Đề tài: Giải pháp phát triển bảo hiểm tín dụng xuất khẩu tại Việt Nam pptx

Đề tài tham dự cuộc thi

Sinh viên nghiên cứu khoa học năm 2019

Giải pháp phát triển bảo hiểm tín

dụng xuất khẩu tại Việt Nam

http://svnckh.com.vn i

TÓM TẮT CÔNG TRÌNH

Việt Nam đã chính thức trở thành thành viên thứ 150 của Tổ chức Thương

mại thế giới (WTO) vào ngày 11/01/2007. Một trong những thuận lợi lớn nhất khi

Việt Nam tham gia vào tổ chức kinh tế lớn nhất toàn cầu là có cơ hội thúc đẩy nền

kinh tế phát triển dựa trên những thành tựu khoa học kỹ thuật cũng như những tiến

bộ, cải tiến trong quá trình trao đổi mua bán quốc tế, từ đó sẽ hội nhập sâu rộng với

nền kinh tế toàn cầu đang trên đà phát triển. Điều này có ý nghĩa vô cùng to lớn đối

với hoạt động xuất khẩu đầy tiềm năng phát triển như Việt Nam. Tuy nhiên, không

thể phủ nhận một thực tế rằng trong giai đoạn hiện nay, hoạt động xuất khẩu của

nước ta đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, đặc biệt là sau cuộc khủng hoảng

tài chính toàn cầu kéo theo nhiều biến động bất lợi cho hoạt động kinh tế thế giới

nói chung, cũng như nền kinh tế trong nước nói riêng. Trong bối cảnh đó, việc tìm

ra một phương thức giúp các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam an tâm hơn trước

các rủi ro từ biến động thị trường, từ đó mạnh dạn thâm nhập vào những thị trường

mới là một nhu cầu hết sức quan trọng. Xuất phát từ thực tiễn đó, bảo hiểm tín dụng

xuất khẩu đã ra đời như một giải pháp thiết yếu giúp các quốc gia trên thế giới, bao

gồm cả Việt Nam, khôi phục được hoạt động xuất khẩu bị ảnh hưởng nặng nề bởi

những biến động bất thường trên phạm vi toàn cầu. Không chỉ vậy, loại hình bảo

hiểm hết sức mới mẻ này còn được đánh giá là sẽ đóng góp không nhỏ trong việc

giúp các doanh nghiệp trong nước, vốn mang tâm lý e dè rủi ro và bị động khẳng

định lại được vị trí của mình trong sự phát triển đi lên của đất nước.

Mặc dù trong 5 năm qua, xuất khẩu Việt Nam ngày càng khẳng định vai trò

hết sức quan trọng trong việc phát triển kinh tế quốc gia, chiếm từ 50-70%

GDP/năm với tốc độ tăng trưởng 20%/năm nhưng việc bảo hiểm các khoản tín dụng

xuất khẩu lại chưa được xem trọng. Các doanh nghiệp mới chỉ triển khai bảo hiểm

tín dụng xuất khẩu ở mức 3-5% tổng giá trị hàng xuất. Đây là một tỉ lệ hết sức

khiêm tốn so với nhiều nước trên thế giới. Trên thực tế, bảo hiểm tín dụng xuất

khẩu đã xuất hiện và được sử dụng phổ biến ở nhiều thị trường lớn trên thế giới như

ở Châu Âu, bảo hiểm tín dụng xuất khẩu đang phát triển rất nhanh, chiếm 80% thị

http://svnckh.com.vn ii

phần trên toàn thế giới; tại nhiều nước châu Á như Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn

Quốc, Ấn Độ…và các nước châu Mỹ như Brazil, Mỹ…loại hình bảo hiểm này cũng

đã được triển khai từ lâu1

. Tuy nhiên, đối với Việt Nam, đây lại là một hình thức hỗ

trợ tín dụng xuất khẩu hết sức mới mẻ, do đó, chưa được sử dụng rộng rãi. Nguyên

nhân sâu xa là do các chủ thể tham gia vào quá trình trao đổi mua bán quốc tế như

các doanh nghiệp xuất khẩu, các ngân hàng thương mại, các tổ chức tín dụng xuất

khẩu và các cơ quan quản lý Nhà nước chưa có đủ thông tin cơ bản về cơ chế hoạt

động của bảo hiểm tín dụng xuất khẩu cũng như chưa nhận thức được các rủi ro hay

xuất hiện trong giao dịch quốc tế như khả năng tài chính của đối tác nhập khẩu, rủi

ro thanh toán, rủi ro tỷ giá…, từ đó dẫn đến việc chưa tự trang bị cho mình những

hiểu biết sâu rộng về các phòng ngừa rủi ro trong quá trình xuất khẩu hàng hoá và

dịch vụ ra thế giới vốn luôn được coi là những kiến thức rất cơ bản giúp việc ký kết

và thực hiện hợp đồng xuất khẩu với đối tác nước ngoài diễn ra thuận lợi và suôn

sẻ. Điều này cũng có thể lý giải bởi những thông tin cung cấp và các tài liệu nghiên

cứu về loại hình bảo hiểm tín dụng xuất khẩu trên thế giới còn rất hạn chế, chủ yếu

chỉ đưa ra những lý luận cơ bản, chứ chưa thực sự đi sâu phân tích mọi khía cạnh

của loại hình này.

Với mong muốn và hi vọng bảo hiểm tín dụng xuất khẩu sẽ ngày càng trở

nên phổ biến, được sử dụng rộng rãi trên thị trường Việt Nam như một công cụ hỗ

trợ tín dụng xuất khẩu hết sức đắc lực, nhóm nghiên cứu với đề tài “Giải pháp phát

triển hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu tại Việt Nam” sẽ đưa ra cái nhìn

tổng quan về bảo hiểm tín dụng xuất khẩu trên mọi khía cạnh nhằm giúp người đọc

có cái nhìn rõ nét về loại hình bảo hiểm này với những vai trò quan trọng không chỉ

đối với hoạt động xuất khẩu mà còn đối với cả nền kinh tế quốc dân. Dựa trên

những lý luận cơ bản đó, đề tài sẽ tập trung nghiên cứu những mô hình bảo hiểm tín

dụng xuất khẩu thành công trên thế giới. Điển hình là mô hình bảo hiểm tín dụng

xuất khẩu của Mỹ và Brazil, hai quốc gia được coi là có hoạt động bảo hiểm tín

dụng xuất khẩu được đánh giá là ưu việt và hiệu quả nhất trên thế giới. Từ việc so

1

http://www.gic.com.vn/index.php?mod=news&t=news210320081612281470&catid=cat2210200714310686

1&c=cat22102007143106861

http://svnckh.com.vn iii

sánh, phân tích sự thích hợp của hai mô hình trên đối với Việt Nam, nhóm đề tài sẽ

rút ra những bài học kinh nghiệm quý giá cho Việt Nam trong quá trình xây dựng

và phát triển hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu trong thời gian tới.

Bên cạnh đó, nhóm đề tài cũng tìm hiểu và nghiên cứu thực trạng hoạt động

tín dụng xuất khẩu cũng như thực trạng hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu của

Việt Nam trong thời gian vừa qua, từ đó có đánh giá toàn diện về hiệu quả của hoạt

động này dựa trên những so sánh về số liệu thống kê trên từng giai đoạn cụ thể cũng

như các yếu tố ảnh hưởng như năng lực sản xuất hàng xuất khẩu của doanh nghiệp

trong nước và các biến động thị trường, đồng thời cũng chỉ ra những hạn chế còn

tồn tại và nguyên nhân cơ bản khiến cho bảo hiểm tín dụng xuất khẩu chưa thực sự

phổ biến tại Việt Nam.

Từ những phân tích nhận định ở trên, nhóm đề tài sẽ đưa ra những dự báo về

tương lai của hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu tại Việt Nam trong thời gian

tới. Cuối cùng, dựa trên thực trạng, triển vọng phát triển của thị trường bảo hiểm tín

dụng Việt Nam, và kết hợp với những bài học kinh nghiệm rút ra từ mô hình bảo

hiểm tín dụng xuất khẩu hai nước Mỹ và Brazil, nhóm đề tài sẽ đề xuất một số

phương hướng và giải pháp kiến nghị để hoàn thiện mô hình bảo hiểm tín dụng xuất

khẩu tại Việt Nam trong thời gian sớm nhất. Những định hướng rõ ràng, có chiều

sâu xét từ góc độ khách hàng sử dụng bảo hiểm tín dụng xuất khẩu (các doanh

nghiệp xuất khẩu), đối tượng cung cấp (các công ty bảo hiểm tín dụng xuất khẩu,

các tổ chức tín dụng xuất khẩu) và các cơ quan quản lý Nhà nước theo các nhân tố

ảnh hưởng cả vi mô lẫn vĩ mô có thể sẽ là những đề xuất hoặc gợi ý quan trọng giúp

cho mô hình bảo hiểm tín dụng xuất khẩu sớm đạt được hiệu quả trong tương lai

như mong đợi của không chỉ các doanh nghiệp trong nước, các tổ chức nước ngoài,

mà còn của Chính phủ và các cơ quan quản lý Nhà nước trong tiến trình Việt Nam

hội nhập kinh tế thế giới như hiện nay.

http://svnckh.com.vn iv

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

CHỮ VIẾT

TẮT

Tên tiếng Anh Tên tiếng Việt

WTO World Trade Organization Tổ chức Thương mại Thế giới

L/C Letter of Credit Thư tín dụng

D/P Documents Against Payment Nhờ thu trả ngay (nhờ thu

theo hình thức thanh toán giao

chứng từ)

D/A Documents Against Acceptance Nhờ thu trả chậm (nhờ thu

theo hình thức chấp nhận

thanh toán giao chứng từ)

EC European Commission Uỷ ban châu Âu

EU European Union Liên minh châu Âu

IRB Brazilian Reinsurance Institute Viện tái bảo hiểm Brazil

CAMEX Chamber of Foreign Trade Phòng Ngoại Thương

COFIG Council of Financing and

Guarantee

Hội đồng Tài trợ và Bảo lãnh

FGE Exports Guarantee Fund Quỹ bảo lãnh xuất khẩu

SBCE Brazilian Export Credit

Insurance Agency

Hãng bảo hiểm tín dụng xuất

khẩu Brazil

CCC Commodity Credit Corporation Tập đoàn tín dụng thương mại

OPIC Overseas Private Investment

Corporation

Tập đoàn đầu tư tư nhân nước

ngoài

http://svnckh.com.vn v

NAC National Advisory Council on

International Monetary and

Finance Policy

Hội đồng tư vấn quốc gia về

các chính sách tài chính và

tiền tệ quốc tế

ODA Official Development Assistance Hỗ trợ phát triển chính thức

VDB Vietnam Development Bank Ngân hàng Phát triển Việt

Nam

OECD Organization for Economic Co￾operation and Development

Tổ chức Hợp tác và phát triển

kinh tế

SCM Agreement on Subsidies and

Countervailing Measures

Hiệp định về trợ cấp và các

biện pháp đối kháng

http://svnckh.com.vn vi

MỤC LỤC

TÓM TẮT CÔNG TRÌNH....................................................................................... i

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................. iv

MỤC LỤC................................................................................................................ vi

DANH MỤC BẢNG, HÌNH VẼ...............................................................................x

LỜI NÓI ĐẦU ...........................................................................................................1

CHƢƠNG I: TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG BẢO HIỂM TÍN DỤNG XUẤT

KHẨU.........................................................................................................................5

1. Tổng quan về hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu .................................5

1.1. Tổng quan về hoạt động tín dụng xuất khẩu .............................................5

1.1.1. Khái niệm về tín dụng xuất khẩu ...........................................................5

1.1.2. Phân loại tín dụng xuất khẩu..................................................................5

1.1.2.1. Căn cứ vào chủ thể cấp tín dụng.....................................................5

1.1.2.2. Căn cứ vào quy trình xuất khẩu ......................................................7

1.1.2.3. Căn cứ vào sự đảm bảo...................................................................8

1.2. Tổng quan về bảo hiểm tín dụng xuất khẩu...............................................9

1.2.1 Khái niệm về bảo hiểm ...........................................................................9

1.2.2. Tổng quan về bảo hiểm tín dụng xuất khẩu.........................................11

1.3. Vai trò của bảo hiểm tín dụng xuất khẩu.................................................15

1.3.1. Giúp các nhà doanh nghiệp an tâm hơn trước các rủi ro .....................16

1.3.2. Khuyến khích các doanh nghiệp trong nước tăng cường xuất khẩu và

thúc đẩy sản xuất phát triển............................................................................17

1.3.3. Mở ra nhiều cơ hội đầu tư cho doanh nghiệp trong nước....................18

2. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu .......20

2.2. Nhân tố vi mô.............................................................................................22

3. Kinh nghiệm của một số nƣớc trên thế giới trong việc phát triển hoạt động

bảo hiểm tín dụng xuất khẩu và bài học cho Việt Nam ...................................24

3.1. Kinh nghiệm của Brazil.............................................................................24

3.1.1. Chính sách phát triển ngoại thương của Brazil....................................25

http://svnckh.com.vn vii

3.1.2. Hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu tại Brazil từ năm 1962 đến

năm 1992........................................................................................................26

3.1.3. Mô hình bảo hiểm tín dụng xuất khẩu mới của Brazil (từ năm 1992

đến nay)..........................................................................................................27

3.1.3.1 Sự ra đời của các tổ chức tham gia bảo lãnh ................................27

3.1.3.2. Sự ra đời của Hãng bảo hiểm tín dụng xuất khẩu Brazil (SBCE) 29

3.2. Kinh nghiệm của Mỹ .................................................................................31

3.2.1. Khái quát chung ...................................................................................32

3.2.2. Vai trò của Ngân hàng Xuất nhập khẩu Mỹ ........................................32

3.2.3. Chương trình bảo hiểm tín dụng xuất khẩu .........................................33

3.3. Bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam.....................................................35

CHƢƠNG II: THỰC TRẠNG VỀ HOẠT ĐỘNG BẢO HIỂM TÍN DỤNG

XUẤT KHẨU TẠI VIỆT NAM TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY ................39

1. Thực trạng hoạt động xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian qua.........39

1.1. Tình hình xuất khẩu của Việt Nam trong giai đoạn từ quý I/2006 đến

quý I/2009..........................................................................................................39

1.2. Một số hạn chế còn tồn tại ........................................................................43

1.2.1. Về năng lực sản xuất hàng xuất khẩu ..................................................43

1.2.2. Về hoạt động xuất khẩu .......................................................................44

1.3. Nguyên nhân của những hạn chế và kết luận .........................................45

1.3.1. Nguyên nhân của những hạn chế .........................................................45

1.3.2. Kết luận ................................................................................................46

2. Thực trạng của hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu ............................46

2.1. Môi trường pháp lý ....................................................................................46

2.1.1. Khung pháp lý điều chỉnh hoạt động tín dụng xuất khẩu và bảo hiểm

tín dụng xuất khẩu..........................................................................................46

2.1.1.1. Đối với hoạt động tín dụng xuất khẩu...........................................46

a. Chính sách tín dụng hỗ trợ xuất khẩu của Việt Nam .............................46

b. Cơ quan thực hiện chính sách tín dụng xuất khẩu.................................49

2.1.1.2. Đối với hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu ...........................51

http://svnckh.com.vn viii

2.2. Thực trạng hoạt động tín dụng xuất khẩu và bảo hiểm tín dụng xuất

khẩu...................................................................................................................53

2.2.1. Thực trạng hoạt động tín dụng xuất khẩu ............................................53

2.2.1.1. Tổng quan về hoạt động tín dụng xuất khẩu .................................53

2.2.1.2. Thành tích đạt được.......................................................................56

2.2.1.3. Hạn chế còn tồn tại .......................................................................57

2.2.2. Thực trạng hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu ............................59

2.2.2.1. Tổng quan về hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu .................59

2.2.2.2. Những mặt còn tồn tại và nguyên nhân.........................................62

CHƢƠNG III: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP KIẾN NGHỊ NHẰM PHÁT

TRIỂN THỊ TRƢỜNG BẢO HIỂM TÍN DỤNG XUẤT KHẨU TẠI VIỆT

NAM TRONG THỜI GIAN TỚI ..........................................................................64

1. Dự báo tình hình phát triển của hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu

trong thời gian tới................................................................................................64

1.1. Cơ sở dự báo ..............................................................................................64

1.1.1. Cơ hội đối với hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu.......................64

1.1.2. Thách thức đối với hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu................65

1.2. Dự báo ........................................................................................................66

2. Định hƣớng triển khai và phát triển thị trƣờng bảo hiểm tín dụng xuất

khẩu ......................................................................................................................67

2.1. Mục tiêu......................................................................................................67

2.2. Định hướng cho mô hình công ty bảo hiểm tín dụng xuất khẩu Nhà

nước...................................................................................................................68

2.2.1. Về hình thức tổ chức ............................................................................68

2.2.2. Về cơ chế tài chính...............................................................................69

2.2.3. Về sản phẩm cung cấp .........................................................................70

2.2.4. Về cơ chế phí bảo hiểm........................................................................71

2.2.5. Về cơ chế bồi thường ...........................................................................72

3. Những giải pháp nhằm phát triển thị trƣờng bảo hiểm tín dụng xuất khẩu

tại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay...............................................................73

http://svnckh.com.vn ix

3.1. Giải pháp vĩ mô ..........................................................................................73

3.2. Giải pháp vi mô ..........................................................................................74

3.2.1. Giải pháp cho khách hàng sử dụng (các doanh nghiệp xuất khẩu)......74

3.2.2. Giải pháp cho các nhà cung cấp dịch vụ..............................................75

4. Kiến nghị nhằm phát triển hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu .........76

4.1. Kiến nghị đối với Chính phủ.....................................................................76

4.2. Kiến nghị đối với các doanh nghiệp xuất khẩu trong nước ....................76

4.3. Kiến nghị đối với các nhà cung cấp dịch vụ bảo hiểm tín dụng xuất khẩu

...........................................................................................................................78

KẾT LUẬN..............................................................................................................79

PHỤ LỤC...................................................................................................................a

Phụ lục số 1: Trích dẫn một số nguyên tắc bảo hiểm trong..................................a

Đạo Luật Council Directive 98/29/EC.....................................................................a

Phụ lục số 2: Quyết định số 108/2006/QĐ-TTg về việc thành lập Ngân hàng

Phát triển Việt Nam ..................................................................................................c

Phụ lục số 3: Trích dẫn một số điều trong Nghị định số 151/2006/NĐ-CP ngày

20/12/2006 về tín dụng đầu tƣ và tín dụng xuất khẩu của Nhà nƣớc................. m

Phụ lục số 4: Trích dẫn một số điều trong Luật Kinh doanh Bảo hiểm số

24/2000/QH10 ............................................................................................................v

Phụ lục số 5: Nghị định số 110/2002/QĐ-TTg về việc lập, sử dụng và quản lý

Quỹ bảo hiểm xuất khẩu ngành hàng ...................................................................aa

Phụ lục số 6: BẢNG CÂU HỎI ĐIỀU TRA VỀ HOẠT ĐỘNG BẢO HIỂM

TÍN DỤNG XUẤT KHẨU..................................................................................... dd

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................. kk

http://svnckh.com.vn x

DANH MỤC BẢNG, HÌNH VẼ

Bảng 1: Xuất khẩu từ quý I/2006 đến quý I/2009..................................................... 39

Bảng 2: Doanh số cho vay tín dụng xuất khẩu qua 3 năm từ 2006 đến 2008........... 53

Bảng 3: Cơ cấu doanh số cho vay theo thị trường .................................................... 54

Hình 1: Sơ đồ quy trình hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu đơn giản ..............12

Hình 2: Sơ đồ quy trình hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu hiện đại ...............13

Hình 3: Biểu đồ về tình hình kim ngạch xuất khẩu cả nước trong giai đoạn từ quý

I/2006 đến quý I/2009 ...............................................................................................40

Hình 4: Sơ đồ bộ máy hoạt động chính của mô hình bảo hiểm tín dụng xuất khẩu.69

http://svnckh.com.vn 1

LỜI NÓI ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài:

Cùng với những thành tựu to lớn của cuộc Cách mạng khoa học kỹ thuật đặc

biệt trong lĩnh vực công nghệ thông tin, quá trình hội nhập thương mại giữa các

quốc gia trên phạm vi toàn thế giới ngày càng diễn ra với tốc độ chóng mặt. Nhiều

cơ hội giao dịch thương mại hấp dẫn được mở ra cho các cường quốc kinh tế lớn

cũng như các quốc gia đang phát triển. Tuy nhiên điều đó cũng có nghĩa các quốc

gia tham gia vào quá trình toàn cầu hoá kinh tế phải tự khẳng định vị thế của mình

trong cuộc cạnh tranh có tính quốc tế ngày càng diễn ra gay gắt với các công ty và

doanh nghiệp nước ngoài. Trong bối cảnh đó, nhu cầu mở rộng thị trường xuất khẩu

đối với các doanh nghiệp là tất yếu. Tuy nhiên, khi thị trường xuất khẩu của Việt

Nam mở rộng, trong quá trình cạnh tranh khốc liệt hơn với các doanh nghiệp nước

ngoài, việc các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam gặp phải nhiều rủi ro trong hoạt

động mua bán quốc tế là không thể tránh khỏi. Do vậy, việc tìm ra và áp dụng các

hình thức hỗ trợ xuất khẩu mới thông qua việc hạn chế các rủi ro xảy ra trong hoạt

động thương mại có tính toàn cầu như hiện nay tại Việt Nam là một yêu cầu hết sức

cần thiết. Bảo hiểm tín dụng xuất khẩu chính là một trong những hình thức đó.

Bảo hiểm tín dụng xuất khẩu đã xuất hiện trên thế giới từ khá sớm. Hiện nay,

hình thức này được rất nhiều nước ưa chuộng, đặc biệt là ở Châu Âu (thể hiện ở

80% hàng hóa xuất khẩu tham gia loại hình bảo hiểm này)2

. Tuy nhiên, ở Việt Nam

đây vẫn còn là một hình thức bảo hiểm mới mẻ, chưa mấy phát triển. Việc thúc đẩy

hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu sẽ tạo ra nhiều cơ hội hơn cho các doanh

nghiệp trong việc tiếp cận các nguồn vốn tín dụng, phát triển mặt hàng và thị trường

xuất khẩu, yên tâm hơn khi thâm nhập các thị trường xuất khẩu nhiều rủi ro. Thị

trường bảo hiểm tín dụng xuất khẩu của Việt Nam hiện còn ở quy mô rất nhỏ và

hoạt động còn chưa đáng kể. Hiện nay, loại hình bảo hiểm tín dụng xuất khẩu còn

chưa phát triển và mới chỉ ở dạng các sản phẩm bảo hiểm đơn giản. Số lượng doanh

2

http://www.gic.com.vn/index.php?mod=news&t=news210320081612281470&catid=cat2210200714310686

1&c=cat22102007143106861