Đánh giá thực trạng công tác thẩm định, phê duyệt phương án cải tạo phục hồi môi trường đối với hoạt động khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Cai Bằng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

LÝ THỊ LƯƠNG

ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH,

PHÊ DUYỆT PHƯƠNG ÁN CẢI TẠO PHỤC HỒI MÔI

TRƯỜNG ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG KHAI THÁC

KHOÁNG SẢN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH CAO BẰNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG

Thái Nguyên - 2019

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

LÝ THỊ LƯƠNG

ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH,

PHÊ DUYỆT PHƯƠNG ÁN CẢI TẠO PHỤC HỒI MÔI

TRƯỜNG ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG KHAI THÁC

KHOÁNG SẢN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH CAO BẰNG

Ngành: Khoa học môi trường

Mã số: 8 44 03 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ

KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS LÊ VĂN THƠ

Thái Nguyên - 2019

i

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu,

kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ

công trình nào khác. Tôi xin cam đoan các thông tin trích trong luận văn đều đã

được ghi rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Lý Thị Lương

ii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Đầu tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến PGS.TS Lê Văn Thơ là

người trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt thời gian nghiên cứu và thực hiện luận văn.

Trân trọng cảm ơn quý thầy, cô giáo Khoa Môi trường - Trường Đại học Nông

Lâm Thái Nguyên đã quan tâm giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong

suốt thời gian học tập cũng như thực hiện luận văn.

Tôi cũng bày tỏ lòng cảm ơn đối với Lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi trường

tỉnh Cao Bằng; Lãnh đạo Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh Cao Bằng; các thành viên

từng tham gia hội đồng thẩm định; Phòng Tài nguyên Môi trường các huyện, thành

phố, các đồng nghiệp, đồng môn, bạn bè đã hỗ trợ, giúp đỡ, động viên tôi trong suốt

quá trình học tập cũng như trong quá trình hoàn thành Luận văn này.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019

Người thực hiện luận văn

Lý Thị Lương

iii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC BẢNG..........................................................................................v

DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ................................................................ vii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................. viii

MỞ ĐẦU.....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................................2

3.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài .................................................................................2

3.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài..................................................................................2

Chương 1. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU........................................3

1.1. Cơ sở lý luận về cải tạo phục hồi môi trường trong hoạt động khai thác

khoáng sản...................................................................................................................3

1.1.1. Một số khái niệm...............................................................................................3

1.1.2. Căn cứ pháp lý để thực hiện cải tạo phục hồi môi trường ................................4

1.2. Tình hình nghiên cứu cải tạo phục hồi môi trường trên thế giới và tại Việt Nam ......5

1.2.1. Tình hình nghiên cứu cải tạo phục hồi môi trường trong hoạt động khai thác

khoáng sản trên thế giới ..............................................................................................5

1.2.2. Tình hình nghiên cứu công tác cải tạo phục hồi môi trường ở Việt Nam ...............8

1.3. Các nghiên cứu về công tác cải tạo phục hồi môi trường tại Việt Nam ............16

Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU..........................................................................................................18

2.1. Đối tượng nghiên cứu.........................................................................................18

2.2. Phạm vi nghiên cứu............................................................................................18

2.3. Thời gian nghiên cứu .........................................................................................18

2.4. Nội dung nghiên cứu..........................................................................................18

2.5. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................18

iv

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

2.5.1. Phương pháp điều tra thu thập tài liệu thứ cấp ...............................................18

2.5.2. Phương pháp điều tra thu thập tài liệu sơ cấp .................................................19

2.5.3. Phương pháp đánh giá về công tác cải tạo phục hồi môi trường ....................19

2.5.4. Phương pháp phân tích, xử lý số liệu..............................................................25

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ......................................26

3.1. Khái quát công tác khai thác khoáng sản và bảo vệ môi trường trong khai thác

khoáng sản trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.....................................................................26

3.1.1. Thực trạng công tác khai thác khoáng sản......................................................26

1072QĐ/QLTN .........................................................................................................27

3.1.2. Bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản ..............................................28

3.2. Thực trạng công tác lập, thẩm định, phê duyệt và sau thẩm định Phương án cải

tạo, phục hồi môi trường trong khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Cao Bằng...33

3.2.1. Công tác lập phương án cải tạo phục hồi môi trường.....................................35

3.2.2. Công tác thẩm định phương án cải tạo phục hồi môi trường..........................42

3.2.3. Công tác hậu thẩm định Phương án cải tạo, phục hồi môi trường trong khai

thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.............................................................51

3.2.3. Kết quả điều tra phỏng vấn chủ cơ sở khai thác khoáng sản, người dân sinh

sống quanh các khu mỏ về công tác cải tạo phục hồi môi trường ............................60

3.3. Đánh giá thuận lợi, khó khăn và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng công tác

lập, thẩm định, phê duyệt và sau phê duyệt phương án cải tạo phục hồi môi trường

trên địa bàn tỉnh Cao Bằng........................................................................................63

3.3.1. Thuận lợi .........................................................................................................63

3.3.2. Tồn tại và khó khăn.........................................................................................64

3.3.3. Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động CTPHMT trên

địa bàn tỉnh Cao Bằng ...............................................................................................66

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................................70

1. Kết luận .................................................................................................................70

2. Kiến nghị...............................................................................................................71

TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................72

v

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Quy trình và trách nhiệm của các bên liên quan trong CTPHMT ở

Việt Nam..................................................................................................14

Bảng 2.1. Bộ tiêu chí đánh giá công tác lập phương án............................................21

Bảng 2.2. Tính toán mức quan trọng của các tiêu chí về công tác hậu thẩm

định phương án đối với cơ quan quản lý nhà nước .................................23

Bảng 2.3. Tính toán mức tuân thủ một số tiêu chí trong Bộ tiêu chí đánh giá

công tác hậu thẩm định phương án CTPHMT đối với chủ dự án ...........24

Bảng 2.4. Điểm đánh giá các tiêu chí công tác lập phương án .................................25

Bảng 3.1. Danh sách một số mỏ khai thác khoáng sản còn hiệu lực trên địa bàn

tỉnh Cao Bằng ..........................................................................................27

Bảng 3.2. Kết quả giám sát môi trường đất của Mỏ mangan Tốc Tát, xã Tri

Phương, xã Quang Trung, huyện Trà Lĩnh, ngày lấy mẫu 5/11/2018.....30

Bảng 3.3. Bảng tổng hợp kết quả giám sát môi trường không khí của một số

mỏ khai thác khoáng sản tỉnh Cao Bằng .................................................31

Bảng 3.4. Kết quả giám sát nước thải sinh hoạt của một số mỏ khoáng sản............32

Bảng 3.5. Kết quả giám sát nước thải sản xuất của một số mỏ khoáng sản .............33

Bảng 3.6. Kết quả phê duyệt hồ sơ Phương án CTPHMT từ năm 2010 đến nay.....34

Bảng 3.7. Danh sách hồ sơ Phương án CTPHMT được thẩm định, phê duyệt

từ năm 2010 đến nay của tỉnh Cao Bằng.................................................35

Bảng 3.8. Kết quả đánh giá về công tác lập Phương án CTPHMT tỉnh Cao

Bằng, giai đoạn năm 2010 - 2015............................................................36

Bảng 3.10. Kết quả đánh giá về công tác thẩm định phương án cải tạo phục hồi

môi trường tỉnh Cao Bằng, giai đoạn năm 2010 - 2015 ..........................43

Bảng 3.11. Kết quả đánh giá về công tác thẩm định phương án cải tạo phục hồi

môi trường tỉnh Cao Bằng, giai đoạn năm 2016 đến nay........................46

Bảng 3.12. Kết quả đánh giá công tác hậu thẩm định phương án CTPHMT giai

đoạn từ năm 2010 - 2015 đối với cơ quan quản lý nhà nước ..................52

vi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Bảng 3.13. Kết quả đánh giá công tác thực hiện hậu thẩm định phương án

CTPHMT giai đoạn từ năm 2016 đến nay đối với cơ quan quản lý

nhà nước...................................................................................................54

Bảng 3.14. Kết quả đánh giá công tác hậu thẩm định phương án CTPHMT giai

đoạn từ 2010 - 2015 đối với chủ dự án....................................................57

vii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ

Hình 1.1. Khái quát về quy định thẩm định phương án CTPHMT...........................12

Biểu đồ 3.1. Biểu đồ so sánh kết quả thực hiện công tác lập Phương án cải tạo

phục hồi môi trường giữa 2 giai đoạn năm 2010 - 2015 và năm

2016 - đến nay .........................................................................................40

Biểu đồ 3.2. Biểu đồ so sánh quá trình thẩm định phương án cải tạo phục hồi

môi trường của giai đoạn năm 2010 - 2015 và năm 2016 đến nay .........49

Biểu đồ 3.3. So sánh công tác quản lý sau khi Phương án CTPHMT được phê

duyệt đối với cơ quan quản lý nhà nước..................................................55

Biểu đồ 3.4. Biểu đồ so sánh việc thực hiện công tác CTPHMT sau khi

Phương án CTPHMT phê duyệt đối với chủ dự án.................................59

viii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BTNMT Bộ Tài nguyên và Môi trường

CTPHMT Cải tạo phục hồi môi trường

MTTQ Mặt trận tổ quốc

STNMT Sở Tài nguyên và Môi trường

UBND Ủy ban nhân dân

1

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Khai thác khoáng sản ở Việt Nam đã có lịch sử phát triển trên 100 năm,

ngành công nghiệp này mang lại nhiều lợi ích kinh tế, đóng vai trò quan trọng trong

công cuộc đổi mới đất nước. Tuy vậy, hoạt động này cũng gây ảnh hưởng không ít

đến môi trường, làm cạn kiệt tài nguyên, gây ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe và

an toàn của người lao động. Những tác động rõ nét nhất tới môi trường do khai thác

khoáng sản ở Việt Nam đó là: Làm biến dạng địa mạo và cảnh quan khu vực; chiếm

dụng diện tích trồng trọt và cây xanh để mở khai trường và đổ đất đá thải; làm ô

nhiễm nguồn nước và đất đai quanh mỏ; thay đổi môi trường văn hóa, xã hội cả tích

cực lẫn tiêu cực. Sau quá trình khai thác mỏ thường để lại các dạng địa hình có

nguy cơ gây sạt lở cao, làm ô nhiễm môi trường, gây nguy hiểm cho con người, súc

vật, động vật hoang dã trong khu vực sau khai thác. Vì vậy, hệ thống văn bản quy

phạm pháp luật về bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản ra đời, quy định

cụ thể về việc lập, phê duyệt và thực hiện phương án cải tạo, phục hồi môi trường

trong khai thác khoáng sản đã ban hành, nhưng các quy định của pháp luật về vấn

đề này vẫn còn nhiều bất cập, cần được bổ sung hoàn thiện.

Tỉnh Cao Bằng có vị trí địa lý từ 22021'21" đến 23007'12" vĩ độ Bắc và từ

105016'15'' đến 105050'25'' kinh độ Đông. Phía Tây giáp tỉnh Tuyên Quang và Hà

Giang, phía Nam giáp Bắc Kạn và Lạng Sơn. Phía Bắc và phía Đông giáp tỉnh

Quảng Tây (Trung Quốc) với đường biên giới trải dài 333 km. Tỉnh có 12 huyện, 01

thành phố với tổng số 199 xã, phường, thị trấn. Diện tích tự nhiên toàn tỉnh là

670.786 ha. Cao Bằng là một tỉnh có nguồn tài nguyên khoáng sản khá đa dạng và

phong phú về chủng loại. Quy mô các mỏ phần lớn thuộc loại nhỏ và trung bình

như mỏ sắt Nà Rụa, phường Duyệt Trung, thành phố Cao Bằng; mỏ mangan Tốc

Tát, xã Quang Trung, huyện Trà Lĩnh; mỏ bauxit Táp Ná, xã Thanh Long, huyện

Thông Nông; dải quặng chì - kẽm Bảo Lâm, Pác Nặm (Bắc Kạn). Trong số các loại

khoáng sản có mặt tại tỉnh Cao Bằng các khoáng sản có ý nghĩa khai thác và giá trị

trong việc phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh phải kể đến quặng sắt với trữ lượng

tiềm năng trên 50 triệu tấn, quặng mangan gần 5 triệu tấn, Thiếc vonfram hơn

2

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

10.000 tấn, Bauxit trên 84,9 triệu tấn. Bên cạnh tiềm năng khoáng sản rắn, Cao

Bằng còn có nguồn vật liệu xây dựng đá vôi khá phong phú, vô tận và là nguồn

nguyên liệu phát triển công nghiệp sản xuất ximăng. Các khoáng sản còn lại tuy

tiềm năng không lớn, nhưng cũng có ý nghĩa tận thu cung cấp nguyên liệu đáp ứng

phần nào cho các cơ sở chế biến trong nước. Công nghệ khai thác khoáng sản phổ

biến là khai thác lộ thiên, một số ít mỏ sử dụng phương pháp khai thác hầm lò. Tuy

nhiên, việc áp dụng công nghệ khai thác nào cũng tác động đến môi trường. Do vậy,

việc giảm thiểu ô nhiễm môi trường và CTPHMT sau khai thác là công việc rất

quan trọng. Xuất phát từ thực trạng nêu trên, việc nghiên cứu, lựa chọn thực hiện đề

tài “Đánh giá thực trạng công tác thẩm định, phê duyệt phương án cải tạo phục

hồi môi trường đối với hoạt động khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Cao

Bằng" là cấp thiết và phù hợp với thực tiễn.

2. Mục tiêu nghiên cứu

- Đánh giá được thực trạng công tác thẩm định, phê duyệt phương án

CTPHMT đối với hoạt động khai thác khoáng sản của tỉnh Cao Bằng;

- Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý CTPHMT

trong hoạt động khai thác khoáng sản nhằm trả lại cảnh quan đối với các mỏ khoáng

sản sau khi kết thúc khai thác trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

3.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài

- Luận văn là cơ sở để đánh giá công tác quản lý nhà nước đối với công tác cải

tạo phục hồi môi trường trong khai thác khoáng sản tại các địa phương.

- Luận văn là tài liệu tham khảo cho quá trình nghiên cứu khoa học, các lĩnh

vực liên quan.

3.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài

- Giúp cho cơ quan quản lý nhà nước về môi trường trên địa bàn tỉnh Cao

Bằng đưa ra các quyết định nâng cao chất lượng công tác CTPHMT đối với hoạt

động khai thác khoáng sản từ bước lập hồ sơ đến hoàn thổ phục hồi môi trường.

- Là cơ sở dữ liệu phục vụ xây dựng chương trình, kế hoạch góp phần nâng

cao quản lý môi trường trong khai thác khoáng sản.

3

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Chương 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. Cơ sở lý luận về cải tạo phục hồi môi trường trong hoạt động khai thác

khoáng sản

1.1.1. Một số khái niệm

Khoáng sản là khoáng vật, khoáng chất có ích được tích tụ tự nhiên ở thể

rắn, thể lỏng, thể khí tồn tại trong lòng đất, trên mặt đất, bao gồm cả khoáng vật,

khoáng chất ở bãi thải của mỏ (Luật khoáng sản, 2010).

Khai thác khoáng sản là hoạt động nhằm thu hồi khoáng sản, bao gồm xây dựng

cơ bản mỏ, khai đào, phân loại, làm giàu và các hoạt động khác có liên quan (Luật

khoáng sản, 2010).

Quản lý nhà nước về khoáng sản là một dạng của quản lý xã hội đặc biệt,

mang tính quyền lực nhà nước và sử dụng pháp luật, chính sách để điều chỉnh hành

vi cá nhân, tổ chức liên quan đến hoạt động khoáng sản do các cơ quan trong bộ

máy nhà nước thực hiện, nhằm phục vụ nhân dân, duy trì ổn định và phát triển của

xã hội.

Đóng cửa mỏ khoáng sản: Tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản phải lập đề

án đóng cửa mỏ đối với toàn bộ hoặc một phần diện tích khai thác khoáng sản trong

các trường hợp đã khai thác hết toàn bộ hoặc một phần trữ lượng hoặc Giấy phép

khai thác khoáng sản chấm dứt hiệu lực nhưng chưa khai thác hết trữ lượng khoáng

sản trong khu vực khai thác khoáng sản (Luật khoáng sản, 2010).

Đánh giá tác động môi trường là việc phân tích, dự báo tác động đến môi

trường của dự án đầu tư cụ thể để đưa ra biện pháp bảo vệ môi trường khi triển khai

dự án đó (Luật Bảo vệ môi trường, 2014).

Cải tạo, phục hồi môi trường là hoạt động đưa môi trường, hệ sinh thái tại môi

trường bị tác động về gần với trạng thái môi trường ban đầu hoặc đạt được các tiêu

chuẩn, quy chuẩn về an toàn, môi trường và phục vụ các mục đích có lợi cho con người.

Phương án cải tạo, phục hồi môi trường trong khai thác khoáng sản là các giải

pháp nhằm cải tạo, phục hồi môi trường trong hoạt động khai thác khoáng sản được

cơ quan có thẩm quyền phê duyệt (Nghị định 19/2015/NĐ-CP, 2015).