Đánh giá hiệu quả vắc xin lở mồm long móng trong công tác phòng chống bệnh lở mồm long móng trên

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp I

------------------

lª thÞ minh thu

§¸nh gi¸ hiÖu qu¶ v¾c xin Lë måm long mãng trong

c«ng t¸c phßng chèng bÖnh Lë måm long mãng

trªn ®µn lîn n¸i «ng bµ t¹i xÝ nghiÖp

gièng gia sóc ThuËn Thµnh

LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp

Chuyªn ngµnh: Thó y

M· sè: 60.62.50

Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: TS. t« long thµnh

Hµ Néi, 2006

2

lêi cam ®oan

T«i xin cam ®oan, sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu tr×nh bµy trong luËn

v¨n nµy lµ trung thùc vµ ch−a ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo.

T«i xin cam ®oan, mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®·

®−îc c¸m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®· ®−îc chØ râ

nguån gèc.

T¸c gi¶ luËn v¨n

Lª ThÞ Minh Thu

3

Lêi c¶m ¬n

Trong suèt 2 n¨m häc tËp vµ hoµn thµnh luËn v¨n, víi nç lùc cña b¶n

th©n, t«i ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì, h−íng dÉn tËn t×nh cña nhiÒu c¸ nh©n vµ

tËp thÓ, cho phÐp t«i ®−îc tá lßng biÕt ¬n vµ c¶m ¬n ch©n thµnh tíi:

Ban Gi¸m hiÖu Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, khoa Sau §¹i häc,

khoa Ch¨n nu«i - Thó y, Trung t©m ChÈn ®o¸n Thó y Trung −¬ng, c¸c thÇy c«

gi¸o ®· gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó t«i häc tËp, tiÕp thu kiÕn thøc cña

ch−¬ng tr×nh häc.

C¸c thÇy c« gi¸o trong bé m«n Vi sinh vËt - TruyÒn nhiÔm - BÖnh lý

khoa Ch¨n nu«i - Thó y Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I; c¸c c¸n bé thuéc bé

m«n Vi rót, Trung t©m ChÈn ®o¸n Thó y Trung −¬ng.

Trùc tiÕp lµ thÇy h−íng dÉn TS. T« Long Thµnh, Phã gi¸m ®èc Trung

t©m ChÈn ®o¸n Thó y Trung −¬ng.

Ban L·nh ®¹o c«ng ty, Ban l·nh ®¹o xÝ nghiÖp vµ toµn thÓ c¸n bé

c«ng nh©n xÝ nghiÖp lîn gièng ThuËn Thµnh.

Nh©n dÞp hoµn thµnh luËn v¨n, cho phÐp t«i ®−îc göi lêi c¶m ¬n s©u

s¾c tíi gia ®×nh, ng−êi th©n cïng b¹n bÌ ®· ®éng viªn gióp ®ì t«i v−ît qua

mäi khã kh¨n trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu, thùc hiÖn ®Ò tµi.

Mét lÇn n÷a t«i xin ®−îc bµy tá lßng biÕt ¬n, c¶m ¬n ch©n thµnh tíi

nh÷ng tËp thÓ, c¸ nh©n ®· t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì t«i hoµn thµnh ch−¬ng tr×nh

häc tËp.

T¸c gi¶ luËn v¨n

Lª ThÞ Minh Thu

4

Môc lôc

Lêi cam ®oan i

Lêi c¶m ¬n ii

Môc lôc iii

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t vi

Danh môc c¸c b¶ng vii

Danh môc c¸c biÓu ®å viii

1. Më ®Çu................................................................................................i

1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi ...................................................................... 10

1.2. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi ............................................ 12

1.3. môc tiªu cña ®Ò tµi.............................................................................. 12

2. Tæng quan tµi liÖu ................................................................... 13

2.1. LÞch sö bÖnh Lë måm Long mãng...................................................... 13

2.1.1. §Þnh nghÜa........................................................................................... 13

2.1.2. LÞch sö bÖnh Lë måm Long mãng...................................................... 13

2.2. T×nh h×nh dÞch bÖnh Lë måm Long mãng trªn thÕ giíi vµ

§«ng Nam ¸ ....................................................................................... 14

2.2.1. T×nh h×nh dÞch bÖnh Lë måm Long mãng trªn thÕ giíi...................... 14

2.2.2. T×nh h×nh dÞch LMLM ë §«ng Nam ¸............................................... 16

2.2.3. T×nh h×nh dÞch Lë måm Long mãng ë ViÖt Nam ............................... 18

2.3. Vi rót Lë måm Long mãng................................................................. 21

2.3.1. H×nh th¸i, cÊu tróc............................................................................... 21

2.3.2. Ph©n lo¹i vµ biÕn chñng cña vi rót ...................................................... 24

2.3.3. §Æc tÝnh nu«i cÊy ................................................................................ 26

2.3.4. Søc ®Ò kh¸ng ....................................................................................... 27

Trang

5

2.3.5. §éc lùc, tÝnh g©y bÖnh ........................................................................ 28

2.3.6. Nguån dÞch vµ c¸ch l©y lan ................................................................. 29

2.3.7. TriÖu chøng ......................................................................................... 31

2.3.8. BÖnh tÝch.............................................................................................. 32

2.3.9. ChÈn ®o¸n............................................................................................ 33

2.3.10. §¸p øng miÔn dÞch ............................................................................. 41

2.4. V¾c xin ................................................................................................ 45

2.4.1. V¾c xin nh−îc ®éc formol keo phÌn ................................................... 46

2.4.2. V¾c xin v« ho¹t nu«i cÊy trªn m«i tr−êng tÕ bµo................................ 46

2.4.3. V¾c xin s¶n xuÊt theo c«ng nghÖ gen ................................................. 47

3. ®èi t−îng, néi dung, nguyªn liÖu

vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu................................................. 48

3.1. §èi t−îng, thêi gian, ®Þa ®iÓm nghiªn cøu......................................... 48

3.2. Néi dung nghiªn cøu........................................................................... 48

3.2.1. §¸nh gi¸ t×nh h×nh dÞch LMLM n¨m 2006......................................... 48

3.2.2. T×nh h×nh dÞch bÖnh t¹i xÝ nghiÖp. ...................................................... 48

3.2.3. Kh¶o s¸t diÔn biÕn ®¸p øng miÔn dÞch cña ®µn lîn sau khi tiªm v¾c

xin LMLM. (Ph−¬ng ph¸p Elisa ph¸t hiÖn kh¸ng thÓ).................... 48

3.2.4. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông v¾c xin phßng bÖnh LMLM, so

s¸nh víi biÖn ph¸p tæng thÓ................................................................. 48

3.3. §Þa ®iÓm nghiªn cøu ........................................................................... 49

3.4. Nguyªn liÖu ......................................................................................... 49

3.4.1. Dông cô ................................................................................................ 49

3.4.2. M¸y mãc thiÕt bÞ: ................................................................................ 49

3.4.3. Nguyªn liÖu lµm thÝ nghiÖm................................................................ 50

3.5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ..................................................................... 50

3.5.1. Bè trÝ thÝ nghiªm ................................................................................. 50

3.5.2. Ph−¬ng ph¸p thu thËp, vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n bÖnh phÈm............... 51

6

3.5.3. Ph−¬ng ph¸p ELISA - 3ABC ®Ó ph©n biÖt miÔn dÞch tù nhiªn vµ

miÔn dÞch bÞ ®éng tù nhiªn.................................................................. 52

3.5.4. Ph−¬ng ph¸p ELISA ®Ó ®¸nh gi¸ ®¸p øng miÔn dÞch

(Ph¸t hiÖn kh¸ng thÓ) .......................................................................... 54

3.5.5. Ph−¬ng ph¸p ELISA ®Ó ph¸t hiÖn kh¸ng nguyªn .............................. 58

3.5.6. Ph−¬ng ph¸p xö lý sè liÖu ................................................................... 59

4. kÕt qu¶ vµ th¶o luËn............................................................. 60

4.1. T×nh h×nh dÞch bÖnh LMLM trong n¨m 2006..................................... 60

4.2. T×nh h×nh dÞch bÖnh t¹i xÝ nghiÖp ....................................................... 62

4.3. KÕt qu¶ chÈn ®o¸n ph¸t hiÖn vi rót ..................................................... 66

4.4. Kh¶o s¸t ®¸p øng miÔn dÞch cña n¸i mÑ sau khi tiªm v¾c xin .................... 69

4.5. MiÔn dÞch thô ®éng ë lîn con sinh ra tõ ®µn n¸i mÑ ®· tiªm phßng... 72

4.6. §¸p øng miÔn dÞch ë ®µn lîn choai sau khi tiªm phßng 1 lÇn.......... 75

4.7. §¸p øng miÔn dÞch ë ®µn lîn choai sau khi tiªm liÒu t¨ng c−êng.... 77

4.8. §¸nh gi¸ biÖn ph¸p phßng bÖnh b»ng v¾c xin trong biÖn ph¸p

tæng thÓ................................................................................................ 79

5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ................................................................. 83

5.1. KÕt luËn ............................................................................................... 83

5.2. §Ò nghÞ................................................................................................ 83

tµi liÖu tham kh¶o .................................................................. 85

Phô lôc

7

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t

ARN : AxÝt ribo nucleotit

ELIZA : Enzyme Linked Immunosorbent Assay

EU : Liªn hiÖp ch©u ¢u

FAO : Food and Argricultural Organization

FMD : Foot And Mouth disease

LMLM : Lë måm long mãng

NXB : Nhµ xuÊt b¶n

OIE : Office Internationale des Epizooties

OD : §Ëm ®é quang häc (Optical Density)

PCR : Polyme Chain Reaction

PI : PhÇn tr¨m øc chÕ mÉu (Percentage Inhibition)

RT- PCR : Reverse Transcriptase Polyme Chain Reaction

RCU : TiÓu ban phßng chèng bÖnh LMLM

SEA : South East Asia.

TCID : Tissue Culture Infectious Degree

8

Danh môc c¸c b¶ng

B¶ng 4.1. T×nh h×nh dÞch bÖnh LMLM t¹i ViÖt Nam trong n¨m 2006 61

B¶ng 4.2. Mét sè chØ tiªu kü thuËt cña xÝ nghiÖp trong 4 n¨m qua 63

B¶ng 4.3. Tû lÖ chÕt vµ lo¹i th¶i ®µn n¸i cña xÝ nghiÖp 64

B¶ng 4.4. Mét sè bÖnh th−êng gÆp trªn ®µn n¸i t¹i xÝ nghiÖp 65

B¶ng 4.5. KÕt qu¶ chÈn ®o¸n ph¸t hiÖn kh¸ng thÓ b»ng ph−¬ng ph¸p

ELISA - 3ABC 69

B¶ng 4.6. KÕt qu¶ xÐt nghiÖm ph¸t hiÖn kh¸ng thÓ FMD ë ®µn lîn n¸i

t¹i xÝ nghiÖp 70

B¶ng 4.7. KÕt qu¶ theo dâi ®¸p øng miÔn dÞch cña ®µn lîn n¸i t¹i

xÝ nghiÖp (cã kh¸ng thÓ tr−íc khi tiªm) 70

B¶ng 4.8. KÕt qu¶ xÐt nghiÖm ph¸t hiÖn kh¸ng thÓ FMD ë ®µn lîn con

theo mÑ vµ cai s÷a t¹i xÝ nghiÖp 73

B¶ng 4.9. KÕt qu¶ theo dâi ®¸p øng miÔn dÞch cña ®µn lîn con theo mÑ

vµ cai s÷a 74

B¶ng 4.10. KÕt qu¶ xÐt nghiÖm ph¸t hiÖn kh¸ng thÓ FMD ë ®µn lîn

choai t¹i xÝ nghiÖp 75

B¶ng 4.11. KÕt qu¶ theo dâi ®¸p øng miÔn dÞch cña ®µn lîn choai t¹i xÝ

nghiÖp 76

B¶ng 4. 12. KÕt qu¶ xÐt nghiÖm ph¸t hiÖn kh¸ng thÓ FMD ë ®µn lîn

choai t¹i xÝ nghiÖp 77

B¶ng 4.13. KÕt qu¶ theo dâi ®¸p øng miÔn dÞch cña ®µn lîn choai sau

khi tiªm phßng liÒu t¨ng c−êng t¹i xÝ nghiÖp. 78

9

Danh môc biÓu ®å

¶nh 1: Ph©n bè vïng dÞch LMLM trªn thÕ giíi n¨m 2005. ....................... 15

¶nh 2: BÖnh tÝch do Vi rót LMLM g©y ra ë m«i vµ ch©n lîn. ................... 33

H×nh 2.1: BiÓu ®å biÓu diÔn sè gia sóc nhiÔm bÖnh LMLM qua c¸c n¨m ë

ViÖt Nam......................................................................................... 18

H×nh 4.1. BiÓu ®å biÓu diÔn t×nh h×nh dÞch bÖnh LMLM trong n¨m 2006..... 61

H×nh 4.2. BiÓu ®å biÓu diÔn tû lÖ mét sè bÖnh th−êng gÆp rªn ®µn lîn n¸i

cña xÝ nghiÖp ................................................................................... 66

H×nh 4.3: BiÓu ®å biÓu diÔn tû lÖ b¶o hé cña ®µn lîn n¸i

sau khi tiªm v¾c xin LMLM ........................................................... 71

H×nh 4.4: BiÓu ®å biÓu diÔn diÔn biÕn kh¸ng thÓ thô ®éng cña

®µn lîn con sinh ra tõ ®µn n¸i ®· tiªm phßng v¾c xin..................... 74

H×nh 4. 5: BiÓu ®å biÓu diÔn tû lÖ b¶o hé cña ®µn lîn choai sau khi tiªm

phßng v¾c xin 1 lÇn ......................................................................... 76

H×nh 4.6: BiÓu ®å biÓu diÔn tû lÖ b¶o hé cña ®µn lîn choai sau khi tiªm

phßng v¾c xin liÒu t¨ng c−êng ........................................................ 79