Đánh Giá Hiệu Quả Một Số Loại Hình Sử Dụng Đất Nông Nghiệp Sau Dồn Điền Đổi Thửa Trên Địa Bàn Huyện Hải Hậu Tỉnh Nam Định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP VIỆT NAM

-----------------------------

XUÂN TUẤN ANH

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ MỘT SỐ LOẠI HÌNH SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG

NGHIỆP SAU DỒN ĐIỀN ĐỔI THỬA TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN HẢI HẬU, TỈNH NAM ĐỊNH

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Hà Nội, 2016

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP VIỆT NAM

----------------------------

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP

XUÂN TUẤN ANH

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ MỘT SỐ LOẠI HÌNH SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG

NGHIỆP SAU DỒN ĐIỀN ĐỔI THỬA TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN HẢI HẬU, TỈNH NAM ĐỊNH

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 60.62.01.15

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS. TRẦN HỮU DÀO

Hà Nội, 2016

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

trung thực và chưa từng được sử dụng để bảo về một học vị nào;

Tôi xin cam đoan các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được

chỉ rõ nguồn gốc.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Xuân Tuấn Anh

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian học tập tại trường Đại học Lâm nghiệp Việt Nam, theo

chương trình đào tạo Cao học, chuyên ngành Kinh tế Nông nghiệp – Khóa

22A, tôi đã xây dựng đề cương và đi nghiên cứu, thực tập với đề tài “Đánh

giá hiệu quả một số loại hình sử dụng đất nông nghiệp sau dồn điền đổi

thửa trên địa bàn huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định”.

Để có được kết quả nghiên cứu này,đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn

PGS.TS Trần Hữu Dào đã hướng dẫn tận tình, tạo mọi điều kiện và giúp đỡ

tôi trong suốt quá trình thực hiện những định hướng của đề tài và hoàn thiện

luận văn này.

Tôi xin cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Phòng Kinh tế, Phòng Tài

nguyên môi trường và Phòng Nông nghiệp của huyện Hải Hậu; lãnh đạo các

xã thuộc huyện Hải Hậu, Nam Định và các hộ nông dân đã tạo điều kiện cho

tôi đến nghiên cứu, thực tập và thu thập thông tin để hoàn thiện luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn đến gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã

động viên, giúp đỡ trong quá trình học tập, nghiên cứ thực hiện đề tài này.

Trong quá trình thực hiện luận văn sẽ không tránh khỏi những khiếm

khuyết, rất mong các Thầy, Cô; các Nhà khoa học và các đồng nghiệp đóng

góp ý kiến để bản than có them kinh nghiệm, nâng cao kiến thức chuyên môn,

nghiệp vụ.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Xuân Tuấn Anh

iii

MỤC LỤC

Trang phụ bìa Trang

LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................i

LỜI CẢM ƠN................................................................................................ii

MỤC LỤC ....................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG...........................................................................vii

DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ.....................................................................ix

ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài.............................................................................. 1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................... 2

2.1. Mục tiêu tổng quát................................................................................... 2

2.2. Mục tiêu cụ thể........................................................................................ 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 2

4. Nội dung nghiên cứu .................................................................................. 3

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ......................... 4

1.1. Một số vấn đề về sử dụng đất nông nghiệp.............................................. 4

1.1.1. Đất nông nghiệp ................................................................................... 4

1.1.2. Vai trò của sử dụng đất nông nghiệp .................................................... 5

1.1.3. Nguyên tắc và quan điểm sử dụng đất nông nghiệp .............................. 6

1.2. Hiệu quả và hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp........................................ 8

1.2.1. Khái niệm về hiệu quả .......................................................................... 8

1.2.2. Cơ sở lý luận về hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp.............................. 8

1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ............ 11

1.2.4. Đặc điểm, tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ..... 14

1.2.5. Hệ thống các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ..... 16

1.3. Khái quát về dồn điền đổi thửa .............................................................. 19

iv

1.3.1. Khái niệm dồn điền đổi thửa............................................................... 19

1.3.2. Cơ sở pháp lý của dồn điền đổi thửa .................................................. 19

1.3.3. Cơ sở thực tiễn để thực hiện dồn điền đổi thửa................................... 21

1.4. Nghiên cứu nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên thế giới và

Việt Nam...................................................................................................... 22

1.4.1. Tình hình nghiên cứu về hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp của một số

nước trên thế giới......................................................................................... 22

1.4.2. Tình hình nghiên cứu nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp tại

Việt Nam ...................................................................................................... 26

Chương 2. GIỚI THIỆU VỀ HUYỆN HẢI HẬU VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU............................................................................................. 30

2.1. Giới thiệu về Hải Hậu............................................................................ 30

2.1.1. Điều kiện tự nhiên .............................................................................. 30

2.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ...................................................................... 38

2.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội.......................... 45

2.2. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 48

2.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu................................................... 48

2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu ............................................................. 48

2.2.3. Phương pháp đánh giá hiệu quả sử dụng đất...................................... 49

2.2.4. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu .............................................. 51

2.2.5. Phương pháp minh họa bằng bản đồ .................................................. 52

2.2.6. Phương pháp chuyên gia .................................................................... 52

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ......................................................... 53

3.1. Hiện trạng sử dụng đất và biến động đất đai tại huyện Hải Hậu, tỉnh Nam

Định ............................................................................................................. 53

3.1.1. Cơ cấu sử dụng đất năm 2014 ............................................................ 53

3.1.2. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp của huyện Hải Hậu ................... 54

v

3.1.3. Biến động đất nông nghiệp của huyện Hải Hậu giai đoạn 2010 - 2014 .... 55

3.2. Kết quả công tác dồn điền đổi thửa tại huyện Hải Hậu .......................... 57

3.2.1. Kết quả các bước thực hiện tại các xã của huyện Hải Hậu................. 57

3.2.2. Kết quả trước và sau thực hiện dồn điền đổi thửa tại huyện Hải Hậu. 59

3.3. Đánh giá hiệu quả một số loại hình sử dụng đất của hộ ......................... 62

3.3.1. Thông tin cơ bản về các hộ điều tra.................................................... 62

3.3.2. Một số kết quả sau thực hiện dồn điền đổi thửa của các hộ điều tra... 64

3.3.3. Hiệu quả một số loại hình sử dụng đất sau dồn điền đổi thửa tại huyện

Hải Hậu ....................................................................................................... 66

3.4. Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp tại huyện Hải Hậu ... 89

3.4.1. Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất .......................................... 89

3.4.2. Giải pháp về thị trường tiêu thụ sản phẩm.......................................... 89

3.4.3. Giải pháp vốn và thu hút đầu tư ......................................................... 90

3.4.4. Giải pháp về khoa học kỹ thuật........................................................... 91

3.4.5. Giải pháp về môi trường..................................................................... 92

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................... 93

1. Kết luận................................................................................................... 93

2. Kiến nghị.................................................................................................. 94

TÀI LIỆU THAM KHẢO

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BCH : Ban chấp hành

BVTV : Bảo vệ thực vật

CCN : Cụm công nghiệp

CLĐ : Công lao động

CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

CN-TTCN : Công nghiệp – Tiểu thủ công nghiệp

CPTG (IC) : Chi phí trung gian

DĐĐT : Dồn điền đổi thửa

GPMB : Giải phóng mặt bằng

GTGT (VA) : Giá trị gia tăng

GTSX (GO) : Giá trị sản xuất

HTX : Hợp tác xã

KT-XH : Kinh tế - xã hội

LUT(Land Use Type): Loại hình sử dụng đất

NN : Nông nghiệp

PCTT : Phòng chống thiên tai

QSDĐ : Quyền sử dụng đất

SDĐ : Sử dụng đất

SS : So sánh

SXNN : Sản xuất nông nghiệp

TDP : Tổ dân phố

THPT : Trung học phổ thông

TP : Thành phố

UBND : Ủy ban nhân dân

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Diện tích đất nông nghiệp của Việt Nam...................................... 26

Bảng 2.1. Thuỷ văn các sông chính của huyện Hải Hậu ............................... 33

Bảng 2.2. Phân loại đất (thổ nhưỡng) của huyện Hải Hậu ............................ 35

Bảng 2.3. Tiêu chí lựa chọn khi đánh giá hiệu quả tổng hợp từng loại hình sử

dụng đất ....................................................................................................... 51

Bảng 3.1. Hiện trạng sử dụng đất của Huyện Hải Hậu năm 2014 ................. 53

Bảng 3.2. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Hải Hậu năm 2014 .... 54

Bảng 3.3. Tình hình biến động đất nông nghiệp của huyện Hải Hậu giai đoạn

2010 - 2014 .................................................................................................. 56

Bảng 3.4. Diên tích trước và sau dồn điền đổi thửa tại các xã của huyện Hải

Hậu .............................................................................................................. 59

Bảng 3.5. Kết quả thực hiện trước và sau dồn điền đổi thửa của huyện Hải

Hậu .............................................................................................................. 61

Bảng 3.6. Thông tin cơ bản của các hộ dân tại 3 xã điều tra ......................... 63

Bảng 3.7. Kết quả sau thực hiện dồn điền đổi thửa của các hộ điều tra......... 64

Bảng 3.8. Hiệu quả kinh tế của một số cây trồng chính sau dồn điền đổi thửa

tại huyện Hải Hậu......................................................................................... 67

Bảng 3.9. Hiệu quả kinh tế của một số loại hình sử dụng đất sau dồn điền đổi

thửa tại huyện Hải Hậu................................................................................. 69

Bảng 3.10. Tổng hợp hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất sau dồn

điền đổi thửa tại huyện Hải Hậu ................................................................... 71

Bảng 3.11. Mức đầu tư lao động và thu nhập bình quân trên ngày công lao

động của các kiểu sử dụng đất sau đồn điền đổi thửa tại huyện Hải Hậu ...... 73

viii

Bảng 3.12. Mức đầu tư bình quân lao động và thu nhập bình quân trên ngày

công lao động của các loại hình sử dụng đất sau dồn điền đổi thửa tại huyện

Hải Hậu........................................................................................................ 74

Bảng 3.13. Mức độ chấp nhận của người dân với từng loại hình sử dụng đất

sau dồn điền đổi thửa tại huyện Hải Hậu ...................................................... 75

Bảng 3.14. Tình hình áp dụng cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp tại

huyện Hải Hậu ............................................................................................. 77

Bảng 3.15. Phương thức tiêu thụ sản phẩm của các hộ dân tại huyện Hải Hậu ... 78

Bảng 3.16. So sánh mức đầu tư phân bón thực tế tại địa phương với tiêu

chuẩn bón phần cân đối và hợp lý của các hộ sau dồn điền đổi thửa tại huyện

Hải Hậu........................................................................................................ 81

Bảng 3.17. Hiệu quả tổng hợp của các mô hình theo dõi tại các loại hình sử

dụng đất ....................................................................................................... 84

Bảng 3.18. Đánh giá của hộ dân về ưu điểm của công tác dồn điển đổi thửa tại

huyện Hải Hậu ............................................................................................. 86

Bảng 3.19. Đánh giá của hộ dân về nhược điểm của công tác dồn điển đổi

thửa tại huyện Hải Hậu................................................................................. 87

ix

DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ

Hình 2.1. Sơ đồ vị trí của huyện Hải Hậu, Nam Định................................... 30

Biểu đồ 3.1. Cơ cấu sử dụng đất của huyện Hải Hậu năm 2014.................... 53

Biểu đồ 3.2. Hiệu quả đồng vốn một số cây trồng chính sau dồn điền đổi thửa

tại huyện Hải Hậu......................................................................................... 68

Biểu đồ 3.3. Hiệu quả đồng vốn của một số loại hình sử dụng đất sau dồn điền

đổi thửa tại huyện Hải Hậu........................................................................... 72

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Tính cấp thiết của đề tài

Đất đai là nguồn tài nguyên quý giá và có vai trò quan trọng đối với

cuộc sống của con người. Vai trò của đất đai được thể hiện: là môi trường

sống của con người và động thực vật; là không gian sống của con người, nơi

phân bố dân cư và các hoạt động kinh tế xã hội khác của con người. Đối với

ngành nông lâm nghiệp, đất đai là tư liệu sản xuất không thể thay thế.

Năm 1993, chính phủ ban hành Nghị định 64/CP về giao đất nông

nghiệp cho các hộ gia đình cá nhân, người dân đã được chủ động hơn trong

việc sử dụng đất và sửa đổi bổ sung trong Nghị định 85/NĐ-CP vào năm

1995. Việc giao đất theo Nghị định 64/CP với phương châm: có gần, có xa, có

tốt, có xấu. Kết quả của việc giao đất nông nghiệp cho các hộ dân là đất đai

trở lên manh mún, nhỏ lẻ khó khăn trong áp dụng cơ giới hóa và tăng chi phí

sản xuất, tăng thời gian chăm sóc đồng ruộng. Theo thống kê của cục Kinh tế

hợp tác và Phát triển nông thôn (2003) cả nước có 75 triệu thửa đất, bình quân

mỗi hộ có 6-8 thửa với khoảng 0,3-0,5 ha/hộ [13]. Nhằm khắc phục tình trạng

này, Chính Phủ đã phát động chương trình dồn điền đổi thửa trên phạm vi cả

nước, đặc biệt tại các tỉnh đồng bằng sông Hồng. Nam Định là một tỉnh đã

hoàn thành chương trình dồn điền đổi thửa kết quả là bình quân số thửa sau

hai đợt dồn điền là gần 2 thửa/hộ. Mục đích của việc thực hiện chủ chương

này là nhằm giảm bớt một số khoản chi phí cho các hộ dân trong quá trình sản

xuất và đưa cơ giới hóa vào sản xuất nông nghiệp.

Hải Hậu là một huyện nằm ven biển với sự đa dạng trong sản xuất nông

nghiệp và là huyện có kết quả tốt trong thực hiện chương trình dồn điền đổi

thửa. Tuy nhiên, sau dồn điền sản xuất nông nghiệp của người dân có nhiều

thay đổi đặc biệt là hiệu quả sản xuất nông nghiệp sau dồn điền đổi thửa.

Nhìn chung việc sử dụng đất trên địa bàn chưa khai thác hết tiềm năng vốn có