Đổi mới cơ chế hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công, đẩy mạnh xã hội hóa dịch vụ công trong lĩnh vực giáo dục

VAN PHONG TRUNG UONG DA.NG

VVXAH()I

Tai Li�u

B() GIA.0 DVC VA DA.0 T �O

TRUONG D�I HQC MO TP. HCM

TOA DAM

? ,

'' Doi m6i C(Y che ho�t dqng cu.a cac d<rn vj

S\f nghi�p Cong, day m�nh xa hqi boa

djch V\J Cong trong linh V\fC giao dl}C''

TP.HCM 03-2011

VAN PHONG TRUNG UONG DANG

VVXAH()I

Tai Li�u

B() GIAO DVC VA DAO T�O

TRUONG D�I HQC MO TP. HCM

TOA DAM

? ,

" Doi moi ccr che ho�t d{>ng cua cac dcrn vj

S\f nghi�p Cong, day m�nh XS h{)i boa

djch V\I Cong trong linh V\fC giao d\JC'' .

TP.HCM 03-2011

THE GIOI DA "TU NHAN HOA" DJCH Vl) GIAO Dl)C NHU THE NAO?

GS.Pham Phu

Dgi h9c Bach kho(l Thanh ph6 H6 Chi Minh

1- Mvc tieu cu.a "xa b{>i boa" va "tu nban boa" djcb V\J. giao dvc

Chu tru<Yng cua Dang vs xa h9i h6a1 cac ffnh V\JC ho?t d(:mg xa h9i, trong

d6 c6 djch V\l giao dvc, da c6 tu tren 12 nam qua. Chu tru<Yng nay ciing da duqc

thS hi�n trong nhiSu nghi quySt, nghj dinh, chi thj, quy ch� v. v. . . cua Chinh phu

cfing nhu BQ Giao dvc va Dao t?O, d?C bi�t la Nghj quySt 05/NQ-CP ngay

18/5/2005.

Nghi quySt 05 neu len hai mvc tieu 16n cua xa h9i h6a la: (1) "Phat huy

tiJm nang tri tu¢ va wJt chcit trong nhan dan, huy tl(mg toan xa h9i cham lo cho

Slf nghi¢p giao d¥,C, y ti .. " va (2) "T(l,O tliJu ki¢n ad toan xa h(Ji, d(lc bi¢t la cac

tf6i tu()'ng chfnh sach, nguoi ngheo tfU()'C huarzg thanh qua giao d¥,C, y fd .. . O'

mite d(J ngay cang cao ". Nhu v�y trong giao dvc, xa h9i h6a & day c6 thS duqc

hiSu, m9t m?t la vi�c huy d9ng cac ngu6n lµc khac nhau cua xa h9i (Societal

mobilization) va ca sµ tham gia cong sue, tri tu� cua c9ng d6ng ( community

participation) dS phat triSn sµ nghi�p giao dvc, m?t khac la phai c6 chinh sach dS

c6 cong b�ng xa h9i (CBXH) t6t h<Yn cung v6i vi�c nang cao kha nang "tiSp C?D

djch vv giao dvc" (Education Access) cua toan xa h9i. NSu v�y c6 thS cho r�ng,

mvc tieu chung & day gdn nhu mvc tieu "tu nhan h6a" giao dvc (Education

Privatization), m9t xu thS da va dang diSn ra & nhiSu nu6c tren thS gi6i trong han

20 nam qua.

d Vi�t Nam hi�n nay, xa h9i nhu dang bi "nhiSu" v6i cvm tu "xa h9i h6a".

C6 hie, tren cac phu<Yng ti�n truySn thong da n6ng len v6i nhfrng bai bao, nhfrng

y kiSn nhu: "Nhfrng ky di d�ng sau cvm tu xa h9i h6a", xa h9i h6a la m9t khai

ni�m "hai ky quai", "xa h9i h6a dang bi l?m dvng" v.v ... M?t khac l?i la: "cf>

ph&n h6a (CPH) nguai ngheo c6 lqi", "giao dvc la khoan ddu tu chu khong ai

cho khong tri thuc ca, CPH se t?O d9ng lµc m?nh me cho giao dvc" ho?C "khong

cf> phdn, giao dvc d?i h9c ch&ng c6 gi m6i" v.v ... khi c6 dv dinh thi diSm CPH

m9t s6 CO' s& giao dvc cong l�p nhu la dS thvc hi�n xa h9i h6a giao dvc. "NhiSu"

dSn n6i, c6 nha bao giao dvc ky C\l'U & bao "Giao dvc va Thai d?i" da phai n6i:

"C6 nhfrng chu truang ma bao chi da phan bi�n "lo?n" ca len, lam du lu�n xa h(H

hoang mang, mdt phuang hu6ng, g6p phdn lam cho giao dvc them bfit 6n ... " Va,

"trong nhiSu truang hqp tiSc thay B9 Giao dvc va Dao t?O l?i im l�ng, ma kh6ng

h,.

p a1. .. 1' a vang ' "(') . .

Trong b6i canh n6i tren, bai viSt nay, tru6c hSt, thu nhin ra xung quanh dS

xem thS gi6i da "tu nhan h6a" djch V\l giao dvc nhu thS nao. Tu d6, hy v9ng

dmg, chung ta se co cai nhin tinh tao h<Yn vs vdn ds xa h9i boa giao dvc.

1 "Xa hQi h6a" trong Tir di�n tieng Vi�t ctla Vi�n Ngon ngfr h9c 1997 la: "Lam cho tr& thanh cua chung cua xa h9i".

1

2- Cac giai phap "tu nhan boa" giao dvc

"

Th@

,

gi6i da va d��

g tr�

i q�

a 3 ,_1a·? s6?

g

,

"tu nh�n h?

a". Lan song thu nhfit la

tu nhan hoa doanh ngh1yp, Ian song thu hai la tu nhan hoa telecoms, hang khong,

d_i�n, nu6c, duong sa ... va Ian song thu ba la tu nhan h6a giao dvc, cham soc y

te, quy huu tri vv ...

Thu�t '�fu. tu i:ihan hoa co n<)i dung rftt n)ng, noi chung no duqc, hiSu la

"qua trinh chuyen d6i ccic hog,t a9ng, cac tai san, ccic trcich nhi¢m tu ch[nh phu,

tu cac dtnh chi hoq,c t6 chuc cong sang c9ng d6ng, sang ccic t6 chuc tu nhan va

cac ca nhdn". Tu nhan hoa ding con duqc hiSu la "ti! do h6a'' (liberalization),

lam cho cac tac nhan duc;rc giam bat st;r diSu khiSn trt;rc tiSp cua chinh phu, ho�c

"thi tnrong hoa" (marketization), t�o them thi truong cung cftp tu cac djch vv

cong ben c�nh cac thj truong cung cftp djch Vl,l cong Clla Chinh phu. N gay vi�c tu

nhan h6a thu9c Ian song thu nhftt va thu hai, y kiSn cua cong chung cung nhu

quan diSm cua ca.c nha ho�ch dµili chinh sach da kha khac nhau. Nay dSn Ian

song thu ba, nhfrng tranh ]u�n l�i cang "nong bong", gay g�t hon Rieng Hnh VlJC

giao d\lC, cau chuy�n nay, cho du da trai qua tren 20 nam, du n<)i dung tu nhan

hoa co kha nhiSu khac bi�t so v6i n9i cung tu nhan h6a Clla Ian song thu nhllt va

thu hai1 cho dSn g!n day, nhieu nguoi vfrn dang xem la cau chuy�n co tinh giai

tho�i "anecdotal!" v.a ths gioi cung dang thiSu "v6n tu" dS mo ta cac hinh thai

cua no (Arthur Levine; 2000).

Giai phap tu nhan hoa giao dvc tren thS gi6i hSt sue da d�ng, tuy thu(k vao

tung cftp giao d\1C kha.c nhau va tuy thm)c vao hoan canh Cl,l thS cung nhu vi�c

lµa ch9n chinh sach khac nhau cua tung nu6c. Tuy nhien, cac chinh sach, cac

phuong thuc, cac chuong trinh ... khac nhau do cua tu nhan h6a trong giao dl)c

v�n co th� xsp thanh 3 lor;,,i hinh thai giai phap sau day:

Thu nhdt la m& r9ng vi�c "cung cdp dtch V�l giao d?!,C tu" (private

provision). "Tu" & day la noi vs vi�c v� hanh cung c�p djch V\l chu khong nhftt

thiSt la ngu6n tai chinh tu vi ngay nay co thS co S\t tach roi nhtt dinh giua "nguoi

cung clip djch V\l" va "nguoi cung cftp tai chinh'). (Con vs quySn SO' hfru thi S\f

ph6i hqp hSt sue da d?ng nen ciing thuong khong g9i ten cac CO' SO' giao dvc la

"cong" hay "tu'1 theo quy�n s& hiiu).

Hinh thuc nay c6 thS bao g6m: a) Tu thvc, v�n hanh tu - SO' huu tu. S& hfru

tu co thS la SO' huu cua tu nhan nhung ding c6 thS la "s& hiiu c{mg d6ng", nghia

la khong thu9c SO' hfru nha nUO'C ma cung khong thw)c SO' hfru cua m9t ca nhan

nao. Do do, tu thl)C & day co the vi lqi nhu�n ho�c khong vi lqi nliu�n. b) Tu

thvc, v�n hanh tu - tai trq cong (publicly fund - privately run). c) Tu th\lC, v�n

hanh va s& hiiu theo kiSu cong - tu ph6i hqp (Public-Private Partnership - PPP).

Vi d\l, iJ giao dvc ph& thong, My co khoang 11 % h9c sinh,

. �hu ySu la &

tiSu h9c, hQC O' cac truong tu thl,IC. Rieng Cong ty giao dvc tu "Ed1s1on schools"

da co dSn 108 truong & tren 21 Bang. Con & Ha Lan� co khoang 70% h9c sinh ph6 thong hQC & cac truoog v�n hanh tu b�ng "H9i dong cac truang tu", nhung

cac truong vfin nh�n tai trq cong.

2

0 giao d1=1c d?i h9c, My c6 khming 21 % sinh vien h9c & cac d?i h9c tu "s&

hiiu c<)ng d6ng" khong vi lqi nhu?fi, chi c6 khoang 2% SV h9c & d?i h9c tu s&

huu tu nhan vi lqi nhu�n, rieng 7 cong ty giao d1=1c Ion da co dSn 750.000 sv cac

lo?i2

• Nh�t, Han Qu6c, Indonesia ... c6 dSn 75-80% SV hQc 6 cac d?i h9c tu th1=1c;

d?i h9c IUB 6 Dt'rc va SMU & Singapore g9i la d?i h9c tu vi v�n hanh b&i H<)i

d6ng tu, nhung chu ySu l?i la tai trq cong, vv ... (0 Anh va ph�n 16n chau Au l1=1c

dja gfin nhu khong c6 tu th1=1c ).

Thu hai la tang ty I� phfin "cung cdp tai chinh tu" (private funding) trong

cac CO' s& GD cong qua chinh sach "chia se chi phi" ( cost sharing), dong g6p h9c

phi. Giai phap nay da duqc ap d1=1ng & My, Trung Qu6c, Han Qu6c, Indonesia,

Philippines, Thai Lan vv ... D�c bi�t, & giao d1=1c d?i h9c, con c6 vi�c c�t giam ty

1� ngu6n tai chinh tu ngan sach Nha nu&c (NSNN), tang h9c phi (Canada, Uc,

H6ng Kong ... ), tang ngu6n thu tir cac djch V\l ph1=1c V\l c<)ng d6ng, phvc vv

doanh nghi�p ... cua chinh cac CO' SO' giao d1=1c d?i h9c. C6 thS n6i, day la m9t giai

phap ph6 biSn trong giao d1=1c d?i h9c a hfiu hSt cac nu&c tren ths gi&i hi�n nay.

Tfrt nhien, cung v&i giai phap nay, luon phai c6 nhiing giai phap dS dam bao

cong b�ng xa h9i, it ra la khong xfru hO'Il, nhu chinh sach "H9c phi cao - Tai trq

nhiSu", cac lo?i quy cho sinh vien vay v6n vv ...

Thu ba la tang "quydn t11 tli§u tidt, ra quydt ajnh va trach nhi¢m xa h(}i"

(private regulation, decision making and accountability) cua c9ng d6ng, cha my

h9c sinh va sinh vien d5i v&i truong h9c ciing nhu vi�c Iva ch9n truong h9c

(school choice). Nghfa la, djch vv giao d1=1c c6 thS duqc kiSm soat b&i chinh

nhfrng nguai huang th1=1 djch V\J. Vi d\l, cac "H9i d6ng truong h9c" O' cac "khu

giao d1=1c" trong giao d1=1c ph6 thong cong l�p o My, "H9i d6ng truong h9c tu"

(Private school boards) trong 70% h9c sinh ph6 thong a Ha Lan, "H9i d6ng

truong" a cac truong d?i h9c, vv ...

3- Chinh sach va chrrong trinh

DS thvc hi�n cac giai phap tren, c6 thS c6 "nhiing chinh sach va chuO'Ilg

trinh" (Clive & Henry, 2002) nhu:

a) H¢ th6ng "Phiiu tr()' cdp giao d71-c" (Education vouchers). Tru&c day

trq c�p giao d1=1c cho h9c sinh, sinh vien tir NSNN duqc chuySn cho cac t6 cht'rc

"trung gian" la cac CO' sa cung cfrp djch V\l giao d1=1c, nay m6i h9c sinh, SV trong

h� th6ng se duqc nh�n tf\l'C tiSp tu Nha nu&c "phiSu trq cfrp giao dvc" va dung

phiSu nay dS nh�p h9c 6 bfrt ky CO' SO' giao dvc nao trong h� th6ng (Chi le,

Colombia, ... ). Nha nu&c cfrp ngan sach cho cac CO' sa giao d1=1c theo s6 h9c sinh

nh�p h9c. NSu CO' SO' ySu kem se khong c6 du sv, thu nh�p cua CO' sa se bi giam

thfip, th�m chi phai dong cua, thAy co giao c6 thS bi mfit vi�c va t6 cht'rc l?i, Nhu

v�y, Nha nu&c vfin la nguai tai trq nhung nguai h9c c6 thS Iva ch9n gifra cac CO'

SO' giao d1=1c cong l�p khac nhau va c6 thS vao h9c ca O' m9t s6 CO' SO' giao dvc tu,

khong nhftt thiSt phai vao CO' SO' cung cftp djch V\l giao d1=1c cua Nha nu&c. Khi d6,

2 G6m ITT Educational Services, Laureate Education, Career Education, De Very, Strayer, Corinthan Colleges,

Appolo Group, trong d6 c6 Phoenix. Tiit ca d�u da niem yet tren thi truang chfrng khoan, ca Nasdad va NYSE.

3

m(}t m�t cac C(J SO' giao dvc bu(}c phai c�nh tranh nhau dS c6 hoc sinh mat khac

cha illy nguoi h9c cling nhu chinh !1guoi h9c se c6 them quy�n °lua ch�n �a nhan

cilng nhu trach nhi�m c� nhan. Tat nhien, "phi�u trq cftp giao

0

duc" ·c6 thS chi

"ganh Va?" duqc m9t phan cho chi phi giao d\IC Va chi ap dvng cho mot s6 d6i

tm;mg nhat djnh nao d6.

b/ Tiirt'{s

'tquyJn [if chu cho ccic CCJ SO' giao dvc. Ca SO' giao dvc cong luon

OUQ'C dieu tiet b&i ?,ac quy djnh cua ,Chinh phu, nhung thuong bj lam ·vao tinh

tr�ng quan lieu, thieu hi�u qua va thieu nhfrn& linh d9ng c�n thiSt. Vi v�y, dS c6

the nhanh ch6ng dap ung duqc nhiing nhu cau cua nguai hc;>c, nhung "tin hi�u

cua thj truong", Nha nu6c giam bat nhfrng quy djnh cung nhu nhfrng di�u khiSn

tu B9 Ghio dvc. Trong giao dvc d�i hc;>c, d6 la "tµ chu d?i h9c". Con trong giao

dvc ph6 thong, a My nhfrng nam 1990, c6 nhiSu bang da thong qua Lu�t cho

phep l�p, t�m gc;>i la, cac "truong d�c quy�n" (Charter). Day la cac truong "v�n

hanh tu" nhung duqc Chinh phu tai trq va chju kha it nhfrng quy djnh so v6i cac

truong cong khac. DSn nam 2002, da c6 tren 2. 700 truong lo�i nay tren 3 7 bang.

c) H<;1p a6ng ad tu nhan cung cdp m(>t sd djch V¥ giao dvc. a cac CO' SO'

giao dvc, ngoai vi�c d�y va h9c con c6 nhiSu djch V\1 phv trq khac nhu cung cfip

sach VO', thµc ph�m, ca phe, thS dvc thS thao, dua don h9c sinh, d9n dyp v� sinh

v.v ... Cac djch V\l :qa,y c6 thS hgp d6ng v6i cac cong ty tu nhan dS cung cfip va

thuong c6 hi�u qua hon. a My nhfrng nam 1990, con hinh thanh m(h s6 "TB

chuc quan ly giao dvc" (EM Os - Education Management Organizations) a d?ng

cong ty dS cung cfip cac djch V\l quan ly cho cac tru0'11g h9c nhu la danh gia SV,

l�p kS hO?Ch chi tieu, quan ly hanh chinh vv ...

d) Chinh sach trir thui va giam thud (Tuition Tax credits and deductions):

Trir thuS la cha m� h9c sinh dugc khfiu trir toan b9 hay m9t phftn chi phi duqc

phep cho con em v� giao dvc trong phftn thuS ca nhan cua minh. Con giam thuS

la duqc giam m9t s6 lu9ng dugc phep trong t6ng tai san chju thus cua ca nhan.

N Su ap dvng chinh sach nay va cac gia dinh thfiy c6 lqi thi ch�c r�ng hQ se chi

cho djch V\l giao dvc nhi�u hon. Dich V\l d6 co thS cung c�p b&i ca s6 giao dvc

cong cling nhu cac cong ty giao dvc tu nhan.

e) Chinh sach tai tr9· cha tu th¥C. Ben c�nh "phiSu trq cfip giao dvc", Nha

nu6c con c6 thS tai trg trµc tiSp cho cac CO' sa giao d\!C tu (0 Chile khoang 30o/o

chi phi). Khi d6 h9c phi ()' day se dugc giam xu6ng va s6 cac gia dinh cho con em

h9c a tu thvc se tang len. Va nho d6, c6 th� lam giam ganh n?ng tai chinh a khu

V\fC cong, d�c bi�t khi khoan tai trq nh�m dung vao cac gia dinh ()' gAn "ngu5ng"

chuySn sang giao dvc tu. Chinh sach nay da duqc ap dvng a Uc, Anh, Phap, Due,

Ha Lan, Hungary, Nh�t, Ba Ian, Th1=1y DiSn vv ...

j) "H9c o gia tlinh" (Home-schooling). M(}t s6 gia dinh c6 diSu ki�n va

cho r�ng, ca cac CO' SO' giao dvc c6ng va tu dSu khong c6 m9t chuang trinh giao

dvc thich hqp cho con em cua h9 cung nhu r..hfrng hoan canh rieng cua hQ. Khi

d6 h9 c6 th€ dS con em h9c a gia dinh. 0 My phuang thuc giao dvc nay la hgp

4

ph�p3 Va hi�n nay da CO tren 800.000 hQC sinh ( l, 7o/o tre em (1 tu6i hQC ducmg) it

nhat d� co 2 nam "h9c a gia dinh". Day ciing la m9t d�ng tu nhan hoa giao d\lc,

cung cap tu nhan, tai trq tu nhan va chi chiu sµ giam sat rfit nhy nhang tu cac ca

quan giao dl)C cua Chinh phu,v.v ... Nho do ciing giam puqc m9t phfin NSNN

cho giao dl)C va co thS danh them cho cac mang giao dl)C khac.

Tren thµc tS, cac nha ho�ch djnh chinh sach giao dl)C thucmg tim kiSm m9t

S\I can b&ng nhftt djnh nao do gifra cong va tu dS t�o nen m9t moi truang "gdn

nhu la thf truang" (quasi-market). Trong do: (1) KhuySn khich sµ c�nh tranh v&i

nhau (ca cong va tu) nhung la "khong vi l<;Ji nhwjn ", giai phap CO" ban la: a) Cho

phep truang m&i l�p dS dang tham gia thj truang; b) ChuySn bat quySn Ive tu

cdp B9 Giao dl)C vs cdp truang; C) Hinh thanh cac "H<)i d6ng truang h9c" (J cac

"vi.mg giao dl)C". (2) Nha nu&c diSu tiSt S\I "vao/ra" cua cac CO' so giao dl)C trong

thi truang, duy tri trach nhi�m xa h<)i va dong vai tro quan tr9ng trong vi�c gifr

vfrng cac chuful mµc giao dl)c. (3) Cha my h9c sinh va chinh h9c sinh dugc tham

gia m<)t s6 ho�t d9ng giao dl)c, m9t phfin duqc thS hi�n qua "phiSu trq cfip giao

dl)c", H9i d6ng phan ph6i ngu6n lµc trong giao dl)C.

4- T�i sao phai tu nhan boa giao d1}c?

C6 thS cho r&ng, nhung ySu t6 dfin dSn vi�c phai tu nhan h6a giao dl)C la

rftt khac nhau a nhfrng nu&c khac nhau ciing nhu 6 3 cftp giao dl)c khac nhau:

tiSu h9c, trung h9c va giao dl)C sau trung h9c ph6 thong. Tuy nhien t6ng hqp l�i,

co the biSu thi cac ySu ta do qua 3 lo�i "ap Iµc" bu9c phai tu nhan hoa giao dl)c,

ngay ca khi c6 "sµ tu ch6i thay d6i" cua cac quan chuc giao dl)C4 (Clive &

Henry, 2002) sau day:

Thu nhdt la "Ap hrc tit phia cdu ". Tru&c hSt, m<)t each dan gian, "nhiSu

cha my h9c sinh mu6n thS". Ngay nay "mua" djch V\l giao dl)c con duqc nhin

nh�n la m<)t lo�i ddu tu c6 hi�u qua cao, do d6 nhu cAu rftt Ian. Vi v�y, nSu chinh

phu khong the tang thus (nhfit 1a a cac nuac mai phat triSn) de co thS ma n)ng

quy mo ciing nhu dS tai trq du cho giao dl)C cong nhu mong mu6n, nguoi dan se

tim dSn djch V\l giao dl)C tu, di;ic bi�t la (1 cfip giao dl)C trung h9c ph6 thong va

sau trung h9c ph6 thong (Teriary). Nguoi ta g9i d6 la lo�i "nhu cdu vu<;Jt tr(Ji"

(Excess demand). Ngoai ra con c6 "nhu cdu khcic bi¢t" (Differentiated demand)

do h9 khong thoa man VO'i cac "chufin mµc chung" Cua djch V\l giao d\lC Cong, Vl

d\l nhu nhu cdu cao han vS ngo�i ngfr, vS tiSng Anh trong b6i canh toan cftu hoa.

Thu hai la "Ap ll!C tu phia cung ". giao d\}C cong, d?C bi�t la (1 mang giao

dl)C d�i h9c, ngay nay thuang bi "qua tai", phai SU d\}ng lap dong, ty 1� thfty/tro

cao, lap h9c nhiSu "ca" v .v ... , m<)t m?t do h�n ehS ngu6n Ive (phai c�nh tranh

NSNN v&i qu6e phong, v&i cac mij.t an sinh xa h9i uu tien nhu giam ngheo, eham

soc sue khoe e9ng d6ng ... ), mi;it khac do SU dl)ng ngu6n Ive kem hi�u qua. KSt

qua la ehftt luqng giao d\le thfip. Vi v�y, e6 ap Ive bu<)c phai tim them ngu6n lµc

tai chinh tu ciing nhu "bu9c" nguoi dan ciing phai tim dSn dich V\l giao d\lC tu.

3 Ca & Thai Lan va mot s6 mr6c khac.

4 Ngan hang th8 gi6i da cho ring "giao dµc la bao thu barn sinh"

5

i\J-9t vi �\l

.

1?1a ro thm)c lrn;1i ap lµc nay la, tu nam � 992, khi Trung Qu6c m& m{>t

SO C<J so,g1ao d\}c tu "tinh hoa" thi cac lo�i Cung cap djch VU giao due tU da tang

tnrong rat nhanh.

. .

Thu ba la "Ap hrc cua b<5i canh chung". Tru&c h8t la bf>i canh toan cfiu �1a, tr�ng do, dicfi V\l giao d\}C CUl}g duqc xem la m9t trong s6 12 nganh ( 155

tleu n�anh) djch Vl,I.,duqc t\J do xl!at nh�p5

. Do do giao d\}C ciing phai hi�u qu� hon, hnh d9ng hon va phan (mg tot hon v6i nhfrng "tin hi�u cua thj truang", ke

ca n!i-u c&u giao dvc d�i h9c duqc giang d�y trµc tiSp b�ng tiSng Anh. TiSp theo la boi canh duqc S\I "cd vii" b&i cac td chuc tai trq thS gi&i nhu Ngan hang ThS

gi6i trong phat triSn giao dvc tu. Tren thvc tS, vua qua WB da tai trq cho: a) El

Sanvador trong vi�c cip h9c bdng cho sinh vien qua cac ngan hang tu; b) Mali

t�

�

ng vi�c, tai trq tu nhan thu9c cac chuong trinh d�y nghS; c) Indonesia, trong

VlyC khuyen khich c�nh tranh gifra cac C(J SCI giao d\}C cong va tu; d) C9ng hoa

Dominica trong vice dao t�o thay giao cho cac truong tu, trong vi�c cai tiSn each

q�an ly cac hgp d6ng tu a cac C(J s& giao dvc cong v.v ... Noi chung, W'!3 dang

co vp. cho nhung cai each theo hu&ng tu nhan hoa h� th6ng giao �\IC. Cuoi cung

la boi canh, c6 gting d� giam bat mAt cong b�ng tr�ng vi�c cung c�p djch V\} gi�o

d\}c cong hi�n nay. Ngucri ta cho r�ng5 "phiSu trq cap giao d\ic" nham vao cac doi

tuqng ngheo la m{>t trong nhfrng c6 gitng nhu v�y.

V &i rieng giao df C d�i hQC, con c6 them nhfrng ySu t6 dS dftn dSn XU thS

tu nhan hoa nhu sau:

,' M9t la, nhu da neu & tren, nhiSu nha kinh tS giao dvc cho, r�ng, trong ca

che thi truong, thiJu ca sa triSt ly va kinh tS dS bm)c phai cung cap djch V\1 giao

dvc d�i h9c b�ng NSNN. Nhung di Su CO' ban la, khi n�n giao �\JC �?i h9c da la

nen giao d\lc cho s6 dong, khong m9t NSNN nao ganh chju n6i, ke ca cac nha

nu&c fhau Au phuc lqi (thuang thu vao NSNN dSn 45 - 50% GDP) va ?giao dvc

DH rat kh6 canh tranh NSNN v&i cac linh vuc an sinh xa h9i khac, ke ca giao

d\}c ph6 C?p.

.

, ,Hai la, "cclu true dan s6�'.I trong giao d\}C DH ngay nay da co nhfrng thay

do} het sue co ban. 0 My, s6 sinh vien ki@u truy�n th&ng (nghia la SV a vao d9

tuoi 18 - 22, h9c toan thai gian, a ky rue xa) nay chi chiSm m{)t ty I� du6i 20%;

s�nh vien tren 25 tu6i, h9c ban thai gian, vua di h9c vua di lam chiSm m9t ty I�

r�t 16n. V&i s6 sinh vien nay, giao dvc DH khong con la "trung tam'' trong CUQC

song cua h9 nhu lop sinh vien tnr&c day va h9 chu y nhiSu hon dsn b6n vi�c; a)

Thu?n lqi ys dja diSm va thai gian, b) Thµc dl)ng vs n9i dung dao t:;io, c) Dich V\l

ph\l� V\} tot, va d) chi phi thfip. Cung v&i nhfrng thanh qua trong cong ngh�

truyen thong, day ciing la nhfrng C(J SO' dS phat triSn giao dvc d?i h9c tir xa ciing

nhu giao due dai hoc tu vi lai nhuan. . . . . .

Ba la, khi nha nu&c da co chinh sach tai trg, chinh sach "phiSu tn;r cip giao

d\}c" cho ca m(H s6 sinh vien tu th\lc, khuySn khich tinh th&n doanh nghi�p, d6'

5

• <\ Malaysia hi�n da c6 tren 70.000 SY nu6c ngoai d�n h9c, tren 1/3 SV ti�n si & My la SV nu6c ngoai, gfrn nhu tftt

ca deu tra h9c phi tn,rc ti�p cho nha truong v.v ...

6

bo nhfrng rao can trong vi�c thanh l�p cac CO' SO' giao d1,1c d?i hQc, va c6 thS xuftt

khfiu djch Vl,l giao d1,1c d?i hQC ... , cac nha d&u tu, kS ca cac cong ty d&u tu v6n

m?O hiSm, da nh�n thuc duqc day la nhfrng CO' h(H d&u tu rftt t6t trong bBi canh

toan c&u hoa hi�n nay. Cung chinh vi v�y ma rdt nhiSu cpng ty I&n tren thS gioi

da CO CO' SO' giao d\lC d?i hQC rieng cua minh mang ten cong ty nhu: American

Express Quality, Apple, Dell, Disney, General Motors, Hamburger (McDonald),

Laud Rover, Motorola, Xerok Document v.v ...

5- Danh gia tac dqng cu.a cac Chuong trinh tu nhan boa nhu th� nao?

Thong thuong "kSt qua" cua cac chuang trinh tu nhan hoa trong giao d\lC

duqc danh gia theo 4 tieu chi sau:

M9t la cac chuang trinh da lam cho cha illy h9c sinh thoa man duqc dSn

dau trong vi�c Iva ch9n truong hQC cho con em hQ. DiSu nay se lam cho c(mg

d6ng tham gia nhiSu han cac ho?t d9ng giao d\lc, trach nhi�m cao han ciing nhu

h6 tr()' m?nh me han df>i VO'i nhfrng thay d6i CUa h� thf>ng giao d1,1c.

Hai la, h� th6ng giao d\lC co hi�u qua han hay khong, cac CO' SO' giao d\lC

co nang cao duqc kha nang c?nh tranh cfing nhu phan ung t6t han v6i nhfrng tin

hi�u cua thj truong hay khong? Day la m9t tieu chi rfit quan tr9ng d6i v6i m9i

nSn giao d\lC tren thS gi&i ngay nay. D6ng thai, day ciing la nhfrng khia C?nh ma

nhiSu nguai dang k:y VQng vao khu vvc tu nhan trong ca 3 Ian song tu nhan h6a

n6i tren.

Ba la cong bAng xa h9i co t6t hon hay khong. cong bAng xa h9i o day duqc

hiSu la cong bAng vs CO' h9i duqc tiSp c�n giao d\lC, tiSp c�n cac ngu6n Ive giao

d\lC va kSt qua giao d\lC, tinh cho ca ve vung miSn, vs gi&i tinh, vs dan t9c, vs

t&ng lap xa h9i v.v ... Dieu nay ph1,1 thu9c rdt nhiSu vao each t6 chuc thvc hi�n

ciing nhu diSu ki�n thvc ti�n cua tung nu&c. Vi d\l, cong bing xa h9i se t6t han

khi cac truong o nong thon, cac truong co kSt qua hQC t�p th�p han se duqc tai

trq kinh phi nhiSu han (nhu o New Zealand), ho�c "phiSu trq cdp giao d\lc" chi

nhim V8.0 nhfrng gia dinh CO thu nh�p duai m9t nguong nao d6, hO?C khi mo

r9ng diSu ki�n nh�p h9c (open enrolment) v.v ...

B<5n la m6i "lien kSt xa h(>i" (Social Cohesion) da hi anh huong nhu thS

nao. Day la m9t tieu chi rfit kh6 danh gia, r�t kho tim duqc m6i lien h� gifra cac

chuang trinh tu nhan h6a va ffi\lC tieu nay. Tren thvc tS, nguai ta thuong chi

quan sat duqc cac chuang trinh tu nhan h6a qua cac ho?t d9ng t�p thS cua c(mg

d6ng giao d\lC c6 duqc tiSn hanh hay khong, nhiSu han hay it han. Va, nSu

chuang trinh co quy mo nho, chuang trinh chi anh huong den vi�c "cung c�p

dich V\l giao d1,1c cong" han la anh huong dSn "tai trq cong" thi "m6i lien kSt xa

h9i" g�n nhu khong bi tac d9ng.

Cu6i cung, xin duqc luu y la: (1) M�c du Ian song tu nhan hoa giao d\lC da

co tren ths gi&i tu han 20 nam qua, nhung nhung nghien cuu danh gia "kSt qua"

cua no vftn con rdt h?n chS. Trong giao d1,1c noi chung, dSn nay cau chuy�n tu

nhan hoa chu ySu vftn khong phai la tai chinh ma la "tv do Iva ch9n" (Freedom

7