444111

222...222.

..666.

..NNNaaaê ê

ênnnggg lllöööï ï

ïcccnnnggguuuoooà à

ànnnnnnhhhaaaâ â

ânnn lllöööï

ïcïcc 444777

222...222.

..777.

..NNNaaaê ê

ênnnggg lllöööï ï

ïccc ttthhhuuummmuuuaaannnggguuuoooà

ànànnnnnggguuuyyyeeeâ

â

ânnn llliiieeeuä ä

äuuñññi

iieeeà

à

àuuu ttthhhoooâ

â â 444999

222...222.

..888.

..NNNaaaê ê ênnnggg lllöööï ï ïccccccaaaï

ï

ïnnnhhh tttrrraaannnhhhvvveeeà

à à gggi

iiaaaù ù

ù vvvaaaø ø

ø gggiiiaaaù

ù ù ttthhhaaaø ø

ønnnhhh 555111

2.3. Caùc nhaân toá khaùch quan taùc ñoäng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc

doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 54

2.3.1. Tieàm naêng phaùt trieån cuûa nguoàn nguyeân lieäu 54

222.

..333.

..222... NNNhhhuuucccaaaà àuàuu ttthhhò

òò tttrrröööôôôø ø ønnnggg 555888

222.

..333...333... CCChhhííínnnhhhsssaaaù ù

ùccchhhkkkhhhuuuyyyeeeá

á ánnnkkkhhhí

ííccchhh,

,, hhhoooã ã

ã t

ttrrrôôôï

ï ï cccuuuû

ûaûaaNNNhhhaaaø ø

ø nnnöööôôôù ù

ùccc 555999

2.3.4. Taùc ñoäng chung töø xu höôùng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa nöôùc ta 60

222.

..444... ÑÑÑaaaù ùnùnnhhhgggi

iiaaaù ù ù ccchhhuuunnngggnnnaaaê ênênnggg lllöööï ïcïcccccaaaï

ïnïnnhhh tttrrraaannnhhhvvvaaaø

ø ø lllôôôï ï ïiii ttthhheeeá á

á cccaaaï

ï

ïnnnhhh tttrrraaannnhhhcccuuuû

ûaûaacccaaaù

ùcùccdddoooaaannnhhh

nnnggghhhi

iieeeä ä

äpppccchhheeeá á á bbbiiieeeá ánánnñññiiieeeà

àuàuuVVVi

iieeeä ä ä t

tt NNNaaammm 666222

2.4.1. Ñaùnh giaù chung naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc DNCBÑ VN 62

2.4.2. Vaän duïng phöông phaùp Thompson – Strickland ñaùnh giaù so saùnh

toång theå naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu

Vieät Nam vôùi caùc doanh nghieäp cuûa Aán Ñoä, Braxin 64

CCCHHHÖÖÖÔÔÔNNNGGGIIIIIIIII::: GGGIIIAAAÛ

ÛIÛIIPPPHHHAAAÙ

ÙPÙPPNNNAAAÂ

ÂNÂNNGGGCCCAAAOOONNNAAAÊ

Ê

ÊNNNGGGLLLÖÖÖÏ Ï

ÏCCCCCCAAAÏ

Ï

ÏNNNHHHTTTRRRAAANNNHHHCCCHHHOOO

CCCAAAÙ

Ù

ÙCCCDDDOOOAAANNNHHHNNNGGGHHHIIIEEEÄ Ä

ÄPPPCCCHHHEEEÁ

Á

ÁBBBIIIEEEÁ

ÁNÁNNHHHAAAÏ

ÏTÏTTÑÑÑIIIEEEÀ

ÀUÀUUCCCUUUÛ Û

ÛAAAVVVIIIEEEÄ Ä

ÄTTT

NNNAAAMMM 666555

MMMuuuï

ïcïcc ttti

iieeeâ â

âuuuppphhhaaaù ù

ù t

tt tttrrri

iieeeå å ånnncccaaaù

ùcùccdddoooaaannnhhhnnnggghhhiiieeeä

äpäppccchhheeeá á

á bbbiiieeeá

ánánnñññi

iieeeà à

àuuuñññeeeá

ánánnnnnaaaê ê

êmmm222000111000 666555

333.

..111.

.. PPPhhhöööôôônnnggghhhöööôôôù ù

ùnnngggppphhhaaaù ù

ù t

tt tttrrriiieeeå å

ånnnvvvaaaø ø

ø nnnaaaâ â

ânnngggcccaaaooonnnaaaê ê

ênnnggg lllöööï ï

ïccccccaaaï ï

ïnnnhhh tttrrraaannnhhhccchhhooocccaaaù

ùcùcc

DDDNNNCCCBBBÑÑÑVVViiieeeä ä

ä t

tt NNNaaammm 666555

3

333...222...111... ... PPPhhhöööôôônnnggghhhöööôôôù

ù ùnnngggccchhhuuunnngggppphhhaaaù ù ùttt tttrrri

iieeeå

ånånncccaaaù ù

ùcccDDDNNNCCCBBBÑÑÑVVViiieeeä ä

ä t

ttNNNaaammm 666666

333...222.

..222... PPPhhhöööôôônnnggghhhöööôôôù ù ùnnngggnnnaaaâ â ânnngggcccaaaooonnnaaaê

ê

ênnnggg lllöööï ï ïccccccaaaï ï

ïnnnhhh tttrrraaannnhhhccchhhooocccaaaù ù ùcccDDDNNNCCCBBBÑÑÑVVVi

iieeeä ä

ä t

tt

NNNaaammm tttrrrooonnnggggggiii

aaai

ii ñññoooaaaï ï

ïnnnhhhi

iieeeä

änännnnnaaayyy 666666

333.

..222... GGGi

iiaaaû û

û i

ii ppphhhaaaù ù ùpppnnnaaaâ

ânânngggcccaaaooonnnaaaê

ênênnggg lllöööï ï ïccccccaaaï

ïnïnnhhh tttrrraaannnhhhccchhhooocccaaaù ù

ùcccdddooonnnhhhnnnggghhhi

iieeeä

äpäppccchhheeeá á

á

bbbiiieeeá á ánnnñññi

iieeeà à

àuuuVVVi

iieeeä

ä ättt NNNaaammm 666777

333...333.

..111... XXXaaaù

ù ùcccñññò

òònnnhhhqqquuuyyymmmoooâ

â â dddoooaaannnhhhnnnggghhhi

iieeeä

ä

äpppvvvaaaø ø ø t

ttrrrì

ììnnnhhhñññoooä ä ä cccoooâ â ânnngggnnnggghhheeeä ä

ä ppphhhuuuø

ø ø hhhôôôï ï

ïppp 666777

333.

..333.

..222.

..NNNaaaâ â

ânnngggcccaaaooonnnaaaê

ê

ênnnggg lllöööï ï

ïccccccoooâ â

ânnngggnnnggghhheeeä

ä ä 666999

333...333...333.

.. NNNaaaâ â

ânnngggcccaaaooonnnaaaê

ê

ênnnggg lllöööï ï

ïccc tttaaaø ø

ø i

ii ccchhhí

íínnnhhh 777111

333...333...444.

.. ÑÑÑaaaå

åyåyymmmaaaï ïnïnnhhhxxxaaaâ âyâyydddöööï ï

ïnnngggvvvaaaø ø

ø ppphhhaaaù

ù ùttt tttrrriiieeeå

ånånn ttthhhöööôôônnnggghhhi

iieeeä

äuäuudddoooaaannnhhhnnnggghhhi

iieeeä ä

äppp 777444

333...333...555.

..NNNaaaâ â ânnngggcccaaaoookkkhhhaaaû û

û nnnaaaê

ênênnggg ttthhhuuu ttthhhaaaä

äpäpp ttthhhoooâ

ânânnggg tttiiinnn,,,ppphhhaaaâ

ânânn tttíííccchhhvvvaaaø ø

ø dddöööï

ï ï bbbaaaù ù

ùooo ttthhhòòò tttrrröööôôôø ønønnggg 777555

333...333...666.

..NNNaaaâ â ânnngggcccaaaoookkkhhhaaaû û û nnnaaaê ênênngggppphhhaaaù ù

ù t

tt tttrrri

iieeeå

å

ånnn ttthhhòòò tttrrröööôôôø

ønønnggg 777666

333.

..333.

..777.

..NNNaaaâ â ânnngggcccaaaoookkkhhhaaaû û

û nnnaaaê ê

ênnnggg ttthhhuuummmuuuaaannnggguuuyyyeeeâ

ânânn llli

iieeeä

ä

äuuuñññaaaà

àuàuuvvvaaaø ø

øooo 777777

333.

..333.

..888.

..NNNaaaâ â ânnngggcccaaaooohhhi

iieeeä

ä

äuuuqqquuuaaaû û û nnnggguuuoooà à

ànnnnnnhhhaaaâ â

ânnn lllöööï

ïcïcc))) 777999

333...333...999...NNNaaaâ â

ânnngggcccaaaoookkkhhhaaaû û û nnnaaanê ê ênngggcccaaaï ï

ïnnnhhh t

ttrrraaannnhhhvvveeeà à

à gggiiiaaa,ù ù ù,,gggi

iiaaaù

ù ù ttthhhaaaø ø

ønnnhhhsssaaaû û ûnnnppphhhaaaå

åmåmm 888111

KKKEEEÁ

ÁTÁTTLLLUUUAAAÄ

ÄNÄNN 888444

TTTAAAØ

ØIØIILLLIIIEEEÄ ÄUÄUUTTTHHHAAAMMMKKKHHHAAAÛ

Û ÛOOO

PPPHHHUUUÏ Ï Ï LLLUUUÏ

ÏCÏCC

PPPhhhuuuï

ï ï llluuuï ïcïccIII:

:: TTTi

iieeeâ â

âuuuccchhhuuuaaaå å

ånnnaaaù ùpùppddduuuï ïnïnngggccchhhooonnnhhhaaaâ â

ânnnhhhaaaï ï ïttt ñññi

iieeeà à àuuuXXXKKK

PPPhhhuuuï ï ï llluuuï ïcïccIIIIII:::BBBaaaû û ûnnngggcccaaaâ âuâuuhhhoooû û

û i

ii ppphhhoooû ûnûnngggvvvaaaá

ánánn

PPPhhhuuuï

ï ï LLLuuuï ï ïcccIIIIIIIII::: TTTooomù ù

ùmm lllöööôôôï ïcïccsssôôôñññoooà à à ccchhheeeá

á á bbbiiieeeá á

ánnnñññiiieeeà

àuàuu

4

MÔÛ ÑAÀU

1. Tính caàn thieát cuûa ñeà taøi

Vieät Nam laø moät quoác gia ñang phaùt trieån coù trình ñoä phaùt trieån thaáp.

Saûn phaåm noâng nghieäp coù vai troø ñaëc bieät quan troïng trong neàn kinh teá quoác

daân cuûa nöôùc ta. Nhìn laïi chaëng ñöôøng gaàn 20 naêm ñoåi môùi do Ñaûng ta khôûi

xöôùng, coù theå thaáy neàn noâng nghieäp Vieät Nam ñaõ thu ñöôïc nhöõng thaønh töïu

raát to lôùn. Ñaëc bieät, cuøng vôùi quaù trình CNH–HÑH ñaát nöôùc, caùc ngaønh coâng

nghieäp cheá bieán ñaõ phaùt trieån maïnh meõ vaø coù nhöõng ñoùng goùp lôùn cho phaùt

trieån kinh teá ñaát nöôùc, trong ñoù cheá bieán ñieàu ñöôïc xem laø moät ngaønh coâng

nghieäp non treû nhöng ngaøy caøng trôû neân cöïc kyø quan troïng trong neàn kinh teá

nöôùc ta. Coâng nghieäp cheá bieán ñieàu coù vai troø quan troïng nhö vaäy khoâng

nhöõng chæ vì noù ñaõ thu veà haøng traêm trieäu ñoâ la haøng naêm cho ñaát nöôùc töø

vieäc xuaát khaåu maø coøn vì noù ñaõ giaûi quyeát vieäc laøm cho haøng traêm nghìn lao

ñoäng dö thöøa ôû noâng thoân (moät phaàn laøm vieäc tröïc tieáp taïi nhöõng nhaø maùy

cheá bieán vaø soá coøn laïi laøm vieäc ôû caùc noâng tröôøng saûn xuaát), vaø raát nhieàu lao

ñoäng laøm vieäc ôû khaâu thu mua, vaän chuyeån. Neáu nhö vaøo naêm 1990, saûn

löôïng ñieàu nhaân xuaát khaåu cuûa ta chæ ñaït khoaûng 290 taán thì ñeán naêm 2005

saûn löôïng xuaát khaåu ñaõ leân ñeán 110.000 taán; Löïc löôïng lao ñoäng töø khoaûng

2.500 ngöôøi (naêm 1990) ñaõ taêng leân khoaûng treân 300.000 ngöôøi vaøo naêm

2005. Hieän nay, ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu cuûa nöôùc ta ñaõ vöôn leân vò

trí thöù hai treân theá giôùi veà xuaát khaåu vaø chæ ñöùng sau AÁn Ñoä. Sôû dó ngaønh

coâng nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta coù toác ñoä phaùt trieån nhanh laø vì cô baûn

Vieät Nam laø moät quoác gia coù tieàm naêng raát maïnh ñeå phaùt trieån ngaønh coâng

nghieäp naøy. Tuy nhieân, trong boái caûnh coù nhieàu bieán ñoäng vaø moät moâi

tröôøng caïnh tranh gay gaét nhö hieän nay, ñeå giöõ vöõng vò trí cuûa mình treân thò

tröôøng theá giôùi cuõng nhö tieáp tuïc ñoùng goùp cho coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá

5

cuûa ñaát nöôùc, caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN caàn phaûi xem xeùt vaø ñaùnh

giaù laïi naêng löïc caïnh tranh cuûa mình ñeå töø ñoù coù theå ñöa ra caùc giaûi phaùp

höõu hieäu nhaèm cuõng coá vaø phaùt trieån vò theá caïnh tranh cuûa mình treân thò

tröôøng, nhaát laø khi VN ñang tieáp tuïc ñaåy maïnh quaù trình hoäi nhaäp kinh teá

quoác teá.

Tröôùc yeâu caàu ñaët ra, ñeà taøi naøy ñöôïc bieân soaïn vôùi muïc ñích phaân tích

vaø ñaùnh giaù töøng nhaân toá cuï theå caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc

doanh nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta, vaø töø ñoù seõ coù nhöõng ñaùnh giaù toaøn

dieän veà naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta noùi

chung. Sau cuøng, döïa vaøo caùc cô sôû treân, ñeà taøi seõ ñeà xuaát caùc giaûi phaùp coù

tính khaû thi nhaèm naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc doanh nghieäp cheá

bieán ñieàu VN trong giai ñoaïn ñeán.

Hieän nay, caùc coâng trình nghieân cöùu vieát veà naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc

doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN haàu nhö raát haïn höõu vaø thöôøng chæ ñeà caäp

ñeán moät soá ít nhaân toá quen thuoäc nhö: voán, lao ñoäng – Coù theå noùi, vaãn chöa

coù moät nghieân cöùu mang tính toaøn dieän. Trong khuoân khoå ñeà taøi naøy, caùc

doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN seõ ñöôïc nghieân cöùu töông ñoái toaøn dieän,

roäng raõi…

2. Muïc tieâu nghieân cöùu:

Ñeà taøi khi thöïc hieän nghieân cöùu ñeå ñaït nhöõng muïc tieâu cô baûn sau:

- Phaân tích vaø ñaùnh giaù töøng yeáu toá caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa moät

doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN noùi chung.

- Phaân tích vaø ñaùnh giaù nhöõng taùc ñoäng töø caùc nhaân toá mang tính moâi

tröôøng (khaùch quan) ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán

ñieàu VN noùi chung.

6

- Ñaùnh giaù, so saùnh naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán

ñieàu VN vôùi moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu cuûa caùc quoác gia khaùc thoâng

qua phöông phaùp hoûi yù kieán chuyeân gia.

- Treân cô sôû phöông höôùng, muïc tieâu phaùt trieån cho caùc doanh nghieäp cheá

bieán ñieàu nöôùc ta, keát hôïp vôùi nhöõng keát quaû ñöôïc nghieân cöùu ñeå ñöa ra

“Phöông höôùng naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc doanh nghieäp cheá bieán

ñieàu VN trong giai ñoaïn hieän nay vaø giaûi phaùp thöïc hieän”

3. Phöông phaùp nghieân cöùu

- Duøng phöông phaùp phaân tích ñònh löôïng ñeå phaân tích caùc soá lieâu thöù caáp,

sô caáp vaø ñoàng thôøi keát hôïp phaân tích ñònh tính ñeå töø ñoù ñöa ra nhöõng ñaùnh

giaù, nhaän xeùt veà naêng löïc cuûa töøng yeáu toá caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa

caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN vaø nhöõng taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá

khaùch quan ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu

VN.

- Vaän duïng phöông phaùp Thompson – Strickland vaø thoâng qua soá lieäu sô

caáp (thu thaäp ñöôïc töø phöông phaùp hoûi yù kieán chuyeân gia) ñeå ñaùnh giaù naêng

löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN noùi chung.

- Duøng phöông phaùp toång hôïp ñeå coù caùi nhìn toång quaùt veà naêng löïc caïnh

tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta vaø töø ñoù ñöa ra phöông

höôùng vaø giaûi phaùp ñeå naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho hoï.

4. Phaïm vi nghieân cöùu

- Ñeà taøi thöïc hieän nghieân cöùu trong phaïm vi caùc doanh nghieäp cheá bieán

ñieàu Vieät Nam.

- Soá lieäu khaûo saùt sô caáp: döïa vaøo baûng caâu hoûi caùc yù kieán cuûa chuyeân gia

trong ngaønh.

- Soá lieäu thöù caáp coù nguoàn goác töø Vinacas, Icard, Vinanet, moät soá taïp

chí…vaø caùc trang Web cuûa caùc toå chöùc khaùc.

7

CHÖÔNG I:

CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA VIEÄC NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC

CAÏNH TRANH CHO CAÙC DOANH NGHIEÄP CHEÁ BIEÁN

ÑIEÀU

1.1. Naêng löïc caïnh tranh vaø nhöõng noäi dung cô baûn cuûa vieäc naâng cao

naêng löïc caïnh tranh

1.1.1. Khaùi nieäm caïnh tranh

Thuaät ngöõ caïnh tranh ñöôïc ñònh nghóa theo nhieàu caùch khaùc nhau. Theo

Ñaïi Töø ñieån Tieáng Vieät thì caïnh tranh laø: “tranh ñua giöõa nhöõng caù nhaân, taäp

theå coù chöùc naêng nhö nhau, nhaèm giaønh phaàn hôn, phaàn thaéng veà mình”

[26]. Trong Töø ñieån Thuaät ngöõ Kinh teá hoïc, caïnh tranh ñöôïc ñònh nghóa laø:

“söï ñaáu tranh ñoái laäp giöõa caùc caù nhaân, taäp ñoaøn hay quoác gia. Caïnh tranh

naûy sinh khi hai beân hay nhieàu beân coá gaéng giaønh laáy thöù maø khoâng phaûi ai

cuõng coù theå giaønh ñöôïc” [33]. Ngoaøi ra, coøn coù raát nhieàu ñònh nghóa khoâng

ñoàng nhaát veà caïnh tranh do xuaát phaùt töø caùch tieáp caän khaùc nhau, lieân quan

tôùi noäi dung vaø caáp ñoä xem xeùt khaùc nhau.

Caïnh tranh, xeùt veà baûn chaát luoân ñöôïc nhìn nhaän trong traïng thaùi ñoäng

vaø raøng buoäc trong moái quan heä so saùnh töông ñoái. Vì vaäy, moïi quan heä giao

tieáp maø caùc beân tham gia noã löïc tìm kieám vò theá coù lôïi cho mình ñeàu coù theå

dieãn taû trong khaùi nieäm caïnh tranh. Trong xu theá hoäi nhaäp vaø traøo löu töï do

hoùa thöông maïi, khaùi nieäm caïnh tranh ñöôïc söû duïng roäng raõi treân qui moâ

toaøn caàu, vieäc tieáp caän nhöõng khaùi nieäm ñoù cuõng caàn ñöôïc xaây döïng treân cô

sôû logíc, heä thoáng. Theo ñoù, khaùi nieäm caïnh tranh cuûa doanh nghieäp phaûi

ñöôïc xem xeùt trong boái caûnh caïnh tranh cuûa ngaønh, quoác gia, khu vöïc.

Ngoaøi ra, khaùi nieäm caïnh tranh phaûi ñöôïc xem xeùt ñaày ñuû treân caû hai maët

cuûa noù: tích cöïc hoaït ñoäng vaø taïo ñoäng löïc ñeå höôùng tôùi moät keát quaû toát

8

nhaát; nhöng moät khi nhöõng kyõ naêng naøy ñöôïc theå hieän moät caùch cöïc ñoan, noù

coù theå seõ daãn ñeán moät thöïc traïng tieâu cöïc vôùi keát quaû traùi ngöôïc.

1.1.2. Khaùi nieäm naêng löïc caïnh tranh

Ñaõ coù raát nhieàu caùc nhaø kinh teá hoïc, caùc nhaø nghieân cöùu ñi tìm caâu traû

lôøi cho nhöõng caâu hoûi nhö: Vì sao laïi coù nhöõng coâng ty naøy maïnh hôn nhöõng

coâng ty khaùc? Vì sao laïi coù nhöõng quoác gia naøy giaøu coù hôn nhöõng quoác gia

khaùc? Lieäu caùc coâng ty nhoû, môùi thaønh laäp coù khaû naêng caïnh tranh vôùi caùc

coâng ty lôùn maø danh tieáng ñaõ ñöôïc khaúng ñònh khoâng? Laøm theá naøo ñeå coù

theå caïnh tranh ñöôïc?

Trong nhöõng naêm thuoäc theá kyû 18, Adam Smith ñaõ coá gaéng lyù giaûi caâu

hoûi caùi gì laøm cho moät quoác gia trôû neân giaøu coù vaø oâng ñaõ cho ra ñôøi lyù

thuyeát veà lôïi theá tuyeät ñoái trong taùc phaåm Baûn chaát veà söï giaøu coù cuûa caùc

quoác gia. Ñi xa hôn hoïc thuyeát cuûa Adam Smith, David Ricardo ñaõ xaây döïng

lyù thuyeát lôïi theá so saùnh ñeå lyù giaûi veà nhöõng lôïi ích trong thöông maïi quoác teá

vaø cuõng ñoàng thôøi lyù giaûi cho vieäc vì sao coù nhöõng nöôùc phaùt trieån hôn nhôø

vaøo vieäc khai thaùc nhöõng lôïi theá töông ñoái cuûa mình. Nhöng nhöõng ñaëc ñieåm

môùi cuûa caïnh tranh quoác teá, ñaëc bieät laø söï phaùt trieån cuûa caùc hình thöùc ñaàu tö

nöôùc ngoaøi vôùi söï hình thaønh caùc taäp ñoaøn ña quoác gia maø hình thöùc caïnh

tranh khoâng chæ giôùi haïn trong hoaït ñoäng XK maø coøn thoâng qua caùc coâng ty

con ôû nöôùc ngoaøi, ñaõ laøm yeáu ñi caùc hoïc thuyeát coå ñieån.

Treân cô sôû keá thöøa lyù thuyeát veà lôïi theá so saùnh, caùc nhaø kinh teá hoïc hieän

ñaïi ñaõ taäp trung phaân tích vaø daàn daàn hình thaønh neân moät heä thoáng khaùi nieäm

môùi veà lôïi theá caïnh tranh, naêng löïc caïnh tranh noùi chung, naêng löïc caïnh tranh

quoác teá noùi rieâng ñeå giaûi thích veà ñoäng löïc phaùt trieån cuûa caùc quoác gia cuõng

nhö söï phaùt trieån cuûa caùc coâng ty, doanh nghieäp trong moâi tröôøng kinh doanh

quoác teá.

9

Raát nhieàu hoïc thuyeát ñaõ ñöôïc xaây döïng ñeå phaân tích veà naêng löïc (lôïi theá)

caïnh tranh cuûa caùc quoác gia cuõng nhö cuûa caùc coâng ty, caùc doanh nghieäp.

Trong ñoù, tieâu bieåu coù lyù thuyeát veà caùc nhaân toá cuûa quaù trình saûn xuaát cuûa

Heckscher vaø Ohlin, sau naøy ñaõ ñöôïc nhaø kinh teá hoïc noåi tieáng Paul

Sammuelson boå sung neân coøn goïi laø moâ hình Heckscher-Ohlin-Sammuelson.

Caùc lyù thuyeát veà lôïi theá qui moâ, khaùc bieät hoùa nhaèm taïo lôïi theá caïnh tranh

trong thöông maïi quoác teá, veà caïnh tranh khoâng hoaøn haûo cuûa Krungman,

Helpman…

Coù quan ñieåm cho raèng: “Nhöõng doanh nghieäp coù khaû naêng caïnh tranh laø

nhöõng doanh nghieäp ñaït ñöôïc möùc tieán boä cao hôn möùc trung bình veà chaát

löôïng haøng hoùa vaø dòch vuï vaø/hoaëc coù khaû naêng caét giaûm caùc chi phí töông

ñoái cho pheùp hoï taêng ñöôïc lôïi nhuaän (doanh thu – chi phí) vaø/hoaëc thò

phaàn…”. Ñieàu naøy ñuùng, nhöng ngaøy nay haàu heát caùc öu theá khoâng maõi maõi

thích ñaùng vaø ít laâu daøi. Caùc öu theá mang tính taïm thôøi. Daàn daø, moät coâng ty

thaéng khoâng phaûi baèng moät öu theá ñôn leû nhöng baèng caùch xeáp taàng öu theá

naøy leân öu theá khaùc qua thôøi gian. Ngöôøi Nhaät ñaõ laø baäc thaày veà vaán ñeà naøy,

ñaàu tieân ñi vaøo vôùi giaù thaáp, sau ñoù vôùi caùc tính naêng toát hôn, roài ñeán chaát

löôïng toát hôn, vaø sau ñoù vôùi khaû naêng vaän haønh nhanh hôn. Ngöôøi Nhaät ñaõ

nhaän ra raèng caïnh tranh laø moät cuoäc ñua khoâng coù ñieåm cuoái cuøng [31]. Ñònh

nghóa treân chæ ra ñöôïc muïc tieâu cuûa caïnh tranh vaø nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn

cuûa vieäc caïnh tranh thaønh coâng. Nhöng nhöôïc ñieåm cuûa ñònh nghóa treân laø

khoâng chæ ra ñöôïc ñoù laø do ñaâu maø coù. Vaø ñònh nghóa treân laøm cho khaùi nieäm

naêng löïc caïnh tranh mang tính tónh. Nhöng thöïc teá, caïnh tranh vaø naêng löïc

caïnh tranh laø nhöõng khaùi nieäm ñoäng. Moät doanh nghieäp luùc naøy coù lôïi theá

caïnh tranh nhôø nhöõng öu theá nhö nguoàn lao ñoäng reû hay gaàn nguoàn nguyeân

lieäu nhöng luùc khaùc coù theå maát lôïi theá caïnh tranh khi doanh nghieäp khaùc coù

lôïi theá treân cô sôû nhöõng tieán boä cuûa khoa hoïc coâng ngheä hay nhôø öu theá veà

10

qui moâ, voán. Vì theá, moät doanh nghieäp ñöôïc coi laø coù khaû naêng caïnh tranh

phaûi coù khaû naêng duy trì vaø lieân tuïc taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh cuûa

mình.

Caùc coâng ty coù theå xaây döïng lôïi theá caïnh tranh töø nhieàu nguoàn, chaúng

haïn söï öu vieät veà chaát löôïng, toác ñoä, söï an toaøn, dòch vuï, thieát keá, ñoä tin caäy,

cuøng vôùi chi phí thaáp hôn, giaù caû thaáp hôn…Thoâng thöôøng chính moät kieåu

phoái hôïp ñoäc ñaùo naøo ñoù giöõa caùc yeáu toá naøy, thay vì moät vieân ñaïn baïc ñôn

leû, ñaõ taïo neân öu theá [31].

Noåi baät nhaát trong caùc hoïc thuyeát veà naêng löïc caïnh tranh gaàn ñaây laø hoïc

thuyeát cuûa Michael Porter (Giaùo sö noåi tieáng veà chieán löôïc kinh doanh cuûa

tröôøng kinh doanh Harvard). Trong caùc taùc phaåm cuûa mình, Michael Porter

ñaõ coù nhöõng nghieân cöùu raát toaøn dieân veà naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh

nghieäp, coâng ty vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh cuõng nhö cuûa quoác gia.

Michael Porter cho raèng: “Ñeå coù theå caïnh tranh thaønh coâng, caùc doanh

nghieäp phaûi coù ñöôïc lôïi theá caïnh tranh döôùi hình thöùc hoaëc laø coù ñöôïc chi phí

saûn xuaát thaáp hôn hoaëc laø coù khaû naêng khaùc bieät hoùa saûn phaåm ñeå ñaït ñöôïc

nhöõng möùc giaù cao hôn trung bình. Ñeå duy trì lôïi theá caïnh tranh, caùc doanh

nghieäp caàn ngaøy caøng ñaït ñöôïc nhöõng lôïi theá caïnh tranh tinh vi hôn, qua ñoù

coù theå cung caáp nhöõng haøng hoùa hay dòch vuï coù chaát löôïng cao hôn hoaëc saûn

xuaát coù hieäu suaát cao hôn” [37]. Quan ñieåm cuûa Michael E.Porter vöøa ñeà caäp

ñeán vaán ñeà naêng löïc caïnh tranh vaø bao haøm caû vieäc doanh nghieäp phaûi lieân

tuïc duy trì lôïi theá caïnh tranh cuûa mình.

Maëc duø coù raát nhieàu coâng trình nghueân cöùu veà naêng löïc hay lôïi theá caïnh

tranh, song cho ñeán nay taát caû caùc nhaø nghieân cöùu ñeàu thoáng nhaát raèng khoù

coù theå ñöa ra moät ñònh nghóa chuaån veà khaùi nieäm naêng löïc caïnh tranh ñuùng

cho moïi tröôøng hôïp.