Dạy học dựa trên bối cảnh thực đối với chủ đề thống kê cho học sinh lớp 10 THPT tỉnh Cao Bằng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

CHU HOÀNG LINH

DẠY HỌC DỰA TRÊN BỐI CẢNH THỰC

ĐỐI VỚI CHỦ ĐỀ THỐNG KÊ CHO HỌC SINH

LỚP 10 THPT TỈNH CAO BẰNG

LU N V N THẠC S KHOA HỌC GI O D C

THÁI NGUYÊN - 2021

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

CHU HOÀNG LINH

DẠY HỌC DỰA TRÊN BỐI CẢNH THỰC

ĐỐI VỚI CHỦ ĐỀ THỐNG KÊ CHO HỌC SINH

LỚP 10 THPT TỈNH CAO BẰNG

Ngành: Lý luận và Phƣơng pháp dạy học bộ môn Toán

Mã số: 8.14.01.11

LU N V N THẠC S KHOA HỌC GI O D C

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. TRỊNH THỊ PHƢƠNG THẢO

THÁI NGUYÊN - 2021

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đề tài “Dạy học dựa trên bối cảnh thực đối với chủ

đề thống kê cho học sinh lớp 10 THPT tỉnh Cao Bằng” là công trình

nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu là trung thực và

chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2021

Tác giả luận văn

Chu Hoàng Linh

ii

LỜI CẢM ƠN

Sau một thời gian học tập, nghiên cứu, dưới sự chỉ bảo, dạy dỗ tận tình của

các thầy cô giáo và sự giúp đỡ của bạn bè, gia đình, luận văn đã được hoàn thành.

Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Ban

Giám hiệu Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các thầy cô giáo

trong Nhà trường đã luôn giúp đỡ và trang bị cho em những kiến thức cần thiết

để em hoàn thành khóa học và luận văn thạc sỹ của mình.

Với sự trân trọng và lòng biết ơn sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn

cô giáo PGS. TS. Trịnh Thị Phương Thảo người đã tận tình chỉ bảo và hướng

dẫn khoa học để em hoàn thành luận văn này.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của cán bộ quản

lý, giáo viên, học sinh trường trung học phổ thông Hoà An, tỉnh Cao Bằng đã

tận tình giúp đỡ, cung cấp tài liệu, số liệu, thông tin bổ ích để tôi hoàn thành

thực nghiệm sư phạm.

Đồng thời tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến bạn bè, đồng nghiệp, nhất là

những người thân trong gia đình đã khích lệ động viên tinh thần, tạo điều kiện

thuận lợi giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập.

Mặc dù đã rất cố gắng trong quá trình thực hiện đề tài, song không thể

tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong được sự góp ý, chỉ dẫn từ các nhà khoa

học, quý thầy, cô và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày 15 tháng 9 năm 2021

Tác giả luận văn

Chu Hoàng Linh

iii

M C L C

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................ii

MỤC LỤC............................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC BẢNG ....................................................................................iv

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ................................................................................v

DANH MỤC CÁC HÌNH............................................................................................ vi

MỞ ĐẦU..............................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài ..............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................2

3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ................................................2

4. Giả thuyết khoa học.........................................................................................2

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................3

6. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................3

7. Cấu trúc của luận văn ......................................................................................4

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LU N VÀ THỰC TIỄN ...................................................5

1.1. Các quan điểm, lí thuyết dạy học vận dụng vào thiết kế tình huống dạy học ....5

1.2 Quan niệm bối cảnh thực và dạy học Toán dựa trên bối cảnh thực ............10

1.2.1. Quan niệm bối cảnh thực trong dạy học Toán ........................................10

1.2.2. Việc tạo bối cảnh thực và dạy học Toán dựa trên bối cảnh thực ..............11

1.3. Thực trạng dạy học chương “Thống kê” trong môn toán lớp 10 ở tỉnh

Cao Bằng theo hướng dựa trên bối cảnh thực ..........................................16

1.3.1. Thực trạng chung của việc dạy học Toán dựa trên bối cảnh thực.............16

1.3.2. Thực trạng dạy học chương “Thống kê” trong môn Toán lớp 10 THPT

ở tỉnh Cao Bằng .......................................................................................19

1.4. Kết luận chương 1.......................................................................................27

Chƣơng 2: THIẾT KẾ MỘT SỐ TÌNH HUỐNG DẠY HỌC NỘI DUNG

“THỐNG KÊ” DỰA TRÊN BỐI CẢNH THỰC CHO HỌC SINH LỚP 10

THPT TỈNH CAO BẰNG..................................................................................28

iv

2.1. Định hướng thiết kế một số tình huống dạy học dựa trên bối cảnh thực

trong dạy học chương “Thống kê” ...........................................................28

2.2. Quy trình thiết kế tình huống dạy học gắn với bối cảnh thực ....................28

2.3. Một số tình huống dạy học nội dung “Thống kê” dựa trên bối cảnh thực

cho học sinh lớp 10 THPT tỉnh Cao Bằng ...............................................30

2.3.1. Tình huống 1............................................................................................30

2.3.2. Tình huống 2............................................................................................34

2.3.3. Tình huống 3............................................................................................37

2.3.4. Tình huống 4............................................................................................40

2.3.5. Tình huống 5...........................................................................................43

2.3.6. Tình huống 6............................................................................................46

2.3.7. Tình huống 7............................................................................................50

2.4. Một số biện pháp dạy học nội dung Thống kê theo hướng dựa trên bối

cảnh thực cho học sinh lớp 10 THPT......................................................55

2.4.1. Sử dụng tình huống giải quyết vấn đề, điều tra, thực tế trong dạy học

toán để tạo mối liên hệ giữa toán học và thế giới thực.............................55

2.4.2. Bắt đầu từ thế giới thực - dạy học sinh cách xác định và rút ra kiến thứ

toán học từ những tình huống lộn xộn, thực tế mà các em có thể phải

đối mặt .....................................................................................................57

2.5. Thiết kế một số giáo án có sử dụng các bối cảnh thực ................................61

2.5.1. Giáo án 1 ..................................................................................................61

2.5.2. Giáo án 2 ..................................................................................................76

2.6. Kết luận chương 2.......................................................................................87

Chƣơng 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ...........................................................88

3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm .................................................................88

3.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm .................................................................88

3.3. Đối tượng thực nghiệm sư phạm................................................................89

3.4. Hình thức thực nghiệm...............................................................................90

v

3.5. Đánh giá kết quả thực nghiệm....................................................................90

3.5.1. Phân tích định tính kết quả thực nghiệm sư phạm ..................................90

3.5.2. Phân tích định lượng kết quả thực nghiệm sư phạm...............................91

3.6. Kết luận chương 3.......................................................................................98

KẾT LU N ........................................................................................................99

DANH M C TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................100

PH L C...............................................................................................................

iv

DANH M C C C BẢNG

Bảng 3.1. Nội dung thực nghiệm sư phạm....................................................88

Bảng 3.2. Chất lượng học tập học kì I năm học 2020 - 2021 của hai lớp

10A1 và lớp 10A2 trường THPT Hoà An, huyện Hoà An,

tỉnh Cao Bằng................................................................................89

Bảng 3.3. Thời gian thực nghiệm sư phạm....................................................90

Bảng 3.4. Mức độ hứng thú của học sinh ở hai lớp thực nghiệm và đối chứng ......95

Bảng 3.5. Bảng phân bố tần số kết quả kiểm tra 40 phút của học sinh

hai lớp 10A2 lớp thực nghiệm) và lớp 10A1 lớp đối chứng).....95

Bảng 3.6. Bảng phân bố tần suất kết quả kiểm tra 40 phút của học sinh

hai lớp 10A2 lớp thực nghiệm) và lớp 10A1 lớp đối chứng).....96

Bảng 3.7. Bảng tổng hợp các tham số ...........................................................96

v

DANH M C CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 1.1. Sự cần thiết dạy học dựa trên bối cảnh thực .............................20

Biểu đồ 1.2. Thống kê mức độ sử dụng bối cảnh thực trong quá trình dạy học ....20

Biểu đồ 1.3. Hiệu quả khi sử dụng các tình huống thực tế trong dạy học.....21

Biểu đồ 1.4. Khó khăn gặp phải khi thiết kế tình huống thực tế ...................21

Biểu đồ 1.5. Khó khăn khi tổ chức các tình huống dạy học gắn với thực tế......22

Biểu đồ 1.6. Khả năng vận dụng các kiến thức, kĩ năng trong chủ đề

Thống kê để giải quyết các vấn đề gặp phải trong thực tế........23

Biểu đồ 1.7. Tác dụng khi GV sử dụng các tình huống gắn với thực tế

trong dạy học môn Toán ...........................................................24

Biểu đồ 1.8. Những khó khăn HS gặp phải khi tiếp thu kiến thức thông

qua các tình huống gắn với thực tế trong dạy học ....................24

Biểu đồ 1.9. Hiệu quả HS có thể đạt được khi giải quyết các tình huống

thực tế ........................................................................................25

Biểu đồ 1.10. HS tự đánh giá độ hiểu biết đối với kiến thức chủ đề Thống kê .......26

Biểu đồ 3.1. Phân bố tần suất điểm của học sinh ..........................................97

Biểu đồ 3.2. Đường gấp khúc tần suất điểm của học sinh.............................97

vi

DANH M C CÁC HÌNH

Hình 2.1. Người dân đang làm hương...........................................................32

Hình 2.2. Hang Pác Bó..................................................................................35

Hình 2.3. Thác Bản Giốc...............................................................................35

Hình 2.4. Các mẫu dệt thổ cẩm.....................................................................38

Hình 2.5. Biểu đồ tỉ lệ biết đọc biết viết chữ dân tộc mình của người dân

tộc thiểu số từ 15 tuổi trở lên. .........................................................41

Hình 2.6. Cây còn..........................................................................................44

Hình 2.7. Quả còn..........................................................................................44

Hình 2.8. Chơi trò chơi tung còn...................................................................44

Hình 2.9. Nghệ nhân đang rèn dao................................................................47

Hình 2.10. Các sản phẩm của làng rèn............................................................47

Hình 2.11. Điểm du lịch cộng đồng Bản Pác Rằng ........................................47

Hình 2.12. Bản đồ du lịch ba tuyến đường trải nghiệm công viên địa chất

Cao Bằng .......................................................................................51

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Trong giai đoạn đổi mới căn bản toàn diện giáo dục đào tạo hiện nay,

vấn đề tăng cường rèn luyện cho học sinh khả năng và thói quen ứng dụng

kiến thức, kĩ năng, phương pháp tư duy toán học vào các môn học khác hoặc

các tình huống thực tiễn là nhiệm vụ quan trọng trong dạy học môn Toán nói

riêng và dạy học ở phổ thông nói chung. Cụ thể trong Hội nghị lần thứ 8 Ban

Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam Khóa XI) đã thông qua

Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 14, tháng 11, năm 2013 về đổi mới căn bản,

toàn diện giáo dục và đào tạo có chỉ rõ mục tiêu đối với giáo dục trung học

phổ thông là: “Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lí

tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống…kĩ năng thực hành, vận dụng kiến

thức và thực tiễn”. Còn trong Thông tư 32/TT-BGDĐT ngày 26, tháng 12,

năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ ra rằng: Chương trình

giáo dục phổ thông được xây dựng theo hướng mở, cho phép bổ sung một số

nội dung giáo dục, triển khai kế hoạch giáo dục phù hợp với đối tượng giáo

dục và điều kiện địa phương.

Việc giáo dục toán học gắn liền với thực tiễn là vấn đề cấp thiết không

chỉ xuất phát từ quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, mà còn xuất phát

từ nội bộ môn toán. Bởi vì giữa toán học và thực tiễn luôn có mối liên hệ

mật thiết. Ngay từ những kiến thức toán học đầu tiên về số học, hình học…

đều xuất phát từ thực tiễn như: các số xuất phát từ nhu cầu của phép đếm và

tính toán; hay hình học phát sinh từ Ai Cập do nhu cầu đo đạc dất đai hàng

năm sau mỗi vụ lũ lụt ở sông Nil; hay ngành hàng hải lại đòi hỏi các kiến

thức về thiên văn mà bộ môn này cần những kiến thức lượng giác do đó

lượng giác được phát triển…

Chương “Thống kê” trong chương trình toán 10 là một nội dung gắn liền

với thực tiễn, nó nghiên cứu các phương pháp thu thập, phân tích và xử lí các