Dạy học theo tình huống môn pháp luật đại cương ở trường Cao đẳng nghề Việt Nam - Hàn Quốc thành phố Hà Nội

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM NGỌC TRÂM

DẠY HỌC THEO TÌNH HUỐNG MÔN PHÁP LUẬT

ĐẠI CƯƠNG Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ

VIỆT NAM - HÀN QUỐC THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM NGỌC TRÂM

DẠY HỌC THEO TÌNH HUỐNG MÔN PHÁP LUẬT

ĐẠI CƯƠNG Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ

VIỆT NAM - HÀN QUỐC THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Ngành: LL&PPDH Bộ môn Lý luận Chính trị

Mã số: 8.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ HOÀNG LAN

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo đã giảng dạy tôi trong

suốt khóa học, cung cấp những kiến thức cần thiết, cơ sở lý luận khoa học để tôi có

thể hoàn thành luận văn này.

Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới cô TS. Nguyễn Thị Hoàng Lan đã tận tình

chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình làm luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong Khoa giáo dục chính trị -

Trường đại học Sư phạm Thái Nguyên đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình

học tập và nghiên cứu tại trường.

Xin cảm ơn những bạn bè trong tập thể lớp Phương pháp dạy học và lý luận

chính trị K24 cùng những người bạn trong Khoa Giáo dục chính trị đã chung vai sát

cánh bên tôi vượt qua những khó khăn, thử thách, cùng nhau vững bước trên con

đường học tập đầy gian nan, vất vả.

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ và hợp tác của Ban giám hiệu Trường Cao đẳng

nghề Việt Nam- Hàn Quốc thành phố Hà Nội đã giúp tôi hoàn thành luận văn.

Xin trân trọng cảm ơn !

ii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự

hướng dẫn của cô TS. Nguyễn Thị Hoàng Lan. Tôi cũng xin cam đoan rằng mọi sự

giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn

trong luận văn này đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2018

TÁC GIẢ

Phạm Ngọc Trâm

iii

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. i

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................. iv

DANH MỤC CÁC BẢNG..........................................................................................v

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ĐỒ THỊ.................................................................... vi

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ DẠY HỌC THEO TÌNH HUỐNG MÔN PHÁP

LUẬT ĐẠI CƯƠNG Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ......................7

1.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu......................................................................7

1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở trong nước có liên quan đến đề tài .............................7

1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài có liên quan đến đề tài.............................8

1.2.1. Nội dung môn học Pháp luật đại cương ở các trường Cao đẳng nghề ...........10

1.2.2. Đặc điểm kiến thức môn học Pháp luật đại cương ở các trường Cao đẳng nghề

........................................................................................................................13

1.2.3. Đặc điểm nhận thức của sinh viên trường Cao đẳng nghề .............................17

1.3. Dạy học theo tình huống môn Pháp luật đại cương ở trường Cao đẳng nghề ...19

1.3.1. Quan niệm về phương pháp và phương pháp dạy học....................................19

1.3.2. Quan niệm về dạy học theo tình huống môn Pháp luật đại cương .................25

1.3.4. Hình thức và nguyên tắc dạy học theo tình huống môn Pháp luật đại cương.31

1.3.5. Sự cần thiết của việc dạy học theo tình huống môn Pháp luật đại cương ở các

trường Cao đẳng nghề ....................................................................................35

Kết luận chương 1 .....................................................................................................43

Chương 2. THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT QUY TRÌNH DẠY HỌC THEO TÌNH

HUỐNG MÔN PHÁP LUẬT ĐẠI CƯƠNG Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG

NGHỀ VIỆT NAM HÀN QUỐC THÀNH PHỐ HÀ NỘI.....................44

2.1. Thực trạng việc dạy học theo tình huống môn Pháp luật đại cương ở Trường

Cao đẳng nghề Việt Nam- Hàn Quốc thành phố Hà Nội...............................44

2.1.1. Khái quát về Trường Cao đẳng nghề Việt Nam- Hàn Quốc thành phố Hà Nội....44

2.1.2. Kết quả đạt được của việc dạy học theo tình huống môn Pháp luật đại cương

ở Trường Cao đẳng nghề Việt Nam- Hàn Quốc thành phố Hà Nội...............46

2.1.3. Những hạn chế của dạy học theo tình huống môn Pháp luật đại cương ở

Trường Cao đẳng nghề Việt Nam- Hàn Quốc thành phố Hà Nội..................48

2.2. Đề xuất quy trình dạy học theo tình huống môn Pháp luật đại cương ở Trường

iv

Cao đẳng nghề Việt Nam- Hàn Quốc thành phố Hà Nội...............................61

2.2.1. Quy trình thiết kế bài giảng.............................................................................61

2.2.2. Quy trình thực hiện bài giảng..........................................................................65

2.2.3. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ......... Error! Bookmark not

defined.

2.3. Điều kiện và một số yêu cầu thực hiện dạy học theo tình huống môn Pháp luật đại

cương ở Trường Cao đẳng nghề Việt Nam- Hàn Quốc thành phố Hà Nội ...Error!

Bookmark not defined.

2.3.1. Điều kiện đối với đội ngũ giáo viên................Error! Bookmark not defined.

2.3.2. Điều kiện đối với sinh viên .............................Error! Bookmark not defined.

2.3.3. Điều kiện đối với cấp quản lý .........................Error! Bookmark not defined.

2.3.4. Điều kiện về cơ sở vật chất .............................Error! Bookmark not defined.

Kết luận chương 2 .....................................................................................................68

Chương 3: THỰC NGHIỆM DẠY HỌC THEO TÌNH HUỐNG MÔN PHÁP

LUẬT ĐẠI CƯƠNG Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ VIỆT NAM

HÀN QUỐC THÀNH PHỐ HÀ NỘI ..................................................70

3.1. Kế hoạch thực nghiệm dạy học theo tình huống môn Pháp luật đại cương ở

Trường Cao đẳng nghề Việt Nam- Hàn Quốc thành phố Hà Nội.............................70

3.1.1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm................................................................70

3.1.2. Đối tượng, phạm vi và địa bàn thực nghiệm...................................................70

3.1.3. Nội dung thực nghiệm.....................................................................................70

3.1.4. Đặc điểm và thời gian tiến hành thực nghiệm ................................................70

3.2. Các bước tiến hành và phân tích kết quả thực nghiệm ......................................71

3.2.1. Các bước tiến hành thực nghiệm.....................................................................71

3.2.2. Phân tích kết quả thực nghiệm........................................................................72

3.3. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học theo tình huống môn Pháp

luật đại cương ở Trường Cao đẳng nghề Việt Nam- Hàn Quốc thành phố Hà Nội .79

3.3.1. Nhóm các biện pháp đối với đội ngũ giảng viên ............................................79

3.3.2. Nhóm biện pháp đối với sinh viên ..................................................................81

3.3.3. Nhóm biện pháp đối với cấp quản lý ..............................................................83

Kết luận chương 3 .....................................................................................................86

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.........................................................................87

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................91

PHỤ LỤC

v

iv

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC TỪ VIẾT TẮT

DH : Dạy học

GV : Giáo viên

SV : Sinh viên

PPDH : Phương pháp dạy học

THCVĐ : Tình huống có vấn đề

THHT : Tình huống học tập

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1 : Nhận thức của sinh viên về tầm quan trọng của môn học Pháp luật đại

cương .......................................................................................................49

Bảng 2.2: Sự phù hợp của tài liệu học tập đối với môn học Pháp luật đại cương ....50

Bảng 2.3: Đánh giá của SV về thực trạng giảng dạy môn học Pháp luật đại cương 51

Bảng 2.4: Thời gian chuẩn bị bài trước mỗi buổi học ..............................................52

Bảng 2.5: Mức độ đáp ứng mục tiêu môn Pháp luật đại cương.................................53

Bảng 2.6: Hình thức kiểm tra kết quả của SV ..........................................................54

Bảng 2.7: Sử dụng phương pháp trong quá trình dạy học ........................................54

Bảng 2.8: Mức độ sử dụng phương tiện dạy học trong môn Pháp luật đại cương ...56

Bảng 2.9: Mức độ đáp ứng của thiết bị với môn Pháp luật đại cương .....................57

Bảng 2.10: Mức độ giảng viên kết hợp phương pháp tình huống với phương pháp

dạy học khác ............................................................................................58

Bảng 2.11: Cảm nhận của GV về sự hưởng ứng của SV với bài giảng sử dụng

phương pháp dạy học tình huống ............................................................59

Bảng 3.1 : Kết quả thực nghiệm lần 1.......................................................................72

Bảng 3.2 : Kết quả thực nghiệm lần 2.......................................................................73

Bảng 3.3: Mức độ hứng thú khi học môn Pháp luật đại cương..................................75

Bảng 3.4: Mức độ tiếp thu tri thức của SV ...............................................................76

Bảng 3.5: Thái độ khi tiếp nhận vấn đề giáo viên đưa ra .........................................77

Bảng 3.6: Mức độ ghi nhớ, vận dụng kiến thức vào thực tế.....................................77

vi

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ĐỒ THỊ

Hình 2.1: Trường Cao đẳng nghề Việt Nam- Hàn Quốc thành phố Hà Nội.............45

Hình 2.2:Cơ cấu tổ chức Trường Cao đẳng nghề Việt Nam- Hàn Quốc ..................45

thành phố Hà Nội ......................................................................................................45

Hình 2.3 Biểu đồ Nhận thức của sinh viên về tầm quang trọng của môn học Pháp

luật đại cương.............................................................................................49

Hình 2.4 Biểu đồ sự phù hợp của tài liệu học tập đối với môn học Pháp luật đại

cương .........................................................................................................50

Hình 2.5 Đánh giá của SV về thực trạng giảng dạy môn học Pháp luật đại cương..51

Hình 2.6 Biểu đồ thời gian chuẩn bị bài trước mỗi buổi học....................................52

Hình 2.7 Biểu đồ mức độ đáp ứng mục tiêu môn Pháp luật đại cương .....................53

Hình 2.8 Biểu đồ hình thức kiểm tra kết quả của SV ...............................................54

Hình 2.9 Biểu đồ sử dụng phương pháp trong quá trình dạy học .............................55

Hình 2.10 Biểu đồ mức độ sử dụng phương tiện dạy học trong môn Pháp luật đại

cương .........................................................................................................56

Hình 2.11 Biểu đồ mức độ đáp ứng của thiết bị với môn học Pháp luật đại cương...57

Hình 2.12 Mức độ giảng viên kết hợp phương pháp tình huống với phương pháp

dạy học khác ..............................................................................................59

Hình 2.13 Biểu đồ cảm nhận của GV về sự hưởng ứng của SV với bài giảng sử

dụng phương pháp dạy học tình huống......................................................60

Hình 3.1:Biểu đồ so sánh kết quả kiểm tra lớp thực nghiệm và lớp đối chứng lần 1

....................................................................................................................73

Hình 3.2:Biểu đồ so sánh kết quả kiểm tra lớp thực nghiệm và lớp đối chứng lần 2

....................................................................................................................74

Hình 3.3 Biểu đồ mức độ hứng thú khi học môn Pháp luật đại cương ......................76

Hình 3.4 Biểu đồ mức độ tiếp thu tri thức của SV....................................................76

Hình 3.5 Biểu đồ thái độ khi tiếp nhận vấn đề giáo viên đưa ra...............................77

Hình 3.6 Biểu đồ mức độ ghi nhớ, vận dụng kiến thức vào thực tế .........................78

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Để đào tạo nguồn nhân lực đủ cả về số lượng lẫn chất lượng đáp ứng cho sự

nghiệp phát triển kinh tế của đất nước và hội nhập quốc tế, Đảng Cộng sản Việt Nam

đã khẳng định “Cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo là quốc sách

hàng đầu”. Luật Dạy nghề năm 2006 khẳng định: Phương pháp dạy nghề phải kết

hợp rèn luyện năng lực thực hành nghề với trang bị kiến thức chuyên môn.

Để thực hiện mục tiêu đến năm 2020 có 60% lao động trong độ tuổi lao động đã

qua đào tạo và 95% trong số đó được các nhà tuyển dụng đánh giá là đạt yêu cầu

công việc, Tổng cục Dạy nghề cũng đã đề ra những dự án phát triển, những cải

cách, đổi mới về chương trình, nội dung, phương pháp giảng dạy… nhằm nâng cao

chất lượng nguồn nhân lực.

Đất nước ta đã và đang trên đà phát triển công nghiệp hóa hiện đại hóa, vấn

đề chất lượng nguồn lực con người là vấn đề rất cần được quan tâm. Đổi mới phương

pháp giảng dạy là một trong những yêu cầu cấp thiết đối với ngành giáo dục nhằm

nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, là sự sống còn của mỗi cơ sở đào tạo. Tại

Hội nghị lần thứ 6 BCHTW khóa IX về việc thực hiện Nghị quyết Trung ương II

khóa VIII Đảng ta khẳng định: "Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục - đào tạo,

khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo của người học.

Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình

dạy - học, đảm bảo thời gian tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên, nhất là sinh viên

đại học". Do vậy, đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động

hóa của người học là đòi hỏi cấp bách của sự nghiệp giáo dục ở nước ta hiện nay.

Trong quá trình giảng dạy người giáo viên có rất nhiều lựa chọn các phương

pháp dạy học khác nhau để phù hợp với nội dung của từng môn học nhằm tạo hứng

thú cho người học. Trong những năm gần đây, nền giáo dục nước ta có những thay

đổi đáng kể, đặc biệt trong đổi mới phương pháp dạy học, một mặt nhằm hạn chế

những vấn đề còn tồn tại mà phương pháp dạy học cũ đem lại, mặt khác phát huy

được tính tích cực của những phương pháp này. Trên cơ sở đó, chúng ta đã và đang

áp dụng các phương pháp tích cực nhằm đạt hiệu quả trong dạy học. Song trên thực

tế, còn không ít giáo viên vẫn dạy theo kiểu sử dụng đơn điệu 1 - 2 phương pháp

2

trong một tiết dạy, trong đó phần nhiều là thuyết trình và vấn đáp một cách hình thức.

Do vậy việc nghiên cứu và tìm ra một số biện pháp phối hợp các phương pháp trong

dạy học là vô cùng quan trọng và có ý nghĩa đối với mỗi giáo viên.

Xuất phát từ những biến đổi phức tạp của xã hội hiện nay, nhằm giáo dục cho

các em học sinh - sinh viên những kiến thức cơ bản về Hiến pháp và pháp luật, Đảng

và Nhà nước ta đã chủ trương tăng cường giáo dục pháp luật trong các nhà trường

thông qua các chương trình môn học. Vì vậy môn học Pháp luật đại cương là một

môn học quan trọng trong chương trình đào tạo đại học, cao đẳng, và trung cấp

chuyên nghiệp được Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt trong đề cương chương trình

chung và đã được đưa vào giảng dạy tại các trường đại học, cao đẳng và trung cấp

chuyên nghiệp trên cả nước, trong đó có Trường Cao đẳng nghề Việt Nam- Hàn Quốc

thành phố Hà Nội.

Thực tiễn dạy môn Pháp luật đại cương cho thấy đây là môn học nặng về lý

thuyết, chưa tạo được hứng thú cho người học. Trong quá trình giảng dạy người

nghiên cứu thấy rằng việc truyền thụ tri thức cho sinh viên không dễ dàng người học

thường có tâm lý không thích những môn học lý thuyết sáo rỗng không gắn liền với

thực tế. Pháp luật đại cương là môn học cung cấp cho sinh viên những kiến thức cơ

bản nhất về hệ thống pháp luật, các ngành luật trong hệ thống pháp luật Việt Nam

trong đó có luật lao động. Đối với một sinh viên trường nghề luật lao động là một bộ

luật hết sức cần thiết cho sinh viên sau khi tốt nghiệp, bởi vì luật lao động cho sinh

viên hiểu rõ được quyền lợi mình được hưởng và nghĩa vụ, trách nhiệm mình cần

phải thực hiện. Người lao động trong nền công nghiệp 4.0 không những giởi về tay

nghề, chuyên môn mà còn phải có những hiểu biết về kiến thức pháp luật . Bên cạnh

trang bị cho sinh viên những hiểu biết cơ bản về pháp luật, môn học còn xây dựng ý

thức sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật của mỗi cá nhân. Trên cơ sở đó

giúp cho mỗi cá nhân hình thành ý thức và xử sự phù hợp với quy định của pháp luật.

Ngoài ra môn Pháp luật đại cương cũng tạo điều kiện giúp cho sinh viên dễ dàng tiếp

thu các môn học khác có liên quan đến pháp luật vì đây là những kiến thức có tính

chất đại cương, nền tảng về Nhà nước và pháp luật.

Việc nâng cao dạy học môn pháp luật đại cương cho sinh viên Trường Cao

đẳng nghề Việt Nam - Hàn Quốc thành phố Hà Nội là một nhiệm vụ rất quan trọng

3

vì đây chính là mục tiêu mà người dạy cần phải hướng tới. Giảng dạy môn Pháp luật

đại cương giáo viên cần tạo ra những tình huống tích cực để sinh viên tự mình chiếm

lĩnh tri thức thông qua các hoạt động tự giác, tích cực, chủ động và sáng tạo của sinh

viên.

Qua quá trình giảng dạy môn Pháp luật đại cương tại Trường Cao đẳng nghề

Việt Nam - Hàn Quốc thành phố Hà Nội, qua nhiều quá trình tìm tòi và thực nghiệm

người nghiên cứu nhận thấy phương pháp dạy học theo tình huống là một trong những

phương tiện dạy học có thể phát huy được tính tích cực, chủ động và sáng tạo của

sinh viên trong quá trình học tập. Dạy học theo tình huống không những giúp cho

sinh viên có thể chủ động, tích cực tiếp thu kiến thức mà còn tạo nên môi trường

thuận lợi để cho người học tham gia vào quá trình giao tiếp, xử lí tình huống và vận

dụng vào thực tế.

Trường Cao đẳng nghề Việt Nam - Hàn Quốc thành phố Hà Nội là một trường

nghề, chất lượng đầu vào còn chưa cao, đa số các em sinh viên học lực ở mức trung

bình và trung bình khá do đó việc nhận thức của sinh viên còn nhiều hạn chế. Chính

vì vậy, việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục được

nhà trường hết sức quan tâm. Thực tế cho thấy muốn dạy và học có hiệu quả môn

Pháp luật đại cương thì không thể chỉ chú trọng đổi mới nội dung mà còn phải chú

trọng đổi mới phương pháp. Tuy nhiên việc vận dụng các tình huống như thế nào để

đạt hiệu quả là vấn đề mà người nghiên cứu đang trăn trở cần phải tìm hiểu để đưa ra

phương pháp cụ thể.

Từ những lý do trên, tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu đề tài: “Dạy học theo tình

huống môn Pháp luật đại cương ở Trường Cao đẳng nghề Việt Nam - Hàn Quốc

thành phố Hà Nội” nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Pháp luật đại

cương ở Trường Cao đẳng nghề Việt Nam - Hàn Quốc thành phố Hà Nội.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài

2.1. Mục đích nghiên cứu đề tài

Trên cơ sở tìm hiểu lí luận, thực trạng và tiến hành thực nghiệm vận dụng dạy

học theo tình huống, đề tài xây dựng quy trình thực hiện dạy học theo tình huống

trong dạy học môn Pháp luật đại cương góp phần nâng cao chất lượng dạy và học