Đánh giá thực trạng và hiệu quả một số hệ thống canh tác nương rẫy tại xã Cao Kỳ - Huyện Chợ Mới - Tỉnh Bắc Kạn

Nguyễn Văn Công và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 97(09): 49 - 55

49

ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VÀ HIỆU QUẢ MỘT SỐ HỆ THỐNG CANH TÁC

NƯƠNG RẪY TẠI XÃ CAO KỲ- HUYỆN CHỢ MỚI -TỈNH BẮC KẠN

Nguyễn Văn Công 1*, Nguyễn Thị Kim Anh1

,

Nguyễn Thị Thu Hoàn2

1

Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh – ĐH Thái Nguyên

2

Trường Đại học Nông Lâm – ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Diện tích canh tác nương rẫy tại xã Cao Kỳ gồm có 176,19 ha nương rẫy cố định, 1026,25 ha là

nương rẫy bán cố định và nương rẫy không cố định. Thông qua việc điều tra 30 hộ canh tác nương

rẫy, nhóm nghiên cứu đã đánh giá được hiệu quả của một số hệ thống, cụ thể là nương rẫy cố định

đem lại hiệu quả kinh tế khá ổn định, đạt 38,68 triệu đồng/ha/năm. Mô hình nương rẫy không cố

định đạt 26,22 triệu đồng/ha, tuy nhiên canh tác nương rẫy chỉ áp dụng thời gian ngắn, không cố

định. Mô hình nương rẫy bán cố định đạt 17,17 triệu đồng/ha, kiểu canh tác này ít phổ biến trên

địa bàn. Cơ cấu chi phí và thu nhập của từng hình thức canh tác nương rẫy có tỷ lệ khác nhau do

cơ cấu cây trồng khác nhau.

Định hướng sử dụng đất canh tác nương rẫy được đề xuất dựa trên kết quả phân tích đánh giá hiện

trạng, hiệu quả canh tác và các tác động của hệ thống canh tác nương rẫy. Các giải pháp được đề cập là

duy trì 176,19 ha diện tích nương rẫy cố định, kết hợp áp dụng các biện pháp thâm canh tăng vụ, áp

dụng các tiến bộ khoa học vào sản xuất. Đối với hình thức nương rẫy không cố định trồng rừng phòng

hộ nơi dốc cao, nguy cơ xói mòn mạnh, trồng rừng sản xuất, chuyển hóa nương rẫy theo hướng nông

lâm kết hợp (NLKH), kết hợp khoanh nuôi bảo vệ, xúc tiến tái sinh tự nhiên nơi có cây tái sinh mục

đích và chuyển hóa một số diện tích nương rẫy có cây tái sinh sang sản xuất lâm nghiệp là chính.

Từ khóa: canh tác, nương rẫy, hiệu quả, kinh tế, tác động, mô hình, Chợ Mới

MỞ ĐẦU

*

Canh tác nương rẫy (CTNR) được hiểu theo

nhiều cách khác nhau: nông nghiệp du canh,

canh tác du canh…Mặc dù theo cách hiểu nào

thì cũng phải khẳng định rằng canh tác nương

rẫy là một dạng sử dụng đất có lịch sử hàng

ngàn năm và nó phù hợp với điều kiện, hoàn

cảnh sinh thái vùng nhiệt đới. Ước tính rằng

có khoảng 250 đến 300 triệu người sinh sống

bằng việc canh tác nương rẫy, tác động đến

gần một nửa tổng diện tích đất vùng nhiệt đới.

Riêng khu vực Châu Á Thái Bình Dương đã

có 30 triệu người sống phụ thuộc vào canh tác

nương rẫy trên một diện tích khoảng 75 triệu

ha (Srivastava, 1986) [5].

Ngày nay việc canh tác nương rẫy vẫn được

nhiều người coi là nguyên nhân chính của nạn

mất rừng nhiệt đới, tuy vậy, một số nhà

nghiên cứu đã coi nương rẫy du canh như một

phương pháp có hiệu quả nhất để đối phó với

*

Tel:0915600500; email: [email protected]

các thực thể sinh thái của vùng nhiệt đới (Cox

và Atkins, 1976) nhưng chỉ thích hợp trong

điều kiện dân số thấp (dưới 50 người/ km2),

còn trong nhiều trường hợp phương thức canh

tác nương rẫy du canh truyền thống còn có tác

dụng tích cực trong quá trình diễn thế và tái

tạo của rừng (Odum,1971; Bodley, 1976) [2]

và trong một chừng mực có thể kiểm soát

được thì nương rẫy không làm tăng thêm

nguy cơ phá rừng mà còn góp phần ổn định

tình hình dân cư sinh sống, tạo nguồn lương

thực tại chỗ nhằm thực hiện chính sách dân

tộc của Đảng.

Huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn có tổng diện

tích tự nhiên là 60.651,0 ha trong đó có

42.438,0 ha là đất lâm nghiệp [4], là nơi có

địa hình phức tạp, đất dốc chủ yếu và là địa

bàn sinh sống của nhiều thành phần dân tộc,

đời sống nông thôn nghèo và còn nhiều khó

khăn, thu nhập của người dân chủ yếu từ sản

xuất nông lâm nghiệp, tuy nhiên hiệu quả

kinh tế từ ngành nghề này của vùng còn hạn

chế và thực sự còn thấp. Đồng thời canh tác