Đánh giá hiệu quả sử dụng đất ruộng tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên

1

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

-----****-----

MAI TUẤN ANH

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT RUỘNG

TẠI THỊ XÃ PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ

KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Thái Nguyên - 2020

1

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

-----****-----

MAI TUẤN ANH

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT RUỘNG

TẠI THỊ XÃ PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN

Ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 8.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ

KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Hữu Thọ

Thái Nguyên - 2020

i

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,

kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công

bố trong bất kì công trình nào khác.

Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này

đã được cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc./.

Thái Nguyên, tháng năm 2020

Tác giả luận văn

ii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện Luận văn ngoài sự lỗ lực của bản thân, tôi đã

nhận được sự hướng dẫn nhiệt tình, chu đáo của các thầy cô giáo, những ý kiến

đóng góp quý báu của nhiều cá nhân và tập thể để hoàn thành bản luận văn này.

Nhân dịp này tôi xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Hữu Thọ đã trực

tiếp hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn sự góp ý chân thành của các thầy, cô giáo

Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi thực

hiện đề tài.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn UBND thị xã Phổ Yên, phòng Thống

kê thị xã Phổ Yên, Phòng Nông nghiệp thị xã Phổ Yên, Phòng Tài nguyên Môi

trường thị xã Phổ Yên đã giúp đỡ tôi trong thời gian nghiên cứu thực hiện luận

văn.

Tôi xin cảm ơn tới gia đình, những người thân, đồng nghiệp đã tạo

điều kiện về mọi mặt cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài này.

Một lần nữa tôi xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2020

Tác giả luận văn

iii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ .........................................................vi

DANH MỤC CÁC HÌNH...............................................................................vii

MỞ ĐẦU.........................................................................................................vii

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2

3. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................... 3

4. Phạm vi nghiên cứu....................................................................................... 3

5. Ý nghĩa khoa học, thực tiễn và đóng góp của đề tài..................................... 3

5.1. Ý nghĩa khoa học, thực tiễn ....................................................................... 3

5.2. Đóng góp của luận văn............................................................................... 3

Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI............................................ 5

1.1. Cơ sở lý luận của đề tài.............................................................................. 5

1.1.1. Đất và vai trò của đất đối với sản xuất nông nghiệp............................... 5

1.1.2. Sử dụng đất và những quan điểm sử dụng đất........................................ 8

1.1.3. Hiệu quả sử dụng đất............................................................................. 14

1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 20

1.2.1. Tình hình sử dụng đất ruộng trên thế giới ............................................ 20

1.2.2. Tình hình sử dụng đất ruộng ở Việt Nam ............................................. 23

1.3. Căn cứ pháp lý liên quan đến nội dung đề tài nghiên cứu....................... 24

1.4. Các công trình nghiên cứu ....................................................................... 25

Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU............................................................................................... 28

2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu................................................................... 28

2.1.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................. 28

iv

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội...................................................................... 32

2.1.3 Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn thị xã Phổ Yên, tỉnh

Thái Nguyên.................................................................................................... 35

2.2. Nội dung nghiên cứu................................................................................ 41

2.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 41

2.3.1. Phương pháp chọn địa điểm nghiên cứu............................................... 41

2.3.2. Phương pháp thu thập dữ liệu ............................................................... 42

2.3.3. Phương pháp xử lý số liệu..................................................................... 44

2.3.4. Các phương pháp khác.......................................................................... 44

2.4. Hệ thống các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng đất............................... 44

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN.................... 48

3.1. Thực trạng sản xuất đất ruộng của thị xã giai đoạn 2016 - 2018............. 48

3.2. Đánh giá hiệu quả các loại hình sử dụng đất ruộng................................. 55

3.2.1. Các loại hình sử dụng đất ruộng của thị xã........................................... 55

3.2.2. Hiệu quả sử dụng đất ruộng của các loại cây trồng chính .................... 60

3.2.3. Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất trên đất ruộng............. 65

3.2.4. Hiệu quả xã hội của các loại hình sử dụng đất ruộng ........................... 68

3.2.5. Hiệu quả môi trường của các loại hình sử dụng đất ruộng ................... 75

3.3. Lựa chọn các loại hình sử dụng đất ruộng ............................................... 79

3.4. Đề xuất các loại hình sử dụng đất ruộng ở thị xã Phổ Yên ..................... 83

3.4.1. Quan điểm sử dụng đất đất ruộng ở thị xã Phổ Yên............................. 83

3.4.2. Định hướng sử dụng đất ruộng đến năm 2025...................................... 84

3.4.3. Đề xuất các loại hình sử dụng đất ruộng của thị xã Phổ Yên ............... 84

3.4.4. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất ruộng.............. 86

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................... 93

1. Kết luận ....................................................................................................... 93

2. Kiến nghị..................................................................................................... 95

TÀI LỆU THAM KHẢO.............................................................................. 96

v

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa

BQ Bình quân

BTNMT Bộ Tài nguyên môi trường

BVTV Bảo vệ thực vật

CC Cơ cấu

CNH - HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa

DT Diện tích

ĐVT Đơn vị tính

GTGT Giá trị gia tăng

GTSP Giá trị sản phẩm

GTSX Giá trị sản xuất

HQKT Hiệu quả kinh tế

HĐND Hội dồng nhân dân

KCN Khu công nghiệp

LUT Loại hình sử dụng đất

LM Lúa mùa

LX Lúa xuân

NĐ – CP Nghị định Chính phủ

SL Số lượng

UBND Ủy ban nhân dân

vi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Giá trị sản xuất của Thị xã Phổ Yên giai đoạn 2016 – 2018.......... 32

Bảng 2.2: Tình hình dân số thị xã Phổ Yên giai đoạn 2016 – 2018................ 33

Bảng 2.3: Tình hình sử dụng lao động của Thị xã Phổ Yên........................... 34

giai đoạn 2016 - 2018...................................................................................... 34

Bảng 2.4: Hiện trạng sử dụng đất đai thị xã Phổ Yên năm 2018.................. 35

Bảng 2.5: Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp thị xã Phổ Yên năm 2018 ... 37

Bảng 2.6. Hiện trạng sử dụng đất thị xã Phổ Yên theo khu vực hành chính năm

2018................................................................................................................. 39

Bảng 3.1. Giá trị sản phẩm thu được trên 1 ha đất trồng trọt ......................... 48

Bảng 3.2. Diện tích gieo trồng phân theo nhóm cây....................................... 50

Bảng 3.3. Kết quả sản xuất một số cây hàng năm giai đoạn 2016 - 2018...... 51

Bảng 3.4. Hiện trạng các loại hình sử dụng đất ruộng thị xã Phổ Yên........... 56

năm 2018 ......................................................................................................... 56

Bảng 3.5. Hiệu quả sử dụng đất ruộng của các loại cây trồng chính.............. 61

Bảng 3.6. Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất ruộng ................... 65

Bảng 3.7. Mức độ đầu tư lao động và thu nhập bình quân của canh tác một số

loại cây trồng chính trên đất ruộng tại thị xã Phổ Yên ................................... 69

Bảng 3.8. Mức đầu tư công và thu nhập bình quân trên ngày công lao động của

các LUT hiện trạng.......................................................................................... 71

Bảng 3.9: So sánh mức phân bón của nông hộ với quy trình ......................... 77

kỹ thuật............................................................................................................ 77

vii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC HÌNH

Biểu đồ 2.1. Cơ cấu diện tích đất tự nhiên thị xã năm 2018........................... 37

Biểu đồ 2.2. Cơ cấu đất nông nghiệp của thị xã năm 2018 ............................ 39

Biểu đồ 3.1. Giá trị sản phẩm thu được trên 1 ha đất trồng............................ 49

Biểu đồ 3.2. Diện tích gieo trồng một số cây hàng năm................................. 52

Biểu đồ 3.3. Năng suất gieo trồng một số cây hàng năm................................ 53

Biểu đồ 3.4. Sản lượng gieo trồng một số cây hàng năm ............................... 54

Biểu đồ 3.5. Giá trị sản xuất tính trên 1 ha của một số cây trồng chính......... 62

Biểu đồ 3.6. Giá trị gia tăng của một số cây trồng chủ yếu............................ 64

Biểu đồ 3.7. GTSX trung bình 1 ha của một số loại hình sử dụng đất........... 66

Biểu đồ 3.8. GTGT trung bình 1 ha của một số loại hình sử dụng đất........... 68

Biểu đồ 3.9. GTGT/công lao động của một số cây trồng chính ..................... 70

Biểu đồ 3.10. Mức đầu tư công lao động của một số kiểu sử dụng đất.......... 72

Biểu đồ 3.11. Thu nhập bình quân trên ngày công lao động của một số kiểu sử

dụng đất........................................................................................................... 73

viii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

TRÍCH YẾU LUẬN VĂN

Tên tác giả: Mai Tuấn Anh

Tên luận văn: Đánh giá hiệu quả sử dụng đất ruộng tại thị xã Phổ Yên,

tỉnh Thái Nguyên

Ngành: Kinh tế nông nghiêp Mã số: 8.62.01.15

Tên cơ sở đào tạo: Trường Đại học Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên

1. Mục tiêu của đề tài

- Hệ thống hóa được cơ sở lý luận và thực tiễn các vấn đề liên quan

đến hiệu quả sử dụng đất ruộng.

- Đánh giá được thực trạng sử dụng đất ruộng và hiệu quả sử dụng

đất ruộng tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.

- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất

ruộng tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.

2. Đối tượng nghiên cứu

Các loại hình sử dụng đất ruộng tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái

Nguyên. Do hạn chế về trình độ, thời gian nên tác giả tập trung nghiên

cứu vào loại hình sử dụng đất chủ yếu ở thị xã Phổ Yên: LUT 2 lúa - 1

ix

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

màu, LUT 2 màu - 1 lúa, LUT chuyên màu có 4 kiểu sử dụng đất, LUT

chuyên lúa.

3. Phạm vi nghiên cứu

- Phạm vi về nội dung: Phân tích hiệu quả sử dụng đất ruộng tại thị

xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.

- Phạm vi không gian: Tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên

- Phạm vi thời gian: 2016 - 2018

4. Nội dung nghiên cứu

- Thực trạng sử dụng đất ruộng tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.

- Đánh giá hiệu quả các loại hình sử dụng đất ruộng (Đánh giá hiệu

quả kinh tế, hiệu quả xã hội và hiệu quả môi trường).

- Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất ruộng tại thị

xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.

5. Kết luận

Phổ Yên là thị xã thuộc vùng bán sơn địa, trung tâm thị xã cách

thành phố Thái Nguyên 26 km về phía Nam và cách Hà Nội 55 km về

phía Bắc. Là một trong những cửa ngõ của thủ đô Hà Nội đi các tỉnh phía

Đông - Bắc. Do điều kiện kinh tế xã hội phát triển nhanh kéo theo tốc độ

đô thị hóa nhanh cả ở thành thị và nông thôn dẫn đến việc chuyển dịch cơ

cấu sử dụng đất của thị xã cũng chuyển dịch theo nhằm đáp ứng yêu cầu

phát triển kinh tế xã hội.

Thị xã Phổ Yên có diện tích đất tự nhiên là 25.888,69 ha, gồm 4

phường và 14 xã, dân số trung bình đến năm 2018 là 193.834 người, phần

lớn lao động trên địa bàn Thị xã lao động nông lâm, nghiệp thủy sản. Cơ

cấu kinh tế chuyển dịch nhanh theo hướng tăng nhanh tỷ trọng ngành công