Đánh giá thực trạng thoái hoá đất của tỉnh phú yên để đề xuất các biện pháp bảo vệ, cải tạo và sử

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO

TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI

----------
----------

HOÀNG TUẤN MINH

ðÁNH GIÁ THỰC TRẠNG THOÁI HÓA ðẤT

CỦA TỈNH PHÚ YÊN ðỂ ðỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP BẢO VỆ,

CẢI TẠO VÀ SỬ DỤNG ðẤT NÔNG LÂM NGHIỆP HỢP LÝ

LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP

Chuyên ngành : QUẢN LÝ ðẤT ðAI

Mã số : 60.62.16

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ðÀO CHÂU THU

HÀ NỘI – 2010

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... i

LỜI CAM ðOAN

Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng ñược sử dụng ñể

bảo vệ một học vị nào.

Tôi cam ñoan rằng, mọi sự giúp ñỡ cho việc thực hiện luận văn này ñã

ñược cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn ñều ñược chỉ rõ nguồn gốc.

Hà nội, ngày 16 tháng 12 năm 2010

Tác giả luận văn

Hoàng Tuấn Minh

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập, nghiên cứu gặp rất nhiều khó khăn, tôi ñã nhận

ñược sự hỗ trợ, giúp ñỡ tận tình của các thầy, các cô, các ñơn vị, gia ñình và

bạn bè ñể tôi hoàn thành bản luận văn này.

Lời ñầu tiên, tôi xin ñược bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới

cô giáo PGS.TS. ðào Châu Thu nguyên giảng viên khoa Tài nguyên và Môi

trường, Trường ðại học nông nghiệp Hà nội, Giám ñốc Trung tâm Tài nguyên

ñất và Môi trường Hội Khoa học ñất Việt Nam ñã tận tình hướng dẫn, ñộng

viên giúp ñỡ tôi vượt qua những khó khăn trong quá trình nghiên cứu ñể hoàn

chỉnh bản luận văn.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới ThS. Nguyễn Thị Thu Trang và

các bạn bè ñồng nghiệp tại Trung tâm ðánh giá ñất, Trung tâm ðiều tra ðánh

giá Tài nguyên ñất, Tổng cục Quản lý ñất ñai ñã tận tình giúp ñỡ hỗ trợ ñể tôi

hoàn thành bản luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Viện ñào tạo sau ñại học,

khoa Tài nguyên và Môi trường và ñặc biệt là các thầy cô ñã ñóng góp ý kiến

quý báu giúp tôi hoàn thiện luận văn trong suốt quá trình thực hiện.

Và cuối cùng tôi xin ñược bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới những người

thân trong gia ñình, bạn bè, ñồng nghiệp. ðể có ñược kết quả ngày hôm nay,

một phần do sự nỗ lực cố gắng của bản thân nhưng phần lớn là do công lao

của gia ñình bố mẹ, anh chị em, bạn bè, ñồng nghiệp ñã luôn ñộng viên và tạo

ñiều kiện ñể tôi an tâm học tập và nghiên cứu.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Hoàng Tuấn Minh

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... iii

MỤC LỤC

Lời cam ñoan i

Lời cảm ơn ii

Mục lục iii

Danh mục viết tắt v

Danh mục bảng vi

Danh mục biểu ñồ viii

1. MỞ ðẦU i

1.1. Tính cấp thiết của ñề tài 1

1.2. Mục ñích nghiên cứu 2

2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ THOÁI HOÁ ðẤT 3

2. 1. Khái niệm về thoái hoá ñất 3

2.2. Phân loại thoái hóa ñất 4

2.3. Các nguyên nhân thoái hóa ñất 7

2.4. Nghiên cứu thoái hóa ñất trên Thế giới và Việt Nam 11

3. ðỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU 29

3.1. ðối tượng nghiên cứu 29

3.2. Phạm vi nghiên cứu 29

3.3. Nội dung nghiên cứu 29

3.4. Phương pháp nghiên cứu 29

4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 31

4.1. ðiều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội liên quan ñến thoái hóa ñất tỉnh

Phú Yên 31

4.1.1. ðiều kiện tự nhiên 31

4.1.2. ðiều kiện kinh tế xã hội 38

4.1.3. ðịnh hướng phát triển kinh tế xã hội của tỉnh ñến năm 2020 [14] 43

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... iv

4.1.4. ðánh giá chung về tác ñộng của ñiều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội

liên quan ñến thoái hóa ñất tỉnh Phú Yên. 44

4.2. ðặc ñiểm tài nguyên ñất tỉnh Phú Yên 46

4.2.1. Các quá trình hình thành ñất tỉnh Phú Yên 46

4.2.2. ðặc ñiểm tài nguyên ñất tỉnh Phú Yên 48

4.2.3. Hiện trạng sử dụng ñất và tiềm năng ñất ñai tỉnh Phú Yên 52

4.3. Các thể loại thoái hóa ñất tỉnh Phú Yên và nguyên nhân 55

4.3.1. Thực trạng và nguyên nhân thoái hóa 55

4.3.2. Các thể loại thoái hóa trên ñịa bàn tỉnh Phú Yên 59

4.4. Tổng hợp thực trạng thoái hóa ñất tỉnh Phú Yên năm 2009 73

4.5. Lựa chọn các loại hình/mô hình sử dụng ñất có triển vọng cho

các vùng ñất thoái hóa tỉnh Phú Yên. 75

4.5.1. Mô hình 1: Mô hình VAC cho vùng cát ven biển 76

4.5.2. Mô hình 2: Mô hình nuôi tôm sinh học 76

4.5.3. Mô hình 3: bố trí hợp lý các cây trồng trên ñất bằng 77

4.5.4. Mô hình 4: bố trí hợp lý cho cây trồng trên vùng ñất ñồi 77

4.5.5. Mô hình 5: Mô hình nông lâm kết hợp: 78

4.5.6. Mô hình kinh tế nông lâm nghiệp (làng sinh thái) 78

4.6. ðề xuất ñịnh hướng giải pháp và biện pháp ngăn ngừa và khắc

phục thực trạng thoái hoá ñất ở Phú Yên 78

4.6.1. Các Căn cứ ñể ñề xuất 78

4.6.2. Các giải pháp ñề xuất 79

5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 84

5.1. Kết luận 84

5.2. Kiến nghị 86

TÀI LIỆU THAM KHẢO 87

PHỤ LỤC 91

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BTNMT Bộ Tài nguyên và Môi trường

CEC Dung tích hấp phụ trao ñổi cation của ñất

CNH - HðH Công nghiệp hóa - hiện ñại hóa

DHNTB Duyên Hải Nam Trung Bộ

ðTðNT ðất trống ñồi núi trọc

ðVT ðơn vị tính

DT Diện tích

FAO Tổ chức Lương Thực - Nông Nghiệp Liên Hiệp Quốc

GDP Tổng sản lượng nội ñịa

GIS Hệ thống thông tin ñịa lý

GLASOD ðánh giá thoái hoá ñất toàn cầu

GTSX Giá trị sản xuất

ISRIC Trung tâm thông tin và tham chiếu ñất quốc tế

ISSS Hội Khoa học ñất quốc tế

KCN Khu Công nghiệp

NN Nông nghiệp

Qð Quyết ñịnh

TPCG Thành phần cơ giới

TTg Thủ tướng

UNEP Chương trình môi trường của Liên Hợp Quốc

UNESCO Tổ chức Giáo dục, Khoa Học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc

WMO Tổ chức khí tượng thế giới

XHCN Xã hội chủ nghĩa

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... vi

DANH MỤC BẢNG

STT Tên bảng Trang

2.1. Ước tính, thoái hóa ñất trên thế giới 14

2.2. Ảnh hưởng của yếu tố khí hậu ñến xói mòn 22

4.1: Giá trị GDP và cơ cấu giá trị GDP tỉnh Phú Yên từ năm 2000 -

2009 40

4.2: Tốc ñộ tăng trưởng ngành NN giai ñoạn 1996-2009 40

4.3: Cơ cấu giá trị sản xuất ngành Nông nghiệp 41

4.4: Diễn biến diện tích, năng suất một số cây trồng chính giai ñoạn

1996 - 2009 42

4.5: Phân loại, tổng hợp diện tích các loại ñất toàn tỉnh Phú Yên 49

4.6: Hiện trạng sử dụng ñât tỉnh Phú Yên năm 2008 53

4.7: Kết quả ñánh giá phân hạng thích hợp ñất ñai cho các loại hình

sử dụng ñất tỉnh Phú Yên 54

4.8: ðề xuất sử dụng các loại ñất tỉnh Phú Yên 55

4.9: Kết quả ñánh giá mức ñộ xói mòn do mưa vùng tỉnh Phú Yên 59

4.10: Tổng hợp kết quả ñánh giá mức ñộ xói mòn theo các nhóm ñất

tỉnh Phú Yên 60

4.11: Kết quả ñánh giá mức ñộ kết von tỉnh Phú Yên 61

4.12: Kết quả ñánh giá mức ñộ kết von theo nhóm ñất chính tỉnh Phú

Yên 62

4.13: Phân cấp diện tích ñất bị nhiễm mặn tỉnh Phú Yên 63

4.14 : Kết quả ñánh giá mức ñộ nhiễm mặn của các nhóm ñất chính tỉnh

Phú Yên 63

4.15: Diện tích ñất bị khô hạn tỉnh Phú Yên 64

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... vii

4.16: Diện tích ñất bị khô hạn theo lượng bốc hơi khả năng của các

nhóm ñất tỉnh Phú Yên 62

4.17: Tính chất lý hoá học của ñất ñỏ vàng trên ñá macma axit của một

số loại hình sử dụng ñất 66

4.18. Tính chất lý hoá học của ñất ñỏ vàng trên ñá sét và biến chất của

một số loại hình sử dụng ñất 67

4.19. Tính chất lý hoá học của ñất nâu vàng trên phù sa cổ của một số

loại hình sử dụng ñất 68

4.20. Tính chất lý hoá học của ñất mùn vàng ñỏ trên ñá macma axit

của một số loại hình sử dụng ñất 69

4.21: Diện tích ñất bị suy giảm ñộ phì tỉnh Phú Yên 70

4.22. Diện tích ñất bị suy giảm ñộ phì của các nhóm ñất tỉnh Phú Yên 70

4.23: Kết quả xác ñịnh mẫu ñất có hàm lượng kim loại nặng trong ñất

sản xuất nông nghiệp vượt ngưỡng tiêu chuẩn cho phép 72

4.24: Kết quả tổng hợp thực trạng thoái hóa ñất năm 2009 tỉnh Phú

Yên 74

4.25: Kết quả tổng hợp thực trạng thoái hóa ñất theo các loại ñất tỉnh

Phú Yên 65

4.26: Các thể loại thoái hóa ñất tỉnh Phú Yên, nguyên nhân và các giải

pháp ngăn ngừa 80

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... viii

DANH MỤC BIỂU ðỒ

STT Tên biểu ñồ Trang

Biểu ñồ 4.1: Cơ cấu lao ñộng tỉnh Phú Yên năm 2009 39

Biểu ñồ 4.2. Tổng hợp thực trạng thoái hóa ñất tỉnh Phú Yên 74

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 1

1. MỞ ðẦU

1.1. Tính cấp thiết của ñề tài

ðất ñai là một nguồn tài nguyên thiên nhiên quý giá cung cấp nguồn

vật chất năng lượng chủ yếu trong suốt quá trình phát triển kinh tế xã hội

loài người và thế giới sinh vật. ðất là thành phần của môi trường sinh thái

chung nhưng bản thân nó lại có các nhân tố cấu trúc nên một môi trường

sinh thái khá hoàn chỉnh. Môi trường ñất ñã và ñang nuôi dưỡng hàng tỷ

người. ðầu thế kỷ 21 nền văn minh nhân loại ñã bước vào thời kỳ phát triển

khoa học công nghệ cao. Song loài người càng nhận thức rõ rệt hơn ñất ñai

là tài nguyên môi trường thiên nhiên không thể thay thế. ðất vẫn là tài sản

ñặc biệt, là ñối tượng lao ñộng của các dân tộc.

Một trong những vấn ñề môi trường toàn cầu cuối thế kỷ 20 là thoái

hoá ñất ngày càng gia tăng. Sau những năm 2000 có xấp xỉ 1/3 diện tích ñất

canh tác thế giới bị huỷ hoại và theo các chuyên gia của FAO - UNEP hàng

năm trên toàn thế giới có khoảng từ 5 ñến 7 triệu ha ñất bị mất khả năng sản

xuất do bị thoái hoá. Châu Á là nơi xảy ra thoái hoá ñất mạnh nhất mặc dù chỉ

có 20% diện tích ñất canh tác toàn cầu, dân ñông chiếm 58% dân số thế giới

(FAO - 1994) [28]. Thoái hoá ñất không chỉ làm mất ñi năng suất sinh học

nuôi sống con người mà còn dẫn ñến ñói khát, di cư, bất ổn ñịnh xã hội trên

nhiều quốc gia và lãnh thổ. Suy thoái ñất sẽ vẫn là một vấn ñề quan trọng toàn

cầu trong thế kỷ 21 vì tác ñộng xấu của nó ñến năng suất nông học, môi

trường, và ảnh hưởng của an ninh lương thực với chất lượng của cuộc sống

[23]. Nghiên cứu ngăn ngừa thoái hoá ñất ñã trở thành nhiệm vụ cấp bách ở

mỗi quốc gia và trên phạm vi toàn thế giới.

Chính phủ Việt Nam ñã ban hành chương trình hành ñộng Quốc gia

chống thoái hóa, sa mạc hoá giai ñoạn 2006-2010 và ñịnh hướng 2020 (Quyết

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 2

ñịnh số 204/2006/Qð-TTg ngày 2/9/2006 của Thủ tướng Chính phủ). Chương

trình ñã khẳng ñịnh nhiệm vụ chống thoái hóa, sa mạc hoá ở nước ta chủ yếu

là ngăn chặn thoái hoá ñất, khắc phục tình trạng khai thác bừa bãi rừng ñầu

nguồn, rừng ngập mặn ven biển....

Từ năm 2007 ñến nay Bộ Tài nguyên và Môi trường ñã và ñang chỉ ñạo

thực hiện các dự án ñiều tra, ñánh giá thoái hóa ñất các vùng tự nhiên - kinh tế:

vùng Miền núi và Trung du Bắc bộ, vùng Tây Nguyên, vùng Duyên hải Nam

Trung Bộ, vùng Bắc Trung Bộ, vùng ðồng bằng Sông Cửu Long; các dự án ñiều

tra, ñánh giá thực trạng môi trường ñất tại các vùng kinh tế trọng ñiểm...Kết quả

thực hiện các dự án trên bước ñầu ñã cho thấy khoảng 50% diện tích ñất tự nhiên

của các vùng ñang nằm trong tình trạng thoái hóa và có nguy cơ thoái hóa với các

dạng ñiển hình như: xói mòn, nhiễm mặn, nhiễm phèn, kết von ñá ong, suy giảm

ñộ phì ñất,… Các kết quả ñiều tra, ñánh giá thoái hóa ñất bước ñầu ñã ñưa ra nội

dung, trình tự, phương pháp ñánh giá thoái hóa ñất cấp vùng ñồng thời xác ñịnh

ñược xu hướng thoái hóa ñất, các dạng thoái hóa ñất trên từng vùng.

Phú Yên là một tỉnh thuộc vùng Duyên hải miền trung. Nơi ñây thoái

hoá ñất xảy ra ña dạng, phức tạp, trên diện rộng. Nghiên cứu ñánh giá các thể

loại thoái hóa, căn bản thực trạng, nguyên nhân làm cơ sở ñưa ra các giải

pháp khắc phục, ngăn ngừa là thực sự cần thiết.

Với lý do trên, chúng tôi tiến hành thực hiện ñề tài “ðánh giá thực

trạng thoái hóa ñất của tỉnh Phú Yên ñể ñề xuất các biện pháp bảo vệ, cải

tạo và sử dụng ñất nông lâm nghiệp hợp lý”

1.2. Mục ñích nghiên cứu

Nghiên cứu xác ñịnh và ñánh giá các thể loại thoái hóa ñất có trên ñịa

bàn tỉnh Phú Yên, xác ñịnh căn bản thực trạng, nguyên nhân và các thể loại

thoái hóa làm cơ sở ñề xuất các biện pháp ngăn ngừa thoái hóa và sử dụng ñất

nông, lâm nghiệp hợp lý.