Dạy học theo dự án trong môn Khoa học lớp 4

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN VĂN THÀNH

DẠY HỌC THEO DỰ ÁN TRONG

MÔN KHOA HỌC LỚP 4

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN VĂN THÀNH

DẠY HỌC THEO DỰ ÁN TRONG

MÔN KHOA HỌC LỚP 4

Ngành: Giáo dục học (Giáo dục Tiểu học)

Mã số: 8 04 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ HỒNG CHUYÊN

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Đề tài luận văn “Dạy học theo dự án trong môn Khoa học lớp 4” được

tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của cô giáo Nguyễn Thị Hồng Chuyên. Tôi

xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi. Kết quả thu

được trong đề tài là hoàn toàn trung thực và không trùng với kết quả nghiên

cứu của các tác giả khác.

Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm!

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020

Học viên

Nguyễn Văn Thành

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn sự hướng dẫn, giúp đỡ nhiệt tình của các thầy cô

giáo trong khoa Giáo dục Tiểu học đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình

làm luận văn này. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến cô TS. Nguyễn Thị

Hồng Chuyên - người đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo tận tình để tôi có thể hoàn thành

luận văn.

Trong quá trình thực hiện luận văn, dù đã cố gắng nhưng do thời gian và năng

lực có hạn nên luận văn không tránh khỏi thiếu xót và hạn chế. Vì vậy, tôi rất mong

nhận được sự tham gia đóng góp ý kiến của thầy cô và bạn bè để luận văn của tôi được

hoàn thiện hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020

Học viên

Nguyễn Văn Thành

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................... ii

MỤC LỤC ...................................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.......................................................................... vi

DANH MỤC CÁC BẢNG ......................................................................................... vii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ...................................................viii

MỞ ĐẦU...................................................................................................................... 1

1. Lí do chọn đề tài ....................................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2

3. Khách thể nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu........................................................... 2

4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 2

5. Nhiệm vụ và nội dung nghiên cứu............................................................................ 2

6. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 3

7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 3

8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 4

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ............................. 5

1.1. Tổng quan nghiên cứu về đề tài............................................................................. 5

1.1.1. Một số nghiên cứu trên thế giới.......................................................................... 5

1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam........................................................................... 7

1.2. Dạy học dự án ........................................................................................................ 9

1.2.1. Dự án................................................................................................................... 9

1.2.2. Dạy học dự án ................................................................................................... 10

1.2.3. Vai trò của dạy học dự án trong việc phát triển năng lực khoa học tự nhiên

cho học sinh tiểu học .................................................................................................. 11

1.2.4. Đặc điểm dạy học theo dự án............................................................................ 12

1.3. Khái quát chương trình giáo dục phổ thông môn Khoa học (CT 2018).............. 13

1.3.1. Quan điểm xây dựng chương trình ................................................................... 13

1.3.2. Mục tiêu ............................................................................................................ 14

iv

1.3.3. Yêu cầu cần đạt................................................................................................. 14

1.3.4. Nội dung giáo dục môn Khoa học lớp 4........................................................... 16

1.3.5. Phương pháp giáo dục ...................................................................................... 16

1.3.6. Phương tiện dạy học ......................................................................................... 18

1.3.7. Cách thức kiểm tra đánh giá ............................................................................. 19

1.4. Đặc điểm tâm lí - nhận thức của học sinh cuối cấp tiểu học ............................... 20

1.4.1. Đặc điểm tâm lí của học sinh cuối cấp tiểu học ............................................... 20

1.4.2. Đặc điểm nhận thức của học sinh cuối cấp tiểu học......................................... 21

1.4.3. Mối quan hệ giữa đặc điểm tâm lí, nhận thức của học sinh cuối cấp tiểu

học với việc dạy học theo dự án ................................................................................. 22

1.5. Thực trạng về việc dạy học dự án trong môn Khoa học lớp 4 ............................ 24

1.5.1. Khái quát quá trình điều tra .............................................................................. 24

1.5.2. Kết quả điều tra................................................................................................. 25

Kết luận chương 1....................................................................................................... 37

Chương 2. THIẾT KẾ CHỦ ĐỀ DẠY HỌC THEO DỰ ÁN MÔN KHOA

HỌC 4 ........................................................................................................................ 38

2.1. Nguyên tắc xây dựng chủ đề dạy học theo dự án ................................................ 38

2.1.1. Nguyên tắc đảm bảo sự phù hợp giữa lý luận và thực tiễn .............................. 38

2.1.2. Nguyên tắc đảm bảo vai trò chủ thể của học sinh trong toàn bộ quá trình

thực hiện dự án học tập............................................................................................... 39

2.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức..................................................................... 40

2.1.4. Nguyên tắc dảm bảo phát triển năng lực của học sinh ..................................... 42

2.2. Quy trình thiết kế chủ đề môn Khoa học theo phương pháp dự án..................... 42

2.2.1. Giai đoạn 1. Thiết kế dự án............................................................................... 42

2.2.2. Giai đoạn 2. Tổ chức dạy học theo dự án ......................................................... 47

2.3. Thiết kế một số chủ đề dạy học dự án môn Khoa học 4...................................... 49

2.3.1. Dự án “Em là kĩ sư trồng trọt”.......................................................................... 49

2.3.2. Dự án “Em là nhà nghiên cứu nước sạch”........................................................ 54

2.3.3. Dự án “Em là kĩ sư thiết kế”............................................................................. 59

Kết luận chương 2....................................................................................................... 66

v

Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM................................................................ 67

3.1. Khái quát về thực nghiệm sư phạm ..................................................................... 67

3.1.1. Mục đích và nhiệm vụ thử nghiệm................................................................... 67

3.1.2. Nội dung thử nghiệm........................................................................................ 67

3.1.3. Địa điểm, đối tượng thử nghiệm....................................................................... 67

3.1.4. Kế hoạch, phương pháp tiến hành thực nghiệm............................................... 67

3.2. Tiến hành thực nghiệm ........................................................................................ 72

3.2.1. Mục tiêu ............................................................................................................ 72

3.2.2. Tiến hành thực nghiệm ..................................................................................... 72

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 77

TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................ 79

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DA : Dự án

DHDA : Dạy học dự án

DHTDA : Dạy học theo dự án

GV : Giáo viên

HS : Học sinh

THCS : Trung học cơ sở

THPT : Trung học phổ thông

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Mức độ quan trọng của môn Khoa học so với các môn học khác ........ 25

Bảng 1.2. Nhận thức mức độ quan trọng của việc xác định mục tiêu và nội

dung trong môn Khoa học 4 .................................................................. 26

Bảng 1.3. Thực trạng sử dụng các phương pháp trong dạy học môn Khoa học ... 27

Bảng 1.4. Mức độ sử dụng các hình thức tổ chức dạy học môn Khoa học 4 của

giáo viên ................................................................................................ 28

Bảng 1.5. Thực trạng sử dụng đồ dùng dạy học môn Khoa học 4 ........................ 29

Bảng 1.6. Hứng thú của học sinh với môn Khoa học 4......................................... 29

Bảng 1.7. Tầm quan trọng của môn Khoa học ...................................................... 30

Bảng 1.8. Hứng thú của học sinh với các phương pháp và hình thức tổ chức

dạy học môn Khoa học.......................................................................... 30

Bảng 1.9. Biểu hiện năng lực chung của học sinh................................................. 31

Bảng 1.10. Biểu hiện năng lực đặc thù của học sinh ............................................... 33

Bảng 1.11. Nhận thức về tầm quan trọng của phương pháp dạy học theo dự án

trong dạy học Khoa học 4...................................................................... 34

Bảng 1.12. Nhận thức về vai trò, ý nghĩa của phương pháp dạy học theo dự án

trong dạy học Khoa học 4...................................................................... 35

Bảng 1.13. Yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng phương pháp dạy học theo

dự án...................................................................................................... 36

Bảng 2.1. Phiếu đánh giá năng lực của học sinh trong hoạt động tìm hiểu nguyên

nhân gây ô nhiễm nguồn nước và biện pháp bảo vệ nguồn nước .................45

Bảng 2.2. Phiếu đánh giá năng lực của học sinh trong hoạt động tìm hiểu nhu

cầu về ánh sáng, không khí, nước và chất khoáng của thực vật và

ứng dụng trong thực tế trồng cây .......................................................... 51

Bảng 2.3. Phiếu đánh giá năng lực của học sinh trong hoạt động thiết kế thiết

bị làm sạch nước.................................................................................... 56

viii

Bảng 2.4. Phiếu đánh giá năng lực của học sinh trong hoạt động tìm hiểu về

vật dẫn nhiệt tốt, vật dẫn nhiệt kém ...................................................... 61

Bảng 3.1. Bảng đánh giá kết quả trước thực nghiệm............................................. 68

Bảng 3.2. Bảng tiêu chí đánh giá năng lực sau thực nghiệm................................. 70

Bảng 3.3. Bảng điểm số trong đánh giá kết quả học tập của học sinh .................. 72

Bảng 3.4. Bảng đánh giá kết quả sau thực nghiệm................................................ 72

Bảng 3.5. Mức độ vận dụng của học sinh lớp thực nghiệm và lớp đối chứng

sau thực nghiệm..................................................................................... 75

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ

Biểu đồ 3.1. Đánh giá kết quả trước thực nghiệm......................................................69

Biểu đồ 3.2. Đánh giá kết quả sau thực nghiệm.........................................................73