Đặc điểm truyện ngắn Hồ Thủy Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ TUYẾT MAI

ĐẶC ĐIỂM TRUYỆN NGẮN HỒ THỦY GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC

Thái Nguyên - 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ TUYẾT MAI

ĐẶC ĐIỂM TRUYỆN NGẮN HỒ THỦY GIANG

Chuyên ngành: Văn học Việt Nam

Mã số: 60.22.34

LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS Nguyễn Đức Hạnh

Thái Nguyên – 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành bản luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành

tới TS. Nguyễn Đức Hạnh đã trực tiếp hướng dẫn, đã tận tâm, nhiệt tình giúp

đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài.

Nhân dịp này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy cô giáo

trong khoa Ngữ văn, khoa Sau Đại học - Trường ĐHSP Thái Nguyên đã

giảng dạy và giúp đỡ tôi hoàn thành khóa học.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã

quan tâm, động viên giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Với trình độ và kiến thức hạn chế của người viết, luận văn chắn chắn

không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được sự lượng thứ và góp

ý chân thành của các thầy cô giáo cùng bạn bè đồng nghiệp đã quan tâm đến

vấn đề được tìm hiểu trong luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn.

Thái nguyên, tháng 08 năm 2011

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Tuyết Mai

PHẦN MỞ ĐẦU

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

1. Lý do chọn đề tài

1. Việt Bắc – Thái Nguyên thủ đô gió ngàn của cuộc kháng chiến

chống Pháp đã trở thành những cái tên đầy tự hào của những người yêu nước

Việt. Hình ảnh thiên nhiên và con người Thái Nguyên trở thành đề tài, nguồn

cảm hứng của rất nhiều văn nghệ sĩ như Vi Hồng, Ma Trường Nguyên, Bùi

Như Lan, Nguyễn Minh Sơn, Hồ Thủy Giang... Những nhà văn, nhà thơ

thuộc nền văn học địa phương này có đóng góp lớn cho thành tựu chung của

văn học nước nhà, nhưng không phải nhà văn nào cũng được nghiên cứu đánh

giá xứng đáng với tài năng và đóng góp của mình. Bởi vậy, việc tìm hiểu

những tác giả xuất sắc của văn học địa phương là việc làm cần thiết.

2. Hiện nay, theo phân phối chương trình của Bộ giáo dục đào tạo, phần

văn học địa phương giảng dạy tại các trường Trung học cơ sở bao gồm 24

tiết. Trong chương trình Đào tạo giáo viên Trung học cơ sở của trường Đại

học Sư phạm Thái Nguyên, hai học phần lí luận văn học và văn học Việt Nam

hiện đại cũng yêu cầu tìm hiểu về văn học địa phương, nên việc thực hiện đề

tài này góp thêm một tài liệu bổ ích cho việc giảng dạy các phần học ấy.

3. Từ đổi mới năm 1986 trở lại đây, thể loại truyện ngắn ở Việt Nam có

rất nhiều cách tân mạnh mẽ và việc tranh luận thế nào là truyền thống, thế nào

là hiện đại vẫn đang diễn ra sôi nổi nhưng vẫn chưa có được câu trả lời thật rõ

ràng. Việc thực hiện đề tài về một tác giả với những truyện ngắn xuất sắc đã

đoạt nhiều giải thưởng ở trung ương như Hồ Thủy Giang sẽ góp phần đánh

giá toàn diện hơn về xu thế vận động và thành tựu của truyện ngắn nói riêng -

văn xuôi Việt Nam hiện đại nói chung.

Từ những lý do trên chúng tôi chọn đề tài: “Đặc điểm truyện ngắn Hồ

Thủy Giang”.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

2. Lịch sử vấn đề

Nhà văn Hồ Thủy Giang viết nhiều thể loại như thơ, tiểu thuyết, truyện

ngắn, phê bình văn học, kịch bản phim truyện truyền hình. Nhưng thể loại

truyện ngắn được nhà văn quan tâm hơn cả và mang lại cho nhà văn những

thành công trong sự nghiệp văn chương của mình. Khi các tập truyện ngắn,

Bông hoa cô đơn (năm 1990), Ảo ảnh (năm 1997), Lúc ấy biển hoàng hôn

(năm 2000), Truyện ngắn chọn lọc (năm 2002) xuất hiện trên văn đàn, một số

bài báo của nhà văn Vũ Nho, tác giả Đặng Quyết Tiến, tác giả Phạm Đức và

một đề tài nghiên cứu khoa học năm 2005 của tác giả Phương Dung – Lệ

Hằng có những đánh giá nhận xét về các tập truyện ngắn này.

Các bài viết đã đề cập đến một số phương diện nội dung trong truyện

ngắn Hồ Thủy Giang.

Nhà văn Vũ Nho khi đọc tập truyện ngắn Ảo ảnh của Hồ Thủy Giang

nhận xét: “Với ngòi bút gần như chuyên chú, độc canh một thể loại, Hồ Thủy

Giang là ngườicó duyên với giải thưởng. Viết một hồi nhận giải thưởng, lại

viết, lại nhận giải, lại cặm cụi viết, lại nhận giải... mỗi lần như thế Hồ Thủy

Giang phấn đấu, tự tin, nhưng cũng gặp khó khăn phải làm sao vượt lên

chính mình, phải thay đổi, biến hóa để không rơi vào nhàm chán. Vốn là một

giáo viên văn, những trang viết về đề tài nhà trường, về cuộc sống buồn vui

của nhà giáo thường là những trang viết hay, sâu sắc nhất của một người

trong cuộc, một người am tường”.

Truyện ngắn của Hồ Thủy Giang “mang nỗi cô đơn, bất an của tâm

hồn con người, những rung động sâu xa, chân thành trước tình yêu thương,

lòng nhân hậu của con người. Điều này khiến chúng ta luôn phải ngạc nhiên

ngỡ ngàng khi tự khám phá ra phần sâu kín trong tâm hồn mỗi con người qua

từng trang văn”. (Đề tài nghiên cứu khoa học của sinh viên, Phương Dung - Lệ

Hằng)

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

Cũng về nội dung này tác giả Đặng Quyết Tiến khi đọc tập truyện

ngắn Bông hoa cô đơn nhận xét: “Cả tập truyện... là tấm lòng lo âu nghĩ

ngợi đầy trách nhiệm của người viết trước cuộc đời. Đọc thấy buồn, nỗi buồn

thấm thía... Bông hoa cô đơn là một tập sách hay. Khoan hãy nói đến những

chuyện to tát về nghệ thuật. Theo tôi, giữa cái lúc mà trên các quầy sách thưa

vắng đến những tác phẩm văn học đích thực thì nó đã từ tốn ra đời. Không ồn

ào, không được vồ vập một cách giả dối, nhưng những ai còn có nỗi lo âu về

cuộc đời chắc sẽ đọc Hồ Thủy Giang và chia sẻ cùng anh”.

Hồ Thủy Giang xông xáo, cập nhật vào tất cả những vấn đề bức xúc

của đời sống. Trong truyện tác giả còn đưa ra “những chiêm nghiệm, những triết lý

nhân sinh mang tầm tư tưởng sâu sắc vào những vấn đề có thể nói là nhỏ nhặt và

bình thường của cuộc sống”. (Đề tài nghiên cứu khoa học của sinh viên, Phương

Dung - Lệ Hằng).

Nhà văn Vũ Nho nhận xét Truyện ngắn chọn lọc Hồ Thủy Giang

không chỉ là những trang viết đầy nỗi buồn và nước mắt, nhiều trang viết

còn“đề cao lối sống có tình thần nghĩa hậu, sống đằm thắm có trước có

sau...của con người Việt Nam”.

Như vậy có thể thấy, với hơn 200 truyện ngắn Hồ Thủy Giang hướng

ngòi bút vào mọi vấn đề của đời sống, những câu chuyện về tình yêu lứa đôi,

hạnh phúc gia đình, những mối quan hệ giữa cha con, mẹ con, bạn bè, đồng

nghiệp, thầy trò... đã được Hồ Thủy Giang khai thác triệt để. Bên cạnh đó

những vấn đề bức xúc của xã hội như: đề tài chống tham nhũng, về sự tha hóa

đạo đức của một số cán bộ nhà nước... cũng được nhà văn quan tâm. Hồ Thủy

Giang viết nhiều về nỗi buồn, nhất là số phận bất hạnh, kém may mắn trong

cuộc sống. Nhà văn mong muốn những truyện ngắn của ông “không chỉ phản

ảnh và tái hiện đời sống, mà chính là để bù đắp vào khoảng trống cuộc đời đã

vĩnh viễn đánh mất”[19,tr183].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

Các bài viết còn đề cập đến một số phương diện trong nghệ thuật của

truyện ngắn Hồ Thủy Giang.

Vũ Nho khi đọc tập truyện ngắn Ảo ảnh cũng nhận xét. “Truyện nào

cũng khá ngắn, cốt truyện đơn giản, mỗi truyện chỉ có từ hai đến bốn nhân

vật bao giờ cũng gắn bó hay liên quan trực tiếp đến một vấn đề nào đó trong

cuộc sống”.

Trong tập truyện Lúc ấy biển hoàng hôn, Vũ Nho nhận thấy “Hồ Thủy

Giang không bình luận nhiều (tuy nhiên trong một vài truyện đã thấy anh

thích đi ra, xưng danh hoặc cứ lừng lững xen vào câu chuyện). Tác giả chỉ

đưa ra các tình huống, kể cả các mẩu chuyện, phác thảo đôi nét chân dung để

bạn đọc suy ngẫm rồi phán xét”.

Tác giả Phương Dung - Lệ Hằng trong Đề tài nghiên cứu khoa học

của sinh viên nhận xét. Giọng điệu trong truyện ngắn của Hồ Thủy Giang khi

thì “kín đáo, mỉa mai, lúc công khai thẳng thừng châm biếm, đả kích, lúc lại

lạnh lùng dồn nén, khi lại ngậm ngùi, xót xa”. Ngôn ngữ của truyện “giản dị,

dễ hiểu, đời thường, đậm tính khẩu ngữ”.

Qua các bài viết đó có thể thấy được phần nào nghệ thuật trong truyện

ngắn Hồ Thủy Giang đó là: Tạo dựng cốt truyện đơn giản, không li kì, gay

cấn. Nhân vật ít, thường là tầng lớp trí thức và gắn bó với một vấn đề nhân

sinh của đời sống. Việc sử dụng ngôn ngữ hàng ngày đã tạo cho tác phẩm của

Hồ Thủy Giang nhiều giọng điệu khác nhau vừa ngậm ngùi xót va vừa mỉa

mai chua chát.

Như vậy, các bài viết có nhiều đánh giá nhận xét xác đáng, sắc sảo về

một số phương diện nội dung và nghệ thuật truyện ngắn của Hồ Thủy Giang,

song chưa tác giả nào có một công trình nghiên cứu chuyên biệt, tất cả chỉ là mang

tính chất khái quát, sơ lược. Tuy nhiên đó cũng là những tư liệu quý gợi mở cho

chúng tôi đi sâu vào tìm hiểu đề tài “Đặc điểm truyện ngắn Hồ Thủy Giang”.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

Chúng tôi mong muốn luận văn sẽ lý giải, phân tích sâu hơn một số

đặc điểm nội dung và nghệ thuật mà Hồ Thủy Giang thể hiện trong truyện

ngắn của ông. Trên cơ sở đó thấy được vị trí, ý nghĩa và đóng góp những

truyện ngắn của Hồ Thủy Giang đối với nền văn xuôi Việt Nam hiện đại và

khẳng định cá tính sáng tạo độc đáo của nhà văn.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu.

Đối tượng nghiên cứu của luận văn là đặc điểm truyện ngắn Hồ Thủy

Giang qua ba tập truyện.

1. Truyện ngắn chọn lọc – NXB Văn học. 2002

2. Mùa gió heo may – NXB Lao động. 2005

3. Người đẹp thường nhiều bí ẩn – NXB Văn học. 2010

Do khuân khổ của luận văn thạc sĩ, chúng tôi không thể tìm hiểu tất cả

các phương diện của đặc diểm truyện ngắn mà chỉ tập trung xoáy sâu vào một

số phương diện sau đây:

- Các kiểu nhân vật trung tâm, nghệ thuật xây dựng nhân vật

- Không gian và thời gian nghệ thuật

- Ngôn ngữ và giọng điệu nghệ thuật trong các tập truyện ngắn kể trên

của Hồ Thủy Giang.

4. Nhiệm vụ và mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu một số vấn đề đặc điểm nội dung và nghệ thuật trong

truyện ngắn Hồ Thủy Giang, chúng tôi nhằm mục đích làm rõ hơn những nét

riêng trong thế giới nghệ thuật của nhà văn, từ đó khẳng định cá tính sáng tạo

độc đáo và những đóng góp của ông vào nền văn xuôi Việt Nam đương đại.

Nếu đề tài thành công, chúng tôi hy vọng đây sẽ là một tư liệu tham

khảo bổ ích cho việc giảng dạy phần văn học địa phương trong các trường

Trung học cơ sở trên địa bàn Thái Nguyên. Đề tài này cũng góp thêm một tư

liệu tham khảo cho việc giảng dạy phần văn học địa phương trong chương

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

trình Ngữ văn của khoa Đào tạo giáo viên Trung học cơ sở, trường Đại học sư

phạm Thái Nguyên.

5. phƣơng pháp nghiên cứu

Để hoàn thành nhiệm vụ của đề tài, chúng tôi sử dụng và phối hợp các

phương pháp cơ bản sau

- Phương pháp hệ thống.

- Phương pháp khái quát - tổng hợp.

- Phương pháp đối chiếu - so sánh.

- Phương pháp nghiên cứu tác giả văn học.

- Phương pháp phân tích tác phẩm theo đặc trưng thể loại.

- Phương pháp nghiên cứu theo quan điểm thi pháp học.

6. Cấu trúc luận văn

Luận văn bao gồm ba phần, phần mở đầu, phần nội dung và phần kết

luận. Trong phần nội dung bao gồm 3 chương.

Chương1: Thế giới nhân vật trong truyện ngắn Hồ Thủy Giang.

Chương 2: Không gian và thời gian nghệ thuật trong truyện ngắn

Hồ Thủy Giang

Chương 3: Giọng điệu và ngôn ngữ nghệ thuật trong truyện ngắn

Hồ Thủy Giang.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

CHƢƠNG 1

THẾ GIỚI NHÂN VẬT TRONG TRUYỆN NGẮN HỒ THỦY GIANG

1. Tiểu sử và sự nghiệp sáng tác của nhà văn Hồ Thủy Giang

Hồ Thủy Giang sinh ngày 20/06/1947 tại quận Kiến An thành phố Hải

Phòng. Hiện ông thường trú tại số nhà 16, tổ 16, phường Trưng Vương, thành

phố Thái Nguyên. Hồ Thủy Giang là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, hội

viên Hội Văn học Nghệ thuật các Dân tộc Thiểu số Việt Nam. Hiện nay, Hồ

Thủy Giang đang giữ chức Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật – Hội Văn học

Nghệ thuật tỉnh Thái Nguyên.

Năm 1960 Hồ Thủy Giang theo gia đình từ Hải Phòng lên Thái Nguyên

sinh sống. Hồi nhỏ Hồ Thủy Giang rất thích đọc các tác phẩm văn chương và

làm thơ để tặng bạn bè. Năm 19 tuổi, thơ của ông đã được in. Thành công của

truyện ngắn đầu tay “Ngàn làm máy”, năm 21 tuổi, in trên báo tạp chí Văn

nghệ Việt Bắc, với truyện ngắn này, ông là người đầu tiên đưa hình ảnh phụ

nữ của nền công nghiệp hiện đại vào văn học. Sau đó Hồ Thủy Giang viết tiếp

một loạt tác phẩm về đề tài “công nghiệp hóa nông thôn” và nhận được giải

thưởng của Báo Văn nghệ - Hội nhà văn Việt Nam năm 1971 với tác phẩm

“Cô bánh xích”.

Từ 1969 – 1980, Hồ Thủy Giang là giáo viên dạy văn ở trường Trung

học cơ sở Đại Từ. Trong 11 năm vừa dạy học, vừa sáng tác, ông còn tự học

hết chương trình Đại học, với ông tự học là điều rất quan trọng.

Năm 1980, Hồ Thủy Giang chuyển về công tác ở Sở Văn hóa Thông tin

tỉnh Thái Nguyên. Từ đó ông thực sự dành nhiều thời gian, tâm huyết vào sáng

tác văn chương và đoạt nhiều giải thưởng của trung ương và địa phương.

Năm 1983, Hồ Thủy Giang làm Phó phòng Xuất bản Sở Văn hóa Bắc

Thái. Năm 1987 ông chuyển sang làm Ủy viên Thường vụ Thường trực Hội

Văn học Nghệ thuật Bắc Thái. Năm 1992 đến nay Hồ Thủy Giang giữ chức

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

8

vụ Phó chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Thái Nguyên, Chủ tịch Hội

đồng Nghệ thuật- Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Thái Nguyên.

* Những tác phẩm tiêu biểu

Với bốn mươi năm cầm bút, Hồ Thủy Giang được nhận hơn hai mươi giải

thưởng của trung ương và địa phương. Sau đây là một số giải thưởng tiêu biểu:

- Giải thưởng báo văn nghệ - Hội nhà văn Việt Nam năm1971

- Giải thưởng báo Giáo viên Nhân dân năm 1976

- Giải thưởng Tạp chí Văn nghệ Quân đội năm1981, 1990

- Giải thưởng Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt

Nam năm 1997.

- Giải thưởng Hội Văn học Nghệ thuật các Dân tộc Thiểu số Việt Nam năm

2002, 2004, 2008, 2009

- Giải thưởng truyện ngắn Tạp chí Tài hoa trẻ năm 2001

- Giải thưởng kịch bản phim truyện của Bộ văn hóa năm 2007.

- Giải thưởng liên hoan phim truyện truyền hình toàn quốc năm 2010.v.v.

Hồ Thủy Giang là người ham học hỏi, có niềm đam mê mãnh liệt với

văn chương. Đến nay tác giả cho ra mắt độc giả 16 tập truyện ngắn, hai tập

thơ, một tiểu thuyết, hai cuốn phê bình văn học và ba kịch bản phim truyền

hình. Các tác phẩm tiêu biểu như:

- Bạn cùng lớp (truyện vừa) năm 1981

- Cô bánh xích (tập truyện ngắn) năm 1985

- Có một cô gái trong đời (tập truyện ngắn) năm 1987

- Con tàu đến muộn (tập truyện ngắn) năm 1989

- Bông hoa cô đơn (tập truyện ngắn) năm 1990

- Biệt li (tiểu thuyết) năm 1994. Tái bản năm 2006 với nhan đề Những

phương trời lá rụng

- Ảo ảnh (tập truyện ngắn) năm 1997