Đánh giá hiệu quả tấm ghép biểu mô được nuôi cấy từ vùng rìa giác mạc ở người

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP HỒ CHÍ MINH

TRẦN THỊ BÍCH DÂN

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ TẤM GHÉP BIỂU MÔ ĐƯỢC NUÔI

CẤY TỪ VÙNG RÌA GIÁC MẠC Ở NGƯỜI

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh - 2016

.

.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP HỒ CHÍ MINH

TRẦN THỊ BÍCH DÂN

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ TẤM GHÉP BIỂU MÔ ĐƯỢC NUÔI

CẤY TỪ VÙNG RÌA GIÁC MẠC Ở NGƯỜI

Chuyên ngành : Y học hình thái (Mô phôi)

Mã số : 60 72 01 02

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS.BS TRẦN CÔNG TOẠI

Thành phố Hồ Chí Minh - 2016

.

.

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những

số liệu, kết quả ghi trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố

trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả

Trần Thị Bích Dân

.

.

ii

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................ v

DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH......................................................................... vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU..........................................................................vii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU...................................................... 3

1.1. Tế bào gốc .............................................................................................. 3

1.1.1. Định nghĩa tế bào gốc.......................................................................... 3

1.1.2. Ứng dụng tế bào gốc............................................................................ 3

1.1.3. Đặc điểm tế bào gốc vùng rìa .............................................................. 3

1.2. Hội chứng suy giảm tế bào gốc vùng rìa giác mạc ............................... 7

1.2.1. Biểu hiện lâm sàng của hội chứng suy giảm tế bào gốc vùng rìa

giác mạc........................................................................................................ 7

1.2.2. Chẩn đoán xác định hội chứng suy giảm tế bào gốc vùng rìa

giác mạc........................................................................................................ 8

1.2.3. Phân loại mức độ tổn thương của hội chứng suy giảm tế bào gốc

vùng rìa giác mạc......................................................................................... 9

1.2.4. Phương pháp điều trị hội chứng suy giảm tế bào gốc vùng rìa giác

mạc bằng ghép tấm biểu mô giác mạc nuôi cấy......................................... 10

1.3. Đặc điểm chất lượng tấm tế bào biểu mô giác mạc sau nuôi cấy tế bào

gốc vùng rìa................................................................................................. 12

1.4. Mộng thịt.............................................................................................. 16

1.4.1. Định nghĩa......................................................................................... 16

1.4.2. Triệu chứng ....................................................................................... 16

1.4.3. Phân loại............................................................................................ 17

1.5. Mộng thịt tái phát................................................................................ 18

.

.

iii

1.5.1. Định nghĩa......................................................................................... 18

1.5.2. Những yếu tố gây nguy cơ tái phát cao ............................................. 19

1.5.3. Cơ chế sinh bệnh ............................................................................... 19

1.5.4. Đặc điểm của mộng thịt tái phát........................................................ 19

1.5.5. Các phương pháp điều trị mộng thịt tái phát .................................... 20

1.6. Ứng dụng tế bào gốc trong điều trị mộng thịt.................................... 20

1.6.1. Cơ sở lý luận của việc ứng dụng tế bào gốc trong điều trị mộng thịt tái

phát.............................................................................................................. 20

1.6.2. Qui trình tạo tấm biểu mô từ tế bào gốc [13] .................................... 21

1.7. Tổng quan các nghiên cứu trong và ngoài nước ................................ 23

1.7.1. Trong nước ........................................................................................ 23

1.7.2. Ngoài nước ........................................................................................ 23

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........ 24

2.1. Đối tượng nghiên cứu.......................................................................... 24

2.2. Phương pháp nghiên cứu .................................................................... 24

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu........................................................................... 24

2.2.2. Cỡ mẫu .............................................................................................. 25

2.2.3. Thu thập số liệu................................................................................. 25

2.2.4. Xử lý và phân tích số liệu .................................................................. 37

2.3. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu........................................................ 38

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.................................................. 39

3.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu................................................. 39

3.2. Đánh giá chất lượng tấm biểu mô nuôi cấy........................................ 41

3.3. Đánh giá hiệu quả ghép tấm biểu mô trên bệnh nhân mộng thịt tái phát

..................................................................................................................... 44

3.3.1. Sự biến mất kích thích sau mổ .......................................................... 44

3.3.2 Cải thiện thị lực sau mổ ..................................................................... 46

.

.

iv

3.3.3. Thời gian lành biểu mô sau mổ......................................................... 47

3.3.4. Thay đổi thẩm mỹ sau mổ tại thời điểm 6 tháng ............................... 47

3.3.5. Tái phát sau mổ tại thời điểm 6 tháng............................................... 48

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN.......................................................................... 53

4.1. Về mẫu nghiên cứu.............................................................................. 53

4.2. Về chất lượng tấm biểu mô nuôi cấy .................................................. 58

4.3. Về hiệu quả ghép tấm biểu mô trên bệnh nhân mộng thịt tái phát .. 60

4.4. Tại sao chọn phương pháp ghép tấm biểu mô được nuôi cây từ tế bào

gốc vùng rìa giác mạc điều trị mộng thịt tái phát..................................... 66

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................... 68

1. Kết luận................................................................................................... 68

2. Kiến nghị................................................................................................. 69

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 70

.

.

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Chữ đầy đủ

BMNC Bề mặt nhãn cầu

BMVR Biểu mô vùng rìa

H.E Hematoxylin và Eosin

MMC Mitomycin C

PMC Post Mitotic Cell (tế bào sau nguyên phân)

TAC Transient Amplifying Cell (tế bào phân chia tạm thời)

TBMMN Tai biến mạch máu não

TDC Terminally Differentiated Cell (tế bào biệt hóa giai đoạn cuối)

TBBM Tế bào biểu mô

TB Tế bào

TCM Thượng củng mạc

TP. HCM Thành phố Hồ Chí Minh

VEGF Vascular Epithelial Growth Factors (yếu tố tăng sinh mạch

máu)

VRGM Vùng rìa giác mạc

WHO World Health Organization (Tổ chức Y tế thế giới)

.

.

vi

DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH

Sơ đồ 2.1. Quy trình nghiên cứu................................................................... 37

Hình 1.1. Sơ đồ minh họa sự phát triển của tế bào gốc rìa giác mạc ............... 5

Hình 1.2. Tế bào gốc vùng rìa giác mạc ......................................................... 6

Hình 1.3. Bề mặt tấm biểu mô nuôi cấy 18 ngày (Giemsa x250)................. 12

Hình 1.4. Tấm biểu mô nuôi cấy 18 ngày (H.E x500) ................................. 13

Hình 1.5. Bề mặt tấm biểu mô nuôi cấy 14 ngày (x5000)............................ 13

Hình 1.6. Mặt dưới màng ối (x 10.000) ...................................................... 14

Hình 1.7. Tấm biểu mô nuôi cấy 18 ngày (x 4000)..................................... 15

Hình 1.8. Tấm biểu mô nuôi cấy 18 ngày (x 10.000).................................... 15

Hình 1.9. Tấm biểu mô nuôi cấy 14 ngày (P.A.S x 1000).......................... 15

Hình 1.10. Tấm biểu mô nuôi cấy 18 ngày (K3x500) ............................... 156

Hình 1.11. Tấm biểu mô nuôi cấy 18 ngày (K12x500) ............................. 156

Hình 1.12. Các mức độ mộng thịt................................................................. 17

Hình 1.13. Phân độ của Donald Tan............................................................. 18

Hình 1.14. Qui trình lấy tế bào gốc............................................................... 21

Hình 1.15. Các giai đoạn điều trị................................................................ 213

Hình 2.1. Hoạt tính mộng thịt....................................................................... 26

Hình 2.2. Phân độ mộng thịt tái phát ............................................................ 31

Hình 3.3. Tấm biểu mô nuôi cấy chất lượng không tốt (H.Ex 400)............... 43

.

.

vii

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1. Phân loại mức độ tổn thương của hội chứng suy giảm tế bào gốc. 10

Bảng 2.1. Thang điểm mức độ kích thích sau mổ đề xuất............................. 27

Bảng 2.2. Đánh giá mảnh ghép sau mổ......................................................... 30

Bảng 3.1. Phân bố mẫu nghiên cứu theo biến số nền (n = 40) ...................... 39

Bảng 3.2. Phân bố mẫu nghiên cứu theo một số yếu tố liên quan (n = 40).... 40

Bảng 3.3. Tỷ lệ chất lượng tấm biểu mô nuôi cấy......................................... 41

Bảng 3.4. Tỷ lệ mức độ kích thích sau mổ theo thời điểm và chất lượng tấm biểu

mô ................................................................................................................ 44

Bảng 3.5. Tỷ lệ mức độ thị lực sau mổ tại thời điểm 6 tháng........................ 46

Bảng 3.6. Tỷ lệ cải thiện thị lực sau mổ tại thời điểm 6 tháng theo chất lượng

tấm biểu mô nuôi cấy ................................................................................... 46

Bảng 3.7. Tỷ lệ lành tấm biểu mô sớm sau mổ theo chất lượng tấm biểu mô 47

Bảng 3.8. Tỷ lệ thẩm mỹ tốt sau mổ lúc 6 tháng theo chất lượng tấm biểu mô

..................................................................................................................... 47

Bảng 3.9. Tỷ lệ tái phát sau mổ lúc 6 tháng theo chất lượng tấm biểu mô .... 48

.

.