Đời sống văn hóa vật chất của tộc người chứt ở huyện tuyên hóa tỉnh quảng bình.

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

SVTH: Lê Thị Thu Hiền – Lớp: 08CVNH Trang 1

ỌC N N

ỌC SƢ P M

K OA LỊC SỬ

K ÓA LUẬN TỐT N ỆP ỌC

ời sống văn hóa vật chất của tộc ngƣời Chứt ở huyện

Tuyên óa tỉnh Quảng Bình

Sinh viên thực hiện : Lê Thị Thu iền

Ngƣời hƣớng dẫn : P S.TS. Lƣu Trang

à Nẵng, tháng 5/ 2013

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

SVTH: Lê Thị Thu Hiền – Lớp: 08CVNH Trang 2

LỜ CẢM ƠN

Để hoàn thành bài khóa luận này, ngoài sự cố gắng của bản thân, tôi đã

nhận đƣợc sự giúp đỡ của nhiều tập thể, cá nhân trong và ngoài trƣờng.

Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và sự biết ơn sâu sắc tới thầy giáo PGS.TS.

Lƣu Trang, Trƣờng Đại học sƣ phạm – Đại học Đà Nẵng, ngƣời đã luôn tận tình

hƣớng dẫn, động viên và giúp đỡ tôi hoàn thành khóa luận này.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy cô Khoa Lịch Sử, Trƣờng Đại học

Sƣ phạm – Đại học Đà Nẵng đã tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong quá

trình học tập, nghiên cứu.

Trong quá trình làm đề tài, tôi còn nhận đƣợc sự giúp đỡ nhiệt tình của Sở

Văn hóa – Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Bình, là cơ quan nơi tôi đã thực tập

tốt nghiệp.

Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới những ngƣời thân trong

gia đình, bạn bè, những ngƣời luôn bên tôi, động viên tôi trong suốt quá trình

hoàn thành khóa học.

Đà Nẵng, ngày 16 tháng 5 năm 2013

Sinh viên

Lê Thị Thu iền

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

SVTH: Lê Thị Thu Hiền – Lớp: 08CVNH Trang 3

MỞ ẦU

1. Lý do chọn đề tài

Xét về địa bàn phân bố vùng cƣ trú của những tộc ngƣời nói ngôn ngữ

Việt Mƣờng ở Việt Nam, Quảng Bình là điểm dừng chân phía cực Nam Việt

Nam. Sự phân bố này cho thấy tầm quan trọng của đối tƣợng và điểm nghiên

cứu: dân tộc Chứt. Đây cũng là dân tộc đƣợc xem là còn bảo lƣu nhiều yếu tố tối

cổ của dòng ngôn ngữ này, bởi một phần do địa hình phức tạp của sơn hệ đá vôi

với những vách núi dựng cao, dốc và lởm chởm, giao thông đi lại khó khăn. Trải

qua quá trình cƣ trú lâu dài trong lịch sử, các tộc ngƣời thuộc dân tộc Chứt ở

vùng núi Quảng Bình đã sống cô lập và hạn chế giao tiếp với bên ngoài, chính

điều này đã tạo nên hiện tƣợng bảo lƣu nhiều dấu ấn văn hóa nguyên thủy. Vì

vậy, việc nghiên cứu dân tộc Chứt có ý nghĩa không chỉ đối với lĩnh vực nghiên

cứu văn hóa học, dân tộc học, nhân học mà còn với một số ngành khoa học

khác.

Sự kiện phát hiện tộc ngƣời Rục ở phía Tây Quảng Bình vào những năm

1960 của thế kỷ XX thật sự quan trọng, dấy lên nhiều mối quan tâm và chú ý

của giới nghiên cứu nhân học, cũng nhƣ các cơ quan chức năng khác. Bỏ qua

những liên tƣởng mang tính giật gân về hình ảnh của những bộ lạc nguyên thủy

sống trong các hang động đá vôi, thực chất đây chỉ là hiện tƣợng thích nghi với

tự nhiên trong điều kiện lƣu lạc do chiến tranh, hay nói một cách khác, “đó là sự

thoái hóa buộc phải chấp nhận khi không thể làm đƣợc điều mình muốn”. Trên

góc nhìn dân tộc học, loại hình cƣ trú hang động xuất hiện rất sớm trong lịch sử

loài ngƣời từ những gợi ý của tự nhiên nhƣ một sự thích ứng với môi trƣờng

sống. Thực trạng cƣ trú của tộc ngƣời Rục lúc phát hiện chỉ là sự tái hiện một

hình ảnh đã rất xa trong ký ức tộc ngƣời. Tuy nhiên, trên một góc độ nào đó, nó

phản ánh thực tế đời sống của đồng bào Chứt ở địa bàn phía Tây Quảng Bình,

xếp trong số những tộc ngƣời khó khăn và chậm phát triển nhất trong đại gia

đình dân tộc Việt Nam thời bấy giờ.

Nhận thức rõ tầm quan trọng của tộc ngƣời Chứt về mặt dân tộc học củng

nhƣ thực trạng đời sống kinh tế, văn hoá, việc nghiên cứu và thực thi các chính

sách là rất cấp bách và cần thiết.

Thực trạng này đã đặt ra yêu cầu điều tra, khảo sát thực trạng đời sống

hiện nay của tộc ngƣời Chứt. Trong những năm qua nhà nƣớc Việt Nam đã an

hành và thực thi rất nhiều chính sách để cải thiện và nâng cao đời sống đồng bào

thiểu số ở miền Tây Quảng Bình trên mọi mặt. Một trong những chính sách

quan trọng là chính sách định canh định cƣ củng nhƣ nhiều biện pháp khác đã và

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

SVTH: Lê Thị Thu Hiền – Lớp: 08CVNH Trang 4

đang đƣợc chính quyền địa phƣơng thực hiện, nhằm ổn điịnh đời sống, phát

triển kinh tế, thu ngắn khoảng cách biệt trên nhiều lĩnh vực đối với các tộc ngƣời

trong khu vực. Trong những thập niên qua, đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội của

dân tộc Chứt đã có nhiều biến đổi tích cực, đƣợc ghi nhận trên các mặt nhƣ

đƣờng giao thông, nhà ở, y tế, giáo dục… Tuy nhiên, những thói quen, tập tục

truyền thống, tâm lý, ý thức vẫn chƣa có nhiều chuyển biến, thích ứng với điều

kiện và môi trƣờng sống mới. Điều này đã gây nên những lực cản nhất định đối

với nỗ lực của chính quyền, nhà nƣớc trong việc thực hiện những dự án cải

thiện, nâng cao đời sống cho chính bản thân họ.

Thực trạng này đặt ra yêu cầu, khảo sát thực trạng đời sống hiện nay của

các tộc ngƣời dân tộc Chứt, đồng thời tìm hiểu, lý giải những khó khắn vƣớng

mắc và đánh giá những thuận lợi là một việc làm cần thiết và có ý nghĩa quyết

định đối với quá trình thiết lập và thực thi các chính sách, dự án đầu tƣ. Với điều

kiện nghiên cứu và khả năng còn hạn chế, em chọn đề tài “Đời sống văn hóa vật

chất của tộc người Chứt ở huyện Tuyên Hóa tỉnh Quảng Bình”.

2. Lịch sử nghiên cứu

Từ những năm đầu thế kỷ XX, học giả M. Colani đã có những ghi chú rất

quan trọng về nhóm ngƣời Chứt trong “Ghi chú về tiền sử Quảng Bình”

(B.A.V.H, No.1, 1916). Đến thập niên 1940s, limh mục Cadi-è-re trong bài viết

“La vie dán lé petits postes du Quang Binh” (B.A.V.H, No.2, 1942), kể về đời

sống trong các đồn nhỏ ở Quảng Bình.

Năm 1959, sau sự kiện bộ đội biên phòng phát hiện và đƣa ngƣời Rục ra

định cƣ ở các thung lũng đã thu hút sự quan tâm của giới nghiên cứu đối với

nhóm ngƣời này bởi “họ bị cho là thoái hóa văn hóa”. Hai năm sau đó (1961),

tác giả Nguyễn Bình đã thực hiện một số khảo sát và “Sơ lƣợc giới thiệu các dân

tộc ở miền núi Quảng Bình [các nhóm dân tộc Mày, Rục, A-Rem]” (Tập san dân

tộc), trong đó đặc biệt quan tâm về “Dân tộc A-Rem và dân tộc Rục”. Những

nghiên cứu sau đó của nhà nghiên cứu Dân tộc học Mạc Đƣờng “Tìm hiểu

ngƣời Rục ở miền núi tỉnh Quảng Bình” (1963), mặc dù chỉ là những báo cáo

khảo sát tổng quan nhƣng đã phản ánh phần nào đời sống và thực trạng của các

tộc ngƣời sau khi định cƣ trong các làng bản.

Trong những năm cuối thập niên 1970, có rất nhiều những tác giả trong và

ngoài nƣớc nghiên cứu về tộc ngƣời này nhƣ Nguyễn Văn Tài “Thử bàn về tiếng

Chứt, Tiếng cuối trong nhóm Việt - Mƣờng” (1976), “Góp thêm tài liệu cho việc

đoán định thời điểm chia tách của hai ngôn ngữ Việt và Mƣờng” (1978),

Nguyễn Lƣơng Bích “Ngƣời Việt và ngƣời Mƣờng là hai dân tộc hay một dân