Di sản văn hóa trong sự phát triển đặc trưng và bền vững của thủ đô Hà Nội

Kt NIfM M NAM NSAY GlAl PH6NG THd M (10-10-1954 10-10-2014)

Dl SAN VAN HOA TRONG SI/ PHAT TRIEN

DAC TRl/NG VA BEN VflfNG CUA THU DO HA NOI • •

GS PHAN HUY LE

Dai hoc Quoc gia Ha Ngi

Thi Ao Ha Ndi la trai tim cia ci ntfdc, Itau nao cliinli tri • lianh cliinh quoc gia, trung tam lin ve

van Ilia, Idioa lioc, giao due, liinli te va giao djcli quic te; la viing dat "Bja linli nlian Idet" vii Ijdi

sA ngan nam van liien, nof lioi tu, liet tinli, lan tia cac gia tri van hia truyen tiling cua dan tic.

1. TtTThang Long den Ha Noi: nhiiing bien doi ve

khing gian Sa ly-hanh (hinh va cau true di thj

Ha Npi Ididi diu lieh su vdi vi till Idnli thimli

cua d& nudc tvt su Icien vua Ly Thii T6 quySt

dinh dcri do tir Hoa Lu (Ninh Binh) vi thanh Dai

La va d6i l^n la iMnh Thang Long vao mua Thu

thang 7 n5m Canh Tuit (1010). lis do cho din

nam 1788, Thang Long hen tuc gift vai tro kinh

do cua nudc Dai Viet, tuy ten gpi co thay d6i nhu

Dong Do vao cu6i thai Tran (tir nam 1397) va

H6 (1400-1407), Dong Kinh thoi Le so (1428-

1527) tir nam 1430 hay ten mang tinh dan da Ke

Chp trong thoi ky phat triin cua kinh te hang

hoi va hung khdi ciia do thi thi ky XVn-XVin.

Gidi han ciia kinh thanh thdi dd la trong pham

vi cua vdng thanh ngoai cung gpi la La Thanh

hay thanh Dai La nam trong "tii giac song": song

Hdng (sdng Nhj) phia Dong - sdng Td Lieh phia

Bac vi phia Tiy - sdng Kim Nguu phia Nam nhu

mieu ti trong cau ca dan dJ quen thudc:

"Nhf Ha quanh bac sang dong,

Kim Nguu, To Lieh la song ben nay".

Ben trong vdng thinh lim tanh gidi ngoai ciing

dd, cd hai vdng thinh quan Irpng la vdng fliinh

gitia dupc phdng ve kien cd thudng gpi li Hoing

thinh va vdng thinh trong cimg dupc bio vf can

mat li cim thinh hay Cung thinh. Ciu tnic vi

khdng gian dd ciia Thang Long khdng may thay

ddi tir the ky XI den the ky XVHI. Quy hoach cua

Hoing thinh vi Cim thinh mdi vuong trieu deu

cd nhiing sip xep vi kien tao khic nhau, cd khi

md rpng, cd khi thu hep. Hoing thinh dupc md

rpng Idn nhat thdi vua Le Thinh Tdng nam 1490

vi vua Tuong Due nam 1516. Nim 1759, chua

Trinh dip lai thinh Dai Dd, dua vimg phia Tay

ra khdi Hoing thinh. Toin bd khu kinh thinh lap

thinh mdt phu dac biet tiuc thupe trieu dinh, thdi

Le so gpi la phii Trung Dd rdi phii Phung Thien,

gdm hai huyen Quang Diic vi Viiih Xuong, mdi

huyen cd 18 phudng, edng 36 phudng.

Trong thdi Tay Scm, nam 1788, vua Quang

Trung ddng dd d Phii Xuan, rditunaml802nhi

Nguyin (1802-1945) cung chpn Phii Xuin-Hu6

lam kinh thinh. Thinh Thing Long trd thinh

thii phii cua Bac Thinh. Cim thinh vi mpt phin

Hoang thinh bi phi de xay dung mpt tda thinh

mdi theo kiiu Vauban nim 1803-1805. Bic

thinh tuong ung vdi Bic Bp, nhung thii phii vin