Đánh giá hiệu quả các mô hình khuyến nông tại huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn giai đoạn 2011-2015

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

------------------------------------

DƯ THU QUỲNH

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CÁC MÔ HÌNH KHUYẾN

NÔNG TẠI HUYỆN HỮU LŨNG, TỈNH LẠNG SƠN

GIAI ĐOẠN 2011 - 2015

LUẬN VĂN THẠC SỸ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

THÁI NGUYÊN - 2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

------------------------------------

DƯ THU QUỲNH

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CÁC MÔ HÌNH KHUYẾN

NÔNG TẠI HUYỆN HỮU LŨNG, TỈNH LẠNG SƠN

GIAI ĐOẠN 2011 - 2015

Ngành: Phát triển nông thôn

Mã số: 60.62.01.16

LUẬN VĂN THẠC SỸ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Lê Sỹ Trung

THÁI NGUYÊN - 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

trung thực và hoàn toàn chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ để thực hiện luận văn này đã được

cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc..

Tác giả luận văn

Dư Thu Quỳnh

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước hết với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời

cảm ơn đến Thầy giáo PGS.TS Lê Sỹ Trung. Người trực tiếp hướng dẫn và

giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Khoa Kinh tế và

Phát triển nông thôn, các thầy cô thuộc Khoa Sau đại học trường Đại học Nông

Lâm Thái Nguyên đã trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học

tập và nghiên cứu.

Tôi xin cảm ơn UBND huyện Hữu Lũng; Trạm Khuyến nông huyện Hữu

Lũng, UBND các xã Nhật Tiến, Kai Kinh, Yên Vượng, và các hộ gia đình thuộc

3 xã trên đã cung cấp số liệu thực tế và thông tin cần thiết để tôi hoàn thành luận

văn này.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đồng nghiệp, bạn bè, cùng toàn thể gia

đình, người thân đã động viên tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu đề tài.

Thái Nguyên, ngày 10 tháng 11 năm 2017

Tác giả luận văn

Dư Thu Quỳnh

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN...................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................ii

MỤC LỤC............................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................... vi

DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................vii

DANH MỤC CÁC HÌNH..................................................................................viii

MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1

1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................... 1

2. Mục tiêu của đề tài ............................................................................................ 2

3. Ý nghĩa của đề tài.............................................................................................. 2

3.1. Ý nghĩa khoa học............................................................................................ 2

3.2. Ý nghĩa thực tiễn............................................................................................ 2

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU............................................................ 3

1.1. Cơ sở khoa học............................................................................................... 3

1.1.1. Khái niệm khuyến nông .............................................................................. 3

1.1.1.1. Mục đích của khuyến nông ...................................................................... 3

1.1.1.2. Vai trò của khuyến nông .......................................................................... 4

1.1.1.3. Nguyên tắc hoạt động của khuyến nông .................................................. 6

1.1.1.4. Chức năng của khuyến nông.................................................................... 6

1.1.1.5. Hoạt động của khuyến nông..................................................................... 7

1.1.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng mô hình khuyến nông.................... 7

1.1.2. Khái niệm đánh giá ..................................................................................... 8

1.1.2.1. Khái niệm................................................................................................. 8

1.1.2.2. Các loại đánh giá...................................................................................... 8

1.1.3. Mô hình sản xuất nông nghiệp.................................................................... 9

1.1.3.1. Khái niệm mô hình................................................................................... 9

iv

1.1.3.2. Khái niệm về mô hình sản xuất nông nghiệp........................................... 9

1.1.3.4. Các nguồn lực tham gia trong mô hình sản xuất nông nghiệp............... 11

1.1.4. Khái niệm hiệu quả ................................................................................... 13

1.1.4.1. Hiệu quả kinh tế ..................................................................................... 13

1.1.4.2. Hiệu quả xã hội ...................................................................................... 16

1.1.4.3. Hiệu quả môi trường .............................................................................. 16

1.2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................. 18

1.2.1. Lịch sử nghiên cứu khuyến nông trên thế giới và ở Việt Nam................ 18

1.2.1.1. Trên thế giới ........................................................................................... 19

1.2.1.2. Ở Việt Nam ............................................................................................ 21

1.2.2. Một số kết quả các chương trình khuyến nông điển hình .......................... 23

1.3. Cơ sở pháp lý................................................................................................ 33

1.4. Đánh giá chung............................................................................................. 34

CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................ 37

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................ 37

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu................................................................................ 37

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu................................................................................... 37

2.2. Nội dung nghiên cứu.................................................................................... 37

2.3. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................. 37

2.3.1. Thu thập thông tin thứ cấp........................................................................ 37

2.3.2. Thu thập thông tin sơ cấp.......................................................................... 38

2.3.3. Tổng hợp, xử lý, phân tích số liệu............................................................. 38

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU........................................................ 40

3.1. Đánh giá kết quả xây dựng các mô hình khuyến nông ................................ 40

3.1.1. Thông tin cơ bản đối tượng điều tra.......................................................... 40

3.1.2. Lựa chọn mô hình và địa điểm nghiên cứu............................................... 52

3.1.3. Đánh giá kết quả các mô hình lựa chọn .................................................... 53

3.1.3.1. Mô hình gieo lúa bằng giàn sạ kéo tay................................................... 53

v

3.1.3.2. Mô hình gieo sạ lúa bằng giàn sạ kéo tay, sử dụng phân viên nén dúi sâu 56

3.1.3.3. Mô hình trồng ngô trên đất một vụ lúa .................................................. 59

3.2. Đánh giá hiệu quả của mô hình khuyến nông.............................................. 62

3.2.1. Hiệu quả kinh tế ........................................................................................ 62

3.2.2. Hiệu quả xã hội ......................................................................................... 65

3.2.2.1. Tạo việc làm, lao động........................................................................... 65

3.2.2.2. Khả năng nhân rộng mô hình................................................................. 65

3.2.2.3. Nhận thức xã hội về mô hình ................................................................. 66

3.2.2.4. Tạo sự công bằng trong lao động........................................................... 68

3.2.2.5.Các tổ chức xã hội với mô hình .............................................................. 69

3.3.3. Hiệu quả môi trường ................................................................................. 70

3.3.3.1. Giảm chi phí bón phân, lượng phân hóa học trong đất.......................... 70

3.3.3.2. Bền vững, phù hợp với biến đổi khí hậu................................................ 71

3.3. Những nguyên nhân tồn tại khó khăn với mô hình...................................... 71

3.3.1. Thuận lợi ................................................................................................... 71

3.3.2. Khó khăn ................................................................................................... 75

3.4. Đề xuất c ác giải pháp nâng cao hiệu quả các mô hình khuyến nông ..... 80

3.4.1. Giải pháp về xã hội, cơ sở hạ tầng ............................................................ 80

3.4.2. Giải pháp về nguồn nhân lực .................................................................... 81

3.4.3. Giải pháp về chính sách, các cơ quan nhà nước ....................................... 81

3.4.4. Giải pháp về thị trường ............................................................................. 82

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................... 83

1. Kết luận ........................................................................................................... 83

2. Kiến nghị......................................................................................................... 84

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 85

I. Tài liệu tiếng Việt ............................................................................................ 85

II. Tài liệu Internet .............................................................................................. 86

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BCH TW Ban chấp hành Trung ương

KN Khuyến nông

NN&PTNT Nông nghiệp và phát triên nông thôn

TBKT Tiến bộ kỹ thuật

TTKN Trung tâm khuyến nông

TW Trung ương

UBNN Ủy ban nhân dân

VSMT Vệ sinh môi trường

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Kết quả xây dựng mô hình khuyến nông 2011................................... 40

Bảng 3.2: Kết quả xây dựng mô hình khuyến nông 2012................................... 41

Bảng 3.3: Kết quả xây dựng mô hình khuyến nông 2013................................... 42

Bảng 3.4: Kết quả xây dựng mô hình khuyến nông 2014................................... 43

Bảng 3.5: Kết quả xây dựng mô hình khuyến nông 2015................................... 43

Bảng 3.6: Bảng thông tin đối tượng điều tra....................................................... 52

Bảng 3.7: Định mức xây dựng mô hình lúa LS1 sử dụng giàn sạ kéo tay ......... 54

Bảng 3.8: Định mức triển khai xây dựng mô hình trồng lúa LS1, sử dụng giàn sạ

kéo tay và phân nén dúi sâu................................................................. 57

Bảng 3.9: Định mức triển khai xây dựng mô hình trồng ngô trên đất một vụ lúa,

ngô 30T60............................................................................................ 60

Bảng 3.10: Hiệu quả kinh tế mô hình gieo sạ lúa bằng giàn sạ kéo tay,

lúa lai LS1............................................................................................ 62

Bảng 3.11: Hiệu quả kinh tế mô hình gieo sạ lúa bằng giàn sạ kéo tay, sử dụng

phân viên nén dúi sâu, lúa lai LS1....................................................... 63

Bảng 3.12: Hiệu quả kinh tế mô hình trồng ngô trên đất một vụ lúa, ngô 30T60 .. 64

Bảng 3.13: Số công lao động thực hiện các mô hình.......................................... 65

Bảng 3.14: Kết quả nhân rộng mô hình khuyến nông ........................................ 65

Bảng 3.15: Nhận thức về mô hình khuyến nông................................................. 67

Bảng 3.16. Tình hình sử dụng đất huyện Hữu Lũng năm 2015.......................... 72

Bảng 3.17: Dân số và lao động huyện Hữu Lũng 2011-2015 ............................ 74

Bảng 3.18: Cơ cấu kinh tế huyện Hữu Lũng 2011-2015 .................................... 78

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 3.1: Biểu đồ quy mô các mô hình khuyến nông 2011-2015 ...................... 44

Hình 3.2: Biểu đồ quy mô số hộ tham gia mô hình khuyến nông 2011-2015.... 45

Hình 3.3: Biểu đồ diện tích các loại cây trồng trong mô hình khuyến nông

2011-2015 ............................................................................................ 46

Hình 3.4: Biểu đồ diện tích các giống lúa trong mô hình khuyến nông

2011-2015 ............................................................................................ 47

Hình 3.5: Biểu đồ diện tích các giống cây hoa màu trong mô hình khuyến nông

2011-2015 ............................................................................................ 48

Hình 3.6: Biểu đồ năng suất trung bình các giống lúa trong mô hình ................ 49

Hình 3.7: Biểu đồ cơ cấu kinh tế huyện Hữu Lũng 2011- 2015......................... 78