Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Long An

1

PHAÀN MÔÛ ÑAÀU

1.YÙ nghóa nghieân cöùu vaø tính caáp thieát cuûa ñeà taøi .

Coâng cuoäc ñoåi môùi ñaát nöôùc ñöôïc khôûi xöôùng töø sau Ñaïi hoäi VI cuûa Ñaûng

Coäng saûn Vieät Nam ñeán nay, neàn kinh teá nöôùc ta ñaõ vaø ñang chuyeån maïnh sang neàn

kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN. Hoaït ñoäng Ngaân haøng cuõng ñaõ coù söï ñoåi môùi

moät caùch caên baûn, saâu saéc. Ñoù laø, töø ngaân haøng moät caáp, heä thoáng Ngaân haøng Vieät

Nam ñaõ chuyeån thaønh hai caáp: Ngaân haøng Nhaø nöôùc (NHNN) thöïc hieän chöùc naêng

quaûn lyù Nhaø nöôùc veà tieàn teä- tín duïng- ngaân haøng vaø heä thoáng caùc Ngaân haøng

thöông maïi (NHTM) tröïc tieáp kinh doanh tieàn teä – tín duïng vaø laøm caùc dòch vuï Ngaân

haøng theo cô cheá thò tröôøng.

Vôùi söï phaân caáp ñoù, heä thoáng caùc NHTM ñöôïc ña daïng hoaù loaïi hình, sôû höõu,

khoâng ngöøng hieän ñaïi hoaù caùc khaâu nghieäp vuï, môû roäng caùc loaïi hình dòch vuï nhaèm

naâng cao naêng löïc caïnh tranh trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình.

Thöïc tieãn hôn 10 naêm qua cho thaáy hoaït ñoäng cuûa heä thoáng NHTM ôû nöôùc ta

ñaõ goùp phaàn to lôùn trong vieäc thuùc ñaåy taêng tröôûng neàn kinh teá, oån ñònh vaø naâng cao

ñôøi soáng nhaân daân. Tuy nhieân, nhìn chung quy moâ hoaït ñoäng vaãn coøn nhoû beù, maïng

löôùi toå chöùc chöa roäng khaép, hieäu quaû tín duïng Ngaân haøng chöa cao, hình thöùc khai

thaùc vaãn coøn ñôn ñieäu, trình ñoä tö vaán kinh teá – kyõ thuaät ñoái vôùi töøng döï aùn vaø töøng

doanh nghieäp coøn thaáp. Ñaùng chuù yù hôn coøn coù moät soá toå chöùc tín duïng (TCTD)

ngoaøi quoác doanh chaïy theo lôïi nhuaän ñôn thuaàn neân thöôøng va vaáp trong hoaït ñoäng

kinh doanh, ñaõ rôi vaøo nguy cô phaù saûn, maát khaû naêng thanh toaùn. Ngaøy nay, lónh

vöïc kinh doanh tieàn teä-tín duïng-ngaân haøng ñang ngaøy caøng soâi ñoäng vaø quyeát lieät

nhaèm ñeå phaân chia thò phaàn laãn nhau, khoâng coøn giôùi haïn trong phaïm vi quoác gia maø

lan roäng sang phaïm vi khu vöïc vaø quoác teá. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi caùc NHTM caøng phaûi

2

nhaän thöïc roõ hôn tính hieäu quaû vaø hieäu naêng trong hoaït ñoäng cuûa mình ñeå caïnh tranh

thaønh coâng.

Xuaát phaùt töø nhöõng noäi dung treân, cuøng vôùi quaù trình nghieân cöùu lyù luaän khoa

hoïc vaø thöïc traïng hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn tænh Long An,

nghieân cöùu sinh quyeát ñònh choïn ñeà taøi nghieân cöùu: “Giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû

kinh doanh cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi treân ñòa baøn tænh Long An” nhaèm

phaùt trieån theâm luaän cöù khoa hoïc veà chöùc naêng laãn nghieäp vuï cuï theå trong hoaït ñoäng

kinh doanh cuûa caùc NHTM theo cô cheá thò tröôøng, ñònh höôùng XHCN; ñaëc bieät laø

trong giai ñoaïn hieän nay, thöïc hieän Hieäp ñònh thöông maïi Vieät Nam-Hoa Kyø, tieán tôùi

hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø quoác teá. Hy voïng ñeà taøi nghieân cöùu naøy seõ ñoùng goùp

moät phaàn vaøo vieäc giaûi quyeát nhöõng ñoøi hoûi cuûa thöïc tieãn caàn naâng cao hieäu quaû

hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM ôû nöôùc ta noùi chung vaø caùc NHTM treân ñòa

baøn tænh Long An noùi rieâng.

2. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu cuûa luaän aùn:

Ñeå hình thaønh neân ñeà taøi nghieân cöùu, nghieân cöùu sinh ñaõ traûi qua moät thôøi

gian nghieân cöùu lyù thuyeát khoa hoïc, tích luõy kieán thöùc veà hoaït ñoäng cuûa Ngaønh ngaân

haøng, keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM tænh Long An qua coâng taùc toång

keát, sô keát baùo caùo hoaït ñoäng nieân ñoä vaø caùc cuoäc hoäi nghò chuyeân ñeà veà hieäu quaû

hoaït ñoäng kinh doanh, khaûo saùt thöïc teá moät soá NHTM cô sôû. Ñaëc bieät laø thoâng qua

vai troø quaûn lyù nhaø nöôùc veà tieàn teä-tín duïng-Ngaân haøng taïi ñòa phöông, töø ñoù nghieân

cöùu sinh quyeát ñònh nghieân cöùu: “Giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû kinh doanh cuûa caùc

NHTM treân ñòa baøn tænh Long An”.

3. Nhöõng noäi dung nghieân cöùu trong luaän aùn:

Xuaát phaùt töø nhöõng lyù luaän khoa hoïc veà NHTM, ñeà taøi nghieân cöùu seõ laøm roõ

vaø phaùt trieån theâm moät soá luaän cöù khoa hoïc veà söï caàn thieát khaùch quan cuûa NHTM

trong neàn kinh teá thò tröôøng; caùc chöùc naêng hoaït ñoäng vaø hieäu quaû trong kinh doanh

3

cuûa caùc NHTM. Ñoàng thôøi qua nghieân cöùu thöïc traïng hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc

NHTM treân ñòa baøn tænh Long An ñaët trong moái quan heä so saùnh vôùi NHTM cuûa hai

tænh trong vuøng Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long, töø ñoù phaân tích nhöõng maët tích cöïc, toàn

taïi vaø nguyeân nhaân cuûa noù. Treân cô sôû ñoù nghieân cöùu sinh seõ ñöa ra moät soá giaûi phaùp

chuû yeáu nhaèm naâng cao hieäu quaû kinh doanh cuûa caùc NHTM noùi chung, caùc NHTM

treân ñòa baøn tænh Long An noùi rieâng.

4. Phöông phaùp nghieân cöùu:

Vôùi phöông phaùp bieän chöùng; söû duïng lyù thuyeát cô baûn veà tieàn teä, tín duïng,

kinh teá vó moâ vaø kinh teá vi moâ; Söû duïng caùc phöông phaùp dieãn giaûi, qui naïp, coù phaân

tích so saùnh ñoái chieáu vaø khaûo saùt thöïc teá. Qua ñoù phaân tích ñaùnh giaù nhöõng toàn taïi,

nguyeân nhaân vaø baøi hoïc kinh nghieäm töø thöïc tieãn. Treân cô sôû ñoù, nghieân cöùu sinh

maïnh daïn ñöa ra moät soá giaûi phaùp chuû yeáu nhaèm naâng cao hieäu quaû kinh doanh cuûa

caùc NHTM treân ñòa baøn tænh Long An.

5. Keát caáu luaän aùn: Luaän aùn coù khoái löôïng 187 trang, 15 baûng, 7 bieåu ñoà,

ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän, luaän aùn coù keát caáu 3 chöông:

Chöông 1: Toång quan lyù luaän veà NHTM vaø caùc hoaït ñoäng cuûa NHTM.

Chöông 2:Thöïc traïng hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn tænh Long

An.

Chöông 3: Caùc giaûi phaùp chuû yeáu nhaèm naâng cao hieäu quaû kinh doanh cuûa caùc

NHTM treân ñòa baøn tænh Long An.

4

CHÖÔNG 1

TOÅNG QUAN LYÙ LUAÄN VEÀ NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI

VAØ CAÙC HOAÏT ÑOÄNG CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI

1.1. Söï caàn thieát khaùch quan cuûa NHTM trong neàn kinh teá thò tröôøng:

1.1.1- Khaùi nieäm veà NHTM .

Ngaân haøng thöông maïi laø loaïi hình toå chöùc tín duïng ñöôïc thöïc hieän toaøn boä

hoaït ñoäng ngaân haøng vaø caùc hoaït ñoäng khaùc coù lieân quan.

Neáu xeùt veà baûn chaát kinh teá – xaõ hoäi cuûa NHTM theo goác ñoä phaïm truø kinh

teá, thì thöïc chaát: NHTM laø heä thoáng quan heä tieàn teä hoaït ñoäng döôùi hình thaùi tín

duïng( vay, cho vay, traû laõi tieàn vay) nhaèm huy ñoäng vaø cung öùng voán tieàn teä töø nôi

coù voán cung caáp ñeán nôi coù nhu caàu veà voán vôùi muïc ñích ñaàu tö phaùt trieån vaø caùc

nhu caàu xaõ hoäi khaùc.

Ngaân haøng thöông maïi laø toå chöùc taøi chính trung gian coù vò trí troïng yeáu trong

heä thoáng Ngaân haøng. Toång taøi saûn coù cuûa Ngaân haøng thöông maïi luoân luoân coù khoái

löôïng lôùn nhaát trong toaøn boä heä thoáng Ngaân haøng. Maëc khaùc, khoái löôïng seùc hay taøi

khoaûn tieàn göûi khoâng kyø haïn maø noù coù theå taïo ra chieám tyû troïng lôùn trong toång cung

tieàn teä cuûa caû neàn kinh teá.

Theo Phaùp leänh Ngaân haøng ngaøy 23/05/1990 cuûa Hoäi ñoàng Nhaø nöôùc xaùc

ñònh: “Ngaân haøng thöông maïi laø toå chöùc kinh doanh tieàn teä maø hoaït ñoäng chuû yeáu vaø

thöôøng xuyeân laø nhaän tieàn göûi töø khaùch haøng vôùi traùch nhieäm hoaøn traû vaø söû duïng soá

tieàn ñoù ñeå cho vay, thöïc hieän nghieäp vuï chieát khaáu vaø laøm phöông tieän thanh toaùn”.

Theo Luaät caùc TCTD ngaøy 12/12/1997:

Toå chöùc tín duïng laø doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp theo qui ñònh cuûa luaät naøy

vaø caùc qui ñònh khaùc cuûa phaùp luaät ñeå hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä, laøm dòch vuï

5

ngaân haøng vôùi noäi dung chuû yeáu nhaän tieàn göûi vaø söû duïng tieàn göûi ñeå cung caáp tín

duïng, cung öùng caùc dòch vuï thanh toaùn.

Ñeå laøm roõ khaùi nieäm treân caàn phaân tích saâu hôn veà noäi dung quan heä tieàn teä

vaø tính chaát tín duïng cuûa NHTM:

Veà noäi dung quan heä tieàn teä cuûa NHTM : Ñöôïc theå hieän treân boán phöông

dieän chuû yeáu:

Thöù nhaát, quan heä giöõa NHTM vôùi Nhaø nöôùc: Thoâng qua vieäc vay voán vaø tieàn

döï tröõ baét buoäc ôû Ngaân haøng Nhaø nöôùc (NHNN), vay voán Kho baïc Nhaø nöôùc; phoái

hôïp vôùi Ngaân saùch Nhaø nöôùc vaø NHNN ñieàu hoaø tieàn maët trong löu thoâng, oån ñònh

tieàn teä, oån ñònh söùc mua, thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá.

Thöù hai, quan heä giöõa NHTM vôùi caùc doanh nghieäp (toå chöùc kinh teá ) baèng

vieäc huy ñoäng voán vaø cho vay voán phuïc vuï hoaït ñoäng kinh doanh; hoaëc phaùt haønh

chöùng khoaùn (chöùng khoaùn nôï, chöùng khoaùn voán) ñeå huy ñoäng voán; caùc quan heä tín

duïng lieân Ngaân haøng vaø caùc quan heä thanh toaùn ñeå laøm khai thoâng caùc nguoàn voán tín

duïng trong quaù trình kinh doanh.

Thöù ba, quan heä giöõa NHTM vôùi caùc taàng lôùp daân cö: Quan heä naøy theå hieän

ôû vieäc NHTM huy ñoäng tieàn nhaøn roãi trong caùc taàng lôùp daân cö ñeå taêng voán tín duïng

hoaëc cho vay theá chaáp vaø tín chaáp cho nhu caàu saûn xuaát kinh doanh cuûa theå nhaân vaø

caù nhaân trong caùc tröôøng hôïp caàn thieát.

Thöù tö, quan heä giöõa NHTM vaø thò tröôøng taøi chính (TTTC): Caáu thaønh cuûa

TTTC goàm thò tröôøng tieàn teä (ngaén haïn) vaø thò tröôøng voán (trung daøi haïn). Caùc thaønh

phaàn tham gia treân TTTC goàm: coâng ty coå phaàn, thò tröôøng chöùng khoaùn, NHTM,

caùc TCTD phi Ngaân haøng, caùc Coâng ty taøi chính, Quyõ ñaàu tö, Baûo hieåm… Trong ñoù,

NHTM giöõ vai troø quan troïng, chieám tyû phaàn khaù lôùn vaø taùc ñoäng maïnh meõ ñeán caû

thò tröôøng tieàn teä vaø thò tröôøng voán thoâng qua tín duïng ngaén haïn, trung haïn vaø daøi

haïn.

6

Veà tính chaát cuûa tín duïng NHTM:Tín duïng cuûa NHTM coù caùc ñaëc tính sau:

Thöù nhaát, tín duïng laø nghieäp vuï chuû yeáu trong hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä,

döôùi hình thöùc phaân phoái laïi thu nhaäp quoác daân vaø vì muïc ñích sinh lôøi.

Thöù hai, tín duïng laø nghieäp vuï cuûa NHTM coù chöùc naêng chuû yeáu laø chuyeån

taûi hay laø caàu noái giöõa nôi cung voán vaø nôi caàu voán, goùp phaàn quan troïng baûo ñaûm

thoâng suoát qui trình saûn xuaát, phaân phoái, trao ñoåi vaø tieâu duøng xaõ hoäi.

Thöù ba, hoaït ñoäng tín duïng NHTM mang tính chaát hoaøn traû vaø coù lôïi töùc. Ñieàu

naøy ñoøi hoûi hoaït ñoäng tín duïng phaûi tính toaùn hieäu quaû vaø luoân thích öùng vôùi ñaëc

ñieåm hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng taøi chính trong vaø ngoaøi nöôùc.

Töø phaân tích treân, coù theå thaáy, quan heä tín duïng NHTM coù phaïm vi hoaït ñoäng

roäng, coù taùc ñoäng tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp ñeán taát caû caùc khaâu vaø caùc caáp ñoä hoaït

ñoäng cuûa neàn kinh teá quoác daân.

1.1.2. Söï caàn thieát khaùch quan cuûa NHTM trong neàn kinh teá thò tröôøng:

Neàn saûn xuaát haøng hoaù ngaøy caøng phaùt trieån thì quy luaät cung caàu ngaøy caøng

theå hieän roõ neùt, nhaát laø trong neàn kinh teá thò tröôøng naûy sinh ra nhieàu moái quan heä veà

cung caàu trong ñoù cung caàu veà voán ñoùng vai troø quan troïng nhaèm thuùc ñaåy caùc moái

quan heä khaùc phaùt trieån.

Caàu veà voán trong neàn kinh teá naûy sinh do: caùc doanh nghieäp, caù nhaân coù nhu

caàu voán ñeå saûn xuaát kinh doanh; caù nhaân coù nhu caàu tieâu duøng vaø Nhaø nöôùc coù nhu

caàu voán do thieáu huït ngaân saùch.

Cung veà voán trong neàn kinh teá naûy sinh do: Cung veà voán cuûa caùc toå chöùc cho

vay; caùc khoaûn tieát kieäm trong daân dö vaø tieàn cung öùng cuûa NHNN.

Do yeâu caàu ñieàu tieát caùc moái quan heä cung caàu veà voán trong neàn kinh teá ñoøi

hoûi phaûi coù moät toå chöùc trung gian ñeå nhaän khoaûn cung veà voán vaø phaân phoái khoaûn

caàu veà voán. Chính vì theá trong neàn kinh teá thò tröôøng xuaát hieän moät ngaønh kinh

7

doanh ñaëc bieät ñoù laø ngaønh kinh doanh tieàn teä do nhöõng doanh nghieäp chuyeân hoaït

ñoäng lónh vöïc naøy laø caùc ngaân haøng thöông maïi.

Ngaân haøng thöông maïi coù hoaït ñoäng gaàn guõi nhaát vôùi nhaân daân vaø neàn kinh

teá. Caùc nöôùc phaùt trieån, haàu nhö khoâng coù coâng daân naøo khoâng coù quan heä giao dòch

vôùi moät ngaân haøng. Neàn kinh teá caøng phaùt trieån, hoaït ñoäng vaø dòch vuï cuûa ngaân haøng

thöông maïi caøng ñi vaøo taän cuøng ngoõ ngaùch cuûa neàn kinh teá vaø ñôøi soáng cuûa con

ngöôøi. Moïi coâng daân ñeàu chòu taùc ñoäng cuûa ngaân haøng, duø hoï laø khaùch haøng göûi, moät

ngöôøi vay, hay ñôn giaûn laø ngöôøi ñang laøm vieäc cho moät doanh nghieäp coù vay voán vaø

söû duïng caùc dòch vuï ngaân haøng.

Töø laâu, ngaân haøng thöông maïi laø moät ñònh cheá taøi chính quen thuoäc trong ñôøi

soáng kinh teá. Chính vì theá Ngaân haøng thöông maïi ra ñôøi, toàn taïi vaø phaùt trieån cuøng

vôùi neàn kinh teá thò tröôøng laø moät thöïc teá khaùch quan.

1.2. Caùc chöùc naêng cuûa NHTM:

1.2.1 – Chöùc naêng trung gian tín duïng:

Ñaây laø chöùc naêng ñaëc tröng vaø cô baûn nhaát cuûa Ngaân haøng thöông maïi vaø coù

yù nghóa ñaëc bieät trong vieäc thuùc ñaåy neàn kinh teá phaùt trieån.

Quan heä tín duïng tröïc tieáp giöõa chuû theå coù tieàn chöa söû duïng vaø chuû theå coù

nhu caàu tieàn teä caàn boå sung gaëp phaûi nhieàu haïn cheá. Hoaït ñoäng tín duïng cuûa Ngaân

haøng thöông maïi ñaõ goùp phaàn khaéc phuïc haïn cheá ñoù.

Thöïc hieän chöùc naêng naøy, moät maët NHTM huy ñoäng taäp trung caùc nguoàn voán

tieàn teä taïm thôøi nhaøn roãi cuûa caùc chuû theå trong neàn kinh teá hình thaønh nguoàn voán cho

vay; maëc khaùc, treân cô sôû soá voán ñaõ huy ñoäng ñöôïc, Ngaân haøng cho vay ñeå ñaùp öùng

nhu caàu voán saûn xuaát, kinh doanh, tieâu duøng ….. cuûa caùc chuû theå kinh teá, goùp phaàn

ñaûm baûo söï vaän ñoäng lieân tuïc cuûa guoàng maùy kinh teá- xaõ hoäi, thuùc ñaåy taêng tröôûng

kinh teá. Nhö vaäy, Ngaân haøng thöông maïi vöøa laø ngöôøi ñi vay vöøa laø ngöôøi cho vay,

8

hay noùi caùch khaùc, nghieäp vuï tín duïng cuûa Ngaân haøng thöông maïi laø ñi vay ñeå cho

vay.

Trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh, voán cuûa caùc chuû theå trong neàn kinh teá

vaän ñoäng lieân tuïc vaø bieåu hieän caùc hình thaùi khaùc nhau qua moãi giai ñoaïn cuûa quaù

trình saûn xuaát, töø ñoù xaûy ra hieän töôïng thöøa vaø thieáu voán taïm thôøi: taïi moät thôøi ñieåm

nhaát ñònh, coù nhöõng ñôn vò kinh teá coù voán tieàn teä taïm thôøi nhaøn roãi (thöøa voán) vaø coù

nhöõng ñôn vò khaùc taïm thôøi thieáu voán. Ñaây laø hieän töôïng mang tính chaát taïm thôøi

nhöng xaûy ra thöôøng xuyeân vaø phoå bieán trong baát kyø neàn kinh teá naøo, laøm naåy sinh

yeâu caàu ngaøy caøng böùc thieát phaûi giaûi quyeát cho ñöôïc vaán ñeà ñieàu hoaø voán. Ngaân

haøng thöông maïi vôùi vai troø laø trung gian tín duïng ñöùng ra taäp trung vaø phaân phoái laïi

voán tieàn teä, ñieàu hoaø cung vaø caàu voán trong caùc doanh nghieäp, ñaõ goùp phaàn ñieàu tieát

caùc nguoàn voán, taïo ñieàu kieän cho quaù trình saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh

nghieäp khoâng bò giaùn ñoaïn.

Ñeå môû roäng saûn xuaát, ñoái vôùi töøng doanh nghieäp yeâu caàu veà voán laø moät trong

nhöõng moái quan taâm haøng ñaàu ñöôïc ñaët ra. Caùc doanh nghieäp khoâng theå troâng chôø

vaøo voán töï coù, maø coøn phaûi bieát döïa vaøo voán cuûa nhieàu nguoàn khaùc nhau trong xaõ

hoäi. Ngaân haøng thöông maïi vôùi tö caùch laø nôi taäp trung ñaïi boä phaän voán nhaøn roãi, seõ

laø trung taâm ñaùp öùng nhu caàu voán boå sung cho ñaàu tö phaùt trieån. Nhö vaäy, tín duïng

ngaân haøng vöøa giuùp cho doanh nghieäp ruùt ngaén ñöôïc thôøi gian tích luyõ voán nhanh

choùng cho ñaàu tö môû roäng saûn xuaát, goùp phaàn thuùc ñaåy nhanh toác ñoä taäp trung vaø

tích luyõ voán cho neàn kinh teá.

Ngaân haøng thöông maïi taäp hôïp nguoàn voán cuûa khaùch haøng naøy ñem chuyeån

cho ngöôøi khaùc söû duïng theo phöông thöùc kinh doanh “vay ñeå cho vay”. Ñoù chính laø

vai troø trung gian cuûa Ngaân haøng. Nhö vaäy xuaát hieän moät neùt ñaëc thuø chính cuûa

Ngaân haøng khi ñoùng vai troø trung gian: thu thaäp nhöõng ñoàng tieàn ñaõ coù saún (nhö

nhaän tieàn göûi; tieàn tieát kieäm) vaø ñem cho vay ñoái vôùi ngöôøi caàn tieàn ñeå söû duïng cho

9

nhu caàu saûn xuaát kinh doanh, sinh hoaït vaø ñôøi soáng. Vai troø trung gian naøy trôû neân

phong phuù hôn khi vieäc phaùt haønh theâm coåâ phieáu, traùi phieáu, phaùt haønh chöùng chæ

tieàn göûi vaø hieän nay phoå bieán laø tieàn göûi tieát kieäm coù xoå soá,….. cuõng ñöôïc coi laø

nhöõng hình thöùc thu thaäp nguoàn voán.

Ngaøy nay, söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng taøi chính laøm xuaát hieän nhöõng khía

caïnh khaùc cuûa chöùc naêng trung gian tín duïng Ngaân haøng. Ngaân haøng coù theå ñöùng ra

laøm trung gian giöõa coâng ty (khi phaùt haønh coå phieáu) vôùi nhöõng nhaø ñaàu tö: chuyeån

giao caùc meänh leänh treân thò tröôøng chöùng khoaùn; ñaûm nhaän vieäc mua baùn traùi phieáu

coâng ty theo caùch naøy Ngaân haøng laøm trung gian giöõa ngöôøi ñaàu tö vaø ngöôøi caàn vay

voán treân thò tröôøng.

Do ñoù, Ngaân haøng khoâng chæ laøm trung gian giöõa ngöôøi göûi tieàn vaø ngöôøi vay

tieàn, maø coøn laøm trung gian giöõa ngöôøi ñaàu tö vaø ngöôøi vay voán treân thò tröôøng.

Nhöõng trung gian taøi chính laøm vieäc naøy ñeå kieám lôøi baèng vieäc ñaët moät laõi suaát cao

hôn cho caùc moùn vay so vôùi moùn laõi hoï thanh toaùn cho ngöôøi cho vay (ngöôøi tieát

kieäm). Nhö vaäy, do hoaït ñoäng trong quaù trình taøi chính giaùn tieáp, nhöõng trung gian

taøi chính coù theå ñem laïi cho hoï thu nhaäp tieàn laõi cao vaø coù theå giuùp nhöõng ngöôøi vay

caùc moùn tieàn nhoû, nay coù theå vay ñöôïc tieàn voán maø hoï khoâng coù caùch naøo ñeå coù

ñöôïc. Ngoaøi ra, ñoái vôùi ngöôøi vay moùn tieàn lôùn cuõng höôûng lôïi, bôûi vì quaù trình trung

gian taøi chính taäp trung ñöôïc nhieàu voán hôn cho ngöôøi vay trong thò tröôøng taøi chính.

Taùc duïng cuûa trung gian taøi chính laø giaûm thieåu nhöõng chi phí thoâng tin vaø chi

phí giao dòch trong neàn kinh teá. Hôn nöõa, tín duïng Ngaân haøng coøn laø moät trong

nhöõng nguoàn hình thaønh voán löu ñoäng vaø voán coá ñònh cuûa doanh nghieäp. Vì vaäy, tín

duïng Ngaân haøng ñaõ goùp phaàn ñieàu hoaø voán trong neàn kinh teá, ñaûm baûo cho quaù trình

saûn xuaát kinh doanh ñöôïc lieân tuïc, laø caàu noái giöõa tieát kieäm, tích luyõ, ñaàu tö, ñoäng

vieân vaät tö haøng hoaù ñöa vaøo saûn xuaát löu thoâng, môû roäng nguoàn voán thuùc ñaåy tieán

boä kyõ thuaät, ñaåy nhanh quaù trình taùi saûn xuaát.

10

Ngaøy nay, thoâng qua chöùc naêng trung gian tín duïng, Ngaân haøng thöông maïi ñaõ

vaø ñang thöïc hieän chöùc naêng xaõ hoäi cuûa mình, laøm cho saûn phaåm xaõ hoäi ñöôïc taêng

leân, voán ñaàu tö ñöôïc môû roäng vaø töø ñoù goùp phaàn thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá vaø caûi

thieän ñôøi soáng nhaân daân.

1.2.2- Chöùc naêng trung gian thanh toaùn vaø quaûn lyù caùc phöông tieän thanh

toaùn:

Chöùc naêng naøy laø söï keá thöøa vaø phaùt trieån chöùc naêng Ngaân haøng laø thuû quyõ

cuûa caùc doanh nghieäp, töùc laø Ngaân haøng tieán haønh nhaäp tieàn vaøo taøi khoaûn hay chi

traû theo leänh cuûa chuû taøi khoaûn. Coâng vieäc cuûa ngöôøi thuû quyõ chính laø ôû choå laøm

trung gian thanh toaùn. Hoaït ñoäng thanh toaùn cuûa Ngaân haøng laø cô sôû hoaït ñoäng tín

duïng ngaøy nay. Khi moät khaùch haøng thieáu tieàn ñeå thanh toaùn, Ngaân haøng seõ traû hoä

vaø khoaûn traû hoä ñoù seõ trôû thaønh khoaûn vay cuûa khaùch haøng. Trong Ngaân haøng thöông

maïi, chöùc naêng trung gian thanh toaùn gaén boù chaët cheõ vaø höõu cô vôùi chöùc naêng trung

gian tín duïng: Ngaân haøng duøng soá tieàn göûi thanh toaùn cuûa ngöôøi naøy ñeå cho ngöôøi

khaùc vay. Xuaát phaùt töø chöùc naêng laø ngöôøi thuû quyõ cuûa caùc doanh nghieäp, Ngaân

haøng coù ñuû ñieàu kieän ñeå thöïc hieän caùc dòch vuï thanh toaùn theo söï uyû nhieäm cuûa

khaùch haøng. Khi caùc khaùch haøng göûi tieàn vaøo Ngaân haøng, hoï seõ ñöôïc ñaûm baûo an

toaøn trong vieäc caát giöõ tieàn vaø thöïc hieän thu chi moät caùch nhanh choùng, tieän lôïi, nhaát

laø ñoái vôùi caùc khoaûn thanh toaùn coù giaù trò lôùn, ôû moïi ñòa phöông, neáu khaùch haøng töï

laøm seõ raát toán keùm, khoù khaên vaø khoâng an toaøn. Khi Ngaân haøng thöông maïi ra ñôøi

vaø phaùt trieån, haàu heát caùc khoaûn thanh toaùn chi traû veà haøng hoaù, dòch vuï giöõa caùc

chuû theå kinh teá (doanh nghieäp vaø caù nhaân) ñeàu ñöôïc chuyeån giao cho Ngaân haøng

thöïc hieän, vieäc thanh toaùn trôû neân tieän lôïi, tieát kieäm ñöôïc nhieàu chi phí, moïi quan heä

thanh toaùn ñöôïc thöïc hieän baèng caùch caùc chuû theå môû taøi khoaûn taïi Ngaân haøng vaø yeâu

caàu Ngaân haøng thöïc hieän caùc khoaûn chi traû hoaëc uyû nhieäm cho Ngaân haøng thöïc hieän

vieäc thu nhaän caùc khoaûn tieàn vaøo taøi khoaûn cuûa mình.

11

Trong khi laøm trung gian thanh toaùn, Ngaân haøng taïo ra nhöõng coâng cuï löu

thoâng tín duïng vaø ñoäc quyeàn quaûn lyù caùc coâng cuï ñoù (seùc, giaáy chuyeån ngaân, theû

thanh toaùn) ñaõ tieát kieäm cho xaõ hoäi raát nhieàu chi phí löu thoâng, ñaåy nhanh toác ñoä löu

chuyeån voán, thuùc ñaåy quaù trình löu thoâng haøng hoaù. Ban ñaàu Ngaân haøng ñaõ söû duïng

tieàn Ngaân haøng thay cho tieàn vaøng trong löu thoâng tieát kieäm ñöôïc chi phí ñuùc tieàn,

vaän chuyeån, baûo quaûn vaø hao moøn tieàn vaøng trong löu thoâng. Keá tieáp, Ngaân haøng söû

duïng caùc coâng cuï löu thoâng tín duïng nhö: seùc, theû thanh toaùn ñeå thay theá cho tieàn

maët, ñaõ tieát kieäm ñöôïc chi phí trong vieäc in, ñeám vaø vaän chuyeån tieàn. Töø caùc phöông

tieän thanh toaùn, khaùch haøng cuûa Ngaân haøng khoâng phaûi chi traû vôùi nhau baèng tieàn

maët, maø chæ caàn ra leänh Ngaân haøng thöông maïi thoâng qua caùc phöông tieän, Ngaân

haøng seõ ghi nôï cho taøi khoaûn ngöôøi naøy vaø ghi coù taøi khoaûn ngöôøi kia moät caùch kòp

thôøi.

Vieäc laøm trung gian thanh toaùn cuûa Ngaân haøng ngaøy nay ñaõ phaùt trieån ñeán

taàm möùc raát ña daïng, khoâng chæ laø trung gian thanh toaùn truyeàn thoáng nhö tröôùc maø

coøn quaûn lyù caùc phöông tieän thanh toaùn. Ñaây laø vai troø ngaøy caøng chieám vò trí raát

quan troïng, phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån vaø tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät. ÔÛ caùc nöôùc

phaùt trieån, phaàn lôùn coâng taùc thanh toaùn ñöôïc thöïc hieän thoâng qua seùc vaø phaàn lôùn

seùc thanh toaùn trong nöôùc ñöôïc thöïc hieän baèng thanh toaùn buø tröø thoâng qua heä thoáng

Ngaân haøng thöông maïi. Neáu vieäc phaùt haønh seùc ñeå ruùt tieàn töø taøi khoaûn tieàn göûi vaø

thanh toaùn trong cuøng moät Ngaân haøng, thì chæ laø moät ñoäng taùc chuyeån dòch voán töø taøi

khoaûn naøy sang taøi khoaûn khaùc vaø neáu seùc thanh toaùn trong cuøng ñòa baøn thì phaûi

thoâng qua thanh toaùn buø tröø.

Khoa hoïc coâng ngheä ngaøy caøng hieän ñaïi, caùc Ngaân haøng thöông maïi töøng

böôùc trang bò ñaày ñuû maùy vi tính vaø caùc phöông tieän kyõ thuaät khaùc, taïo ñieàu kieän

thanh toaùn buø tröø ñöôïc nhanh choùng, ñoä chính xaùc cao vaø giaûm bôùt chi phí Hieän nay,

vieäc söû duïng hình thöùc chuyeån tieàn baèng ñieän töû ñöa ñeán vieäc haïn cheá söû duïng seùc

12

Ngaân haøng maø duøng theû nhö theû tín duïng. Hoï thanh toaùn baèng caùch noái maïng maùy vi

tính cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi trong nöôùc, nhaèm thöïc hieän chuyeån voán töø taøi

khoaûn ngöôøi mua sang taøi khoaûn ngöôøi baùn moät caùch nhanh choùng.

Quaù trình löu thoâng chuyeån voán töø taøi khoaûn ngöôøi mua sang taøi khoaûn ngöôøi

baùn coù moät ñaëc ñieåm phi vaät chaát, vì khoâng gioáng nhö ñoàng tieàn giaáy ñöôïc chuyeån

trao tay thöïc söï töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaùc, maø noù chính laø ñoàng tieàn ghi soå, raát

thích öùng vôùi töøng nhu caàu cuûa giao dòch.

Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa ñoàng tieàn ghi soå, tieàn teä noùi chung ñaõ trôû thaønh

moät coâng cuï heát söùc meàm deõo, noù khoâng toàn taïi döôùi daïng vaät chaát. Seùc vaø chuyeån

khoaûn chæ laø caùch thöïc hieän, noù cho pheùp löu thoâng ñoàng tieàn ghi soå. Cô sôû cuûa vieäc

phaùt haønh seùc hay thanh toaùn qua chuyeån khoaûn ñoù chính laø taøi khoaûn taïi Ngaân

haøng.

1.2.3 – Chöùc naêng taïo “ buùt teä” theo caáp soá nhaân:

Töø khi Ngaân haøng ra ñôøi, hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä coù ñöôïc böôùc phaùt

trieån môùi. Trong quaù trình kinh doanh tieàn teä, caùc Ngaân haøng nhaän thaáy khaùch haøng

ñaõ söû duïng giaáy chöùng nhaän tieàn göûi maø Ngaân haøng ñaõ caáp cho hoï ñeå chi traû caùc

khoaûn nôï. Vì theá, caùc Ngaân haøng ñöa vaøo löu thoâng caùc loaïi tieàn giaáy Ngaân haøng

ñöôïc chuyeån ñoåi ra vaøng qua nghieäp vuï tín duïng thay theá cho tieàn vaøng. Ñaây chính

laø moät phaùt minh coù giaù trò trong lòch söû hoaït ñoäng cuûa tieàn teä.

Vaøo cuoái theá kyû 19, heä thoáng Ngaân haøng hai caáp ñöôïc hình thaønh, caùc Ngaân

haøng khoâng coøn hoaït ñoäng rieâng leõ maø ñaõ taïo ra moät heä thoáng, trong ñoù Ngaân haøng

Nhaø nöôùc laø cô quan quaûn lyù veà tieàn teä- tín duïng, laø ngaân haøng cuûa caùc ngaân haøng.

Caùc Ngaân haøng coøn laïi chuyeân kinh doanh tieàn teä, nhôø hoaït ñoäng trong heä thoáng caùc

Ngaân haøng thöông maïi ñaõ taïo ra “ buùt teä” thay theá cho tieàn maët. Ñaây laø saùng kieán

quan troïng thöù hai trong lòch söû hoaït ñoäng ngaân haøng. Chính nhôø phöông thöùc taïo

13

tieàn naøy maø Ngaân haøng chaúng nhöõng baûo ñaûm cho söï phaùt trieån cuûa mình, maø coøn

trôû thaønh trung taâm tieàn teä cuûa ñôøi soáng kinh teá hieän ñaïi.

Quaù trình taïo tieàn cuûa Ngaân haøng thöông maïi ñöôïc thöïc hieän thoâng qua hoaït

ñoäng tín duïng vaø thanh toaùn trong heä thoáng Ngaân haøng trong moái lieân heä chaët cheõ

vôùi heä thoáng Ngaân haøng Nhaø nöôùc. Chuùng ta giaû ñònh raèng taát caû caùc Ngaân haøng

thöông maïi ñeàu khoâng giöõ laïi tieàn döï tröõ quaù möùc qui ñònh, caùc tôø seùc khoâng chuyeån

thaønh tieàn maët vaø caùc yeáu toá phöùc taïp khaùc ñöôïc boû qua thì tieàn “ buùt teä” do caùc

Ngaân haøng thöông maïi taïo ra baèng caùch bieán möùc tieàn göûi ban ñaàu taïi moät Ngaân

haøng ñaàu tieân nhaän tieàn göûi thaønh moät khoaûn tieàn lôùn hôn gaáp nhieàu laàn khi thöïc

hieän caùc nghieäp vuï tín duïng thanh toaùn qua nhieàu Ngaân haøng. Moät Ngaân haøng cho

vay xong thì soá voán ñoù laïi chuyeån sang Ngaân haøng khaùc vaø seõ trôû thaønh voán tieàn göûi

cuûa caùc Ngaân haøng khaùc.

Ngaøy nay, tieàn cuûa heä thoáng NHTM chieám boä phaän lôùn trong toång khoái tieàn teä

ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån. Moät neàn kinh teá caøng ñi daàn vaøo hieän ñaïi,

caøng phaùt trieån bao nhieâu, neàn kinh teá aáy caøng söû duïng nhieàu hôn tieàn do caùc Ngaân

haøng thöông maïi taïo ra. Caùc coâng cuï taïo ra tieàn cuûa Ngaân haøng thöông maïi thaät söï

thuùc ñaåy vieäc taêng tröôûng neàn kinh teá. Vì vaäy, söï taïo tieàn cuûa caùc Ngaân haøng thöông

maïi coù yù nghóa to lôùn vaø toaøn dieän: moät heä thoáng tín duïng naêng ñoäng coù vai troø cöïc

kyø quan troïng nhö laø ngöôøi môû ñaàu, ngöôøi tham gia vaø laø ngöôøi quyeát ñònh ñoái vôùi

moïi quaù trình saûn xuaát. Nhôø tín duïng taïo tieàn maø quaù trình saûn xuaát troâi chaûy, treân cô

sôû ñoù taïo nguoàn tích luyõ cho baûn thaân Ngaân haøng thöông maïi vaø neàn kinh teá. Ñoàng

thôøi coù vai troø quan troïng trong vieäc thöïc hieän chính saùch tieàn teä quoác gia, vì tín

duïng Ngaân haøng thöïc hieän vai troø cuûa noù nhö laø moät keânh ñeå thoâng qua ñoù, tieàn

cung öùng ñöôïc taêng leân hoaëc giaûm xuoáng phuø hôïp vôùi nhu caàu phaùt trieån kinh teá.

Ngaân haøng thöông maïi taïo ra buùt teä xuaát phaùt töø tieàn cuûa Ngaân haøng Nhaø

nöôùc. Neáu khoâng coù söï raøng buoäc naøo, thì khaû naêng taïo ra buùt teä laø voâ haïn. Tuy

14

nhieân döôùi söï kieåm soaùt cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc, Ngaân haøng thöông maïi chæ taïo

tieàn “buùt teä” trong moät giôùi haïn nhaát ñònh. Chöùc naêng taïo tieàn cuûa Ngaân haøng

thöông maïi chæ thöïc hieän ñöôïc khi Ngaân haøng thöông maïi huy ñoäng ñaõ cho vay vaø soá

tieàn vay ñoù phaûi luaân chuyeån trong heä thoáng Ngaân haøng thöông maïi. Do vaäy, neáu

Ngaân haøng thöông maïi khoâng taïo ñöôïc tieàn coù nghóa laø Ngaân haøng thöông maïi ñaõ

khoâng khoâng taïo ra ñieàu kieän thuaän lôïi cho quaù trình saûn xuaát.

Trong thôøi kyø kinh teá keá hoaïch taäp trung , Ngaân haøng Vieät Nam khoâng môû

roäng vieäc thu nhaän tieàn göûi vaøo taøi khoaûn seùc, vieäc thanh toaùn baèng seùc trong daân cö

khoâng ñöôïc phoå bieán. Ngaân haøng ít cung caáp tín duïng qua taøi khoaûn tieàn göûi vaø taøi

khoaûn vaõng lai , neân khaû naêng saùng taïo buùt teä cuûa Ngaân haøng raát haïn heïp, khoâng

taïo ra ñöôïc boäi soá cuûa tieàn göûi ban ñaàu, maø chæ coù moät tyû leä phaàn traêm nhoû cuûa soá

tieàn göûi aáy trôû laïi Ngaân haøng döôùi daïng gia taêng kyù thaùc öùng laäp.

Muoán taïo ra buùt teä phaûi söû duïng caû heä thoáng Ngaân haøng. Moät Ngaân haøng

ñôn ñoäc khoù coù khaû naêng taïo tieàn, hoaëc vieäc taïo tieàn dieãn ra ôû moät Ngaân haøng

thöông maïi chæ laø taïm thôøi trong moät luùc naøo ñoù. Moät Ngaân haøng thöông maïi duy

nhaát khoâng theå taïo döïng böùc tranh toaøn caûnh veà quaù trình taïo tieàn. Hay noùi caùch

khaùc, quaù trình taïo tieàn laø heä quaû toång hôïp cuûa hoaït ñoäng nhaän tieàn göûi, thanh toaùn

hoä vaø cho vay cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi vaø luoân coù söï trôï giuùp cuûa Ngaân haøng

Nhaø nöôùc. (Ngaân haøng Nhaø nöôùc söû duïng caùc coâng cuï chính saùch tieàn teä ñeå gia taêng

hay khoáng cheá khaû naêng taïo tieàn cuûa Ngaân haøng thöông maïi theo yù ñoà cuûa mình).

Vieäc taïo tieàn cuûa Ngaân haøng thöông maïi ñeán luùc naøo ñoù, giôùi haïn naøo ñoù seõ loâi cuoán

vieäc phaùt haønh theâm tieàn cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc, bôûi vì vieäc taïo tieàn coù khaû naêng

laø cho caùc Ngaân haøng thöông maïi maát khaû naêng chi traû tieàn maët vaø luùc ñoù Ngaân

haøng Nhaø nöôùc phaûi cho caùc Ngaân haøng thöông maïi vay ñeå buø ñaép thieáu huït thanh

khoaûn; trong khi ñoù, Ngaân haøng Nhaø nöôùc khoâng cho vay caùc toå chöùc taøi chính phi

ngaân haøng vì chuùng khoâng taïo ra tieàn.

15

1.3. Hoaït ñoäng kinh doanh Ngaân haøng thöông maïi:

1.3.1. Huy ñoäng voán.

Huy ñoäng voán laø hoaït ñoäng chuû yeáu vaø thöôøng xuyeân cuûa Ngaân haøng thöông

maïi, laø moái quan taâm haøng ñaàu cuûa caùc Ngaân haøng. Nguoàn voán huy ñoäng chieám tyû

troïng lôùn nhaát trong toång nguoàn voán hoaït ñoäng cuûa Ngaân haøng.

Veà phöông dieän phaùp lyù, ngöôøi göûi tieàn coù quyeàn löïa choïn caùc loaïi tieàn göûi

theo yeâu caàu vaø ñöôïc höôûng caùc dòch vuï ngaân quyõ do Ngaân haøng Nhaø nöôùc cung öùng

hoaëc ñöôïc höôûng laõi suaát, ñoàng thôøi Ngaân haøng tuøy nghi söû duïng tieàn göûi ñoù vaøo

hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng vôùi cam keát thöïc hieän vieäc hoaøn traû vaøo thôøi

ñieåm maø ngöôøi göûi yeâu caàu ñoái vôùi töøng loaïi tieàn göûi. Luaät phaùp cuõng qui ñònh roû

traùch nhieäm vaø quyeàn lôïi cuûa Ngaân haøng khi nhaän tieàn göûi cuûa khaùch haøng, vaø

chính nghieäp vuï göûi tieàn laø moät tieâu chuaån ñeå phaân bieät giöõa Ngaân haøng thöông

maïi vaø caùc toå chöùc taøi chính trung gian khaùc. Ngaân haøng thöông maïi trôû thaønh ngöôøi

baûo quaûn caùc soá tieàn ñoù, ñöôïc pheùp söû duïng vaøo hoaït ñoäng chuyeân moân cuûa mình,

nhöng ñoàng thôøi cuõng coù traùch nhieäm hoaøn laïi voán trong caùc ñieàu kieän ñaõ ñöôïc qui

ñònh.

Ngaân haøng thöông maïi huy ñoäng voán döôùi caùc hình thöùc sau:

-Tieàn göûi thanh toaùn : Laø loaïi tieàn göûi ñöôïc caùc toå chöùc kinh teá, caù nhaân göûi

vaøo Ngaân haøng ñeå thöïc hieän caùc khoaûn chi traû trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh

vaø tieâu duøng. Ñaây laø moät boä phaän tieàn ñang chôø thanh toaùn, khaùch haøng göûi tieàn

khoâng maát quyeàn söû duïng soá tieàn aáy. Hoï coù theå ruùt ra, chuyeån nhöôïng hoaëc chi traû

trong thanh toaùn baát kyø luùc naøo theo yeâu caàu.

Tieàn göûi thanh toaùn ñöôïc theå hieän ôû Ngaân haøng thöông maïi treân hai loaïi taøi

khoaûn: