Đánh giá hiệu quả sử dụng vaccine trong chương trình phòng chống dịch cúm gia cầm h5n1 của tỉnh bắc

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ........................................1

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp I

------------------

trÇn thÞ thu

§¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vaccine

trong ch−¬ng tr×nh phßng chèng

dÞch cóm gia cÇm H5N1 cña tØnh B¾c Ninh

LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp

Chuyªn ngµnh: Thó y

M· sè: 60.62.50

Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: TS. T« long thµnh

Hµ Néi - 2006

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ........................................2

lêi cam ®oan

T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c

sè liÖu vµ kÕt qu¶ tr×nh bµy trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ ch−a tõng

®−îc ai c«ng bè trong bÊt cø c«ng tr×nh nµo kh¸c.

T«i xin cam ®oan r»ng mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n

nµy ®1 ®−îc c¶m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®1

®−îc chØ râ nguån gèc.

T¸c gi¶

TrÇn ThÞ Thu

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ........................................3

Lêi c¶m ¬n

T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi.

- TS. T« Long Thµnh lµ ng−êi h−ímg dÉn khoa häc trùc tiÕp ®1 ®ãng

gãp nhiÒu ý kiÕn quan träng qua tõng b−íc nghiªn cøu cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn

luËn v¨n.

- TËp thÓ c¸c thÇy c« trong bé m«n Vi sinh vËt - TruyÒn nhiÔm - BÖnh lý,

Khoa Ch¨n nu«i Thó y, Tr−êng §HNN I Hµ Néi ®1 ®ãng gãp nhiÒu ý kiÕn quý

b¸u cho t«i ®Ó hoµn thµnh luËn v¨n.

- Ban L1nh ®¹o, c¸n bé c«ng nh©n viªn trong bé m«n Virus, Trung t©m

ChÈn ®o¸n Thó y Trung ¦¬ng, Côc Thó y ®1 t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t«i

trong thêi gian thùc tËp.

- TËp thÓ c¸c bé, nh©n viªn Chi côc Thó y B¾c Ninh ®1 gióp ®ì t«i

trong qu¸ tr×nh thu thËp sè liÖu vµ lÊy mÉu xÐt nghiªm ®Ó thùc hiÖn luËn v¨n.

- C¶m ¬n c¸c nhµ khoa häc trong ngµnh, c¸c ®ång nghiÖp, b¹n bÌ,

ng−êi th©n ®1 ®éng viªn gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ c«ng t¸c.

T¸c gi¶

TrÇn ThÞ Thu

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ........................................4

Môc lôc

Lêi cam ®oan i

Lêi c¶m ¬n ii

Môc lôc iii

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t vii

Danh môc c¸c b¶ng viii

Danh môc c¸c biÓu ®å x

Danh môc c¸c h×nh xi

Më ®Çu 11

1. §Æt vÊn ®Ò 12

2. Môc tiªu nghiªn cøu 13

3. ý nghÜa khoa häc vµ tÝnh thùc tiÔn cña ®Ò tµi. 14

1. Tæng quan tµi liÖu 15

1.1. T×nh h×nh chung vÒ bÖnh cóm gia cÇm 15

1.1.1. LÞch sö vÒ bÖnh cóm gia cÇm 15

1.1.2. T×nh h×nh bÖnh cóm gia cÇm thÓ ®éc lùc cao trªn thÕ giíi 16

1.1.3. T×nh h×nh dÞch cóm gia cÇm t¹i ViÖt Nam 17

1.2. §Æc ®iÓm cña virus cóm 18

1.2.1. H×nh th¸i vµ cÊu tróc virus 7

1.2.2. §Æc tÝnh nu«i cÊy 20

1.2.3. TÝnh kh¸ng nguyªn cña virus 20

1.2.4. Thµnh phÇn ho¸ häc cña virus 21

1.2.5. Qu¸ tr×nh nh©n lªn 21

1.2.6. Søc ®Ò kh¸ng cña virus 21

1.2.7. §éc lùc cña virus 22

1.3. DÞch tÔ häc bÖnh cóm 23

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ........................................5

1.3.1. §éng vËt c¶m nhiÔm 23

1.3.2. §éng vËt mang virus 24

1.3.3. Sù truyÒn l©y 25

1.3.4. TriÖu chøng l©m sµng cña bÖnh cóm gia cÇm 14

1.3.5. BÖnh tÝch cña bÖnh cóm gia cÇm 26

1.4. MiÔn dÞch chèng bÖnh cña gia cÇm 27

1.4.1. MiÔn dÞch tù nhiªn 27

1.4.2. MiÔn dÞch ®Æc hiÖu 28

1.5. T×nh h×nh sö dông vaccine trªn ThÕ giíi vµ khuyÕn c¸o cña

Tæ chøc DÞch tÔ ThÕ giíi 31

1.5.1. C¸c lo¹i vaccine phßng bÖnh hiÖn nay 31

1.5.2. T×nh h×nh sö dông vaccine cóm gia cÇm trªn ThÕ giíi 34

1.5.3. KhuyÕn c¸o cña OIE vÒ viÖc sö dông vaccine phßng chèng

cóm gia cÇm 35

2.5.4. Quy ®Þnh vÒ viÖc sö dông vaccine cóm gia cÇm t¹i ViÖt Nam 37

1.5.5. Yªu cÇu vÒ gi¸m s¸t ®µn gia cÇm sau khi tiªm phßng vaccine 38

2. Néi dung, nguyªn liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 39

2.1. Néi dung 39

2.1.1. §iÒu tra mét sè chØ tiªu liªn quan ®Õn ch¨n nu«i vµ dÞch cóm gia

cÇm cña tØnh B¾c Ninh 39

2.1.2. Gi¸m mét sè chØ tiªu cña ®µn gia cÇm sau tiªm phßng vaccne t¹i

tØnh B¾c Ninh 39

2.2. Nguyªn liÖu 41

2.2.1. §èi t−îng kiÓm tra 41

2.2.2. Vaccine 41

2.2.3. C¸c ho¸ chÊt dïng trong xÐt nghiÖm 41

2.2.4. C¸c trang thiÕt bÞ vµ c¬ së vËt chÊt 43

2.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 43

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ........................................6

2.3.1. Thêi gian, ®Þa ®iÓm nghiªn cøu 43

2.3.2. §iÒu tra mét sè chØ tiªu liªn quan ®Õn ch¨n nu«i vµ dÞch cóm gia

cÇm cña tØnh B¾c Ninh 43

2.3.2. Gi¸m s¸t mét sè chØ tiªu cña ®µn gia cÇm sau tiªm phßng vaccine

cña tØnh B¾c Ninh 44

3.4. Xö lý sè liÖu: Sè liÖu ®−îc xö lý theo ph−¬ng ph¸p thèng kª sinh

vËt häc b»ng phÇn mÒm Excel 57

3. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 57

3.1. ¶nh h−ëng cña dÞch cóm tíi ngµnh ch¨n nu«i gia cÇm cña tØnh

B¾c Ninh 57

3.2. Thèng kª thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ do dÞch cóm gia cÇm cña

tØnh B¾c Ninh 61

3.3. KÕt qu¶ thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh tiªm phßng vaccine cóm cho ®µn

gia cÇm cña tØnh B¾c Ninh trong n¨m 2005 - 2006 62

3.4. KÕt qu¶ gi¸m s¸t l©m sµng trªn ®µn gia cÇm sau khi tiªm phßng

vaccine 63

3.4.1. Tû lÖ chÕt cña gia cÇm sau khi ®−îc tiªm vaccine 64

3.4.2. Tû lÖ ®Î trøng cña ®µn gia cÇm sau khi tiªm vaccine 65

3.5. Gi¸m s¸t huyÕt thanh häc cña ®µn gia cÇm sau khi tiªm phßng

vaccine 67

3.5.1. KiÓm tra ®¸p øng miÔn dÞch cña ®µn gµ t¹i thêi ®iÓm 1 th¸ng sau

tiªm vaccine mòi 2 67

3.5.2. KiÓm tra ®¸p øng miÔn dÞch cña ®µn gµ t¹i thêi ®iÓm 3 th¸ng sau

tiªm vaccine mòi 2 72

3.5.3. KiÓm tra ®¸p øng miÔn dÞch cña ®µn gµ t¹i thêi ®iÓm 5 th¸ng sau

khi tiªm vaccine mòi 2 76

3.5.4. DiÔn biÕn kh¸ng thÓ trung b×nh cña gµ sau khi tiªm phßng vaccine 80

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ........................................7

3.5.5. KiÓm tra ®¸p øng miÔn dÞch cña ®µn vÞt t¹i thêi ®iÓm 1 th¸ng sau

tiªm vaccine mòi 3 81

3.5.6. KiÓm tra ®¸p øng miÔn dÞch cña ®µn vÞt t¹i thêi ®iÓm 3 th¸ng sau tiªm

vaccine mòi 3 74

3.5.7. DiÔn biÕn kh¸ng thÓ trung b×nh cña vÞt sau khi tiªm phßng

vaccine mòi 3 90

3.6. Gi¸m s¸t sù c¶m nhiÔm vµ l−u hµnh cña virus cóm trªn ®µn gia cÇm

®−îc tiªm vaccine cña tØnh B¾c Ninh 91

KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 94

1. KÕt luËn 94

2. §Ò nghÞ 95

Tµi liÖu tham kh¶o i

Phô lôc

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ........................................8

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t

AI : Avian Influenza

ELISA : Enzime Linked Immunosozbent Assay

FAO : Food and Agriculture Organization

GMT : Geometric Mean Titer

H : Hemagglutinin

HA : Hemagglutination Assay

HI : Hemagglutination Inhibition Assay

HPAI : Hight Pathogenic Avian Influenza

IC : Integrated Circuit

LPAI : Low Pathogenic Avian Influenza

M : Matrix

N : Neuraminidase

NK : Natural Killer

OIE : Office Iternational Epizooties

PCR : Polimenase Chain Riaction

WHO : World Health Organization

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ........................................9

Danh môc b¶ng biÓu

B¶ng 2.1. Tr×nh tù chuçi cña mÉu giß vµ Primer cho RRT- PCR

ph¸t hiÖn cóm gia cÇm 49

B¶ng 2.2. Chu kú nhiÖt cho tæng hîp gen vµ c¸c cÆp måi 52

B¶ng 2.3. Chu kú nhiÖt cña b−íc phiªn mv ng−îc (RT) dïng cho

Quiagen one step RT- PCR kit 52

B¶ng 2.4. L−îng chÊt ph¶n øng Real time RT - PCR dïng cho c¸c cÆp

måi ph¸t hiÖn gen MA (cóm A), H5 vµ H7 53

B¶ng 3.1. Sè l−îng gia cÇm, vµ s¶n phÈm tõ gia cÇm cña tØnh B¾c Ninh

tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2005 60

B¶ng 3.2. ThiÖt h¹i cña dÞch cóm gia cÇm cña tØnh B¾c Ninh

trong n¨m 2004 - 2005 61

B¶ng 3.3. KÕt qu¶ tiªm phßng vaccine cóm cho ®µn gia cÇm cña

tØnh B¾c Ninh trong n¨m 2005 - 2006 63

B¶ng 3.4. KÕt qu¶ theo dâi ®é an toµn cña vaccine trªn ®µn gia cÇm 64

B¶ng 3.5. KÕt qu¶ kh¶o s¸t ¶nh h−ëng cña vaccine ®Õn tØ lÖ ®Î trøng

cña ®µn gµ sau tiªm trong 4 tuÇn 65

B¶ng 3.6. KÕt qu¶ kh¶o s¸t ¶nh h−ëng cña vaccine ®Õn tØ lÖ ®Î trøng

cña ®µn vÞt sau tiªm trong 4 tuÇn 66

B¶ng 3.7. Ph©n bè hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm trong huyÕt thanh

gµ t¹i thêi ®iÓm 1 th¸ng sau khi tiªm vaccine mòi 2 68

B¶ng 3.8. KÕt qu¶ kiÓm tra kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm trong huyÕt thanh

gµ t¹i thêi ®iÓm 1 th¸ng sau khi tiªm vaccine mòi 2 71

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ........................................10

B¶ng 3.9. Ph©n bè hiÖu gi¸ kh¸ng virus cóm trong huyÕt thanh gµ t¹i thêi

®iÓm 3 th¸ng sau khi tiªm vaccine mòi 2 73

B¶ng 3.10. KÕt qu¶ kiÓm tra kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm trong huyÕt thanh

gµ t¹i thêi ®iÓm 3 th¸ng sau khi tiªm vaccine mòi 2 75

B¶ng 3.11. Ph©n bè hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm trong huyÕt thanh

gµ t¹i thêi ®iÓm 5 th¸ng sau khi tiªm vaccine mòi 2 77

B¶ng 3.12. KÕt qu¶ kiÓm tra kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm trong huyÕt thanh

gµ t¹i thêi ®iÓm 5 th¸ng sau khi tiªm vaccine mòi 2 79

B¶ng 3.13. KÕt qu¶ kiÓm tra diÔn biÕn kh¸ng thÓ trung b×nh cña gµ sau khi

tiªm phßng vaccine 80

B¶ng 3.14. Ph©n bè hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm trong huyÕt thanh

vÞt t¹i thêi ®iÓm 1 th¸ng sau khi tiªm vaccine mòi 3 82

B¶ng 3.15. KÕt qu¶ kiÓm tra kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm trong huyÕt thanh

vÞt t¹i thêi ®iÓm 1 th¸ng sau khi tiªm vaccine mòi 3 84

B¶ng 3.16. KÕt qu¶ ph©n bè hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm trong

huyÕt thanh vÞt t¹i thêi ®iÓm 3 th¸ng sau khi tiªm vaccine

mòi 3 86

B¶ng 3.17. KÕt qu¶ kiÓm tra kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm trong huyÕt thanh

vÞt t¹i thêi ®iÓm 3 th¸ng sau khi tiªm vaccine mòi 3 88

B¶ng 3.18. KÕt qu¶ kiÓm tra diÔn biÕn kh¸ng thÓ trung b×nh cña vÞt

sau khi tiªm phßng vaccine 90

B¶ng 3.19. Gi¸m s¸t sù l−u hµnh cña virus cóm trªn gia cÇm ®−îc

tiªm phßng vaccine 92