Đánh giá hiệu quả kiểm soát đường huyết nội viện của phác đồ insulin basal bolus ở bệnh nhân đái

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2020

-----------------

TRẦN THỊ NGỌC MAI

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KIỂM SOÁT ĐƢỜNG HUYẾT

NỘI VIỆN CỦA PHÁC ĐỒ INSULIN BASAL BOLUS Ở

BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƢỜNG TÍP 2

ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ TẠI KHOA NỘI TIẾT

BV ĐH Y DƢỢC TP. HCM

LUẬN VĂN BÁC SĨ NỘI TRÚ

.

.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2020

-----------------

TRẦN THỊ NGỌC MAI

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KIỂM SOÁT ĐƢỜNG HUYẾT

NỘI VIỆN CỦA PHÁC ĐỒ INSULIN BASAL BOLUS Ở

BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƢỜNG TÍP 2

ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ TẠI KHOA NỘI TIẾT

BV ĐH Y DƢỢC TP. HCM

CHUYÊN NGÀNH: NỘI TIẾT

MÃ SỐ: NT 62 72 20 15

LUẬN VĂN BÁC SĨ NỘI TRÚ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN QUANG NAM

.

.

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả

nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình

nghiên cứu nào khác.

TP. Hồ Chí Minh, ngày 01 tháng 09 năm

2020

Người thực hiện đề tài

Trần Thị Ngọc Mai

.

.

.

.

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................... i

DANH MỤC ĐỐI CHIẾU ANH VIỆT................................................................. iii

DANH MỤC BẢNG................................................................................................ iv

DANH MỤC BIỂU ĐỒ........................................................................................... vi

DANH MỤC CÔNG THỨC.................................................................................. vii

DANH MỤC HÌNH............................................................................................... viii

ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................................1

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU .....................................................................................3

CHƢƠNG 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU..................................................................4

2.1. Quản lý đái tháo đường và tăng đường huyết ở bệnh nhân nằm viện .................4

2.1.1. Đại cương .....................................................................................................4

2.1.2. Tỷ lệ lưu hành của đái tháo đường và tăng đường huyết ở bệnh nhân nằm

viện..........................................................................................................................5

2.1.3. Sinh lý bệnh của tăng đường huyết trong thời kỳ bệnh lý ............................6

2.1.4. Hậu quả của tăng đường huyết ở bệnh nhân nằm viện ................................8

2.2. Các rào cản trong kiểm soát đường huyết nội viện ở bệnh nhân đái tháo đường

típ 2............................................................................................................................10

2.2.1. Chế độ dinh dưỡng......................................................................................10

2.2.2. Thuốc điều trị..............................................................................................10

2.2.3. Các yếu tố sinh lý học .................................................................................10

2.2.4. Các yếu tố đến từ bác sĩ và hệ thống điều trị .............................................11

2.3. Các khuyến cáo kiểm soát đường huyết nội viện ở bệnh nhân điều trị nội trú

không nằm ICU.........................................................................................................11

2.3.1. Các khuyến cáo về mục tiêu kiểm soát đường huyết nội viện ở bệnh nhân

điều trị nội trú không nằm ICU ............................................................................11

2.3.2. Các khuyến cáo về theo dõi đường huyết nội viện ở bệnh nhân điều trị nội

trú không nằm ICU ...............................................................................................13

2.4. Các phác đồ kiểm soát đường huyết nội viện ....................................................13

.

.

2.4.1. Các thuốc hạ đường huyết không phải insulin trong kiểm soát đường huyết

nội viện..................................................................................................................15

2.4.2. Liệu pháp insulin trong kiểm soát đường huyết nội viện............................18

2.5. Hiệu quả của phác đồ Insulin Basal Bolus so với các phác đồ insulin khác trong

kiểm soát đường huyết nội viện ở bệnh nhân không nằm ICU.................................19

CHƢƠNG 3: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................25

3.1. Thiết kế nghiên cứu............................................................................................25

3.2. Đối tượng nghiên cứu.........................................................................................25

3.2.1. Dân số mục tiêu ..........................................................................................25

3.2.2. Dân số chọn mẫu ........................................................................................25

3.3. Cỡ mẫu ...............................................................................................................25

3.4. Phương pháp chọn mẫu......................................................................................26

3.4.1. Cách chọn mẫu ...........................................................................................26

3.4.2. Tiêu chuẩn chọn mẫu..................................................................................26

3.4.3. Tiêu chuẩn loại trừ .....................................................................................26

3.5. Cách thức thu thập số liệu..................................................................................26

3.5.1. Phương pháp thu thập số liệu.....................................................................26

3.5.2. Công cụ thu thập số liệu .............................................................................27

3.6. Lưu đồ nghiên cứu .............................................................................................29

3.7. Định nghĩa biến số .............................................................................................30

3.7.1. Các yếu tố khảo sát ảnh hưởng kiểm soát đường huyết nội viện bằng phác

đồ Insulin Basal Bolus..........................................................................................30

3.7.2. Hiệu quả kiểm soát đường huyết nội viện bằng phác đồ Insulin Basal

Bolus .....................................................................................................................41

3.7.3. Xác định tỷ lệ bệnh nhân đái tháo đường típ 2 đạt mục tiêu kiểm soát

đường huyết nội viện bằng phác đồ Insulin Basal Bolus .....................................44

3.8. Xử lý số liệu .......................................................................................................45

3.9. Y đức trong nghiên cứu......................................................................................47

CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..............................................................48

4.1. Đặc điểm dân số nghiên cứu ..............................................................................48

4.1.1. Đặc điểm nhân trắc.....................................................................................48

4.1.2. Bệnh đái tháo đường và các bệnh đồng mắc..............................................49

4.1.3. Đặc điểm lâm sàng .....................................................................................52

.

.

4.1.4. Đặc điểm cận lâm sàng...............................................................................52

4.1.5. Đặc điểm liên quan chế độ điều trị trong bệnh viện ..................................54

4.2. Hiệu quả kiểm soát đường huyết nội viện bằng phác đồ Insulin Basal Bolus...60

4.2.1. Kết quả đường huyết theo dõi trên dân số nghiên cứu...............................60

4.2.2. Tỷ lệ đạt mục tiêu KSĐHNV của phác đồ Insulin Basal Bolus ở bệnh nhân

đái tháo đường típ 2 điều trị nội trú tại khoa Nội tiết BV ĐH Y Dược TP. HCM64

4.2.3. Đánh giá hiệu quả KSĐHNV của phác đồ Insulin Basal Bolus có hiệu

chỉnh......................................................................................................................66

4.3. Các yếu tố liên quan hiệu quả kiểm soát đường huyết nội viện bằng phác đồ

Insulin Basal Bolus ...................................................................................................70

4.3.1. Phân tích đơn biến đặc điểm nhân trắc và lâm sàng .................................70

4.3.2. Phân tích đơn biến đặc điểm bệnh đái tháo đường và các bệnh đồng mắc

...............................................................................................................................71

4.3.3. Phân tích đơn biến đặc điểm cận lâm sàng................................................73

4.3.4. Phân tích đơn biến đặc điểm liên quan chế độ điều trị trong bệnh viện....75

4.3.5. Phân tích đa biến các yếu tố liên quan hiệu quả kiểm soát đường huyết nội

viện bằng phác đồ Insulin Basal Bolus.................................................................79

CHƢƠNG 5: BÀN LUẬN ......................................................................................85

5.1. Đặc điểm dân số nghiên cứu ..............................................................................85

5.1.1. Đặc điểm nhân trắc.....................................................................................85

5.1.2. Bệnh đái tháo đường và các bệnh đồng mắc..............................................86

5.1.3. Đặc điểm lâm sàng .....................................................................................90

5.1.4. Đặc điểm cận lâm sàng...............................................................................91

5.1.5. Đặc điểm liên quan chế độ điều trị trong bệnh viện ..................................94

5.2. Hiệu quả kiểm soát đường huyết nội viện bằng phác đồ Insulin Basal Bolus.100

5.2.1. Kết quả đường huyết theo dõi trên dân số nghiên cứu.............................100

5.2.2. Tỷ lệ đạt mục tiêu KSĐHNV của phác đồ Insulin Basal Bolus ở bệnh nhân

đái tháo đường típ 2 điều trị nội trú tại khoa Nội tiết BV ĐH Y Dược TP. HCM

.............................................................................................................................104

5.3. Các yếu tố liên quan hiệu quả kiểm soát đường huyết nội viện bằng phác đồ

Insulin Basal Bolus .................................................................................................106

5.3.1. Phân tích đơn biến các đặc điểm giữa nhóm KSĐHNV Đạt và Không đạt

mục tiêu...............................................................................................................106

.

.

5.3.2. Phân tích đa biến các yếu tố liên quan hiệu quả kiểm soát đường huyết nội

viện bằng phác đồ Insulin Basal Bolus...............................................................118

5.4. Điểm mạnh và hạn chế của nghiên cứu ...........................................................119

5.4.1. Điểm mạnh................................................................................................119

5.4.2. Hạn chế .....................................................................................................120

KẾT LUẬN............................................................................................................121

KIẾN NGHỊ...........................................................................................................123

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................124

PHỤ LỤC...............................................................................................................135

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

.

.

i

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

TIẾNG VIỆT

TÊN VIẾT TẮT TÊN ĐẦY ĐỦ

BN Bệnh nhân

ĐH Đường huyết

ĐHMM Đường huyết mao mạch

ĐTĐ Đái tháo đường

GĐ Giai đoạn

KSĐHNV Kiểm soát đường huyết nội viện

TP. HCM Thành phố Hồ Chí Minh

TIẾNG ANH

TÊN VIẾT TẮT TÊN ĐẦY ĐỦ

AACE American Association of Clinical

Endocrinologists

ADA America Diabetes Assocition

ATP Adenosine triphosphate

BBI Insulin Basal Bolus

BMI Body Mass Index

BPI Insulin Basal Plus

CII Continuous insulin infusion

DC Diabetes Canada

DPP-4i Dipeptidyl peptidase-4 inhibitor

ES Edocrine Society

GLP-1 Glucagon like peptid-1

ICU Intensive Care Unit

IL Interleukin

n/a Not available

.

.

ii

NF-kB Nuclear factor kappa-light-chain-enhancer

of activated B

NPO Nil per os

N.S Not Significant

OADs Oral antidiabetic drugs

POC Point of care

ROC Receiver Operating Characteristic

ROS Reactive Oxygen Species

SCI Subcutaneous insulin

SGLT-2i Sodium-glucose Cotransporter-2 inhibitor

SSI Insulin Sliding Scale

TNF-α Tumor Necrosis Factor alpha

TZD Thiazolidinedione

VIF Variance Inflation Factor

.

.

iii

DANH MỤC ĐỐI CHIẾU ANH VIỆT

TÊN TIẾNG ANH TÊN TIẾNG VIỆT

American Association of Clinical

Endocrinologists

Hiệp hội các nhà nội tiết lâm sàng Hoa

Kỳ

American Diabetes Association Hội đái tháo đường Hoa Kỳ

Body Mass Index Chỉ số khối cơ thể

Diabetes Canada Hội đái tháo đường Canada

Edocrine Society Hội Nội tiết

Intensive Care Unit Đơn vị chăm sóc đặc biệt

Not available Không có dữ liệu

Not Significant Không có ý nghĩa thống kê

Oral antidiabetic drugs Thuốc hạ đường huyết uống

.

.

iv

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1: Các khuyến cáo kiểm soát đường huyết nội viện ở bệnh nhân điều trị nội

trú không nằm ICU....................................................................................................13

Bảng 1.2: Hiệu quả của phác đồ Insulin Basal Bolus so với các phác đồ Insulin khác

...................................................................................................................................20

Bảng 2.1: Các loại glucocorticoid.............................................................................40

Bảng 3.1: Các đặc điểm nhân trắc.............................................................................48

Bảng 3.2: Đặc điểm về bệnh đái tháo đường và các bệnh đồng mắc .......................49

Bảng 3.3: Đặc điểm sử dụng thuốc ...........................................................................50

Bảng 3.4: Đặc điểm sử dụng insulin trước nhập viện...............................................51

Bảng 3.5: Đặc điểm lâm sàng dân số nghiên cứu .....................................................52

Bảng 3.6: Đặc điểm cận lâm sàng dân số nghiên cứu...............................................53

Bảng 3.7: Các bệnh lý chính nhập viện ....................................................................54

Bảng 3.8: Phân nhóm các bệnh lý chính nhập viện ..................................................54

Bảng 3.9: Chế độ điều trị insulin basal bolus theo ngày:..........................................55

Bảng 3.10: Tỷ lệ liều insulin basal và liều insulin bolus theo ngày..........................57

Bảng 3.11: Chế độ điều trị insulin basal bolus trong toàn bộ thời gian nghiên cứu.58

Bảng 3.12: Các điều trị khác trong bệnh viện...........................................................59

Bảng 3.13: Đường huyết theo dõi trong toàn bộ thời gian nghiên cứu.....................60

Bảng 3.14: ĐHMM theo dõi trong toàn bộ thời gian nghiên cứu.............................61

Bảng 3.15: Đường huyết mao mạch theo dõi theo ngày (N = 103)..........................62

Bảng 3.16: Kết quả KSĐHNV của phác đồ Insulin Basal Bolus .............................64

Bảng 3.17: Kết cục hạ đường huyết trên dân số nghiên cứu ....................................65

Bảng 3.18: Hiệu quả KSĐHNV trước và sau can thiệp phác đồ Insulin Basal Bolus

có hiệu chỉnh .............................................................................................................66

Bảng 3.19: Sự khác biệt về kết quả ĐHMM theo dõi trong toàn bộ thời gian nghiên

cứu giữa nhóm Đạt và Không đạt mục tiêu KSĐHNV.............................................67

Bảng 3.20: Sự khác biệt về kết quả ĐHMM giữa nhóm Đạt và Không đạt mục tiêu

KSĐHNV ..................................................................................................................68

Bảng 3.21: Sự khác biệt về đặc điểm nhân trắc và lâm sàng giữa nhóm Đạt và

Không đạt mục tiêu KSĐHNV .................................................................................70

.

.

v

Bảng 3.22: Sự khác biệt về đặc điểm bệnh đái tháo đường và các bệnh đồng mắc

giữa nhóm Đạt và Không đạt mục tiêu KSĐHNV....................................................71

Bảng 3.23: Sự khác biệt về đặc điểm sử dụng thuốc giữa nhóm Đạt và Không đạt

mục tiêu KSĐHNV ...................................................................................................72

Bảng 3.24: Sự khác biệt về đặc điểm cận lâm sàng giữa nhóm Đạt và Không đạt

mục tiêu KSĐHNV ...................................................................................................73

Bảng 3.25: Sự khác biệt về đặc điểm bệnh lý chính nhập viện giữa nhóm Đạt và

Không đạt mục tiêu KSĐHNV .................................................................................75

Bảng 3.26: Sự khác biệt về chế độ điều trị insulin basal bolus trong toàn bộ thời

gian nghiên cứu giữa nhóm Đạt và Không đạt mục tiêu KSĐHNV.........................76

Bảng 3.27: Sự khác biệt về các điều trị khác trong bệnh viện giữa nhóm Đạt và

Không đạt mục tiêu KSĐHNV .................................................................................78

Bảng 3.28: Mô hình hồi quy đa biến A phân tích các yếu tố liên quan Không đạt

mục tiêu KSĐHNV bằng phác đồ Insulin Basal Bolus ............................................79

Bảng 3.29: Hệ số phóng đại phương sai ...................................................................80

Bảng 3.30: Mô hình hồi quy đa biến C.....................................................................81

Bảng 3.31: Mô hình hồi quy đa biến D.....................................................................82

Bảng 3.32: Mô hình hồi quy đa biến F dự báo kết cục Không đạt mục tiêu

KSĐHNV ..................................................................................................................83

Bảng 3.33: Hệ số phóng đại phương sai mô hình hồi quy đa biến F........................83

Bảng 4.1: Đặc điểm chế độ điều trị ĐTĐ trước nhập viện .......................................89

Bảng 4.2: Chế độ điều trị Insulin Basal Bolus..........................................................95

Bảng 4.3: Kết quả ĐHMM theo dõi qua các nghiên cứu........................................100

Bảng 4.4: ĐHMM trung bình trong toàn bộ thời gian nghiên cứu .........................103

.

.

vi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1: Liều insulin trong chế độ điều trị insulin basal bolus theo ngày..........56

Biểu đồ 3.2: Tỷ lệ thành phần insulin trong chế độ điều trị insulin basal bolus.......58

Biểu đồ 3.3: ĐHMM trung bình theo ngày...............................................................63

Biểu đồ 3.4: Tỷ lệ mẫu ĐH đạt mục tiêu theo ngày..................................................63

Biểu đồ 3.5: Kết quả KSĐHNV của phác đồ Insulin Basal Bolus.............................65

Biểu đồ 3.6: Sự khác biệt về kết quả ĐHMM trung bình theo ngày giữa 2 nhóm ...69

Biểu đồ 3.7: Sự khác biệt về chế độ điều trị insulin basal bolus trong toàn bộ thời

gian nghiên cứu giữa 2 nhóm....................................................................................77

Biểu đồ 3.8: Đường cong ROC của mô hình hồi quy đa biến F...............................84

Biểu đồ 3.9: Tỷ số số chênh hiệu chỉnh các yếu tố liên quan ...................................84

.

.

vii

DANH MỤC CÔNG THỨC

Công thức 2.1: Công thức tính cỡ mẫu nghiên cứu ..................................................25

.

.